1 Nto mii yoo, kuteebee *꞉kibkōrōs nyēē wōō Steefaan kule, “Man ꞉ng'aleechu /kēēmwooyē kurubta keey āk inyiing'?” 2 Yooto, kukēt ꞉Steefaan kule, “Mbo araaba āk mbo baaba. Ōyēbchi yiit baa kiyēē āmiitē wāāmwoowook. Kichōōnchi ꞉Yēyiin nyoo tōrōōr baaba Abraam, yoo kitākumiitē Meesobotaamnya kutākutoombo wokuminyē Araan. 3 Kimwoochi ꞉Yēyiin Abraam kule, ‘Ibakaakte biikwook āk kōōrēēng'uung' 'ānkiiwē ākoy kōōrēēt nyēē +māābooruung'.’† Toowunēēt 12:1 Ibu. 11:8-10 4 Kunyoo, kung'eetee ꞉Abraam kōōrēētaab Kaltaayeek ānkuwuuchi *kiriinkēētaab Araan. Yu kāwokume ꞉kwaan, kung'eetee ꞉Abraam kiriinkoonoo bo Araan ānkōōwuuw ꞉Yēyiin kuchō kōōrooniitēnyi ōminyē ꞉akweek. Toowu. 11:31; 12:4 5 Mēēbērē kirōōbchi ꞉Yēyiin Abraam kiy mbo akeenke ām kōōrooniitēnyi kule kuyēk nyeenyii ānkoo mbo kētiin nyēbo mbar. Nteenee kikuurtoochi ꞉Yēyiin Abraam āk biikyii chēē makookeer inee kule mākuyēk nyeeng'waa ꞉kōōroonooto ānkoo kimānāānyōōr ꞉Abraam leekwa yooto. Toowu. 12:7 6 Kimwoochi ꞉Yēyiin Abraam kule, ‘Makuba ꞉biikaab mooyēēng'uung' bokuminyoot kōōrēētaab biiko alak ānkuyēkunoot motwoor. Mākunyāliil kēnyiisyēk bokolwookik ang'wan. 7 Nteenee +māāng'woonchi biiko chēē kayey icheek kuyēk motwoor. Nto yityo, mākuwuuwunēē kōōroonooto ānkubokukutung'woo ām yuutēyu.’† Toowunēēt 15:13-14 Chuy. 3:12

8 Nto mii yoo, kōōkoochi ꞉Yēyiin Abraam kiirootyeetaab *kāāmurootāniisyēēt. Yooto kunyōōr Abraam wērinyii Isaka. /Kiimuraatan wēēroo kutinyē bēsyōōsyēk sisiit kuchakee /kākēēsich. Nto mii yoo, chokunyōōr ꞉Isaka Yāākōbō. Kichokusich ꞉nkinee Yāākōbō mbo kuuko taman āk āyēēng'. Toowu. 17:9-14; 21:2-3; 25:26; 29:31—30:24; 35:16-18 9 Kiituuyiityi mbo ꞉kuuko chuut Yōōsēēf moo. Yooto, kwooltoochi kōōrēētaab Miisir wokuyēk motwooriin. Nteenee kiyēētyēēchi ꞉Yēyiin Yōōsēēf kumii wōlooto Toowu. 37:11, 28; 39:2, 21 10 ām wuuyin ake tukul nyēē kinyōōr. Kiikoochi mbo subak ng'oomnānēēt ankuyey bāytooyiintēētaab Miisir kung'ērēkyi Yōōsēēf kut kuyey inee kubayta kōōroonooto ānkōōyyoonkyi kiy ake tukul ām kanyii. Toowu. 41:37-44

