19
1 Aj puꞌij ɨ Piláato yoꞌvíꞌtɨj aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús ajta jaataꞌíjtacaꞌ mej mij jeꞌriáꞌvaxɨꞌɨn.
2 Majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ xantáaruꞌuj tzícareꞌej mu huatyácɨstacaꞌ mej mij cúruun huatyátaahuaj, aꞌɨ́j mu mij juꞌcárujtyiꞌriꞌ ɨ muꞌúutzeꞌ ɨ Jesús, majta cɨ́ɨxurij juꞌcáhuɨjriꞌ tɨ tɨn xúꞌmuaa tɨ poꞌvij jɨmeꞌ.
3 Aj mu mij jimi ajtyáxɨɨriacaꞌ aꞌyan metyeꞌixáatyeꞌej tɨjɨn:
—Cheꞌ jusén jɨmeꞌ júurij aꞌɨ́jna ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.
Majta jaꞌrávaꞌraꞌaj ajɨ́ɨsaꞌ.
4 Aj puꞌij ɨ Piláato ajtáhuaꞌaj iirájraa, ajta aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn:
—Cásɨꞌ, yanuj javeꞌviꞌtɨj, siataꞌaj sij jáamuaꞌreej nyaj quee tyiꞌtɨ́j tyítyoovej ɨ nyaj jɨn jitzán tyoꞌojpuáꞌrityeꞌen.
5 Aj puꞌij ɨ Jesús iirájraa, juꞌcarújtyaꞌaj aꞌɨ́jcɨ ɨ cúruun tɨ tzícareꞌej jɨn cɨstijhuaj, ajta juꞌcahuɨ́ɨj aꞌɨ́jna ɨ cɨ́ɨxurij tɨ tɨn xúꞌmuaa tɨ poꞌvij jɨmeꞌ. Aj puꞌij ɨ Piláato aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn:
—Yánaꞌaj huatyéjve ɨ tyáatɨꞌ.
6 Matɨꞌɨj aꞌɨ́ɨmaj jaaséj ɨ maj tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ puaaríij majta ɨ maj tyíꞌchaꞌɨj u tyeyúuj tzajtaꞌ, aꞌyaa mu tyityeetyejíihuajraa tɨjɨn:
—Óotateexɨꞌ ɨ cúruuj jitze, óotateexɨꞌ.
Piláato pu aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn:
—Siataꞌaj jáꞌanviꞌtɨj siajta muaꞌaj jóꞌtatan, jiꞌnye canu nyáaj tyiꞌtɨ́j tyítyoovej ɨ nyaj jitzán tyoꞌojpuáꞌrityeꞌen.
7 Majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan aꞌyaa mu tyuꞌtaxájtacaꞌ tɨjɨn:
—Ityáj tu yuꞌxarij tyíchaꞌɨj ɨ tyaj jɨn tyíꞌijta, ajta aꞌɨ́jna jitze ɨ yuꞌxarij aꞌyaa pu tyúuxɨeꞌveꞌ tɨ huámuɨꞌnyij, jiꞌnye aꞌyaa pu tyuꞌtóosejratacaꞌ tɨ aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ yójraꞌ ɨ Dios.
8 Tɨꞌɨj aꞌyan tyáanamuajriꞌ aꞌɨ́jna ɨ Piláato, jéetzeꞌ pu tyuꞌtátzɨɨn.
9 Aj puꞌij ajtáhuaꞌaj utyájrupij u chiꞌtáj, ajta yoꞌvíꞌtɨj ɨ Jesús, tɨꞌquij aꞌyan tyaataꞌíhuoꞌriꞌ tɨjɨn:
—¿Joꞌnyij muáaj páꞌmaꞌcan?
Ajta aꞌɨ́jna ɨ Jesús capu huatanyúj.
