AYUBU
Enshokolezi oku bitabu by’obumanye lukere lurhanzi
EBITABU BY’OBUMANYE
Hali bitabu birhanu by’Endagâno ya Mîra biderhwa «Bitabu by’obumanye»: Ecitabu ca Ayubu, ecitabu c’emigani, ecitabu c’omuhanûzi n’ecitabu c’oburhimanya bwa Mwene-Sira. Ebyo bitabu biyêrekana enkengêro nguma nguma zibà n’omu citabu c’ennanga.
Ago mandiko g’obumanye galiyôlolosire bwenêne omu bihugo byoshi bya mîra by’ebushoshôkero bw’izùba. Oburhimanya burhali bw’omu mandiko g’e Israheli-Palestina bunakayôrha nka burhashîbirîri ebiyêrekîre idini. Bushîbirira bwenêne ebiyêrekîre eby’en’igulu. Bunashambâle oku muhigo gwa ngasi muntu. Bubà burhimanya bubonekanira omu kalamo kw’omuntu ka ngasi lusiku. Bubà bushinganyanya bwa kulonza okulama bwinjà, bubà bulenga bwa kulera bwinjà.
Obo burhimanya bwal’imanyîkîne bwenêne na Bene Israheli. Ebibliya ekunga bwenêne Salomoni muli ebi binwa: Oburhimanya bwa Salomoni bulushire oburhimanya bw’ababurhwa b’ebushoshôkero boshi n’amarhimanya g’e Mîsiri goshi (2 Bâm 4, 30-34).
Birhali bya kusômeza okubona oku amandiko marhanzi g’oburhimanya bwa Bene Israheli gashushana bwenêne n’amandiko ga balungu bâbo. Abarhimanya b’e Israheli barhashibiriri bwenêne eby’embere bya Bene Israheli. Bashîbirira kulusha omuhigo gwa ngasi muguma. Cikwône Bene Israheli bamanyire ogo muhigo oku burhaba/e bw’idini lya Nyakasane.
Oburhimanya boshi emwa Nyamuzinda burhenga, bulya yêne ye bushinga nyanya. Obo burhimanya bwa Nyamuzinda burhajira lugero. Bwo bubonekera omu mukolo gwâge gw’okulema, cikwône mwene omuntu arhankaguyumva (Ayu 28, 28).
Halya amango oburhimanya bushambâla nka muntu. Ahandi bubonekera nka buli muli Nyamuzinda kurhenga ensiku n’amango; bujira omukolo gw’okulema haguma naye (Mig 8, 22-31). Ago mandiko gamanyîsa n’okurheganya amafulûlo g’Abapersona muli Nyamuzinda. Obwo bushinganyanya bushushîne bwenêne na Luderho (Ywn 1). Oburhimanya na Luderho byanamanyîsa bwenêne Luderho wacîjiraga muntu, ye Yezu Kristu Nyamuzinda na muntu haguma.
Embaka oku luhembo lw’aminjà n’amabî zabalerhera abo barhimanya ntanya nyinji. Ecitabu e’emigani cishambîre ntya oku muhigo gwa ngasi muguma: obushinganyanya kwo kuderha okuli. Ntyo bunakashokolera omuntu omu iragi lya hano igulu. Ecitabu c’oburhimanya bwa Mwene Sira cikunga omuntu murhimanya (Burh 14, 20; 15, 10). Cikwône omwandisi w’eco citabu azidohîrwe n’enkengêro z’olufù, amanyire ebicishwêkera kuli ago mango mazinda. Ecitabu c’obushinganyanya cisêgerîze oku «Nyamuzinda alemîre omuntu okurhafà» (Bush 2, 23). Ecitabu c’obushinganyanya cidesire oku enyuma ly’olufù, emyûka y’abashinganyanya yabona iragi n’omuluhûko gurhahwa emwa Nyamuzinda; cikwône banyankola-maligo bàhâbwa obuhane (Bush 3, 1-12). Eryo lyo ishuzo lizinda oku idôso linene ly’abashinganyanya ba Israheli oku biyêrekîre obuzinda bw’omuntu.
