13
Ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri aj-ticoniel
(Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8)
Chupan ri kꞌij reꞌ, ri Jesús xiel-el pa jay y xbꞌatzꞌuyeꞌ chuchiꞌ ri mar. Y iqꞌuiy vinak xquimol-apa-quiꞌ riqꞌuin. Rumareꞌ jajaꞌ xuoc chupan jun barco y xtzꞌuye-ka chupan y quinojiel ri vinak xaꞌcꞌujieꞌ chuchiꞌ ri yaꞌ. Y jajaꞌ qꞌuiy kax xuꞌej chica y ruyuon riqꞌuin parábolas (cꞌambꞌal-tzij). Y quireꞌ nuꞌej chica: Cꞌo jun ache ri xꞌa chi xbꞌaruquiraj ijaꞌtz. Y antok ri ache nuquiraj ri ijaꞌtz, cꞌo ijaꞌtz xaꞌka pa bꞌay. Y xaꞌpa ri chicop ri cꞌo quixicꞌ, xquimol-el ri ijaꞌtz. Nicꞌaj chic ijaꞌtz xaꞌka chiquicajol abꞌaj y chireꞌ xa man qꞌuiy ta ri ulief cꞌo, rumareꞌ chaꞌnin xaꞌiel-pa ruma man pin ta ri ulief. Pero antok xpa ruchukꞌaꞌ ri kꞌij, xaꞌyamayo-ka, y ruma man naj ta bꞌanak-ka ri quixieꞌ, mareꞌ xaꞌchakej-ka chaꞌnin. Y nicꞌaj chic ijaꞌtz xaꞌka chiquicajol tak qꞌuix. Y antok xaꞌiel-pa, junan xaꞌqꞌuiy quiqꞌuin ri qꞌuix, y xaꞌjiekꞌ chiquicajol ri qꞌuix. Pero nicꞌaj chic ijaꞌtz xaꞌka pan utzulaj ulief, y jaꞌal xquiyaꞌ quivach; cꞌo ri xquiyaꞌ a treinta quivach, cꞌo ri xquiyaꞌ a sesenta y cꞌo ri xquiyaꞌ a cien quivach. Ri cꞌo ruxiquin chi nraꞌxaj, can tiraꞌxaj ri xinꞌej, xchaꞌ ri Jesús.
Chica ntuoc-ve ri parábolas (cꞌambꞌal-tzij)
(Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10)
10 Y ri discípulos xaꞌjiel-apa riqꞌuin ri Jesús y xquiꞌej cha: ¿Karruma riqꞌuin parábolas (cꞌambꞌal-tzij) ncachꞌo-ve chiquivach ri vinak?
11 Y jajaꞌ xuꞌej chica: Chiva ixreꞌ yoꞌn permiso chi ntinaꞌiej chirij ri reino ri cꞌo chicaj. Pero chica ri vinak ri man nquinquinimaj ta, man yoꞌn ta lugar chi niquitamaj. 12 Ruma ri cꞌo riqꞌuin, can xtiyoꞌx más cha y can qꞌuiy xtuꞌon-ka riqꞌuin. Pero ri xa man qꞌuiy ta cꞌo riqꞌuin, hasta reꞌ xtalasas-el cha. 13 Rumareꞌ ncaꞌncusaj parábolas (cꞌambꞌal-tzij) antok nquichꞌoꞌ chica; ruma man nicajoꞌ ta niquiꞌan entender, mesque niquitzꞌat y nicaꞌxaj. 14 Quireꞌ nuꞌon cumplir ri tzꞌibꞌan can ruma ri profeta Isaías. Y quireꞌ rutzꞌibꞌan can jajaꞌ:
Joꞌc xtivaxaj y man xtiꞌka ta pan iveꞌ (man xtiꞌan ta entender) ri xtivaxaj.
Choj xtitzꞌat y man xtiyaꞌ ta pa cuenta ri ntitzꞌat.
