7
Stiven Israelna néma dusat kundi kwayéndén
1 Gotna gaamba jémbaa yakwa akwi dunyanna néma du Stivenét anga waatakundén, “Deku kundi ménat wandakwan, yénga pulak dé? Yi wan wanana wa, méné naau kapuk?”
2 Wunga waatakundéka Stiven anga wandén: “Guné wuna aanyé waayéka aapambéré pulak tékwa néma dusé, gunat a wawutékwa. Ma vékungunék. Talimba Néman Du Got apamama yate nana gwaal waaranga maandéka bakamu Abrahamngé wa yaandén. Wani sapak Abraham Mesopotemiana taalémba yaréndén. Kukmba wa Haranét yéndén. Got déké yaandéka wa Abraham véndén.
3 Véndéka Got dat anga wandén, ‘Ména kém ména képmaa yaasékatake ménat wakwasnyéké yawutékwa képmaat ma yéménu.’ Naandén.
4 Wunga wandéka Abraham vékutake Kaldiaséna képmaa yaasékatake ye Haranmba yaréndén. Yaréndéka déku aapa wamba kiyaandéka Got wandéka Abraham bulaa a ténangwa képmaat wa yaandén.
5 “Abraham ani képmaat yaandéka Got dat képmaa yamba kwayéndékwe wa wani sapak. Got dat anga wandén, ‘Kukmba ani képmaa kwayékawutékwa ménat. Kwayéwutu méné ména gwaal waaranga maandéka bakamu guné aapangu tékangunéngwa ani képmaaké. Yi wan wanana wa.’ Naandén Got. Wani sapak Abraham nyaan yamba kéraandékwe wa.
6 Got ani kundi waak Abrahamét wandén: ‘Ména gwaal waaranga maandéka bakamu nak képmaamba yarékandakwa. Yaréndaru wani képmaa du apamama yate kapéremusé det yandaru ména gwaal waaranga maandéka bakamu deké néma jémbaa baka yakandakwa. Yéwaa katik kéraaké daré. Némaamba (400) kwaaré wani jémbaa male wa yakandakwa.
7 Yandaru kukmba wuné wani néma jémbaa det kwayén dunyansat kapéremusé waambule yakatawutu wa néma kaangél kurkandakwa. Néma kaangél kutndaru ména gwaal waaranga maandéka bakamu wani képmaa yaasékatake yaae ani képmaamba téte wunat waatakukandakwa.’ Naandén Got.
8 Wunga watake Abrahamét anga wandén, ‘Méné ména dunyanale guna sépé ma sékungunu. Sékutake ve anga vékusék-ngangunéngwa. Wawutén kundi wan papukundi yamba wa. Wan yéku kundi wa. Yi wan wanana wa.’ Got wunga wandéka Abraham vékutake wunga yate déku nyaan Aisakna sépé waak sékundén. Aisak nyaa taambak kaayék kupuk (8) yaréndéka déku aapa déku sépé sékundén. Kukmba Aisak déku nyaan Jekopna sépé sékundén. Kukmba Jekop déku nyambaléséna sépé sékuwuréndén. Jekopna nyambalésé wan nana gwaal waaranga maandéka bakamu tambavétik maanmba kaayék vétik (12) wa.
9 “Jekopna nyambalésé deku waayéka Josepét rakarka yate dat nak dunyansat kwayétake yéwaa kéraandarén. Kéraandaka wani du Josep kure yéndarén, Isipét. Kure yéndaka Josep wani képmaamba yaréndéka wa Got dale yaréndén apapu apapu.
10 Yaréte dat yékun yate wandéka kukmba akwi kapéremusé wa késén. Got Josepét yékun yate yéku mawulé kwayéndéka Josep yéku kundi wandén. Wandéka vékutake Isipna néma du Fero dat véte anga wandén, ‘Wan yéku du wa. Nyaangét vékupukaakwa du wa.’ Naatake Josepké mawulé yate wandéka Josep néma du wa téndén. Néma du téte Isip képmaa Ferona gaaké waak wa véténdén.