11 Nto mii yoo nanyuun, kuchō ꞉kēmēwuut Miisir kumukuul nyēē wōō miisin ākoy mbo kwoochi kōōrēētaab Kanaan. Kilal ꞉kēmēwuunoo biiko nyēē ‑/mākyoomu. Kimāmii wōlēē kiimuuchē kunyoorta mbo kuuko kiyēē kaam. 12 Yu kawokukas ꞉Yāākōbō kule kimiitē ꞉āmiik Miisir kōōyookto kāābkōōnyoo chuut kuba wōlooto nyēbo taay. Toowu. 41:54; 42:1-2, 5 13 Ām baanta nyēbo āyēēng', kōōboorchi keey ꞉Yōōsēēf murēchuutēchu. Yooto, kōōnkēt *꞉Faraawo biikaab mbo Yōōsēēf. Toowu. 45:1, 3, 16 14 Yu kāākuyēyākiis ꞉ng'aleechu, kōōyookto ꞉Yōōsēēf /bokēēkuurchi kwaan āk biikaab kōōng'waa tukul. Kiyitē ꞉kayaa tukul biiko tāmānwookik tisab āk muut. 15 Yooto, kuwēēto ꞉Yāākōbō kāābkōōnyoo tukul Miisir. Kiminy ꞉icheek wōlooto ākoy kubēk ꞉biiko tukul choo kibo taay. Toowu. 45:9-10, 18; 46:6-7, 27 16 Ānkoo kuwuu nyooto, /kikeeketita bōōrwēkwaa ām lētuunoo /ānkubokiitōōr wōlēē bo kochonkeet nyēē kikiikusimkwaalee ꞉Abraam wērikaab Amoor ām Syēkēm ām laatitaab beesaanik. Toowu. 23:3-16; 33:19; 49:29-30; 50:13; Choos. 24:32; Ibu. 11:22

17 Yu kimii kuriiku ꞉bēsyōōsyēk, kootyiich ꞉Yēyiin kuu yoo kikiikukuurtoochi Abraam, kuyēk ꞉biikyoo sērē ām Miisir. 18 Yooto, kubāytooyiis ꞉chiito ake nyēē kimēēnkētē kiy ake tukul kurubta keey ākoo Yōōsēēf. Chuy. 1:7-8 19 Kwoowēsyi ꞉bāytooyiintoonoo biikyoo ankoonyaliil. Kimāchē kule kumētooy ꞉biiko lēēkōōk chēē /kātākiibuutu sukubēk. Chuy. 1:15-19, 22

20 /Kikēēsichē *Muusa ām bēsyōōsyēchooto ānkiibēruuroot ām wōlēē mii ꞉Yēyiin. /Kikeebayee kang'waa kō ām ārook sōmōk. 21 Yu /kabokiichuuw kuchō saang' /kēēmāchē /kēēmēto, kunam ꞉chēēbtaab Faraawo Muusa ankuyey kuyēk lakwanyii. Chuy. 2:2-10; Ibu. 11:23 22 /Kikiineet Muusa ng'oomnān ake tukul ām Miisir kuyem. Kikōrōōm ꞉Muusa ām wōlēē king'ālooltooy āk wōlēē kiyēytooy yiisyēēnyii.

23 Yu kiboonto ꞉Muusa kēnyiisyēk artam koosoot kuruutoochi biikyii bo Isrāyēēl. 24 Yooto, kukas chiinyii ake nyēē kimii kōōnyāliilē ꞉chiitaab Miisir. Kuwo ꞉Muusa bakeenke ankubakach chiichoo kibo Miisir kusār chiinyii. 25 Kiisōōtē ꞉Muusa kule tōōs kiimuuchē kōōnkēt ꞉biikwaa kule kimii ꞉Yēyiin kuyēyiisyēē inee kootyaakta icheek, nteenee kimēēnkētē ꞉biikyii. 26 Yu kāyyēēkunēē, kukas ꞉Muusa biikaab Isrāyēēl alak āyēēng' chēē kimii kuboortōōs. Kusyeem kumwoochi kule, ‘Murēchu, nto yu koo-am keey nkosyur ānkōōbooyē mooyēēt akeenke!’ 27 Nteenee kuwunukto Muusa ꞉chiito nyēē kikiikulālchi nyiin ānkumwoochi kule, ‘Ng'oo ꞉nyēē katooling' ibayteech? Inyiing' ꞉kētiintēēt? 28 Imāchē ibara kuu wōloo 'kwēēbākāktooy Miisiriintēēt?’† Chuy. 2:14 29 Yu kakas ꞉Muusa ng'aleechaa, kumwēy. Kimwēchi kōōrēētaab Miityaan. Kiibuur wōlooto kut kunyōōr wērikyii āyēēng'. Chuy. 2:11-15; Ibu. 11:24-27 Chuy. 2:15, 21-22; 18:4

