12
Ri Jesús e rajaw ri qꞌij re uxlanibꞌal
(Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5)
Chupa taq kꞌu riꞌ laꞌ la qꞌij pa jun qꞌij re uxlanibꞌal, ri Jesús kukꞌ rutijoꞌn e riꞌ kebꞌikꞌow pa taq tikoꞌn re trigo. Ekꞌu rutijoꞌn, ruma lik kenumik, xkijeq kakichꞌupilaꞌ bꞌi ri trigo; tekꞌuchiriꞌ, kakiqil rukꞌ ri kiqꞌabꞌ y kakitijo.
Echiriꞌ ri fariseos xkil waꞌ, xkibꞌiꞌij che ri Jesús:
—Chilape la, ri e tijoꞌn la kakiꞌan ri na taqal taj kaꞌaniꞌ chupa ri qꞌij re uxlanibꞌal —xechaꞌ.
Ekꞌu ri Jesús xukꞌul uwach:
—¿Na ajilam ta nebꞌa alaq ri xuꞌan ri David julaj echiriꞌ rire kukꞌ ri rachbꞌiꞌil xenumik? Xok kꞌu chupa ri Rocho Dios y junam kukꞌ ri rachbꞌiꞌil xkitij ri pam yaꞌtal chi puqꞌabꞌ ri Dios;* tobꞌ na taqal ta chike rike kakitijo, ma waꞌ xew taqal chike raj chakunel pa Rocho Dios.
»¿Na iwajilam ta nebꞌa ri tzꞌibꞌital kan ruma ri Moisés chupa ri Tzij Pixabꞌ? Ma kubꞌiꞌij e raj chakunel pa Rocho Dios na kebꞌuxlan ta chupa ri qꞌij re uxlanibꞌal; na rukꞌ ta kꞌu riꞌ, waꞌ na mak ta chike.*
»Kambꞌiꞌij kꞌu riꞌin chiwe: Kꞌo jun wara más nim uqꞌij chwa ri Rocho Dios. We ta riꞌix imajom usukꞌ saꞌ keꞌelawi ri kubꞌiꞌij ri Dios chupa Ruchꞌaꞌtem:
Ri lik kuaj Riꞌin chiwe e ri kꞌutubꞌal re ri kꞌaxnaꞌbꞌal kꞌuꞌxaj,
na e ta ri kakamisax awaj re qasaꞌn chinuwach Os. 6:6
kachaꞌ; we ta kꞌu lik kimaj usukꞌ waꞌ, riꞌ na kiqꞌat ta tzij pakiwi ri na jinta mak kiꞌanom. Ma Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex e rajaw ri qꞌij re uxlanibꞌal —xchaꞌ.
Ri Jesús kukunaj jun achi chaqijinaq uqꞌabꞌ
(Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11)
Echiriꞌ xel ri Jesús chiriꞌ, xok chupa ri sinagoga re ri tinamit. 10 Kꞌo kꞌu jun achi chiriꞌ chaqijinaq jun uqꞌabꞌ. Yey e taq ri lik kakitzukuj suꞌanik kakitzꞌaq uchiꞌ ri Jesús, xkitzꞌonoj che:
—¿Ubꞌe nawi kakunax juna yewaꞌ chupa ri qꞌij re uxlanibꞌal? —xechaꞌ.
11 Ri Jesús xukꞌul uwach:
—¿Kꞌo nawi junoq che alaq we pa ri qꞌij re uxlanibꞌal tzaqinaq juna ubꞌexex pa siwan, na keꞌresaj tuloq? 12 ¿China kꞌu ri más kꞌo uwach, e rachi o e ri bꞌexex? Ruma kꞌu riꞌ, taqalik kaꞌan ri utz chupa ri qꞌij re uxlanibꞌal —xchaꞌ.
13 Ekꞌuchiriꞌ, xubꞌiꞌij ri Jesús che rachi chaqijinaq uqꞌabꞌ:
—Chasukꞌupij raqꞌabꞌ —xchaꞌ.
Ekꞌu rachi xuyuq ruqꞌabꞌ y waꞌ xutzirik, ruqꞌabꞌ xuꞌan tanchi jelaꞌ pachaꞌ ri jun chik.