Enshokolezi oku citabu c’Ayubu
Ecitabu ca Ayubu ebà myandiko minjà bwenêne y’omukolo gw’abantu n’obukenge. Ago mango ga mîra, hàli muntu muguma mwambali wa Nyamuzinda izîno lyâge ye wali Ayubu, àli mwîkubagirwa, anali muntu mugale bwenêne, w’iragi na wa kaboko ka kubêrwa. Obwo Nyamuzinda anaciyêmêrera shetani mpu agend’imurhangula, lyo ahash’ibona erhi ntà mango ankamulahira. Ci kwône Ayubu anabêra mwîkubagirwa emwa Nnâmahanga.
Hanaciyìsha bîra basharhu mpu bayish’imurhûliriza muli agwo maganya gâge. Ebi binwa biri bya nshula-mwanzi, bikulikirwe n’akadali kadârhi. Abwo bîra basharhu baganîre kurhi omuntu alyûlwa nk’oku olugero lw’ebijiro byâge lunali hano igulu. Ntyo Ayubu abona marhangulo garhali manyi, ci kwône burhashuba-nyuma alahira okugayîsa Nnâmahanga. Arhamanyiri oku Nyamuzinda agwêrhe obuhashe bw’okulibuza omuntu mwimâna na wa bukenge.
Nyamuzinda arhashuzagya Ayubu, bulya omuntu ntà mango ankahêka Omulemi wâge lubanja, bulya agwêrhe obuhashe burhankagerwa. Omu bijiro, Nyamuzinda akalihira balya bantu basharhu bàjisagya Ayubu kadali. Okubundi Nyamuzinda munya-bwonjo ashubimushobôza abâna-rhabana n’abâna-nyere n’ebindi birugu binji bwenêne.
Ayubu àli muntu wa misî, àlamire hôfi na bashakulûza ba hôfi n’olubibi lw’e Arabiya n’Edomu, muli eco cishagala mwâli abantu bw’obwîrhonzi n’obumanye na b’irenge linene (Yer 49, 7; Bar 3, 22-23; Abu 8). Ebi Ekleziya erhumanyîsa, kuli kuyêrekana oku Ayubu àli muntu mushinganyanya bwenêne (Eze 14). Owayandikaga eci citabu akolêsize ebyo binwa by’okuherha abantu omu kubà bikubagirwa na ntahuligana omu buyêmêre ciru hankabà amarhangulo ga ngasi lubero omu buyêmêre bwîrhu. Càyandikagwa enyuma ly’okurhenga ebwa kululizibwa e Babeli.
Owaciyandikaga, alolereza obwôrhere bw’omuntu ojira aminjà n’olibuzibwa. Ayubu ayêrekîne oku abashinganyanya kulibuzibwa balibuzibwa. Amalibuko ga Ayubu gali marhangulo gw’obuyêmêre bwâge kuli Nyamuzinda.
Muli ezi nyigîrizo z’aga mafulûlo, owayandikaga eci citabu arhaderhaga ebilushire ebi. Lyo rhumanya kulusha emyanzi n’ebyo binwa, kwàli kwa bulagîrire okumanya bwinjà oku ayishihembwa empingu. Rhurhegesirwe okumanya bici birhumire amababale g’abantu galungine n’amababale ga Yezu (Rom 8, 18; Kol 1, 24).
EBIRIMWO
1. Obwôrhere bwa Ayubu: cigabi 1, 1—2, 13
2. Enshambâlo: c. 3, 1—31, 40
3. Amahugûlo ga Elihu: c. 32, 1—37, 24
4. Amashuzo ga Nyamuzinda: c. 38, 1—42, 6
5. Ebinwa bizinda: c. 42, 7-17
I. Enshokolezi: obwôrhere bwa Ayubu
1
Shetani arhangula Ayubu 1
1 Omu cihugo c’e Usi, mwabaga muntu muguma izîno lyâge ye: Ayubu, àli mwimâna na mushinganyanya, àrhînyaga Nyamuzinda, arhànakwiriragwa mabî. 2 Agwêrhe bâna-nyere basharhu na bâna-rhabana nda. 3 Ashwekaga bibuzi bihumbi nda, bihumbi bisharhu bya ngamiya, mahali magana arhanu ga mpanzi, abambali bôhe, kuganja kutuka! Oyo mushamuka, àli wa lukengwa bwenêne omu bantu boshi b’ebushoshôkero bw’izûba. 4 Abagala, bàkomereraga okugend’ijirira olusiku lukulu emwa ngasi muguma mulibwo, barhumize na bâli bâbo oku bali basharhu, mpu bayishe balire bananywêre baguma boshi. 