30 Yu kāwokukeeyta ꞉kēnyiisyēk artamu, kuchōōnchi *꞉Malayikeetaab Yēyiin Muusa ām suurkwēēnēēt yēē kōōrikitiitēē ꞉maata ām sōntiit ake. Kilēēkitēē ꞉yooto Tulwēētaab Sinaay. 31 Nto bērē kukas ꞉Muusa kiyooto, kwaam mēt. Kōōnookyi kule kukas nyēē karaam. Yooto, kukas kuutiitaab Yēyiin nyēē kimii kukuuru 32 kule, ‘Anii ꞉Yēyiintēētaab mbo kuukoong', Yēyiintēētaab Abraam, Isaka ākoo Yāākōbō.’† Chuy. 3:6 Kibootan ꞉Muusa ām muyātēēt kut manaamach takukas yooto subak. 33 Yooto, kumwoochi ꞉Yēyiin Muusa kule, ‘Irēēku kwēyōōnik, kuuyu imiitē iyyoonyēē yēē tiliil. 34 Kaakas kubooyiit man wōlēē /kēēmii /kiitiing'tooy biikyuu ām Miisir āk wōlēē mii kōōtēēytooy. Kāārēku ꞉anii chaatyaakte kunyi, āmiitē wāāyooktiing' ākoy Miisir.’ Chuy. 3:1-10

35 Ki Muusa nyiitēnyi ꞉nyooto /kikēētāyē /kēēmwoochinē kule, ‘Ng'oo nyēē kākōōning' kāāmuukēywēēkaab bāytooyiisyēēt āk chēbo kētiisyēēt?’ Inee mbo subak ꞉nyooto kiiyooktooy ꞉Yēyiin wokubayta ānkusār biikaab Isrāyēēl. Kikwēryootē Muusa ꞉Malayikeetaab Yēyiin nyoo kichōōnchinē ām yoo kibo sōntiinoo. Chuy. 3:2; 2:14 36 Kikwēryoon ꞉Muusa bichoo kung'ēētyēē Miisir kukaakuyey ng'al chēbo kwōng'uut ām wōlooto āk yoo kibo Araarayta nyēē Arraa āk mbo ām kēnyiisyēk artam choo kimii ꞉biikyoo suurkwēēn. Chuy. 7:3; 14:21-29; 15:25; 16:1—17:13; Kāāyiit. 20:2-11; 14:33 37 Ki Muusa ꞉nyiitēnyi nyoo kimwoochinē biikaab Isrāyēēl kule, ‘Mākukōōnook ꞉Yēyiin *wōōrkooyoontēēt nyēē wuu anii kuchōōnēē wōlēē miitē ꞉biikwook.’† Kiruutēk 18:15 Kiruu. 18:15, 18; Yēyuut. 3:22-26; 13:32

38 Kiboonto keey ꞉Muusa āk biikyoo ām wōlooto bo kōōr nyēē suurkwēēn. Kiboonto keey mbo kuuko ākoo mbo Malayikeetaab Yēyiin nyoo king'āloolchinē inee ām yoo kibo Tulwēētaab Sinaay. Kinyōōr yooto ꞉Muusa ng'al chēbo soboon chēē kirōōbwēēch. Chuy. 19:1—20:17; Yēyuut. 7:53 39 Nteenee kichuunnyēē mbo ꞉kuuko ng'aleekaab Muusa ankookaykaay kooyeey Miisir. Kitay ꞉icheek Muusa Kāāyiit. 14:3-4; Neem. 9:17 40 ānkumwoochi *Āārōn kule, ‘So, kāwokwaam ꞉nee Muusa nyi kiirēētoonunēēnēēch Miisir? Kunyoo, chēēyēwēēch āynātēēt nyēē sukōōrēētootēēch.’† Chuy. 32:1 41 Yooto yēē sukuyey ꞉bichooto kiito nyēē kerkeey mooyta. Kiyibu tukuuk chēē /kibokēēsooytooy ānkuyēyē sookwoonuutēk ānkung'ērēkyinē kiyēē kiyēyēē āwunnyēkwaa. Chuy. 32:1-8 42 Yooto, kōōtuukyi ꞉Yēyiin batay kukutunkyinē icheek asiista, araaweet ākoo kookeelik. Tooku ꞉yuutēyu ām yoo /kikeesir ām kitaabuutaab *wōōrkooyik kule,