15 Ruma ri cánima ri vinak reꞌ xa cof rubꞌanun,
y can man ntuoc ta pa quixiquin ri niꞌeꞌx chica.
Ijejeꞌ can quiyupun ri quinakꞌavach,
ruma man nicajoꞌ ta ncaꞌtzuꞌn.
Man nicajoꞌ ta nicaꞌxaj ri niꞌeꞌx chica,
man nicajoꞌ ta chi ntuoc riqꞌuin cánima;
y can man nicajoꞌ ta niquiyaꞌ can ri pecado chi niquiꞌan ri nivajoꞌ inreꞌ,
chi nicꞌax ri quicꞌaslien.
Quireꞌ nuꞌej ri Dios, ri rutzꞌibꞌan can ri Isaías. 16 Pero ixreꞌ ri ix nu-discípulos, can jaꞌal quixquicuot, ruma riqꞌuin ri inakꞌavach can jaꞌal ntitzꞌat y riqꞌuin ixiquin can jaꞌal ntivaxaj. 17 Ruma ketzij cꞌa niꞌej chiva, chi iqꞌuiy profetas y choj tak vinak ri xaꞌcꞌujieꞌ ojier can tiempo, altíra xcajoꞌ xquitzꞌat ri ntitzꞌat ixreꞌ vacame, y man xquitzꞌat ta el. Xcajoꞌ ta jeꞌ xcaꞌxaj ri ntivaxaj ixreꞌ vacame, y man xcaꞌxaj ta el.
Ri Jesús nuꞌon explicar ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri aj-ticoniel
(Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15)
18 Y ri Jesús xuꞌej chica: Tivaxaj ri chica nuꞌej ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) ri nichꞌoꞌ chirij ri xbꞌaruquiraj ri ijaꞌtz. 19 Antok jun nraꞌxaj ri chꞌabꞌal chirij ri ru-reino ri Dios y man niꞌka ta paroꞌ (man nuꞌon ta entender), nipa ri itziel y nralasaj-el ri chꞌabꞌal ri xtic can pa ránima. Jareꞌ ri ijaꞌtz ri xaꞌka pa bꞌay. 20 Ri ijaꞌtz ri xaꞌka chiquicajol abꞌaj, jareꞌ ri nraꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios y can altíra niquicuot antok nuꞌon recibir. 21 Pero ruma manak ruxieꞌ ri ruchꞌabꞌal ri Dios riqꞌuin ránima, rumareꞌ man nilayuj ta niquicuot. Ruma antok ncaꞌpa ri sufrimientos y itziel nitzꞌiet ruma runiman ri ruchꞌabꞌal ri Dios, chaꞌnin nitzak. 22 Y ri ijaꞌtz ri xaꞌka chiquicajol tak qꞌuix, jareꞌ ri nraꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios, pero xa ja ri nicꞌatzin cha kꞌij-kꞌij choch-ulief, joꞌc reꞌ ninataj cha y niꞌan maña cha ruma ri bꞌayomal. Jareꞌ nibꞌano chi nijiekꞌ ri ruchꞌabꞌal ri Dios riqꞌuin ránima. Rumareꞌ man jun otz xtikꞌalajin pa rucꞌaslien. 23 Y ri ijaꞌtz ri xaꞌka pan utzulaj ulief, jareꞌ ri nraꞌxaj y niꞌka paroꞌ (nuꞌon entender) ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Ri rucꞌaslien can nikꞌalajin jaꞌal, y can nuyaꞌ ru-fruto, a cien, a sesenta o a treinta, xchaꞌ ri Jesús.
Ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri trigo y ri jun kꞌayis rubꞌinan cizaña
24 Y ri Jesús xuꞌej chic jun parábola (cꞌambꞌal-tzij) chiquivach, y xuꞌej: Ri reino ri cꞌo chicaj can junan riqꞌuin ri xuꞌon jun ache ri xutic jun utzulaj ijaꞌtz pa rulief. 25 Pero chakꞌaꞌ antok quinojiel ncaꞌvar, xalka ri ru-enemigo ri rajaf ri ulief, xalruticaꞌ jun kꞌayis rubꞌinan cizaña chucajol ri trigo ri ticuon can. Y joꞌc xalrubꞌanaꞌ quireꞌ, y xꞌa. 26 Y antok xaꞌbꞌaqꞌuiy-pa ri trigo y xuya-pa roch, cꞌajareꞌ xkꞌalajin-pa jeꞌ ri cizaña. 27 Y ri ru-esclavos ri rajaf ri ulief xaꞌa riqꞌuin y xquiꞌej cha: Ajaf, ri ijaꞌtz ri xatic pan avulief can otz. Pero vacame cꞌo cizaña chucajol. ¿Pacheꞌ cꞌa xpa-ve ri ijaꞌtz richin ri cizaña? xaꞌchaꞌ cha. 28 Y ri ache xuꞌej chica ri ru-esclavos: Jun nu-enemigo xbꞌano reꞌ. Y ri ru-esclavos xquiꞌej cha: ¿Navajoꞌ chi nkuꞌa y nakacꞌukuꞌ ri cizaña? xaꞌchaꞌ cha. 29 Pero ri ache xuꞌej chica ri ru-esclavos: Ni, ruma xa nticꞌuk ri cizaña, ncaꞌcꞌukutaj jeꞌ ri trigo. 30 Tiyaꞌ lugar cha ri cizaña chi junan niqꞌuiy-pa riqꞌuin ri trigo, cꞌa talka-na ri kꞌij chi nijuk ri trigo, ruma antok xtalka ri kꞌij reꞌ, inreꞌ xtinꞌej chica ri xcaꞌjuku chi tiquimaloꞌ naꞌay ri cizaña y chi manuoja tiquibꞌanaꞌ cha chi niparox; cꞌajareꞌ tiquijukuꞌ ri trigo y tiquiyacaꞌ, xchaꞌ ri ache. Quireꞌ xuꞌej ri Jesús.
Ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri ijaꞌtz richin ri mostaza
(Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19)
31 Y ri Jesús xuꞌej chic jun parábola (cꞌambꞌal-tzij) chiquivach, y xuꞌej: Ri reino ri cꞌo chicaj can junan riqꞌuin ri ijaꞌtz richin ri mostaza ri xutic can jun ache pa rulief. 32 Ruma mesque ja ri ijaꞌtz richin ri mostaza ri más coꞌl-oc chiquivach nicꞌaj chic ijaꞌtz, pero antok niqꞌuiy, jareꞌ ri más nem ntiel chiquivach ri nicꞌaj chic kꞌayis. Ri mostaza can incheꞌl jun chieꞌ ntiel antok niqꞌuiy. Rumareꞌ ri chicop ri cꞌo quixicꞌ ncaꞌlka y niquiꞌan quisuoc chukꞌaꞌ, xchaꞌ ri Jesús.
Ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri levadura
(Lc. 13:20-21)
33 Ri Jesús xuꞌej chic jun parábola (cꞌambꞌal-tzij) chiquivach, y xuꞌej chica: Ri reino ri cꞌo chicaj xa junan riqꞌuin ri levadura ri niruma-pa jun ixok y nuyaꞌ chupan oxeꞌ medida harina y ri levadura nuquiraj-riꞌ chupan nojiel.
Ri Jesús can ncaꞌrucusaj ri parábolas (cꞌambꞌal-tzij)
(Mr. 4:33-34)
34 Y nojiel ri xuꞌej ri Jesús chica ri vinak reꞌ, ruyuon riqꞌuin parábolas (cꞌambꞌal-tzij) xchꞌoꞌ. Man jun tzij ri xuꞌej chica, ri man ta xucusaj parábolas (cꞌambꞌal-tzij); 35 chi quireꞌ nuꞌon cumplir ri ruꞌeꞌn can ri jun profeta ri xcꞌujieꞌ ojier can tiempo. Quireꞌ rutzꞌibꞌan can:
Antok inreꞌ xquichꞌoꞌ, xcaꞌncusaj parábolas (cꞌambꞌal-tzij).