10 Piláato puꞌij aꞌyan tyaatéꞌexaa tɨjɨn:
—¿Nyi pequee jeꞌej tyinaatéꞌexaatyeꞌej? ¿Nyi pequee jamuaꞌreej nyaj aꞌɨ́jcɨ jɨn antyínyamuaꞌree nyej nyij muiꞌrátoonyij, nusu nyaj mojoꞌtatan ɨ cúruuj jitze?
11 Aj puꞌij ɨ Jesús aꞌyan tyaatéꞌexaa tɨjɨn:
—Capáj tyiꞌtɨ́j jɨn antyíamuaꞌreeriacajcheꞌ nye jimi tɨpuaꞌaj quee ɨ Dios muaatáꞌnyijcheꞌ, aꞌɨ́j pu jɨn ɨ tɨ nyéetzij tyuꞌtátuii ajimi, aꞌɨ́ɨ pu jéetzeꞌ ootyáꞌɨtzee ɨ Dios jimi pequee muáaj.
12 Tɨꞌɨj naꞌaj aꞌájna ɨmuáj, Piláato pu aꞌyan tyáꞌhuoocaꞌaj jeꞌej tɨ huárɨnyij tɨꞌij jaatátoonyij aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús, majta ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan aꞌyaa mu tyityeetyejíihuajraa tɨjɨn:
—Tɨpuaꞌaj paatátoonyij, capáj cheꞌ tyiꞌtɨ́j jɨn tyiꞌtyaváaj puáꞌmej aꞌɨ́jcɨ jimi ɨ tajtúhuan ɨ tɨ tyíꞌtaꞌijtyeꞌ. Aꞌtɨ́j tɨnaꞌaj tɨ aꞌyan tyúusejrataj tɨ aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ tyíꞌtaꞌijtyeꞌ, aꞌɨ́ɨ pu jájchaꞌɨɨreꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ tajtúhuan.
13 Tɨꞌɨj ɨ Piláato aꞌyan tyihuóꞌnamuajriꞌ, aj puꞌij jiꞌráaviꞌtɨj aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús, ajta jeꞌen ooyíxɨj aꞌɨ́jcɨ japua ɨ ɨpuárij joꞌmaj tyajáꞌxaꞌpuɨꞌɨntareꞌ, aꞌyaa pu tyajaꞌrájtyapuaj aꞌájna ɨ huáꞌnyuucaa jɨmeꞌ ɨ Hebreos tɨjɨn: Gabatá, aꞌyaa tɨꞌij huatóomuaꞌaj tɨjɨn joꞌtɨj tyetyéj joꞌmuáanyijmee tɨ páꞌtzaa.
14 Puꞌríj aꞌájna putyíꞌrɨjcaa ɨ xɨcáaraꞌ maj jitzán tyámuaꞌ huóoꞌuurej mej mij joꞌtámuaꞌreej aꞌájna xɨcáaraꞌ tɨꞌɨj jitzán ɨ Dios tyihuoꞌtúꞌuunyiꞌriꞌ, tɨꞌɨj tyaꞌráꞌaj aꞌtzáaj tacuaríixpuaj. Piláato pu aꞌyan tyihuoꞌtéꞌexaaj aꞌɨ́ɨjma ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan tɨjɨn:
—Yaꞌcuíj mu tɨ tyajáꞌmuaꞌijtyeꞌ.
15 Majta aꞌɨ́ɨmaj aꞌyaa mu tyityeetyejíihuajraa tɨjɨn:
—Mejeꞌrájviꞌtɨj. Iirájviꞌtɨj, pajta jóꞌtatan ɨ cúruuj jitze.
Piláato pu aꞌyan tyihuoꞌtaꞌíhuoꞌriꞌ tɨjɨn:
—¿Nyi aꞌyan tyíꞌxaꞌpuɨꞌ nyaj jóꞌtatan aꞌɨ́jcɨ ɨ tɨ tyajáꞌmuaꞌijtyeꞌ?
Majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj puaaríij tyíꞌijtyeꞌ aꞌyaa mu tyaatéꞌexaa tɨjɨn:
—Capu aꞌtɨ́j ityájma ajtáhuaꞌaj tyíꞌtaꞌijtyeꞌ, sulu aꞌɨ́ɨ puꞌuj ɨ tajtúhuan tɨ jɨn tyiꞌtyéjvee.
16 Aj puꞌij ɨ Piláato huoꞌtátuii aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús mej mij jóꞌtatan ɨ cúruuj jitze, aꞌɨ́ɨ mu mij yoꞌvíꞌtɨj.
Matɨꞌɨj jóꞌtatee aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús ɨ cúruuj jitze
(Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43)
17 Aj puꞌij ɨ Jesús iirájraa jaꞌantyichóoj ɨ jucúruuj, aꞌáa puꞌij jaꞌráꞌaj joꞌtɨj aꞌyan tyajaꞌrájtyapuaj tɨjɨn: “Muɨꞌchíj muꞌtaj”, ajta huaꞌ nyuucaaj jɨmeꞌ ɨ Hebreos aꞌyaa pu tyaꞌrájtyapuaj tɨjɨn: Gólgota.
18 Aꞌáa mu mij yóꞌtatej, majta jamuán huaꞌpuácaa ɨ tyeɨ́tyee óotatej, juxaꞌaj mu tyihuojóꞌtateexɨj séej sɨ́ɨcɨtaꞌ majta séej sɨ́ɨcɨtaꞌ, aꞌɨ́ɨ puꞌij ɨ Jesús jéꞌtaꞌ óotateehuacaꞌ.
19 Piláato pu aꞌyan tyoꞌtyéyuꞌxacaꞌ ɨ táabla jitze aꞌyan tɨjɨn: “Jesús Nazaret tɨ jáꞌmaꞌcan, aꞌɨ́ɨ pu aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ aꞌɨ́ɨjma ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan”, ajta jeꞌen jaataꞌíjtacaꞌ mej mij jóꞌtatan ɨ cúruuj jitze joꞌtɨj joꞌojmuꞌuj ɨ Jesús.
20 Mueꞌtɨ́j mu ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan joꞌjíjvej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌhuacaꞌaj, jiꞌnye aꞌájna joꞌmaj yóꞌtatej ɨ Jesús aꞌáa pu véjriꞌ putyajáꞌrɨjcaa ɨ chájtaꞌ, ajta aꞌɨ́jna ɨ tɨ áꞌyuꞌsiꞌhuacaꞌaj, huéeicaj nyuucaaj pu jɨn ooyúꞌsiꞌhuacaꞌ, ɨ huáꞌnyuucaa ɨ Hebreos, ajta huáꞌnyuucaa ɨ maj Roma jáꞌmaꞌcan, ajta huáꞌnyuucaa ɨ Griego.
21 Aꞌɨ́j mu jɨn aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ puaaríij aꞌyan tyaatéꞌexaa aꞌɨ́jcɨ ɨ Piláato tɨjɨn:
—Capáj aꞌyan tyéꞌyuꞌxaj yee: “Aꞌɨ́jna ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan”, sulu aꞌyaa paj tyoꞌtyéeyuꞌxaj tɨjɨn: “Aꞌɨ́jna ɨ tɨ aꞌyan tyúuxaj tɨ aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ tyihuáꞌijtyeꞌ aꞌɨ́ɨjma ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.”
22 Ajta aꞌɨ́jna ɨ Piláato aꞌyaa pu tyihuoꞌtéꞌexaaj tɨjɨn:
—Aꞌɨ́jna ɨ nyaj nyeríj joꞌtyéyuꞌxacaꞌaj, aꞌyaa pu tyeꞌyúꞌsiꞌhuaj jaꞌmej.
