Malobhe gha Mbone ngita chighajhandikwe na
Matei
Ulongolelo
Lilobhe lya Mbone ngita chilijhandikwe na Matei ndi chimo pakate ya itabo ncheche Mulilaghano Liyono ichimulila ughome gwa Yecho Kilichitu pannema pano. Kila chimo cha itabo yenio kikemwa, “Injili” Mana jhake, “Lilobhe lya Mbone.” Itabo henge ikajhandikwe na Matei na Maluku na Luka na Yohane. Pala pajhomwika Yecho. Bhando bhubhachomita bhamanyite jhe kitabo chenje cha Matei kikajhandikwe ligha. Nambo iwechekana kikajhandikwe muchaka cha makome chita kuhumii pala Yecho Kilichitu pabhelwikwa. Hele abhii jhe jwamanya kikajhandikilwe kojhe. Nambo bhando twe bhihambuka kikijhandikwe mu kilambo chuku Palechitina na iwechekana kubhehe mu muche gwa ku Yeluchalemo.
Mundo jwakajhandike kitabo chenje ndi Matei. Pakibha amela kukemwa na Yecho abhehe mmolwa gwake. Akibha ntola kode na liina lyake lenge amanyikina ngita Lawe. Jhonjo Matei akibha jhumo jwa akatenga kome na bhabhele na akajhandike Lilobhe lya Mbone kwa nhwalo gwa Akayahude bhachome. Tulonge naha kubhehe Matei antoile ilebhe ibhandikila makome chita kuhumii mu Majhandiko gha Lilaghano lya makacho. Apata kulangiya kubhehe Yecho ndi Kilichitu Nkomboche jwahaghulilwe na Chapanga. Na jwenio ndi akalondole bha Chapanga bhakalongile malobhe ghake. Helahela Matei akajhandike ilebhe mbwee ya unahota gwa Chapanga. Akayahude bhanendelila Kilichitu Nkomboche abhehe mwanahota jwa kilambo jwa pannema. Nambo Matei ajhandika kwa kukilolekeya hake kwa kukikana kihobholelo na kwa kuchimulila unahota gwa uhuke gwa Chapanga.
Lilobhe lya Mbone ngita chilijhandikwe na Matei kibhekitwe kubhehe chukutumbuu mu Lilaghano Liyono kwa nhwalo kibhii na ilebhe mbwee kuhumii mu Lilaghano lya makacho. Kabhele kilombana mbone malaghano gheniya mabhele. Na bhando bhange bhubhachoma bhilonge Matei atehila kujhigha ngita Mucha chajhandike itabo yake. Yela nhwano yukutumbula mu Lilaghano lya makacho. Malobhe gha Yecho ku kitombe Matei chula jha 5-7. Ilenganichwa na Chapanga chapekiya Mucha Lilaghalikilo. Nkomboke mu chula jha 19:3-23:33.
Ghughabhii mukitabo
Matei atumbula Lilobhe lya Mbone kwa kuchimulila kubhelukwa kwa Yecho Kilichitu na patumbula lihengo lyake, mu chula jha 1-4.
Matei ajhendelela kuchimulila lihengo lya Yecho na mabholo ghange, mu chula jha 5-25.
Chehemo jha kujhomolela jha Lilobhe lya Mbone lilijhandikwe na Matei, ichimulila lilobhe likolongwa lya lihengo lya Yecho mu kuwegha na kuyoka kwake, mu chula jha 26-28.
1
Lukolo lwa Yecho Kilichitu
Luka 3:23-38
Chenje ndi kitabo cha maina gha lukolo lwa Yecho Kilichitu. Yecho Kilichitu akibha kibheluko cha Daude mulukolo lwa Ulahimo.
Ulahimo ajhakumpapa Isaka, Isaka ajhakumpapa Yakobu, Yakobu ajhakumpapa Yuda na akalongo mundo. Yuda ajhakumpapa Pelese na Zela majhe gwabhe akibha Tamale, Pelese ajhakumpapa Hezilone, Hezilone ajhakumpapa Lame, Lame ajhakumpapa Aminadabo, Aminadabo ajhakumpapa Nashone, Nashone ajhakumpapa Chelemane, Chelemane ajhakumpapa Boaze. Na majhe mundo Boaze akemitwa Laabo. Boaze akibha tate mundo Obede na Luse akibha majhe mundo Obede. Obede ajhakumpapa Yese.