44 Kiboonto mbo ꞉kuuko *Kēryēētaab Yēyiin ām wōlooto bo suurkwēēn. Kikiyey ꞉Muusa kēryoonoo kuu wōlēē kimwooytoochi ꞉Yēyiin āk wōlēē kikiikōōboorchinto. Chuy. 25:9 45 Yu kābokunyōōr mbo ꞉kuuko kēryoonoo, kukwaanta kōōntōōchinē ꞉Chooswa. Kikwaanta kēryoonooto yu kibokunāmē kōōrēētaab biiko choo kikwētē ꞉Yēyiin kukāsē mbo ꞉kuuko. Kiibuur ꞉kēryoonoo kuu nyooto ākoy bēsyōōsyēk choo kichokubāytooyiisyē *꞉Tāwuti Choos. 3:14-17; 18:1; 2Tēt. 1:3; 5:5 46 nyoo king'ērēkyi ꞉Yēyiin. Kimwooy ꞉Tāwuti kule mākuyēytoochi ꞉inee Yēyiintēētaab Yāākōbō wōlēē mākuminy. 2Sām. 7:1-2; Tyēēn. 132:1-5 47 Nteenee ki Sōlōmōōn nyēē kichokutēēkyi Yēyiin Kōōto. 2Sām. 7:5-7; 1Bāy. 6:1-38 48 Ānkoo kuwuu nyooto, mēēbērē minyē ꞉Yēyiin koorin chēē tēēchē ꞉biiko. Kuu yoo mwooyē *꞉wōōrkooyoontēētaab Yēyiin kule, Yēyuut. 17:24

51 Kunyoo ii, wuuyēch sōō mētēwookwook nyēē tyaa nyēē ‑mōōkāsē ng'al! Okerkeeye mbo kuukoong' ꞉akweek chu ōkwiilē Tāmirmiryēētaab Yēyiin kwaak. Chuy. 32:9; 33:5; Cherem. 4:4; Ēsēk. 2:2-5; Room. 2:28-29 52 Mii *꞉wōōrkooyoontēētaab Yēyiin nyēē mānāāwus mbo ꞉kuukoong'? Kibakach mbo choo king'ōōrē kule mākuchō ꞉Chii nyēē Churtaat. Ānkoo mbo raat kuu nyiitēnyi koochaamte ankoobakach ꞉akweek Nyooto Churtaat. Mat. 5:12; Yēyuut. 3:14 53 Kyōōnyōōru kiruutēkaab Yēyiin kubununēē malayikaanikyii, āmēēbērē ōrubē!” Yēyuut. 7:38; Kala. 3:19; Ibu. 2:2

54 Yu kabokukas ꞉bichoo ng'aleechaa kimwoochinē ꞉Steefaan, kunyēērchi ankunyiy mooriik nyēē kāng'woonchi. 55 /Kiinyiityi Steefaan Tāmirmiryēētaab Yēyiin ankukas barak. Kukas lēbkēēyyēētaab Yēyiin ankukas Yēēsu nyēē kimii kēēyyoonyēē āwutaab taay nyēbo Yēyiin. 56 Kumwooy ꞉Steefaan kule, “Okas baa, kaakuyaatakay ꞉wōliin bo barak. Miitē *꞉Wēritaab Chii kēēyyoonyēē āwutaab taay nyēbo Yēyiin.” Mat. 3:16; Luuka 12:8-9 57 Yooto, kuker ꞉bichoo yiitiikwaa kukatay ng'aleekaab Steefaan ānkubōlchi barak miisin. Kutuchinē ꞉bichooto tukul Steefaan 58 /ānkiichuutootē ākoy kiriing' saang'. Kiirēēk ꞉bichoo kāāliikoonikwaa ānkōōtōōrchi āybēēryoontēēt ake nyēē /kikēēkuurēē Sāwulō kuriib. Nto yityo, kutoow kuwiiree Steefaan rwoontōōk. Yēyuut. 22:20

59 Kitas taay ꞉bichoo kuwiir Steefaan nto yityo, kusaay ꞉Steefaan kule, “Mokoryoontēēt Yēēsu, itaach tāmirmiryēēnyuu.” Tyēēn. 31:5; Luuka 23:46 60 Kikutuny ānkukuurchi barak kule, “Mokoryoontēēt, ‑'meenaamte bichu ng'ōōki!” Kubēkunēē ꞉ng'aleechaa kuutiinyii kung'ētē. Luuka 23:34; 6:28