23 Ajta matɨꞌɨj aꞌɨ́ɨmaj ɨ xantáaruꞌ joꞌtatéexɨꞌɨj ɨ Jesús, aj mu mij tyiꞌijpíj ɨ tyíꞌcaanariaꞌraꞌ, matɨꞌɨj mij muáacuaqueꞌ tyíꞌijsɨɨriaꞌxɨj, taꞌaj séej ajta séej tyúꞌcɨꞌtyij ɨ xantáaruꞌ. Ajta aꞌɨ́ɨn aváꞌɨtzee ɨ síicuꞌriaꞌraꞌ tɨ juꞌcáchajcaꞌaj, séej puꞌuj jɨn itzijhuacaꞌaj néijmiꞌqueꞌ,
24 aꞌyaa mu mij tyityaatóoꞌixaaj ɨ xantáaruꞌuj tɨjɨn:
—Tyicheꞌ quee jasujtzaꞌnaj, sulu tyicheꞌ huátamueꞌtɨn tyej tyij jáamuaꞌreej aꞌtɨ́j tɨ cɨꞌtyij.
Aꞌyaa puꞌij tyaꞌróoꞌastej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌ ɨ yuꞌxarij jitze tɨ aꞌyan tɨjɨn: “Aꞌɨ́ɨ mu tyuꞌrióotuiꞌtyej ɨ tyíꞌnyacaanaa, majta huóomueꞌtɨj mej mij jáamuaꞌreej aꞌtɨ́j tɨ cɨꞌtyij ɨ nyesíicuꞌ.” Aꞌyaa mu mij huarɨ́j ɨ xantáaruꞌuj.
25 Ajta aꞌájna véjriꞌ joꞌtɨj jaꞌrávaacaꞌaj ɨ cúruujraꞌ ɨ Jesús aꞌáa pu joꞌtyávaacaꞌaj ɨ náanajraꞌ, ajta ɨ ihuáariaꞌraꞌ ɨ náanajraꞌ, ajta aꞌɨ́jna ɨ Maríia tɨ ɨ́ɨraꞌraꞌan puéꞌeenyeꞌej aꞌɨ́jcɨ ɨ Cleofas, ajtáhuaꞌaj sɨ́ɨj aꞌɨ́jna ɨ Maríia Magdala tɨ jáꞌmaꞌcan.
26 Tɨꞌɨj ɨ Jesús jaaséej ɨ junáanaj, ajta aꞌɨ́j huaséj ɨ tɨ jaxɨeꞌvaꞌcaꞌaj, tɨ ajta jamuán joꞌcháꞌcanyaꞌaj, aꞌyaa puꞌij tyaatéꞌexaa ɨ junáanaj tɨjɨn:
—Iitɨꞌ, aꞌmánaꞌaj huatyéjve ɨ tɨ aꞌyóoj puéꞌeen.
27 Ajta aꞌɨ́j aꞌyan tyuꞌtéꞌexaaj aꞌɨ́jcɨ ɨ tɨ jamuán joꞌcháꞌcanyaꞌaj tɨjɨn:
—Aꞌmánaꞌaj huatyéjve ɨ tɨ aꞌ náanaj puéꞌeen.
Tɨꞌɨj naꞌaj aꞌájna, aꞌɨ́jna ɨ tɨ jamuán joꞌcháꞌcanyaꞌaj aꞌɨ́ɨ pu yoꞌvíꞌtɨj ɨ juchéj.
Tɨꞌɨj Jesús huamuɨ́ꞌ
(Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49)
28 Tɨꞌɨj aꞌyan tyuꞌrɨ́j, aꞌɨ́jna ɨ Jesús pu jamuaꞌreeriacaꞌaj tɨ arí néijmiꞌi tyeꞌentyipuáꞌriacaꞌ, ajta taꞌaj ij aꞌyan tyaꞌróoꞌastej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌhuacaꞌaj ɨ yuꞌxarij jitze, aꞌyaa pu tyuꞌtaxájtacaꞌ tɨjɨn:
—Nye íꞌmuꞌuj.