Yese ajhakumpapa munahota nkolongwa Daude. Daude ajhakumpapa Chelemane majhe mundo Chelemone akibha Batisheba mwikeghe jwa Uliya Chelemane ajhakumpapa Leoboamo, Leoboamo ajhakumpapa Abiya, Abiya ajhakumpapa Asa, Acha ajhakumpapa Yeochafate, Yeoshafate ajhakumpapa Yolamo, Yolamo ajhakumpapa Uziya, Uchiya ajhakumpapa Yotamo, Yotamo ajhakumpapa Ahaze, Ahaze ajhakumpapa Ezekiya, 10 Ezekiya ajhakumpapa Manase, Manase ajhakumpapa Amone, Amone ajhakumpapa Yosiya, 11 Yosiya ajhakumpapa Yekoniya na akalongo mundo, gwenio ukibha machiko gha Akayahude pibhapelwikwa ku ughene mu kilambo chuku Babelone.
12 Akayahude pubhajhawila ku ughene ku Babelone, Yekoniya ajhakumpapa Sheyalutiele, Chelutiele ajhakumpapa Zelubabele. 13 Zelubabele ajhakumpapa Abiude, Abiude ajhakumpapa Eliyakimo, Eliyakimo ajhakumpapa Azole, 14 Azole ajhakumpapa Sadoke, Sadoke ajhakumpapa Akimo, Akimo ajhakumpapa Eliude. 15 Eliude ajhakumpapa Eleazale, Eleazale ajhakumpapa Matane, Matane ajhakumpapa Yakobu. 16 Yakobu ajhakumpapa Uchupo, ungana mundo Maliya majhe mundo Yecho jhuikemwa Kilichitu Nkomboche.
17 Bhahe, kukibha na ibheluko makome na ncheche kuhumii kwa Ulahimo ade kwa Daude pibhatoilwa ku ughene ku Babelone, ibheluko makome kome na ncheche kuhumii kwa Daude patoilwa ku ughene ade machiko gha Kilichitu Nkomboche.
Kubhelukwa kwa Yecho Kilichitu
Luka 2:1-7
18 Bhahe, kubhelukwa kwa Yecho Kilichitu kukibha naha, Maliya, majhe mundo, akibha nchumba mundo Uchupo. Nambo akibha amela kutama pamonga ngita munalome na mwikeghe, Maliya abhonikina na ndumbo kwa likakala lya Uhuke gwa Chapanga. 19 Nhwalo Uchupo akibha jwaumbone palonge jha Chapanga, akapahi ndeka kubhehe na hone palonge jha bhando, peniya ajhakuwacha kunneka kinyemela. 20 Pakibha ihwacha lilobhe lyenio, ntumiche jwa Bhambo jwa kunane kwa Chapanga ajhakumpitila mulughono, ajhakunnobholela, “Uchupo mwana gwa Daude, nkota kujhoghopa kuntolela Maliya abhehe nhwana gwino, nhwalo abhii na ndumbo kwa likakala lya Uhuke gwa Chapanga. 21 Nabhelukwa mwana munalome, na mwenga namupela liina lyake Yecho, jwenio ndi nabhaghombola bhando bhake mu uhakaho gwabhe.”
22 Bhahe, agha ghoha ghakapitile ili lilobhe lya Bhambo pililongila kwa kupete kwa nnondole, 23 “Dola, nchikana jwangakongana na munalome najhegha ndumbo, napapa mwana munalome, na bhene nabhampela liina lya Emanuele,” mana jhake, “Chapanga abhii pamo na twenga.”
24 Peniya, Uchupo pajhimwika mulughono ajhakuhenga ngita ntumiche jwenio jwa Bhambo channobholile, ajhakuntola Maliya, nhwana mundo ukajhake. 25 Nambo akagholwike nako ndeka ngita mundo na nhwana mundo ade Maliya papapita mwana munalome na Uchupo ajhakuntina liina lyake Yecho.