Xtinꞌej ri kax ri avan-pa desde xtzꞌucutaj-pa ri roch-ulief.
Quireꞌ nuꞌej ri tzꞌibꞌan can.
Ri Jesús nuꞌon explicar ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri trigo y ri jun kꞌayis rubꞌinan cizaña
36 Y antok ri Jesús xaꞌruꞌon-el despedir ri vinak, jajaꞌ xuoc pa jay y ri ru-discípulos xaꞌjiel-apa riqꞌuin y xquiꞌej cha: Ojreꞌ nakajoꞌ chi atreꞌ naꞌej chika ri chica nuꞌej ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri trigo y ri cizaña.
37 Y ri Jesús xuꞌej chica: Ri ache ri nutic ri utzulaj ijaꞌtz, ja ri Xtak-pa chicaj chi xalax chiꞌicajol. 38 Ri ulief ri pacheꞌ xtic-ve ri ijaꞌtz, ja ri roch-ulief. Ri utzulaj ijaꞌtz, ja ri icꞌo pa ru-reino ri Dios. Y ri cizaña, ja ri can i-richin ri itziel. 39 Y ri enemigo ri xaltico ri cizaña, ja ri diablo. Ri kꞌij antok xtijuk ri trigo, reꞌ pa ruqꞌuisbꞌal ri tiempo, y ri ncaꞌjuku ri trigo, ja ri ángeles. 40 Y can incheꞌl niꞌan riqꞌuin ri cizaña ncaꞌlasas-el y ncaꞌyoꞌx pa kꞌakꞌ, can quireꞌ mismo xtibꞌanataj pa ruqꞌuisbꞌal ri tiempo. 41 Ri Xtak-pa chicaj chi xalax chiꞌicajol, xcaꞌrutak ri ru-ángeles chi ncaꞌquimol chupan ri ru-reino quinojiel ri ncaꞌbꞌano itziel tak kax y ri niquiꞌan chica nicꞌaj chic chi ncaꞌtzak chupan ri pecado. 42 Y xcaꞌbꞌacꞌak chupan ri kꞌakꞌ; y chireꞌ xcaꞌuokꞌ y xtiquikꞌachꞌachꞌiej coray. 43 Y ri choj quicꞌaslien choch ri Dios, can altíra xcaꞌchꞌichꞌan incheꞌl ri kꞌij chupan ri ru-reino ri Quitataꞌ Dios. Ri cꞌo ruxiquin chi nraꞌxaj, can tiraꞌxaj ri xinꞌej.
Jun tesoro mukun can
44 Ri reino ri cꞌo chicaj can junan riqꞌuin jun tesoro ri mukun can chupan jun ulief, y nirila-pa jun ache. Ri ache reꞌ numuk chic can y altíra niquicuot nitzalaj chirachuoch, nucꞌayij nojiel ri cꞌo riqꞌuin, cꞌajareꞌ nulokꞌ ri ulief ri pacheꞌ mukun-ve can ri tesoro reꞌ.
Jun perla ri altíra jaꞌal
45 Ri reino ri cꞌo chicaj can junan riqꞌuin ri nuꞌon jun ache ri ncaꞌrulokꞌ y ncaꞌrucꞌayij ri perlas. 46 Antok niril jun perla ri altíra jaꞌal y nicꞌayix, chaꞌnin nitzalaj chirachuoch y nucꞌayij nojiel ri cꞌo riqꞌuin, y nulokꞌ ri perla reꞌ.