29 Aꞌáa pu véjriꞌ xáꞌrij joꞌtácatyii tɨ nahuáj avaꞌjɨsticaꞌaj tɨ ántzinaj. Matɨꞌɨj mij tyiꞌtɨ́j újruꞌnyaxɨj tɨ taꞌchíraꞌ ɨ nahuáj jitze, majta jeꞌen hisoopoj cɨyaraj jitze jaꞌantyijɨ́ꞌquej, aj mu mij jaꞌajtyáxɨɨracaꞌ véjriꞌ ɨ tyényaꞌraꞌan jitze.
30 Aj puꞌij ɨ Jesús juꞌquéꞌij ɨ nahuáj tɨ ántzinaj, ajta jeꞌen aꞌyan tyuꞌtaxájtacaꞌ tɨjɨn:
—Puꞌríj néijmiꞌi tyaꞌróoꞌastej.
Aj puꞌij ecóotutacaꞌ, tɨꞌquij huamuɨ́ꞌ ɨ Jesús.
Xantáaruꞌ pu jaꞌajtyéjtzej ɨ ítzaꞌpuariaꞌraꞌan ɨ Jesús
31 Aꞌaj pu putyíꞌrɨjcaa ɨ xɨcáaraꞌ maj jitzán tyámuaꞌ huóoꞌuurej mej mij tyuꞌyéꞌestej aꞌɨ́jcɨ jɨmeꞌ ɨ xɨcáaraꞌ tɨ jitzán ɨ Dios tyihuoꞌtúꞌuunyiꞌriꞌ, majta aꞌɨ́ɨmaj ɨ Israel jitze ajtyámaꞌcan camu jaxɨeꞌvaꞌcaꞌaj mej mij ɨ muɨꞌchítyee huatyáꞌɨtzeereꞌen aꞌɨ́jcɨ jitze ɨ cúruuj tɨꞌɨj atyojoꞌréꞌnyej aꞌájna xɨcáaraꞌ maj jitzán jusoꞌpii, jiꞌnye aꞌɨ́ɨ pu xɨcáaraꞌ puéꞌeenyeꞌej ɨ tɨ jéetzeꞌ juxɨeꞌveꞌ. Aꞌɨ́j mu jɨn jaatáhuaviiriꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ Piláato tɨ tyuꞌtaꞌíjtaj mej mij huaꞌantyínaꞌxɨj ɨ huáꞌɨɨcaj jitze ɨ maj óotateehuacaꞌ, majta jeꞌen huaꞌajtajájpuan ɨ muɨꞌchítyee.
32 Aj mu mij ɨ xantáaruꞌ ujóꞌjuꞌ matɨꞌɨj mij jaꞌantyináꞌxɨj ɨ ɨcájraꞌan ɨ sɨ́ɨj tɨ óotateehuacaꞌ, majta jeꞌen aꞌyan chaꞌtaj manaꞌaj huarɨ́j ɨ séej jimi aꞌáa tɨ véjriꞌ jóꞌtateehuacaꞌ ɨ Jesús jimi.
33 Ajta matɨꞌɨj ajtyáxɨɨriacaꞌ ɨ Jesús jimi, aꞌɨ́ɨ mu jaaséej tɨ arí muɨꞌchicaꞌaj. Aꞌɨ́j mu jɨn quee jaꞌantyináꞌxɨj ɨ ɨcájraꞌan.
34 Ajta sɨ́ɨj pu ɨ xantáaruꞌ jaꞌajtyéjtzej ɨ ítzaꞌpuariaꞌraꞌan jitze cɨyéj jɨmeꞌ tɨ antyípityij, aj puꞌij jájtyij ajta ɨ xúureꞌej eeráaxɨrej.
35 Ajta ɨ tɨ aꞌɨ́jna tyáxajta aꞌɨ́ɨ pu aꞌɨ́ɨn puéꞌeen ɨ tɨ jaaséj, ajta aꞌyan tyiꞌjɨꞌréꞌcan jɨmeꞌ jeꞌej tɨ tyíꞌxaj, aꞌɨ́ɨ pu jamuaꞌreej tɨ tzáahuatyiꞌraꞌaj jɨn tyíꞌxaj, siataꞌaj sij siajta muaꞌaj tyáꞌantzaahuatyeꞌen.
