2
Djesuyu ḏukthuman gaṉuŋnha yolŋuny
(Mathuyu 9:1-8; Luk 5:17-26)
Ga bilaŋ nhämunhaꞌ banha walu djuḻkthuwan, bala nhan Djesum ḏitjuwanan balaya Gapuniyamḻin. Ga yolŋum warra ŋarruŋan banha rakaranhaminan Djesunham banha nhan ḻinygun yakan banhalayan ŋayiŋan nyenan. Ga yolŋum warra ŋarruŋan banha ḻuŋꞌthuwanam birrkamiŋurun. Ga gulŋiyan ŋarruŋan ga dhaŋaŋ, be mu yakan mala nhinathuŋganmin, dhurrwaramurrum ŋaṉbawꞌyuwan. Bala nhan Djesuyum yakan marŋgiyumanan dhäwun rakaran God-Waŋarrwuruynha ŋayaŋuwuy.
Ga banha nhan yakan baḏak wäŋan, dhanalim ḏämbunharrayum yolŋuyu warrayu yakan golanan gaṉuŋnham yolŋuny balan Djesuwuḻin. Ga bilin banha guḻkun marimin yolŋum warra yakan mala-ḻuŋꞌthumanminam banhalayam, ga bayaŋun banha dhanaliŋgum dhuka ŋalawitjan dhanal ŋarru banha yolŋuny banhayany goḻam Djesuwuḻ. Bala dhanal ŋalthuwanan ŋunha ŋapaḻin balaꞌpalaḻin, bala ŋarŋgan dhanal warkthuwan ŋunha garramatma dhunupa yana banha ŋalaŋa yakan Djesu dhäyan. Ga banha nhan ŋunha balaꞌpalam ḻapthuwan, bala dhanal yarrupthumanan banha yolŋunham ŋarru gayanhꞌthamin.* Ga banha nhan Djesuyum dhanaliny nhäŋal bala nhan marŋgiyinan banha dhanal yultha yana nhanguḻ mä-yuwalkin. Bala nhan banha gaṉuŋnham yolŋuny bitjanan wäŋan, “Ḻinygun ŋaya dhaŋu nhuŋgu maḻikum rom baya-rakaranan.”
Ga banhalaya yakan ŋaḻapaḻmi Rom-marŋgikunhami yolŋu warra ḏäpthuwan, ŋarru ŋäkul dhanal banha Djesunham bilanyawuyma dhäruk wäŋanhara bala dhanal ŋayaŋu-maḻikinan, dhäwulnha dhanal galŋa-ŋuwatjinam bayiŋuya. Bala dhanal bitjanan wäŋanharaminam, “Nhä dhaŋum, goṉanharran bilanyawum wäŋanharawu, ŋatja? Dhaŋu bayiŋ nhanbay yana God-Waŋarryu yolŋuwum warrawu baya-rakaram maḻikuwuyma rombuy. Nhalpiyan nhan yaka dhaŋu guyaŋim, yana warri nhan dhaŋu rrambaŋin dhupal God-Waŋarrnha, ŋatja? Dhaŋum nhan dhä-waripuŋuyinan bitjanam!”
Ŋarru nhanmam banha Djesum dhanaliŋgu marŋgiyin bala nhan bitjanan wäŋan, “Dhäwul warra bitja guyaŋiya! 9-10 Nhalpiyan dhika ŋaya ŋarru wäŋam? Banha ŋaya ŋarru bitjanma wäŋa, ‘Maꞌ, ḻinygun ŋaya nhuŋgu maḻikum rom baya-rakaranan’, nhumam dhaŋu yaka marŋgi banha nhan ŋarru bitjanya maḻŋꞌthun, wilak bayaŋun. Ga banha ŋaya ŋarru wäŋa bitjanma gamꞌ, ‘Maꞌ mäyaŋan nhuŋguway dhuwan gayanhꞌtham bala ŋarryan ŋayiḻin’, ga ŋärrun nhuma ŋarru banha nhämam banha ŋayam dhaŋu Yuwalkŋum Walꞌŋu Yolŋu dhaŋun. Ga ŋaya mu yaka dhaŋu ganydjarrma gathan baya-rakaranhawum yolŋuwum warrawu maḻikuwum.”
11 Ga bewaḻiyam dhurrwaraŋuru bala nhan Djesum wäŋanan bayikuya gaṉuŋgum yolŋuwu bitjanan, “Yo, ŋäkan! Dhaŋum nhunu bilin ḏukthuwanan, gatjuy ṉakaman ga mäyaŋan nhuŋguway gayanhꞌtham bala ŋarryan ŋayiḻin.”
12 Ga banha nhan bayiŋuya yolŋuyu ŋäkulam bala yana ṉakamanan. Ga gayanhꞌtham nhanguway mäyan bala yana ŋarruŋanan dhawaṯthuwanan. Ga dhanalim banha yolŋuyum warrayu nhäŋalam mel-dhawaṯthuwanan, ganyimꞌthuwanan manapan bitjanan, “Dhaŋum ŋanapu gäthuran djinaŋun bala bilanyawuyma nhäŋal. Yultha yana nhan dhaŋu God-Waŋarrma ganydjarr yindim!”
