Moses I Vakalongo Tabu
A Vinara Na Vure
A Nita Vakalohoka
E Moses i herea a puhu na hinere iea. Ni luhoi i here a puhu na hinere i lima, ni gale na nita Hibru a “Tora”. Ra puhu iea, a limana puhu na hinere i herea, a nilobona maka puhu i here e Moses.
Pali ni luhoi e Iosua i vakaloboa a hinere iea, i taki a nimatene Moses ne septa 34.
Ni luhoi e Moses i herea tabukoi na pida e 1400 BC, muga ne Kristo ni poda.
Ni luhoi e Moses i herea na tahuna e huriki a Israel ri tabukoi ri gi bele o Kenan, muga ne ia i mate.
I here ne huriki a Israel ri gi lohoka tabu vona a vinara i bolea e Moses na lolo e Sinai, muga ne ia i mate.
Ra puhu na hinere iea i tuverei e huriki a Israel ri bole tabua a vinara i vakapalala a niluhoi ne ria, i vakatora a hatene ria. Ri made na malala e Moab, ri tabukoi ni tulupoloa a naru e Iordan ri gi bolea a robo e Kenan. E Moses i uka ma i vano turane ria, i habia ne ria a vinara, muri i mate. I habi tabu ne ria a ngava i tolu ri gi luhoi. Na nilobona puhu iea i tuverei a matenga ne Moses.
E Moses i vakalongo tabu a maka leho dagi a Vure i rata ni matakari e huriki a Israel na nilaho ne ria. Na nitora vona a Vure i tuhori ria, ri gi longototo a ngavana. E Moses i vakalongo tabu a vinara na Vure i ravulu, i tuveve kamumu a pelegona a ngava nga na nimadene huriki a Israel. I vakatora a nita na vinara, i vakalohoka a niluhoi ne huriki a Israel ri gi ramai ri gi made kamumu vona a robo a Vure i habia ne ria.
A maki tara a puhu iea i takia, i tuhori e huriki a Israel ri gi ramai kamumua a vinara e Moses i bolea na lolo e Sinai. Ra vinara iea i tabuli ne septa 6:4-6 i ta maea, “Mu ngaru hatekea e Bakovi Dagi a Vure ne hita na hatene mua, na niluhoi ne mua, na nitora ne mua.” E Moses i vakatorea a vinara nga, i taki ria nahea ri gi rike na maka lolo viliha ri gi kavurike a maka vure ranga, nahea ri gi muri mai tabu a maka naro ni kavurike tavula a Vure. Ri gi rua tara mailone ria, ri gi lakea vona ni kavurike a Vure.
Ra puhu iea i vakalohoka e huriki a Israel na nita muholi a Vure i ratea ne ria. A Vure i muri mai kunanea ra nita muholi iea, i valai i harena mona. Ria ranga ri gi luhoi kamumu, ri gi ramaia a nita muholi ri vata vona na tahuna ri bolea a malala e Kenan.
YHWH: BAKOVI DAGI
A rana Vure na hinere, ni here na nita Hibru i manga e YHWH, o Iave. A pelegona nita Hibru iea, i manga, “Iau ra Iau.” Na tahuna o matai a ngava e BAKOVI DAGI, a leta lobo ri dagi, i vakasiri manga na nita Hibru a ngava e YHWH i tabuli.
1
E Moses i Vara Tabu e Huriki a Israel
Ra puhu iea i vakalongo a ngava ne Moses i taki ne huriki a Israel na tahuna ri made na malala golea tabukoi na naru e Iordan, na tabeke na nirikena haro. Ri made na maloku ne Iordan, tabukoi na tanga e Sup. A tanga e Paran i pesi na tabeke tara, a tanga e Topel, e Leban, e Haserot, e Disahab to pesi na tabeke tara. Na tahuna a viri i malaga na lolo e Sinai bara i ramaia a dala na lolo na robo e Idom, i laho na parava i ravulu a polona i taku, i bele o Kades-Barnea.
E huriki a Israel ri pea e Egipto hosi, ri laho viliha na malala golea na pida i ravulu va. Na mugana parava na keva ravulu a polona i taku, e Moses i taki e huriki a Israel vona a ngava lobo a Vure i vakukua vona, *muri na tahuna e BAKOVI DAGI i ratapilea e Sihon, a hariki ne huriki a Amor. E Sihon i matakaria a tanga e Hesbon. E BAKOVI DAGI i ratapile tabua e Og, a hariki ne Basan. E Og i matakari a tanga e Astarot e Edrei. Na tahuna e huriki a Israel ri made na nirikena haro na naru e Iordan, na tabekena malala ne huriki a Moab, e Moses i vakatubu ni vara e huriki na vinara, na nitana Vure.
