Mahengo gha
Akatenga
Ulongolelo
Kitabo cha Mahengo gha akatenga kichimulila kutumbulichwa kwa bhando bhubhanyeketii Kilichitu na chighajhenila kutumbulila ku Yeluchalemo ade ku Yudeya na ku Samaliya na ilambo ya kutale, ngita chalongila Yecho kwa bhabholwa bhake kabula jha kutolwa kujhenda kunane kwa Chapanga. Mahengo gha Akatenga chula jha 1: 8. Kitabo chenje kikajhandikwe na Luka ndi jhojho jwajhandika kitabo cha Malobhe gha Mbone ngita chijhandikwe na Luka. Jhonjo akibha nghanga, na jwenio akapalihe uchakaka ghoha kwa kujhandika ilebhe ya uchakaka hake. Jwajhandikilwe itabo henge yoha ibhele yane lilobhe lya Mbone na kitabo cha Mahengo gha Akatenga akibha Nghilike jwakemitwa Teofilu. Nambo hele iwechekana itabo henge kwa lilongo lya bhando lilinnyeketile Kilichitu, ihangalana Akagilike na Akayahude, muchula jha 1 na 1.
Kitabo cha Mahengo gha Akatenga pange kijhandikwe muchaka cha 60-64 pabhelwika Yecho Kilichitu, nhwalo kitabo kijhomolela kabula jha kudindulilwa Napauli kuhumii mukipungo. Luka hele atyangita mu mwanja na ntenga Napauli, ilongeleka pange kitabo chenje akajhandikile kumuche gwa ku Antiyokiya. Kitabo cha Mahengo gha Akatenga kijhendelela gwa kitabo cha Lilobhe lya Mbone lya Luka, kitumbula kwa kuchimulila kutolwa kwa Yecho kujhenda kunane kwa Chapanga. Nhwalo gwa Luka kujhandika kitabo chenje kibhonekina chechela chela chakibha nacho, pajhandika kitabo cha Lilobhe lya Mbone. Apalita Teofilu na helahela lilongo lyoha lya bhando bha Kilichitu bhubhajhonjekeka bhabhehe na uchakaka kwa chela chibhabholitwa, kwa gheniya akajhandike kwa uchakaka ghoha ghughapitile kwa Yecho pakibha pamba pannema na kujhenela kwa kihobholelo panane jhake.
Kitabo cha Mahengo gha Akatenga kitulangiya bhando bhibhanyeketii Kilichitu bhibhatumbwila na chibhapalitwa kutama mu kuhobholela Yecho. Akatenga bha Yecho bhatulangiya kuhobholela Uhuke gwa Chapanga mu kutangacha lilobhe lya Chapanga kwa bhange.
Ghubhabhii mukitabo
Chikitumbwile kwa Uhuke gwa Chapanga kwahulukila bhabholwa na bhando bhibhanyeketii Kilichitu na kutumbu kukola na kujhonjekeka, mu chula jha 1:1-8:1.
Peniya bhando bhibhanyeketii Kilichitu bhakatumbwi kung'ahichwa, helahele kujhenela ade ku Yeluchalemo, mu chula jha 8:2-12:23.
Pighapetita gheniya, Napauli ijhenda na mwanja gwake gwa kutumbu kutangacha lilobhe lya Chapanga, mu chula jha 12: 24-14: 28.
Ndi udamo pukonganika ku Yeluchalemo kulonge ilebhe ghane yamaha ipalwa kuhenga kwa bhando bhubhanyeketii Kilichitu akayono, mu chula jha 15:1-35.
Kabhele Napauli ijhenda mwanja gwake gwa ubhele kutangacha Lilobhe lya Mbone, mu chula jha 15:36-18:22.
Helahela Pauli ijhenda mwanja gwake gwa utato gwa lihengo lyake, mu chula jha 18:23-20:38.
Mu chula jha 21 na 26, Pauli ikamulwa ku Yeluchelamo, mu chula jha 21 na 26.
Kujhomolela Pauli ipelekwa ku Loma, mu chula jha 27 na 28.
1
1 Makolongwa Teofilo.
Mukitabo chango chinongolila kujhandika nikajhandike mambu ghoha ghatehila Yecho na kubhola kuhumii mu mahengo ghake,
2 ade lichiko lela lyatolitwa kujhenda kunane kwa Chapanga. Palonge jha kutolwa kujhenda kwa Chapanga, akalaghalikiye kwa ndela jha Uhuke gwa Chapanga kwa bhando bhakabhahagwile kubhehe akatenga bhake.
3 Makome ncheche kubhoke pu kuwegha. Yecho ajhakukilangiya kabhele kwabhe na kulonge nabho mambu gha Unahota nkolongwa gwa Chapanga.
4 Lichiko limo Yecho palila nabho pamonga na bhabholwa bhake ajhakwalaghalikiya naha, “Nkotoka kubhoka ku Yeluchalemo, nambo ntamengane pamba kulendelela ndweko jhela jhalaghalikiye Tate gwango ndi Uhuke jhumunyokanikiya nikalongela malobhe ghake.