Djesuyu garrꞌyuwan yolŋuny yäkuny Lebaynha malthundawun nhangu
(Mathuyu 9:9-13; Luk 5:27-32)
13 Ga bewaḻiyam nhan Djesu biyapul banha ŋarruŋan bala raŋiḻi Galaliḻi guḻunḻi. Ga guḻkun banha yolŋum warra gumurr-yuṯthuwanam nhangu bala nhan yakan rakaranan dhanaliŋguḻ God-Waŋarrwun ŋayaŋu.
14 Ga banhalaya yakan yolŋu nyenan yäku Lebay, Yalpiyatjku gäthuꞌmiŋu. Ga warkthuwanam nhan yakan banha molu-rrupiya ḻuŋꞌthuman yäku tax, banha Rawumbuywu gapmangu. Ga banha nhan Djesu ŋarruŋanam, bala nhan nhäŋalan Lebaynhan. Bala nhan bitjanan wäŋan, “Wäy wälaŋ, gu malthuwan nyäku!”
Ga banha nhan Djesuny bilanyawuyma ŋäkul, bala nhan banha Lebayma ṉakamanam bala dhunupan yana malthuwanan nhangu.
15 Ga bewaḻiyam bala nhan Djesum ga malthundamim warra nhangu yakan nyenan banhalayan Lebaywuḻin ŋayiŋa rrambaŋin dhanalin ḻunduꞌmiŋun warra nhanbal Lebaywu banha rrupiya-wapthumandamin warra. Ga waripum yakan banhalaya yolŋu warra nyenan banha dhanal bayiŋ yaka Djuw malayu dhanaliny rakaram raypirri-waḏatjmin. Ga ŋunhalaya bili ŋurrukŋa yakan ḏäpthuwan yolŋu warra banha dhanal bayiŋ ga djälmiyi buthuru-bitjundawu nhangu Djesuwu.
16 Ga bilanyamiyum banhalaya yakan nyenan rom-marŋgikunhami warra Baratjiwuru ŋurrukŋuru. Bala dhanal nhäŋalan nhanany Djesunham nhan yakan ŋatha ṉokan banha tax djämamiwuḻin warrawuḻ ga dhuwurr-maḻikumiwuḻin yolŋuwuḻ warrawuḻ. Bala dhanal ŋäŋꞌthuwanan banha Djesuwum malthundaminham warrany bitjanan, “Wäy! Nhäwu yaka dhaŋu ŋunha nhumaliŋgum marŋgikunhami nyena tax djämamiwuḻim warrawuḻ, ga dhuwurr-maḻikumiwuḻim yolŋuwuḻ warrawuḻ?”
17 Ga nhanmam banha Djesuyum dhanaliny ŋäkul, bala nhan bitjanan dhanaliŋgu wäŋan, “Rerrimi yana yolŋu warra ŋarru ŋarruŋa marrŋgitjkuḻim, dhäwul ḏäwalamim. Ŋayam dhaŋu ŋarruŋan räli maḻikuwu yolŋuwu warrawu, yaka bayikuyam yolŋuwu banha dhanal bayiŋ ga be rom-dhunupa rakaranhami.”
Djesuwum banha yuṯam marŋgiyumanda yakan gänaŋꞌthuwanan Baratjiwuḻim yolŋuwuḻ warrawuḻ
(Mathuyu 9:14-17; Luk 5:33-39)
18 Waŋganydhum waluyu, yolŋu warra Baratjiŋuru ŋurrukŋuru yakan ŋoy-ŋathanharrami nyenan, yana bayiŋ romgun malthuwan. Ga nhäŋal dhanal banha Djongu Buku-ḻupthumandamiwu malthundaminy warrany dhanal yakan ŋoy-ŋathanharrami nyenan. Ga dhäwul dhanal banha Djesunham ga nhangum malthundaminy warrany nhäŋal bilanyaḻim. Bala yolŋum warra ḏoyꞌyuwanan nhangu Djesuwum bala dhä-wirrkaꞌyuwanan bitjanan, “Wäy, ŋanapum bayiŋ yaka dhaŋu ŋoy-ŋathanharrami nyena, bili romgu ŋanapu yaka malthun. Ga ŋunha yaka Djongum malthundami warra bitjanaya bili. Ga nhäwun yaka dhaŋu nhuŋgum malthundami warra dhäwulma bitjanaya nyena?”