E Moses i vara ria, i ta maea, “Na tahuna si made na lolo e Sinai, e BAKOVI DAGI a Vure ne hita i taki hita i ta maea, ‘Mu made tabaka pali vona a lolo iea, ngane mu vano. Mu pe a hini nga mu laho lakea na tanga na lolo ne Amor, na maka tabeke tabukoi vona. Ra maloku ne Iordan, na lolo, na bila, na tabekena malala mule puru, a malala na lavu na Dari na Kurukuruna Malala. Mu lakea na malala ne huriki a Kenan, na malala na tabeke mule lokovonga na lolo e Lebanon, i lokovonga liu na naru dagi e Iupretis. Ra maka malala nga lobo, iau e BAKOVI DAGI a ta muholi vona ga habi ne huriki a gare ne mua e Abraham, e Isak, e Iakop, ne huriki a hamone tou. Mu vano mu lokovonga mu bolea.’
E Moses i Vulaki e Huriki a Matakari
(Nimariu 18:13-27)
“Muga a taki mua a ta maea, ‘A leho ni matakari mua i dagi hateka. Iau kikeri i uka ma a kara. 10 E BAKOVI DAGI a Vure ne hita i rata mua mu bele kupo hateka, manga a maka hada na hunu. 11 A ngarua e BAKOVI DAGI a Vure ne huriki a gare ne hita ge rata mua mu gu ala kupo hateka, a ngarua ge rata a maki ge bele ne mua ge kamumu kunana, i manga a ngava i ta muholi vona ne mua. 12 Pali i navai iau kunana ga bole a nideke, a maka maregoa ne mua? Iau kikeri i uka ma a kara. 13 Ngane a ngaru mu gu vulaki ranga bakovi na lohokanga, a bakovi ni togo, a bakovi i lohoka pali ni matakari e huriki. Mu vulaki takutaku ne huriki a kabu ne mua, ga ru ria ri gi matakari mua.’ 14 A taki mua maea, mu longo ni ratana. 15 Lakea a vulaki e huriki a bakovi na lohokanga, a bakovi kamumu, ra mu vulaki na kabu takutaku ne mua. A ru ria ri matakari e huriki ri ala rangale (1,000), i ranga ri matakari e huriki ri ala ravulu mule ma murina balaka taku (100), e huriki ri ala ravulu lima (50), e huriki ri ala ravulu (10). A vulaki tabu e huriki a bolekori na kabu takutaku.
16 “Na tahuna iea a tovo maea e huriki a matakari, ‘Mu talangaki kamumu a maka maregoa i bele ne huriki a bakovi a ngatavine. Mu pelekado kamumu a maka maregoa ne mua, o a maregoa na turane mua na mosi. 17 Mu pelekado e huriki lobo na naro ge taku. Naha ni togo a bakovi dagi o a matasia. Naha ni mangenge vona tara viri, a vuhuna a Vure kunana bara i vakapalalea a niluhoi ne mua na tahuna mu vapelekado. A maka maregoa dagi hateka, i uka ma mu kara ni vakamahoto, mu bole valai nau ga pelekado.’ 18 Na tahuna iea tabu, a tovo mua na maki lobo mu gu rata.”
E Huriki a Israel Ri Rudu e Huriki a Kasisi
(Ni Gi 13:1-33)
19 “Muri si pe mulea a lolo e Sinai, si laho lakea na malala golea i mata ringangi, si vano si bele na maka lolo ne Amor, i ramaia a nivakuku ne BAKOVI DAGI a Vure ne hita. Na tahuna si bele pali na tanga e Kades-Barnea, 20 a taki mua a ta maea, ‘Ngane si bele pali na maka lolo ne Amor, a Vure ne hita i ngaru ge habia ne mua ngane a robo iea. 21 Mu masia a malala iea, e BAKOVI DAGI a Vure ne huriki a gare ne hita i habia ne mua ngane. Mu vano mu made vona, i manga a ngava i taki mua vona pali. Naha ni mangenge, naha ni loho lege lae.’
22 “Pali mu valai nau mu ta maea, ‘Si gi rudu ranga bakovi, ri gi muga ri gi kasisia a robo iea. Ri gi vakasiri hita vona a dala si gi ramaia, a maka tanga si gi bele vona.’
23 “Iau a luhoi i kamumu si gi ramai a ngava mu taki. Lakea a vulaki tala a bakovi i ravulu a polona i rua na kabu takutaku ne hita. 24 Ri lakea na maka tanga na lolo ri harena na maloku ne Eskol, ri kasisi viliha vonga. 25 Muri ri bole mule valai ne hita ranga kanena kai. Lakea ri ta maea, ‘Ra malala e BAKOVI DAGI a Vure ta ge habia ne hita i kamumu hateka.’