11 “Kukmba kaandé yakwa sapak yaan, Kenanmba tékwa akwi képmaat Isipmba tékwa akwi képmaat waak. Yaandéka némaamba du dakwa kaandale yaréndarén. Yaréte nana gwaal waaranga maandéka bakamu kakémuké waakpatindarén.
12 Waakpatiye Jekop kakému Isipna kakému taakandakwa gaamba randéka wandaka vékundén. Vékutake déku nyambalésé nana gwaal waaranga maandéka bakamat wandéka de Isipét yéndarén.
13 Kukmba de nakapuk yéndarén. Ye saambake Josepké vékusékngapuk yandaka Josep det anga wandén, ‘Guné wuna aanyé waayéka. Wuné Josep a.’ Wunga wandéka wa dat vésékndarén. Vésékndaka Fero Josepna kémngé vékundén.
14 Vékutake wandéka Josep déku aanyé waayékat anga wandén, ‘Guné waambule ye wuna aapa Jekop déku kémét waak ma wangunék, Isipét yaandarénngé.’ Naandén.
15 Wunga wandéka ye déku kundi wandaka Jekop déku kém akwi wunga Isipét yéndarén. Némaamba (75) du dakwa wa yéndarén. Kukmba Jekop, déku nyambalésé nana gwaal waaranga maandéka bakamu waak Isipmba wa kiyaandarén.
16 Kiyaandaka deku pusaa kure yéndarén Sekemét. Wani gaayét kure ye wa Abrahamna kwaawumba rémndarén. Talimba deku gwaal waaranga maandéka bakamu Abraham yéwaa kwayéndén wa, Hamorna kémét. Kwayétake wa wani kwaawu tén képmaa kéraandarén.” Naandén Stiven.
17 Stiven wunga watake anga wandén: “Talimba Got Abrahamét wandén, déku gwaal waaranga maandéka bakamu némaamba (400) kwaaré Isipmba yare yéndarénngé. Yéké yandakwa sapak yaaké yandéka Israel du dakwa nana gwaal waaranga maandéka bakamu némaamba wa téndarén Isipmba.
18 Téndaka nak néma du Fero wa tan Isipmba. Dé Josep déku jémbaaké waak yamba vékusékndékwe wa.
19 Wani néma du paapu yate nana gwaal waaranga maandéka bakamuké kapéremusé wa yandén. Yate wandén, de deku gwavényanyan kéraae kaapamba taakandaru re kiyaandarénngé.
20 Wani sapak wa Mosesna aasa Moses kéraalén. Gotna ménimba dé yéku nyaan wa. Kéraae gaamba male wa munyaa kwayéte kure yarélén. Kureréléka baapmu kupuk yandéka lé wup ye dé kuriye paakulén kaapamba.
21 Paakutakaléka Ferona takwanyan wa ve kéraae kure ye kure yarélén, léku nyaan pulak.
22 Yaléka Isipna apakundiké Mosesét yakwasnyéndarén. Yakwasnyéndaka wa vékusékndén. Vékusékte apamama yate yéku kundi wate yéku jémbaa yandén.
23 “Kukmba Mosesna kwaaré dumi vétik (40) yandéka anga wandén, ‘Wuné wuna gaayé Israel duké yékawutékwa, det vémuké.’
24 Naatake ye véndén Isip du nak Israel du nakét viyaandéka. Vétake déku gaayé duwale téte wani kapéremusé waambule yakatate Isip duwat viyaandéka wa kiyaandén.
25 Moses déku mawulémba anga wandén, ‘Wuné Gotna jémbaa yawutu Got nanat yékun yandu, wuna gaayé du dakwa ani képmaa yaasékatake yékunmba yékandakwa. Wuna gaayé du dakwa wunat véte Got wan jémbaaké vékusék-ngandakwa.’ Naandén. Wunga wandéka de wani muséké yamba vékusékndakwe wa.