5 Byâbà ntyo! Erhi amango g’ensiku nkulu gàbâga gamâhwa, Ayubu anabarhumize mpu bayishe abayôbôle, na ngasi sêzi mucêra-cêra, anarherekêrera ngasi muguma muli bwo, bulya àkagicîzâna anaderha emurhima, erhi: «akanabà abâna bâni bàjizire ecâha, banalogorherera Nyamuzinda omu mirhima yâbo!» Ntyo kwo Ayubu àkâgijira ngasi mango. 6 Lêro lusiku luguma bene Nyamuzinda, bayish’isengera Nyamubâho, omushombanyi Shetani naye, abayisha ekarhî. 7 Nyakasane anacimudôsa, erhi: «Ngahi ohubusire?» Naye, erhi: «Nali geragera omu igulu namânalimala muzûngwe!» 8 Nyakasane amushubirira, erhi: «Ka wabwîne mwambali wâni Ayubu? Ntà muntu omulingânîne omu igulu lyoshi, àli ntagengwa na mushinganyanya, arhînya Nyamuzinda, arhanakwirirwa mabî». 9 Omushombanyi Shetani ashuza, erhi: «Ka busha Ayubu arhînyira Nyamuzinda? 10 “Ka wamanya mpu orhamubaliraga bulà, wacîzongolosa n’oku ishwa lyâge? Wagisha emikolo yâge yoshi, n’amasò g’ebintu byâge gàyôlolosire omu cihugo”. 11 “Ci, orhangilîka okuboko kwâwe, ohume kuli bîra ajira byoshi, okuli we ndahîre, òrhabwîni oku âkulogorhera!”» 12 Nyakasane, abwîra Shetani, erhi: «Ntà burhè! Ebyâge byoshi nkulîkîre-byo. Ci kwône omanye wacîshomya mpu wamulikirakwo okuboko!» Oku bundi, omushombanyi Shetani ayimuka, arhenga aha burhwâli bwa Nyamuzinda. 13 Lêro, lusiku luguma, bagala na bâli ba Ayubu, badwîrhage bàlya, bâna nywa oku irivayi, omu mwa mukulu wâbo, 14 entumwa yanaciyisha eri bwîra Ayubu, erhi: «Waliha, empanzi zâwe zabîre zigwârhirîre okuhinga n’endogomi nazo erhi zidwîrhe zakerera aha burhambi, 15 “kano kânya, empala-magala z’e Seba zamâshagamuka, zamâshûkuza empanzi, bambali bâwe bwoshi, bamàba geza oku bôji bw’engôrho, niene nabafulumusiremwo, bo n’obu nyishire nti nkubwîre na nkumanyise eyo myanzi y’ibala n’empanya”». 16 Oku acidwîrhe aderha ntya, owundi apamuka, aderha, erhi: «Omuliro gwa Nyamuzinda, gwamânamanuka emalunga, gwamâsingônola ebibuzi n’abangere, barhahumirwe ekanwa, niene niene nafulumusire, bwo n’obu ndi kubwîra ogwo mwanzi.» 17 Oku acidwîrhe aganîra ntya, owundi naye y’ono y’ono, erhi: «Abantu b’e Kaldeya bamânayisha bacîgabire muli mirhwe isharhu, bamacirhunika oku ngamiya, bamânazishûkuza, bamânageza bambali bâwe oku bôji bw’engôrho, nienene nabafulumusiremwo, bo n’obu ndikubwîra ogu mwanzi». 18 Oku acidwîrhe aderha ntya, owundi naye y’ono y’ono, aderha, erhi: «Bagala bâwe na bâli bâwe bakazàgilya bananywa idivayi omu mwa mukulu wâbo, 19 lêro empûsi ndârhi yamâpamuka olunda lw’irùngu, yamânacîhônda oku rhuhembe rhw’enyumpa, yamâhirimira oku bâna, barhahumirwe ekanwa. Niene dolodolo nafulumusire, bo n’obu ndi kubânda ezi mpanya». 20 Okubundi, Ayubu àyimuka, asharhula emyambalo yâge, amômwa omukûngu acîrhimba oku idaho, anaciderha, erhi: 21 «Narhengaga mushugunu omu nda ya nyâmà na bushugunu nâshubiremwo. Nyamuzinda wampâga, Nyamuzinda onyazire, izîno lyâge likuzibwe!» 22 Muli ogwo munyago goshi, Ayubu arhajiraga câha, arhanalogorheraga omu masù ga Nyamuzinda.