6
Zisas Sabat Guma Bakɨme ma.
Matiu 12.1-8; Mak 2.23-28
+Zisas Sabat raa mbevin rezi fara muuŋgi mba wit mɨni mbave shɨrav vui. Ana phorga rui gumgi ana phorga vov, mba wit vhɨgi mbari korav, farven nta mbuav, ntan vhɨgi pi. +Mbe nta pim, Fherasiŋ mbari mbe gangiap mben nzarigi, “Ai, nde thaŋ nzuav Sabat tɨva phɨrgiap, mbe Sabatar muungeŋ thɨvigi tɨva mbui.”
+Zisas ne mbararagiap mben ŋgarkarav khaŋ mbe nzuai, “Nde mba Devit muuŋgi bigeŋ, mbe ne khergim, ne ki, nde ne gangi fhuve? Ana won gumgir kov, mbe thir vhɨzgiap, ana mba bigeŋ muuŋgi. Ana vov, Fhe Bakɨme phena vhen vergap, ana mbe Fhe Bakɨme nɨma ndarigi vikntuu, ana nta mbegi. Ana mbe muungeŋ thɨvigi tɨv, ana ne muuŋgi. Ana mba mbegi vikntuu, nta Fhe Bakɨme rotu gari gumgi nduarira pi vikntuu ma. Ana nta pav vhɨra mbarir wo gumgi ga nɨɨŋgim, mbe vhɨra nta mbegi.” Zisas nen mbe nzua vov khaŋ mbe nzuai, “Fhe Bakɨme Guma Guar, ana Sabat Guma Bakɨme ma.”
Zisas Sabatar hareŋ kongi guma mben kurigim, ana taagia nzerigi.
Matiu 12.9-14; Mak 3.1-6
Zisas harigi Sabat mbevin, ana vov Fhe Bakɨme buni mbararagi phena vhen vergap, Fhe Bakɨme buni vhuuin gumgi gu mbigi khɨvav mbe nzuai. Mba gumgi gu mbigi rɨgar guva hareŋ kongi guma mbe vhɨra mbe phorgap mba phena vhen ki. +Mba tugen, mba Fherasiŋ gumgi gum mba Zudaiŋ tɨvi vhuuiŋ kaŋgi mbari, mbe Zisas bigɨn thueŋ muuŋgirim, mbe ne ga suaŋv ana suan zav tuavi ndi gari. Mbe khueŋ ndɨkndɨgap ana gari, “Ana ntigem Sabatar tɨva phɨrgip, guma then kurarie?” Mbe ne ndɨkndɨgap, rɨmgi siga ara thivgia ki. +Mbe mba ndɨkndɨgi ga mbuim, Zisas mbe ndɨkndɨgi kaŋgiap, mbaram khaŋ mba hareŋ kongi guma ga nzuai, “Ndu khavgi zɨv, za kheiŋ nɨman thɨgɨ.” Ana ne nzuaim, mba hareŋ kongi guma khavgia zav thɨgi.
Ana zav thɨgim, Zisas khaŋ mbe nzuai, “Gu nden nzai, maaŋgi tɨv ana Sabata tɨva phɨri, tɨvar vhuuaŋ mbui ne, ee tɨva mbatɨga mbui ne? Ee, guman kurkurigi ne, ee guman farfagi ne?”
10 Ana mba nzambaren mbe muuŋgiap phokphoga za mbe garav, thav khaŋ mba hareŋ kongi guma ga nzuai, “Ndu won hareŋ ndegɨ.” Ana ne nzuaim, mba guma won hareŋ ndegim, anan hareŋ taagia nzerigi. 11 Anan hareŋ nzerigim, mba Fherasiŋ gumgi gum mba Zudaiŋ tɨvi vhuuiŋ kaŋgi gumgi, mbe guigira Zisas ga nzuav ndav shigap khaŋ wari ga nzuai, “Nza ram khen muuŋgirie?”
Zisas wo phorgɨ rurga 12 thɨgi ŋaara gumgi farasegi.
Matiu 10.1-4; Mak 3.13-19
12  +Mba tuga mbigen Zisas vov mbɨkshɨɨr ndav Fhe Bakɨme phorga nzuai. Ana mba maan mpeen Fhe Bakɨme phorga nzuavra kim, mɨn thugi. 13  +Mɨn thugim, ana mɨtimanera wo phorga rui gumgir kamgim, mbe ana han ndaim, ana mbe rɨgar wo phorgɨ rurga 12 thɨgi ŋaara gumgi farasegi. 14 Ana farasegi gumgi khare. Saimon, ana kha zɨ phorga ana tɨgi, Pita, ana ŋguk Andru, Zems gum Zon, Firip, Bartoromiu, 15 Matiu, Tomas, Arfias kama Zems, Saimon, ana zɨ mbe Zerot, 16 Zems kama Zudas, Zudas Iskariot, ana mba zumgum Zisas thuuŋ dorgap ana ndim ana pana gumgi farve khɨngi.
