Wunlumbolo pe kagala sɛwɛ shyɛn woo ŋa pe yinri
KURONIKI
Sɛwɛ wi nawa sɛnrɛ
Kuroniki sɛwɛ shyɛn woo wi yɛn na para na kee yɛgɛ Izirayɛli tara sɛnlɛrɛ to ni, to nda tì peli wa Kuroniki sɛwɛ koŋgbanŋa wi ni we. Kagala ŋgele ke yɛn wa wunlumbolo sɛwɛ koŋgbanŋa naa shyɛn woo wi ni koro lɛgɛrɛ Kuroniki sɛwɛ shyɛn woo wi yɛn na sɔngɔrɔ na yuun naa. Ɛɛn fɔ, sɛwɛ wìla yɔnlɔgɔ ma kan Zhufuye mbele pàa yiri wa kulowo pi ni, ma sɔngɔrɔ wa Zheruzalɛmu ca poro yeri, ki kala na wi sɛnrɛ ti gbɔwɔ yɛn na para Zhuda tara wunluwɔ po wogo na.
Kuroniki sɛwɛ shyɛn woo wi sɛnrɛ tìgi peli Salomɔ wi wunluwɔ po na fɔ ma saa gbɔn wi kunwɔ pi na (1-9). Salomɔ wo pe naga wa wi ni, paa yɛgɛ ŋga na wunluwɔ daga mbe pye. Wìla shɛrigo gbɔgɔ kan wa Zheruzalɛmu ca, ma ti a paa Yɛnŋɛlɛ li gbogo wa ki laga ki ni.
Wa sɛwɛ wi kɔnsaga shyɛn wogo ki ni (10-36), cɛngɛlɛ ŋgele kàa pye wa tara ti yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ yeri kàa yiri ma je, a wunluwɔ pì kɔn shyɛn. Izirayɛli tara wunluwɔ po la pye wa tara ti yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kee yeri, Zhuda tara wunluwɔ po la pye wa tara ti yɔnlɔparawa kalige kɛɛ yeri. Izirayɛli tara wunluwɔ woolo pàa puŋgo le Yawe Yɛnŋɛlɛ li ni. Kì pye ma, pe woro na para poro sɛnrɛ na naa. Ma si yala pè para Zhuda tara wunluwɔ kagala ke sɛnrɛ na ma ke wɔ ke yɛɛ ni. Ezekiyasi naa Zhoziyasi pàa pye leele mbele pàa taga Yawe Yɛnŋɛlɛ li na, na leele pe yɛgɛ sinni, a paa Yɛnŋɛlɛ li gbogo. Wa sɛwɛ wi kɔsaga yeri, pàa Zheruzalɛmu ca ki tɔngɔ, ma Zhuda tara woolo pe koli ma kari pe ni kulowo; ko la pye, a yɛlɛ cɛnmɛ kaŋgurugo naa nafa tijɛrɛ ma yiri kɔgɔlɔni (586) toro na Zhezu wi fa se. Konaa ki ni fuun, jigi tagasaga jɛnri la koro bere. Wa sɛnrɛ ti kɔsaga, a wunlunaŋa Sirusi wì sigi yo maga naga fɔ Zhuda tara woolo pe mbe ya sɔngɔrɔ mbe kari wa Zheruzalɛmu ca. Wo wìla Babilɔni tara ti shɔ mari ta; kìla pye, a yɛlɛ cɛnmɛ kaŋgurugo naa nafa ma yiri kɛ ma yiri kɔlɔjɛrɛ (539) toro na Zhezu wi fa se.
Sɛwɛ wi yɛn ma kɔɔnlɔ yɛgɛ ŋga na
Salomɔ wi wunluwɔ sanga 1–10
Salomɔ wi wunluwɔ pi lɛsaga 1.1-17
Wunlunaŋa Salomɔ wìla shɛrigo gbɔgɔ ki kan 2.1–7.10
Wunlunaŋa Salomɔ wi wunluwɔ pi kɔyɛgɛ sɛnrɛ 7.11–9.31
Zhuda tara wunlumbolo pe kagala 10–36
Izirayɛli tara ti yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunluwɔ pìla yiri ma je 10.1-19
Zhuda tara wunlumbolo pe kapyegele ma tagala pe yɛɛ na 11.1–36.10
Zhuda tara wunluwɔ pi kɔwɔ 36.11-21
Sirusi wìla Zhufuye pe yaga pè sɔngɔrɔ ma kari pe tara 36.22-23
SALOMƆ WI WUNLUWƆ SANGA
1
1–9
Wunlunaŋa Salomɔ
wìla Yɛnŋɛlɛ li yɛnri tijinliwɛ ni,
mbe ya mbaa wi woolo
pe yɛgɛ sinni
(1 Wunlu 3.1-15)
1 Davidi wi pinambyɔ Salomɔ wi wunluwɔ pìla yeresaga ta. Yawe Yɛnŋɛlɛ, wi Yɛnŋɛlɛ le, làa pye wi ni maa mɛgɛ ki yirige fɔ jɛŋgɛ.