26 “Wani du kiyaandéka nak nyaa Moses nakapuk waambule yéndén, Israel dunyanngé. Ye véndén Israel du vétik waariyambéréka. Vétake bét waariyakapuk yate yékunmba yarémbérénngé wa mawulé yandén. Yate bérét anga wandén, ‘Ma vékumbénu. Béné nakurak gaayé wa. Béné aanyé waayéka wa. Kamuké béné waariyo? Waariyaké yambak.’ Naandén.
27 “Wunga wandéka waariyakwa du nak Mosesét vasorakndéka Moses waambule kuk kuk yéndén. Yéndéka dat waarute anga waatakundén, ‘Kandé wandéka méné nanéké néma du ro? Kandé wandéka méné nanat wo, yaké yanangwa muséké? Méné nana néma du katik téké méné.
28 Kalmu wunat viyaandékngé méné, nalé Isip duwat viyaandékménén pulak?’ Naandén.
29 Wunga waatakundéka Moses vékutake wup ye yaange yéndén. Yaange ye Isip yaasékatake Midianmba yaréndén. Wani taalémba yare taakwa kéraae nyaan vétik kéraandén.
30 “40 kwaaré yare Moses véndén Gotna kundi kure gaayakwa du nak gaaye yaa yaantan makal miyémba téndéka. Moses du yarékapuk taalémba Sainai némbu tékwanmba téte wa véndén.
31 Vétake vat naae miyat vésék naaké yéndén.
32 Yéndéka Néman Du dat anga wandén, ‘Wuné ména gwaal waaranga maandéka bakamuna Néman Du Got a. Wuné Abrahamna Néman Du a. Wuné Aisakna Néman Du a. Wuné Jekopna Néman Du a.’ Naandén Got. Wunga wandéka vékute Moses wup ye wa bérundén. Bérute vémuké wup yandén.
33 “Wup yandéka Néman Du anga wandén, ‘Ména su ma laari. Wa téménéngwa taalé wan wipaa vaakuwutén képmaa wa. Amba wa rawutékwa.’ Naandén Got.
34 Wunga watake Got nakapuk anga wandén, ‘Wuna du dakwa Isipmba téte néma kaangél kutndaka véwutén. Véte vékuwutén néma kaangél kutte géraandaka. Véte vékutake wa gaayawutén, det yékun yamuké. Ma vékuménu. Wuna jémbaa yate ma waarape waambule yéménu Isipét.’ Naandén Got.
35 “Talimba Israel dunyansé Mosesét anga waatakundarén, ‘Kandé wak nanéké néma du raménénngé?’ Wunga waatakwe Moseské kuk kwayéndarén. Kuk kwayéndaka Got wani du Mosesét wandén, déku jémbaa yate deké néma du téndénngé. Gotna kundi kure gaayakwa du gaaye yaa yaantan makal miyémba téndéka Got Mosesét wandén, dé deku néma du téte det yékun yandu yékunmba yaréndarénngé.
36 Wandéka Moses késpulak nakpulak kulé apanjémba talimba vékapuk yandarén jémbaa yatake det kure ye wa Isip yaasékatake yékunmba yéndarén. Solwara nak déku yé Nyéki Solwara wamba saambake Moses wa kulé jémbaa yandéka solwara nyéndémba kepukandéka wa képmaamba yékunmba yéndarén. Kukmba du yarékapuk taalémba kwaaré dumi vétik (40) wa det kure yeyé yaayatéte késépéri kulé jémbaa wa yandén. Yandéka véndarén.
37 “Talimba wani du Moses nana gwaal waaranga maandéka bakamu Israel dunyansat anga wandén, ‘Got wandéka déku kundi a kwayéwutékwa. Got wandén pulak nakapuk wandu déku yémba kundi kwayéké yakwa du nak waak yaakandékwa. Dé guna kémba yaalaké yakwa du wa.’ Naandén Moses.