Ri yaꞌl
47 Ri reino ri cꞌo chicaj can junan riqꞌuin jun yaꞌl ri niyoꞌx-ka chupan ri mar y ncaꞌralasaj-pa nojiel quivach car. 48 Y antok ri yaꞌl nojnak chic chi car, nicalasaj-pa y niquicꞌuaj chuchi-yaꞌ, y ncaꞌtzꞌuye-ka chi ncaꞌquichaꞌ. Ri car i-otz ncaꞌquiyaꞌ pa tak chacach, pero ri man i-otz ta xa ncaꞌquicꞌak-el. 49 Quireꞌ ri xtibꞌanataj pa ruqꞌuisbꞌal ri tiempo. Xcaꞌpa ri ángeles y xcaꞌquichaꞌ ri vinak ri man otz ta rubꞌanun quicꞌaslien chiquicajol ri choj rubꞌanun quicꞌaslien choch ri Dios. 50 Y xcaꞌyoꞌx chupan ri kꞌakꞌ, y chireꞌ xcaꞌuokꞌ y xtiquikꞌachꞌachꞌiej coray.
Tesoros cꞌacꞌacꞌ y vieja chic
51 Ri Jesús xuꞌej chica ri ru-discípulos: ¿Xiꞌka pan iveꞌ (xiꞌan entender) nojiel ri xinꞌej chiva? xchaꞌ chica. Y ri discípulos xquiꞌej: Quireꞌ Ajaf, xaꞌchaꞌ.
52 Y jajaꞌ xuꞌej chica: Jun ri rataꞌn chirij ri reino ri cꞌo chicaj, y rataꞌn jeꞌ ri tzꞌibꞌan can chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios, can junan riqꞌuin jun rajaf-jay ri ncaꞌbꞌaralasaj-pa ru-tesoro ri cꞌo yan tiempo ruyacuon y ncaꞌbꞌaralasaj-pa jeꞌ ri cꞌa jubꞌaꞌ oc tiempo tuyac, xchaꞌ ri Jesús.
Ri Jesús nalka Nazaret
(Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30)
53 Y antok ri Jesús xtanieꞌ cꞌa chubꞌixic ri parábolas (cꞌambꞌal-tzij) reꞌ, xuyaꞌ can ri lugar reꞌ y xꞌa. 54 Y xalka chupan ri rutanamit pacheꞌ xqꞌuiy-pa jajaꞌ, y xucꞌut ri ruchꞌabꞌal ri Dios chupan ri sinagoga. Y ruma ri tzij ri nuꞌej, ri vinak can xaꞌchapataj, y xquiꞌej: ¿Pacheꞌ cꞌa rucꞌamun-pa ri noꞌj, y chi nitiquir ncaꞌruꞌon milagros? 55 ¿Man ja ta came va rucꞌajuol ri jun ache carpintero, y ri rutieꞌ María rubꞌeꞌ, y ri i-ruchakꞌ ja ri Jacobo, ri José, ri Simón y ri Judas? 56 ¿Man icꞌo ta cꞌa quinojiel ri ranaꞌ kiqꞌuin? ¿Pacheꞌ cꞌa xucꞌam-pa nojiel ri nuꞌej y ri nuꞌon? ncaꞌchaꞌ.
57 Y rumareꞌ ri vinak man xquinimaj ta y xpa quiyoval chirij ri Jesús. Pero jajaꞌ xuꞌej chica: Jun profeta joꞌc ri pa rutanamit y ri pa rachuoch niquiꞌan cha chi man jun rakalien, xchaꞌ chica.
58 Ri Jesús man qꞌuiy ta milagros xaꞌruꞌon pa rutanamit, ruma ri vinak xa man xquinimaj ta.
13:2 Lc. 5:1-3. 13:12 Mt. 25:29; Mr. 4:25; Lc. 8:18; 19:26. 13:15 Is. 6:9-10. 13:17 Lc. 10:23-24. 13:35 Sal. 78:2. 13:57 Jn. 4:44.