2 A Salomɔ wì si kaa Izirayɛli woolo pe ni fuun pe yeri. Poro la wɛlɛ maliŋgbɔɔnlɔ teele mbele fuun pàa pye lere waga keleŋgele (1 000) go na, naa mbele pàa pye lere cɛnmɛ cɛnmɛ go na, naa kiti kɔnfɛnnɛ, konaa Izirayɛli tara teele pe ni, poro mbele pàa pye seye teele wele.
3 A Salomɔ wì si kari janwa wi ni fuun wi ni wa Yɛnŋɛlɛ gbɔgɔsaga ŋga kìla pye wa Gabawɔn ca ki ni, katugu Yɛnŋɛlɛ li filisaga paraga go ŋga Yawe Yɛnŋɛlɛ li tunmbyee Moyisi wìla gbegele wa gbinri wi ni pa kìla pye wa Gabawɔn ca.
4 Ɛɛn fɔ Davidi wìla Yɛnŋɛlɛ li yɔn finliwɛ kɛsu wi lɛ wa Kiriyati Yeyarimu ca ma kari wi ni wa Zheruzalɛmu ca, ma saa wi tɛgɛ wa laga ŋga wìla gbegele wi kan ki ni, katugu wìla paraga go gbegele wi kan wa Zheruzalɛmu ca.
5 Tuguyɛnrɛ saraga wɔsaga ŋga Bezaleyɛli wìla gbegele kìla pye wa Yɛnŋɛlɛ cɛnsaga paraga go ki yɛgɛ sɔgɔwɔ fun. Bezaleyɛli to wo lawi ŋa Uri, Uri to wo lawi ŋa Huri. Salomɔ wo naa janwa wi ni pa pàa Yawe Yɛnŋɛlɛ li yewe wa ki laga ki na.
6 A Salomɔ wì si lugu wa tuguyɛnrɛ saraga wɔsaga ki na Yawe Yɛnŋɛlɛ li yɛgɛ sɔgɔwɔ, wa filisaga paraga go ki ni, ma saara sogoworo waga kele (1 000) wɔ wa ki na Yɛnŋɛlɛ li yeri.
7 Ki pilige ki yembinɛ li ni, a Yɛnŋɛlɛ lì sili yɛɛ naga Salomɔ wi na, maa pye fɔ: «Yaraga ŋga maa jaa, ki yɛnri na yeri, pa mi yaa ki kan ma yeri.»
8 A Salomɔ wì si Yɛnŋɛlɛ li yɔn sogo ma yo fɔ: «Mà kajɛŋgɛ gbɔgɔ pye na to Davidi wi kan, konaa màla tɛgɛ wunluwɔ pi na wa wi yɔnlɔ.
9 Koni Yawe Yɛnŋɛlɛ mboro ŋa ma yɛn Yɛnŋɛlɛ, sɛnrɛ nda mà yo na to Davidi wi kan, ma ti tiri yɛɛ yɔn fili. Mà jɛn màla tɛgɛ wunluwɔ cɛnlɛ la go na, na li leele pè lɛgɛ paa taambugɔ ki yɛn.
10 Ki kala na, ki yaga ma tijinliwɛ naa kagala kɔrɔ jɛnmɛ kan na yeri, jaŋgo mi yaa la tanri yɛgɛ ŋga na mbanla ta ki leele mbele pe go na mbege jɛn, nakoma ambɔ wi mbe ya mbaa ma woolo mbele pè lɛgɛ yɛɛn pe yɛgɛ sinni?»