38 Wani du Moses Israel du dakwale jaawuwe téndarén, du yarékapuk taalémba. Moses nana gwaal waaranga maandéka bakamuale wa yaréndén. Gotna kundi kure gaayakwa du gaaye dat kundi kwayéndéka Moses dale téndén Sainai némbumba. Got de kulémawulé kéraae yékunmba yarépékaké yandakwa kundi wandéka Moses vékutake Gotna kundi det kwayéndén. Nané waak wani kundi ma vékukwak.
39 “Moses Gotna kundi wandéka nana gwaal waaranga maandéka bakamu kalik yate déku kundi yamba vékundakwe wa. Isipét waambule yéké wa mawulé yandarén.
40 Yate talimba yandarén muséké vékulakate Mosesna aanyé Aronét anga wandarén, ‘Talimba wani du Moses nanat Isipmba kure yaandén. Kure yaandéka amba ténanga wa wani némbat waaréndén. Waare yamba waambule gaayandékwe wa. Nakapuk gaayaké dé kapuk? Yénga véké? Méné maayéra ras ma taaménék nanéké. Wani maayéra nana néma du ma randaru. Rate taale yéndaru nané deku kukmba yékanangwa.’ Naandarén.
41 Wunga watake néma papungot nak taandarén, bulmakau nyaan pulak. Taatake anga wandarén, ‘Nana got wa.’ Wunga wate kwaami viyaae wa kwayéndarén déké. Kwayétake paat yate deku taambat yandarén musat véte mawulé tawulé yandarén.
42 Yandaka wa Got kuk kwayéndén det. Kuk kwayéndéka nyaa, baapmu, kunét wa waatakundarén. Talimba Gotna yémba kundi kwayétan du nak wani yapatéké anga viyaatakandén Gotna nyéngaamba:
Got anga wandén, ‘Guné, Israel dunyansé, ma vékungunék.
Talimba du yarékapuk taalémba wa yeyé yaayaténgunén.
Kwaaré dumi vétik (40) yeyé yaayatéte bulmakau sipsipét wa viyaate kwayéngunén.
Nak duwat wa kwayéngunén. Wunat yamba tiyaangunéngwe wa.
43 Guné papungot Molekna gaa meme yéwit yaatétake wa kaangunén. Kaae wa kure yéngunén.
Guné papungot Refanna kunna maayéra wa kure yéngunén. Wani papungot taangunén, bérét waatakumuké. Wunat yamba waatakungunéngwe wa.
Yangunénngé bulaa wawutu gunat apakmba tékwa kantrit kure yékandakwa, Babilonna nak sakwat.’ Naandén Got.
Wandéka wa wani du wunga viyaatakandén Gotna nyéngaamba.” Naandén Stiven.
44 Stiven wunga watake anga wandén: “Nana gwaal waaranga maandéka bakamu meme yéwit yaatétake Gotna kundi bulndakwa gaa kaandarén. Kaatake kéraae kure yeyé yaayaténdarén, du yarékapuk taalémba. Wani gaat véte, Got dele randékwanngé wandarén. Talimba Got Mosesét wa wandén, wani gaa kaaké yandakwanngé. Wandéka Moses Gotna kundi vékute wandéka wani gaa wunga kaandarén.
45 Kukmba wani meme yéwit yaatétake kaandarén gaa wa kwayéndarén, deku nyambalésat. Kwayéndaka wani gaa kure Josua deku néma du randéka yéndarén, nak képmaat. Yéndaka Got wandéka wani képmaamba yaran du dakwa wa yaange yéndarén. Yaange yéndaka nana gwaal waaranga maandéka bakamu wani gaa kure ye wani képmaamba taakatake yaréndarén. Yaréte wani gaamba Gorét waatakundarén. Kukmba Devit néma du rate nak pulak gaaké wa mawulé yandén.