E Huriki a Israel Ri Longotaroa e BAKOVI DAGI
26  * “Ri vakalongo hita, pali mua mu tagege hateka, mu longotaro a nitane BAKOVI DAGI a Vure ne hita, i uka ma mu ngaru ni lakea vona a robo iea. 27 Mu made na maka kape ne mua, mu deke hateka mule ne mua, mu ta maea, ‘E BAKOVI DAGI i uka ma i ngaru hita, lakea i bole tala hita o Egipto ge habi hita ne huriki a Amor, ri gi rata hale hita. 28 I navai si gi lakea vona a hini nga? Na tahuna e huriki a bakovi mi rudu ria ri gi kasisia a robo iea, ri hamule ri taki mia ta e huriki a bakovi ri made vona a robo iea ri ola hateka ri gao hateka, mi mangenge. Ri made pololilo na maka tanga vonga, ni tura halui na nure-kedo i padoi a bubu. Ri matai tabu e huriki a bakovi ri koru dagi hateka, re huriki a hamone Anak.’
29 “Lakea a taki mua a ta maea, ‘Naha ni mangenge vona e huriki nga. 30 E BAKOVI DAGI a Vure ne hita bara i muga ne mua, i vaubi ni tuhori mua i manga hosi i rata ne huriki a Egipto 31  *na malala golea. Mu matai pali a naro i ratea, i taparaki valai mua koea na hini mu made vona ngane, i manga a bakovi i boko e tuna.’ 32  *A taki mavonga mua, pali i uka ma mu longokilala a ngava, i uka ma mu luhoi torea e BAKOVI DAGI a Vure ne mua. 33 Hosi i muga ne mua, i vakasiri a dala ne mua, ge matakana a hini mu gu vakapesi a kape ne mua vona. Na rodo i muga ne mua, i manga a kanono i hube, na haro i muga ne mua, i manga a bubu.
A Vure i Ratapile e Huriki a Israel
(Ni Gi 14:20-45)
34  * “E BAKOVI DAGI i longo mua mu deke hateka, i madihi a hatena. Lakea i ta tora hateka i ta maea, 35 ‘Mua a bakovi a ngatavine hale, i uka ma mu gu lakea vona ngane a robo a ta muholi vona ta ga habia ne huriki a gare ne mua. 36 E Keleb, e tune Iepune kikeri kunana ge vano ge made vona a robo iea. I ramai lobo a ngava nau, lakea ga habia vona turane huriki a hamona, ra robo iea i masia.’
37 “A naro mu ratea i ratea e BAKOVI DAGI, i madihi a hatena nau tabu na maki mu ratea, lakea i ta maea, ‘Moses, ioe tara i uka ma go dili vona a robo iea. 38 Pali a viri i pahamuri ioe, e Iosua e tune Nun, ia kunana ge dili. O vakatorea a niluhoi ne Iosua, a vuhuna bara i bole dili e huriki a Israel vona a robo iea.’
39 “Muri e BAKOVI DAGI i taki hita lobo i ta maea, ‘E huriki e tune mua kiroko, i uka ma ri lohoka vona tara maki ge kamumu o ge hale bara ri dili vona a robo iea. Re huriki a koma mu taki ge rabalaki e huriki a pile, ga habia ne ria a robo iea ri gi made vona. 40 Pali ngane mu ngalakapulo! Mu hamule lakea na malala golea. Mu ramaia a dala i lakea na Dari Vururu na tabeke ne Akaba.’
41 “Mu taki iau mu ta maea, ‘Moses, mi rata a naro hale na matane BAKOVI DAGI. Ngane mi gi vano mi gi vaubi i manga a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku mia vona.’ Lakea mu bagetu na bagetua na vabinga, mu luhoi e huriki a bakovi na lolo ge ria a hulu tavula mu gu ratapile ria.
42 “Lakea e BAKOVI DAGI i taki iau i ta maea, ‘Mu hatekakari ria nahea ri gi vano ri gi vaubi. A vuhuna iau i uka ma ga tagari ria, ma ge ratapile ria e huriki a pile.’
43 “A habi a ngavane BAKOVI DAGI ne mua. Pali mu gege i uka ma mu longototo a ngavana, mu vano kunana mu lakea na maka tanga na lolo mu vaubi ne huriki a pile. 44 E huriki a Amor ri made vona a hini nga, ri pagitala valai, ri valili mule mua, ri manga a vuvu i valili ne mua. Ri valili mua, mu ha puru na tanga e Seir, ri lokovonga liu ri harena na tanga e Horma. 45 Muri mu hamule mu tangi, mu gale e BAKOVI DAGI ge kori mua, pali i uka ma i longo mai mua. 46 Lakea mu made na tanga e Kades na parava i kupo.”
* 1:4 Gi 21:21-35 * 1:26 Vin 9:23; Hib 3:16 * 1:31 Apo 13:18 * 1:32 Hib 3:19 * 1:34 Hib 3:18