36 Jiꞌnye aꞌyaa pu tyuꞌrɨ́j tɨꞌij aꞌyan tyaꞌróoꞌastej jeꞌej tɨ tyéꞌyuꞌsiꞌ ɨ yuꞌxarij jitze tɨ aꞌyan tyáꞌxaj tɨjɨn: “Camu séej antyínaꞌcaj ɨ caríiraꞌan.”
37 Ajtáhuaꞌaj pu séej jitze aꞌyan tyáꞌxaj tɨjɨn: “Aꞌɨ́ɨ mu jaséjran ɨ maj jaꞌajtyéjtzej.”
Matɨꞌɨj jaatyáꞌavaatacaꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús
(Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56)
38 Tɨꞌquij aꞌɨ́jna ɨ José Arimatea tɨ jáꞌmaꞌcan, aꞌɨ́ɨ pu jaatáhuaviiriꞌ aꞌɨ́jcɨ ɨ Piláato tɨꞌij jaatátuiireꞌen ɨ tyéviraꞌ ɨ Jesús. Aꞌɨ́jna ɨ José aꞌɨ́ɨ pu ajta tyáꞌtzaahuatyaꞌcaꞌaj ɨ Jesús jimi, ajta avíitzij pu jɨn aꞌyan rɨjcaa, jiꞌnye huáꞌtzɨɨnyaꞌcaꞌaj ɨ maj tyityatatyíj aꞌɨ́ɨjma jimi ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan. Aj puꞌij ɨ Piláato jaatáꞌ, tɨꞌquij ɨ José joꞌmej, ajta jeꞌen yoꞌchuij ɨ tyéviraꞌ ɨ Jesús.
39 Ajta ɨ Nicodemo ɨ tɨ tɨ́caꞌ ajeꞌréꞌnyej ɨ Jesús jimi tɨꞌij jamuán tyuꞌxáj, aꞌɨ́ɨ pu ajta ajeꞌréꞌnyej aꞌɨ́j huatɨsímaꞌaj ɨ tɨ naa tyaarɨeꞌej ɨ miirra tɨ muátɨꞌsiꞌ, áloes tyiꞌtɨ́j tuꞌpíj tɨ áꞌnaxcaj, aꞌyaa pu tyíjetyacaꞌaj aꞌchu seityéj quiiluj japuan tamuáamuataꞌ.
40 Aꞌyaa puꞌij ɨ José ajta aꞌɨ́jna ɨ Nicodemo, aꞌɨ́ɨ mu mij yoꞌchuij ɨ tyéviraꞌ ɨ Jesús, majta jacáhuaa aꞌɨ́jcɨ ɨ tɨ naa tyaarɨeꞌej, majta jacáꞌijcatacaꞌ cáanarij jɨmeꞌ tɨ meꞌestíj, aꞌyájna matɨꞌɨj tyéejyiꞌracaꞌaj maj huaꞌváꞌnan ɨ muɨꞌchítyee aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.
41 Ajta aꞌájna joꞌmaj yóꞌtateexɨj aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús, aꞌáa pu huastárij tyejeꞌriáꞌvaacaꞌaj, aꞌáa puꞌij jáꞌtyastaꞌ ajta capu eexúj aꞌnáj aꞌtɨ́j aꞌúun jaꞌváꞌnamiꞌhuacaꞌaj.
42 Aꞌúu mu mij yoꞌtyéetyej aꞌɨ́jcɨ ɨ Jesús tyéviraꞌ, jiꞌnye aꞌáa pu véjriꞌ putyajáꞌrɨjcaa, ajta arí aꞌájna atyojoꞌréꞌnyesimaꞌaj ɨ xɨcáaraꞌ maj jitzán tyámuaꞌ huóoꞌuurej aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj Israel jitze ajtyámaꞌcan.