14 Xebꞌel kꞌu bꞌi ri fariseos y xkichꞌaꞌtibꞌej chikiwach suꞌanik kakisach uwach ri Jesús.
Ri Jesús e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios
15 Ri Jesús retaꞌam saꞌ ri kakaj kakiꞌan che; ruma kꞌu laꞌ, xel bꞌi chiriꞌ y lik e kꞌi ri winaq xeterej bꞌi chirij. Ekꞌu Rire xebꞌukunaj konoje ri yewaꞌibꞌ 16 yey lik xebꞌupixabꞌaj chaꞌ na kakiqꞌalajisaj taj china Rire. 17 Xuꞌan taq waꞌ chaꞌ e xuꞌana rubꞌiꞌim ri Dios ruma ri qꞌalajisanel Isaías:
18 E waj chak waꞌ, ri Jun nuchaꞌom loq.
Riꞌin lik kꞌax kannaꞌo y lik kinkiꞌkot rukꞌ.
Kanya kꞌu ri Wuxlabꞌixel puwi Rire
chaꞌ kutzijoj ri lik usukꞌ kanꞌan Riꞌin*
chikiwach konoje taq ri tinamit che ruwachulew.
19 Na rukꞌ ta yaj, na rukꞌ ta sikꞌ kuꞌan waꞌ;
Na jinta kꞌu junoq riꞌ kataw re kayajanik o kasikꞌin pa taq bꞌe.
20 Yey Rire na kusach tane uwach ri xa chꞌitil chik.
E pachaꞌ junoq na keꞌek ta che uqꞌepik juna suꞌ kotokik y na kuyubꞌij tane juna mecha xa kabꞌutzutz chik;
ma kukꞌut ri rutzil ukꞌuꞌx
chike taq ri paxinaq kikꞌuꞌx
y ri na jinta chi kichuqꞌabꞌ.
Jekꞌuriꞌlaꞌ kuꞌano kopon na ri qꞌij
echiriꞌ na jinta chi junoq kachꞌijow uchuqꞌabꞌ ri lik usukꞌ kanꞌan Riꞌin.
21 Konoje taq kꞌu riꞌ ri tinamit che ruwachulew
lik kakikubꞌaꞌ pan kikꞌuꞌx rukꞌ Rire Is. 42:1-4
xchaꞌ.
Kabꞌiꞌx che ri Jesús e uchuqꞌabꞌ ritzel ri kꞌo rukꞌ
(Mr. 3:20-30; Lc. 11:14-23)
22 Ekꞌuchiriꞌ, xkikꞌam bꞌi chwach ri Jesús jun achi potzꞌ y meꞌt yey kꞌo puqꞌabꞌ jun itzel uxlabꞌixel. Ekꞌu ri Jesús xukunaj y jekꞌulaꞌ waꞌchi xtzuꞌnik y xujeq kachꞌaꞌtik. 23 Konoje kꞌu ri winaq lik xkam kanimaꞌ che y xkibꞌiꞌij: «¿Kꞌaxtaj e rire ri Ralkꞌoꞌal kan ri rey David?» xechaꞌ.
24 Ekꞌu ri fariseos echiriꞌ xkita waꞌ, xkibꞌiꞌij: «Waꞌ wa jun achi kebꞌeresaj bꞌi ri itzel uxlabꞌixel ruma ruchuqꞌabꞌ ri Beelzebú, ri kajawal ri itzel uxlabꞌixel» xechaꞌ.
25 Ri Jesús retaꞌam saꞌ ri kakichꞌobꞌo; ruma kꞌu riꞌ, xubꞌiꞌij chike:
«We ri taqanelabꞌ re juna tinamit kijachom kipa ruma kechꞌoꞌjin chikiwach, riꞌ na kanajtir ta ri kitaqanik. Yey we ri ejeqelel pa juna tinamit o pa juna ja kijachom kipa ruma kechꞌoꞌjin chikiwach, riꞌ na ketikiꞌ ta chi utz. 26 Jekꞌulaꞌ, we ta ri Satanás karesaj bꞌi ri Satanás chike ri winaq, riꞌ e pachaꞌ kachꞌoꞌjin chiribꞌil ribꞌ y utukel kujach upa rutaqanik. ¿Saꞌ kꞌu uꞌanik riꞌ kanajtir rutaqanik?
27 »Ralaq kabꞌiꞌij alaq riꞌin kebꞌenuwesaj bꞌi taq ri itzel uxlabꞌixel rukꞌ ruchuqꞌabꞌ ri Beelzebú. We ta e riꞌ, ¿china kꞌu kayaꞌw kichuqꞌabꞌ riꞌ ri e tijoꞌn alaq chaꞌ kekesaj bꞌi taq ri itzel uxlabꞌixel? ¿Rukꞌ nawi ruchuqꞌabꞌ ritzel winaq kakiꞌano? Tzꞌonoj kꞌu alaq riꞌ chike ri e tijoꞌn alaq we e uꞌanom riꞌ. 28 Pero we riꞌin kebꞌenuwesaj bꞌi taq ri itzel uxlabꞌixel rukꞌ ruchuqꞌabꞌ ri Ruxlabꞌixel ri Dios, waꞌ e kꞌutubꞌal re kꞌuninaq chi rutaqanik ri Dios chixoꞌlibꞌal alaq.