19 Bala nhan Djesuyum mayaḻiꞌmin dhäwu rakaran bitjanan, “Ḻinygu mu nhumam dhaŋu marŋgi: banha bayiŋ yolŋu wulay mäyanharami ga yolŋum warra bayiŋ banha dhäwulnha dhurrwara-yapthunma ŋathaŋurum, banham dhanal bayiŋ ga ŋatham ṉoka mu maranhuyumanmi. Ga banhayam ḏirramu banha nhan ŋarru mäyam dhäykany nhanguway, banha nhan ŋarru yaka banhalaya nyena, banham ŋarru yaka yolŋuyum warrayu ŋatham ṉoka mu. 20 Ga banha dhanal ŋarru banhayany ḏirramuny djawyunma, bala ŋarru banha ḻunduꞌmiŋum warra nhangu ŋayaŋu-maḻikin, ga ŋärrun dhanal ŋarru yaka ŋoy-ŋathanharramim nyena.”
21 Bala nhan Djesuyum waripun dhäwu dhanaliŋgu rakaran mayaliꞌmin bitjanan, “Dhäwul ŋarru dhaŋu yolŋuyu djawarꞌyun dhä-manapan yuṯam manydjarrkaꞌ ŋunha ŋätjiliŋuḻim manapan. Ḻinygu yalalam nhan ŋarru banha girrimꞌ rurrwuyunma bala ŋarru banha yuṯam manydjarrkaꞌ dhurŋꞌthuna nyumukuṉinyꞌtjin, bala ŋarru banha girrimꞌ barryuna. 22 Ga bilanya bili: dhäwul ŋarru dhaŋu yuṯa borum wiyikaꞌ rarryun ŋunha ŋätjiliŋuḻim batjiḻi, ḻinygu nhan ŋarru banha barryuna bala ŋarru wiyikamꞌ yuṯthuna. Yuṯam borum wiyikaꞌ ŋarru rarryun yuṯaḻi yana batjiḻi.” [Bitjan nhan yakan banha dhanaliŋgu Djesuyu rakaranam, banha nhanguŋum yuṯam marŋgiyumanda ŋarru dhäwulnha maŋutji-manapan balam banha nhä dhanal bayiŋ yaka Baratjiyu warrayu marŋgiyuman.]
Djesuwuḻ malthundamiyu warrayu ŋarruŋan ŋatha wapthuman berratha Nyenanhamiyu Waluyu
(Mathuyu 12:1-8; Luk 6:1-5)
23 Waŋganymiyum Nyenanhamiyu Waluyu Djesu ga malthundami warra nhangu yakan ŋarruŋan dhuka-ŋupan, ŋarru gätnimurru berrathamurru. Bala nhangu malthundamiyum warrayu ŋarruŋan bakpakthumanan muḻkurrnha ŋathan bala ŋarruŋan ṉokanan, bili dhanal banha marryaꞌyinan. 24 Ga dhanalim banha Baratjiyum yolŋuyu warrayu nhäŋalan dhanaliny bala bitjanan rakaran Djesuwuḻim, “Wäy! Nhäwu yaka dhaŋu nhuŋgurum malthundamiyu warrayu romma ŋalmaliŋgu bakthuman? Dhaŋu dhanal ŋarruŋ ŋunha ŋathan wapthuman djinaŋun warri Nyenanhamiyun Waluyu. Yaka dhanal ŋarru yaka bitjan!”
25-26 Bala nhan dhanaliŋgu buku-ganitjuman, bitjanan, “Wäy, yulparra, guyaŋi mu nhuma yaka banhayam dhäwu banha bilinyamiyu waluyu yakan Ḻiya-ŋärraꞌmi yäku Yabithaya nyenan. Ga dhanalim banha Daybitma ga malthundamim warra nhanbal marryaꞌyinan, bala dhanal yana ŋarruŋanan bala gulŋiyanan bala Djuwwuḻin biryamiḻin warrawꞌḻi, bala ŋarruŋan wapthumanan banha ŋatham. Ga rom yakan barraŋgaꞌyuwan banha ŋarru djirrikaymiyun yana ṉokam banhayam ŋatham, dhäwulnha gulkuꞌyum. Ga nhanmam banha Daybitthum ga malayum nhanguru ṉokan yana, ga dhäwulnha dhanaliny banha yolŋuyum warrayu rom-nyamirꞌyuwan.”
27 Ga biyapul nhan Djesu bitjan wäŋan, “Wäy yulparra, dhäwul warra meṉguŋam, banha God-Waŋarrwum Nyenanhamim Walu ŋarru yaka djäma guŋgaꞌyundawu yolŋuwu. Dhäwul nhan banha yolŋuny djäma nhan ŋarru yaka bayikuyan bili yana Nyenanhamiwun Waluwu romgu malthun. 28 Ḻinygu ŋayam dhaŋu Yuwaḻkŋum Walꞌŋu Yolŋu, nyäkuwaynha dhaŋu dhunupam banha ŋaya ŋarru wäŋa yolŋuny nhä nhan ŋarru djäma, wo dhäwul nhan ŋarru djäma bilanyayu Nyenanhamiyu Waluyu.”
* 2:4 Gayanhꞌtham banha djämawuy ḏälŋuru manydjarrkaꞌŋuru. 2:23 Ḏämbu-wiḻꞌyundami Rom 23:25 2:25-26 1 Djamiyul 21:1-6; Rom Mala Ḏalkarramiwu 24:9