5 Yohane ajhakwabaticha kwa mache, nambo machiko ghandina palongolo nabatichwa kwa Uhuke gwa Chapanga.”
Yecho itolwa kujhenda kunane kwa Chapanga
Maluku 16:19-20; Luka 24:50-53
6 Bhahe, akatenga pubhakonganika pamonga na Yecho, bhajhakunkonya, “Bhambo, bho, machiko gheniya ndi machiko gwa kwabhujhichila bhando bhu ku Ichilahele unahota nkolongwa gwabhe?”
7 Nambo Yecho ajhakwajhanguu, “Machiko gheniya ghabhii mu kindendeke gwa Tate kanjika chake ndi amanya lichiko lyenio.
8 Nambo Uhuke gwa Chapanga puhulukiya kwino, chipokela makakala, na mangota chamalongolela bhando bhu ku Yeluchalemo, na mu ilambo yu ku Yudeya yoha na ku Samaliya na mu ilambo yoha mwipehikiye nnema.”
9 Pajhomolila kulonge gheniya, ajhakutolwa kujhenda kunane kwa Chapanga na kongo bhando bhatehila kunnolekeya, peniya lihunde lijhakuyekelela bhene bhakamwene jhe kabhele.
10 Pubhajhendelila kulolekeya kunane kwa Chapanga Yecho pajhahwila, papalapala bhajhakupitila bhando bhabhele bhubhahwalite ngobho nhuo ya mbumbu bhajhemite pahina jhabhe,
11 bhando bhala bhajhakwalobholela, “Mangota bhu ku Galilaya! Bho, nhwalo gwa nike nnyemite kongo mulolekeya kunane kwa Chapanga? Jwenio Yecho jwatolitwe kuhumi kwino kujhenda kunane kwa Chapanga, chabhujha hele ngita chimmumona akijhenda kunane kwa Chapanga.”
Matiya ihaghulilwa chehemo jha Yuda
Matei 27:3-10
12 Peniya, akatenga bhajhakubhujha ku Yeluchalemo kuhumi ku kitombe cha ku Micheitune, ubhandikila kuhikila kilomita jhimo kuhumii ku bomane.
13 Pubhahikita kubomane, bhajhakujhingila muchumbi chikibhii ku gholofa chibhatamita. Na bhene bhakibha Petile na Yohane na Yakobu na Anduleya na Filipu na Tomache na Batulomayo na Matei na Yakobu mwana gwa Alufayo na Simone jwa kibhogha cha Wazelote na Yuda mwana gwa Yakobu.
14 Bhoha bhamba bhakonganika pamonga mukunyopa Chapanga pamonga na akakeghe bhange, na Maliya majhe mundo Yecho na akalongo mundo.
15 Lichiko limo palonge, Petile ajhakujhema pakate jha bhando bhala bhibhannyeketii bhubhakonganike, bhando bheniya bhakibha 120.
16 “Petile ajhakulonge, makalongo bhango bhunyeketile. Ikachokalikiye Majhandiko ghatimile, kwa chehemo Uhuke gwa Chapanga akalongile kupete Daude, Daude akalotile panane jha Yuda, jhola jwabhalongwicha bhando bhala bhubhakankamwila Yecho.”
17 Yuda akibha pamonga na twenga mukibhogha chito, na jwenio akahaghulilwe na Yecho kuhenga lihengo lende.
18 Yuda ajhakuhemelela nng'onda kwa mbijha hela yatehila uhakaho, ajhakugwe pahe mwenio puuu, na matumbo ghajhakuchejhebhuka panja.
19 Bhando bhoha bha ku Yeluchalemo bhajhakujhoha mambu gheniya bhajhakukema chehemo jhene, “Akelidama,” mana jhake “Nng'onda ghupatikine kwa mbijha ya kukoma.”
20 Petile ajhakulonge, “Nhwalo ijhandikwe mukitabo cha Zabule,
‘Chehemo jhene napahighalika mahundo,
mundo jhojhoha akotoka kutama mwenio.’
Helahela ijhandikwe kabhele,
‘Mundo jhonge atola lihengo lya kulongocha.’
21 “Bhahe, ipalwa mundo jhumo pakate jha bhala bhubhakalongohina na twenga kwa machiko ghoha na Bhambo Yecho pakibha pamonga na twenga,
22 kutumbulila ubaticho gwa Yohane ade lichiko lela lyatolitwa Bhambo Yecho kubhoke kwito kujhenda kunane kwa Chapanga. Mundo jwenio ipalwa abhaha jhumo jwalolita kuyoka kwa Yecho kuhumi kumambe.”
23 Bhahe, bhajhakuhaghula mahina mabhele, jhumo Uchupo, jwakemitwa Balisaba helahela na akemitwa Yusito, na jhonge Matiya.
24 Peniya, bhajhakunnyopa Chapanga, “Bhambo, mwenga umanye miojho jha bhando bhoha. Ngoheno mutulangiye mundo ghane jhumuhagwile pakate jha bhamba bhabhele,
25 atole lihengo lela lya utenga lililekitwe na Yuda, nu kujhenda chehemo jhake jwenio.”
26 Peniya, bhajhakuhaghula kwa ndela jha kiumbuumbu nnobhole pakate jha bhando bhabhele bhala, na kiumbuumbuu nnobhole kijhakugwelela Matiya na jwenie ajhakujhonjekewa pakate jha akatenga kome na jhumo bhala.