46 Got Devirké wa mawulé yandén. Yandéka Gorét waatakute anga wandén, ‘Méné nana Néma Du wa. Méné Jekopna Néma Du wa. Kalmu wuné yaréké yaménéngwa gaa kaaké wuté?’ Wunga waatakundéka Got anga wandén, ‘Yamba wa.’
47 Naandéka kukmba Devitna nyaan Solomon matut yéku gaa kaandén, Gorké.
48 “Yandénngé ma vékulakangunék. Akwi du dakwana Néman Du Got dé du kaan gaamba yamba yaréndékwe wa. Talimba Gotna yémba kundi kwayétan du nak wani muséké anga viyaatakandén:
49 Néman Du anga wandén, ‘Nyétmba néma du rate képmaamba wa maan vaakiwutékwa.
Kamu gaa kaaké guné wunéké?
Kamu gaayémba yaap yaréké wuté?
50 Yamba yé wa. Wani musé akwi wa yawutén.’
Got wunga wandéka wa wunga viyaatakandén.
51 “Bulaa ma vékungunu. Guna mawulé wa sépélak yakwa. Mawulé yékéyaakmba tékwa du pulak, guné kapére mawulé wa vékungunéngwa. Vékute Gotna kundi yamba vékungunéngwe wa. Guné guna gwaal waaranga maandéka bakamu pulak wa. Guné waak Gotna Yaamambina kundi vékumuké apapu apapu kalik yangunéngwa.
52 Guna gwaal waaranga maandéka bakamu kapéremusé wa yandarén, Gotna yémba kundi kwayétan akwi dunyansat. Talimba Gotna kundi kwayétan dunyansé wa wandarén, Gotna jémbaa yaké yakwa yéku du yaaké yandékwanngé. Wani muséké wandaka guna gwaal waaranga maandéka bakamu det wa viyaandékndarén. Viyaandékndaka guné Gotna jémbaa yakwa yéku du maamat kwayétake dat wa viyaandékngunén.
53 Talimba Got déku apakundi wa wandén, Gotna kundi kure gaayakwa dunyansat. Wandéka wani kundi vékutake wa wandarén Mosesét. Moses wani kundi wa kwayéndén gunat. Kwayéndéka wani kundi yamba vékungunéngwe wa.” Naandén Stiven.
Stiven matut viyaandaka kiyaandén
54 Stiven wunga wandéka Israelna néma dusé vékute néma rakarka yate némbi tite wa kalik yandarén.
55 Kalik yate dat némaanmba waarundarén. Waarundaka Gotna Yaamambi Stivenna mawulémba apa tapa yandéka Stiven Gotna gaayét yaasawure véndén. Véte véndén Got nyaa véte kaalékwa pulak yandéka Jisas déku yékutuwa taambamba téndéka.
56 Vétake Stiven anga wandén, “Ma vékungunék. Yaasawure véwutéka Gotna gaayé téndéka a véwutékwa, Duna Nyaan Jisas Gotna yékutuwa taambamba téndéka.” Naandén Stiven.
57 Wunga wandéka déku kundi vékumuké kalik yate némaanmba waate deku waan wa kuttépéndarén. Yate de akwi bari déké pétépété yéndarén.
58 Ye dat kulkiye kure gaayé yaasékatake kaapat gwaandéndarén. Gwaande dat matut viyaandarén. Stivenngé kapérandi kundi wan dunyan matut viyaaké mawulé yate wa yépmaa yandéka saape téndarén laplap laarindarén. Laariye du nak déku yé Sol ténmba de wani laplap taakandarén. Taakandaka dé deku laplapké séngite kaavéndén.
59 Kaavéndéka Stiven némaamba matut wa viyaandarén.
60 Viyaandaka Stiven Néman Duwat anga wandén, “Méno, Néman Du Jisas, wuna kwaminyan ma kéraaménu.” Naandén. Wunga watake kwaati séte anga némaanmba waandén, “Néman Du, wunat yandakwa kapéremusé waambule yakataké yambak.” Naandén. Wunga watake Stiven kiyaandén.