29 »Tape alaq: ¿Suꞌanik kok juna eleqꞌom pa rocho junoq lik kꞌo uchuqꞌabꞌ yey kareleqꞌaj kꞌu lo rubꞌitaq re pa ja, we na kuyut ta nabꞌe ri rajaw ja? Ma we releqꞌom uyutum chi ri rajaw ja, kꞌa ekꞌuchiriꞌ utz kareleqꞌaj bꞌi ronoje la kꞌo pa ri ja.
30 »China kꞌu ri na uꞌanom ta re wukꞌ riꞌin, riꞌ aj chꞌaꞌoj chwij. Yey china ri na katoꞌbꞌ ta wukꞌ riꞌin che kikꞌamik lo jujun chik, riꞌ e kuwulij wa chak kanꞌano.
31 »E uwariꞌche kambꞌiꞌij che alaq: Kꞌo puqꞌabꞌ ri Dios kukuy ronoje taq ri mak ke ri tikawex rukꞌ ronoje taq ri na utz taj kakibꞌiꞌij, noꞌj na kukuy ta umak ri kachꞌaꞌt chirij ri Ruxlabꞌixel ri Dios. 32 China ri tzel kachꞌaꞌt chirij Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex, riꞌ kakuytaj umak we kutzelej utzij. Noꞌj ri tzel kachꞌaꞌt chirij ri Santowilaj Ruxlabꞌixel ri Dios, riꞌ na kakuytaj ta kꞌana umak che waꞌ wa qꞌij oj kꞌo wi y na kakuytaj tane kꞌana umak tobꞌ ne che ruqꞌijol ri kꞌaslemal katajin loq.
Ri cheꞌ etaꞌmatal uwach ruma ri jiqꞌobꞌal kuyaꞌo
33 »E juna chomilaj cheꞌ, lik chom rujiqꞌobꞌalil kuyaꞌo; yey ri cheꞌ na chom taj, na chom ta rujiqꞌobꞌalil kuyaꞌo. Ma ri cheꞌ ketaꞌmax uwach ruma rujiqꞌobꞌalil. 34 ¡Ralaq pachaꞌ alaq jupuq chi kumatz! ¿Suꞌanik kꞌu riꞌ kachꞌaꞌtibꞌej alaq ri utz we itzel kꞌuꞌx alaq? Ma rukꞌ ruchꞌaꞌtem ri tikawex kaqꞌalajin ronoje ri ukꞌolom chupa ri ranimaꞌ. 35 Jekꞌulaꞌ e junoq utz ukꞌuꞌx, echiriꞌ kachꞌaꞌtik, e karesaj lo ri chom ukꞌolom chupa ri ranimaꞌ. Yey e junoq itzel ukꞌuꞌx, echiriꞌ kachꞌaꞌtik, e karesaj lo ri na chom taj ukꞌolom chupa ri ranimaꞌ.
36 »Riꞌin kambꞌiꞌij kꞌu che alaq: Chupa ri qꞌij re ri qꞌatbꞌal tzij, chikijujunal ri tikawex kataꞌ kichiꞌ ruma ronoje ri chꞌulilaj chꞌaꞌtem kel lo chwa keꞌ. 37 Ma chijujunal alaq, we utz ri chꞌaꞌtem alaq, riꞌ kaqꞌalajinik alaq jusukꞌ; noꞌj we na chom ta ri chꞌaꞌtem alaq, riꞌ kaqꞌat tzij pawiꞌ alaq» xchaꞌ.
Ri winaq kakitzꞌonoj che ri Jesús kꞌutubꞌal re ruchuqꞌabꞌ
(Lc. 11:29-32)
38 Ekꞌuchiriꞌ, jujun chike ri fariseos y raj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ, xkibꞌiꞌij che ri Jesús:
—Lal tijonel, riꞌoj kaqaj kaqilo kaꞌan la juna kꞌutubꞌal re ri chuqꞌabꞌ la chiqawach —xechaꞌ.
39 Ri Jesús xukꞌul uwach:
—Ri kakitzꞌonoj kꞌutubꞌal re ruchuqꞌabꞌ ri Dios e ri winaq re waqꞌij ora, ri itzel kikꞌuꞌx y na jusukꞌ ta ri kanimaꞌ chwach ri Dios. Noꞌj na kayaꞌtaj ta kꞌu waꞌ chike, ma xew kayaꞌtaj ri kꞌutubꞌal xꞌaniꞌ ojertan rukꞌ ri qꞌalajisanel Jonás. 40 Ma jelaꞌ pachaꞌ ri Jonás xkꞌojiꞌ oxibꞌ qꞌij y oxibꞌ aqꞌabꞌ chupa ri nimalaj kar,* jekꞌulaꞌ Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex oxibꞌ qꞌij y oxibꞌ aqꞌabꞌ kamuqiꞌ pulew.