11 Kona, a Yɛnŋɛlɛ lì si Salomɔ wi yɔn sogo ma yo fɔ: «Kì kaa pye ko ki yɛn wa ma kotogo na, kì kaa pye mɛɛ penjagbɔrɔ yɛnri na yeri, mɛɛ yarijɛndɛ yɛnri na yeri, mɛɛ gbɔgɔwɔ yɛnri ma yɛɛ kan, mɛɛ yɛnri ma panrafɛnnɛ poro mbe ku, ma yɛrɛ si yɛnri mbe yinwetɔnlɔgɔ ta, ɛɛn fɔ, kì kaa pye tijinliwɛ naa kagala kɔrɔ jɛnmɛ mà yɛnri ma yɛɛ kan, jaŋgo na woolo mbele mɔ̀ɔ tɛgɛ wunluwɔ pe go na, mbe ya mbaa pe yɛgɛ sinni,
12 wele, tijinliwɛ po naa kagala kɔrɔ jɛnmɛ pi ni mìri kan ma yeri. Mbe taga wa ko na, mi yaa penjagbɔrɔ, naa yarijɛndɛ konaa gbɔgɔwɔ pi kan ma yeri. Wunlumbolo mbele pè keli ma yiri ma na wa fa ti cɛnlɛ ta ta, mbele pe yaa ka yiri ma puŋgo na, wa se ka ti cɛnlɛ ta ta.»
13 Ko puŋgo na, a Salomɔ wì si yiri wa Yɛnŋɛlɛ gbɔgɔsaga ŋga kìla pye wa Gabawɔn ca ki ni, ko ŋga filisaga paraga go kìla pye wa we, mɛɛ sɔngɔrɔ wa Zheruzalɛmu ca, ma saa naa wunluwɔ pi piin Izirayɛli woolo pe go na.
Salomɔ wi penjagbɔrɔ tawa
naa wi gbɔgɔwɔ
(1 Wunlu 10.26-29; 2 Kuro 9.25-28)
14 Salomɔ wìla malaga gbɔnwotoroye naa shɔn lugufɛnnɛ gbogolo wi yɛɛ kan. Malaga gbɔnwotoroye waga kele naa cɛnmɛ tijɛrɛ (1 400) konaa shɔn lugufɛnnɛ waga kɛ ma yiri shyɛn (12 000) pàa pye wi yeri. Wìla pele tɛgɛtɛgɛ wa cara nda malaga gbɔnwotoroye pàa pye ti ni konaa ma pele tɛgɛ wo wunlunaŋa wi yɛɛ tanla wa Zheruzalɛmu.
15 Wunlunaŋa wìla ti, a warifuwe wo naa tɛ wi ni tì lɛgɛ wa Zheruzalɛmu ca paa sinndɛɛrɛ ti yɛn, ma ti a sɛdiri tire tì lɛgɛ wa fun paa yɛgɛ ŋga na sikomɔri tire ti yɛn ma lɛgɛ wa yanwira tigiwɛn tara ti ni we.
16 Salomɔ wi shɔnye pàa pye na yinrigi pe ni wa Ezhipiti tara na paan pe ni. Wunlunaŋa wi safari wafɛnnɛ poro pele wɛlɛ pàa pye na kee ma saa na pe loo ŋgbeleye ŋgbeleye na paan pe ni. Pe sɔnŋgɔ kìla pye ma jɛn ma tɛgɛ.
17 Pàa pye na kee ma saa na malaga gbɔnwotoroye mbele loo wa Ezhipiti tara na paan pe ni, wi nuŋgba nuŋgba pyew wi sɔnŋgɔ kìla pye warifuwe pyɔ cɛnmɛ kɔgɔlɔni (600), shɔn nuŋgba nuŋgba pyew wi sɔnŋgɔ kìla pye warifuwe pyɔ cɛnmɛ naa nafa shyɛn ma yiri kɛ (150). Safari wafɛnnɛ pàa pye na paan pele ni fun na pe pɛrɛ Hɛti cɛnlɛ woolo konaa Siri tara wunlumbolo pe yeri.
Salomɔ wìla wi yɛɛ gbɛgɛlɛ
mbe shɛrigo gbɔgɔ ki kan
(1 Wunlu 5.15-30; 7.13-14)
18 Salomɔ wìla ki kɔn maga tɛgɛ mbe shɛrigo gbɔgɔ kan Yawe Yɛnŋɛlɛ li mɛgɛ ni konaa mbe wunluwɔ go kan wi yɛɛ kan.