41 »Ri winaq aj Nínive re ojertan keyaktaj chupa ri qꞌij re qꞌatbꞌal tzij y kakikoj kimak ri tikawex re waqꞌij ora. Ma rike xkitzelej kitzij chwach ri Dios ruma ri tzijonik xuꞌan ri Jonás chikiwach.* Noꞌj ri tikawex re waqꞌij ora, kꞌo jun chikixoꞌl más kꞌo uwach chwa ri Jonás, yey na kebꞌok tane il che.
42 »Jekꞌulaꞌ echiriꞌ kopon ri qꞌij re ri qꞌatbꞌal tzij,* kayaktaj lo ri reina re pa sur y kukoj kimak ri tikawex re waqꞌij ora. Ma rojertan lik naj petinaq wi rire chaꞌ koluꞌxikinaj runaꞌoj ri rey Salomón. Noꞌj ri tikawex re waqꞌij ora, kꞌo jun chikixoꞌl más kꞌo uwach chwa ri Salomón, yey na kebꞌok tane il che.
Ri kukꞌulumaj junoq echiriꞌ juna itzelilaj uxlabꞌixel katzelej tanchi rukꞌ
(Lc. 11:24-26)
43 »Echiriꞌ juna itzelilaj uxlabꞌixel kel bꞌi che juna tikawex, ri kuꞌano e kasutin pa taq luwar katzꞌintzꞌotik, kutzukuj pa kajeqiꞌ wi. Yey we na kuriq taj, 44 kubꞌiꞌij kꞌu chiribꞌil ribꞌ: “Kintzelej pe chupa ri wocho pa xinel lo wi” kachaꞌ. Ekꞌuchiriꞌ koponik, kuꞌriqa rachi pachaꞌ juna ja kꞌa jinta rajaw, mesom upa y yijbꞌital chi utz. 45 Keꞌek kꞌut, kebꞌuꞌkꞌama chi lo wuqubꞌ rach itzelilaj uxlabꞌixel más itzel kiwachlibꞌal chwa rire; y konoje kꞌu riꞌ kebꞌokik y kejeqiꞌ chiriꞌ. Jekꞌuriꞌlaꞌ, rubꞌinik rachi más kayojtaj chwa ri petinaq loq. Ekꞌu kakikꞌulumaj waꞌ ri winaq itzel kikꞌuꞌx waqꞌij ora —xcha ri Jesús.
Ruchu y taq ruchaqꞌ ri Jesús
(Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21)
46 Ekꞌu ruchu y taq ruchaqꞌ ri Jesús xekꞌun loq echiriꞌ Rire kꞌa kachꞌaꞌt ne kukꞌ ri winaq. Xekꞌojiꞌ kꞌu lo pa bꞌe yey lik kakaj kechꞌaꞌt rukꞌ.
47 Kꞌo kꞌu jun xubꞌiꞌij pan che ri Jesús:
—Ri chu la y taq ri chaqꞌ la e kꞌo pa bꞌe yey lik kakaj kechꞌaꞌt ukꞌ la —xchaꞌ.
48 Ekꞌu ri Jesús xubꞌiꞌij che ri xbꞌiꞌn pan che:
—Chawach riꞌat, ¿china kꞌu ri nuchu y china taq ri nuchaqꞌ? —xchaꞌ.
49 Ekꞌuchiriꞌ, rukꞌ ruqꞌabꞌ xebꞌukꞌut rutijoꞌn y xubꞌiꞌij:
—Wa e kꞌo wara e nuchu y e taq nuchaqꞌ riꞌ. 50 Ma china ri kuꞌan janipa ri karaj ri Nuqaw kꞌo chilaꞌ chikaj, waꞌ e nuchaqꞌ, e wanabꞌ y e nuchu riꞌ —xchaꞌ.
* 12:4 1 S. 21:1-6 * 12:5 Nm. 28:9-10 * 12:18 Ri usukꞌ kuꞌan ri Dios e ri kebꞌuꞌan jusukꞌ chike taq ri tikawex. * 12:40 Jon. 1:17 * 12:41 Jon. 3:1-10 * 12:42 Ap. 20:11-15 12:42 Wa jun ixoq e reina re ri nación Sabá, ri kꞌo pa sur che Israel. 1 R. 10:1-3