Zisas gumgi gu mbigi vhɨrver kurkurav, mben rɨmrɨɨ ga muuŋgim, nta vhɨzgi.
Matiu 4.24-25; Mak 3.7-12
17 Zisas mben kov, mbe mbɨkshɨman kegap taagia vera vov, mbɨrira mbarigi ŋanen vergi. Ana vergim, ana phorga rui gumgi vhɨrve zav ana phorga kim, mba gumgi gu mbigi vhɨrve, mbe za Zudia fhain kegap zi, Zerusareman kegap zi, mba Taia gum Saidon fhain mbasɨk taan kegap zi, mbe za zav Zisas han zegi. 18 Mbe ana han zegap, ana nzuai buni mbararav, wari won rɨmrɨɨ vhɨzɨ zav an han zegi. Mba ŋiniŋgi mbatɨgi vhen ndav vhen kav mba farfagi gumgi, mbe vhɨra Zisas han zegim, ana vhɨra mbe tɨn mba ŋiniŋgi mbatɨgi ga vharvharigi. 19 Ana maaŋ mbuim, gumgi gu mbigi wari won rɨmrɨɨ vhɨzɨ zav an suigɨr zav mbui. Mbe kaŋgi, Fhe Bakɨme mba gumgi rɨmrɨɨ vhɨzɨ zav nɨɨŋgi ŋkasŋka ana ki. Mba ŋkasŋka ana kav, za mba gumgi rɨmrɨɨ vhɨzi.
Zisas wo phorga rui gumgi ŋkɨɨa mbuav mbe gori rui.
Matiu 5.1-12
20  +Zisas mbaram wo phorga rui gumgi garav ŋgɨrkama vhuun ndi ndɨɨv khaŋ nzuai,
 
“Nde ntige bigi sosuagi ntɨɨri, nde ndikndigɨri.
Mba Fhe Bakɨme wo gumgi gu mbigi ganɨnga mbe ana piin kɨrga ŋgu, ana nde ne ma.
21  +Nde ntige thi hi ntɨɨri, nde ndikndigɨri.
Nde zumgum bigi tuktɨgɨrga.
Nde ntige nzi ntɨɨri, nde ndikndigɨri.
Nde zumgum kɨrsaaŋ muunga.
22  +Nde gumgi zumgum nde ganɨnga, nde Fhe Bakɨme Guma Guara zɨn ŋgɨrga gumgi thari nde sarav panan nde kegɨrga.
Nde mbe phorgɨv mbe phogir kegɨrga fhu, mbe nde phorgɨv ŋgargirga fhu, buni suaŋgirga fhu, mbegɨrga fhu.
Mbe vhɨra buni mbatɨgir nde suanga, mbe vhɨra khaŋ suanga, ‘Nde gumgi mbatɨgi ma’.
Mbe mba tɨvir nden muuŋrim, nde ndikndigɨri.
23  +Mbe mba tugar mba tɨvi mbatɨgir nden muuŋrim, nde ndikndigɨp fo vun maaŋri. Nde na mbarara, nde zumgum Hevenan Fhe Bakɨme nde nzuav tɨgi vheza bakɨme ana mbur ki, nde zumgum ana ndirga. Mbe ndegi fhum mba khesharigi tɨvira Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgi ga muuŋgi.”
24  +Zisas mba buni vhuuin mbe suaŋgia thugap, khaŋ mbe nzuai, “Nde ntige shɨga mbuav ŋkɨɨa kɨvgi ntɨɨri, nde warir rɨvɨri.
Nde ntige za wari won vheza ndigap za mborga ki.
25  +Nde ntige mba mbatɨga mbuav ndikndigi ntɨɨri, nde warir rɨvɨri.
Nde zumgum guigira thir vhɨzɨrga.
Nde ntige ndikndigap kɨrsaaŋ ga mbui ntɨɨri, nde warir rɨvɨri.
Nde zumgum sɨsɨma mbatɨgar muuŋv nzirga.
26  +Nde ntige mbe nde nzuav buni vhuuin nde nzuai ntɨɨri, nde warir rɨvɨri.
Mbe ndegi, mbe fhum mba tɨvara mba Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgir wari ga shɨshɨgi gumgi, mbe fhum mbara mbuav, mbe zɨri ndi vun kuamkuav buni vhuuin mbe suaŋgi.”
Ndu won pani gumgi vuzvugɨri.
Matiu 5.38-48
27  +“Nde na mbararagi gumgi, gu nde nzuai. Nde won pana gumgi vuzvugɨp, mba panara thav nde gari gumgi, nde tɨvar vhuuŋra mben muuŋri. a 28  +Gumgi thari ŋgɨrkama mbatɨgar nden muun saŋv suaŋrim, nde mbe suaŋv Fhe Bakɨmen nzarim, ana ŋgɨrkaman vhuun mben muuŋri. Nde mba tɨva mbatɨgar nde mbui ntɨɨri, nde mbe suaŋ Fhe Bakɨme phorgɨ suaŋri. 29  +Guma the ndu kureŋ phɨrgirim, ndu dorgɨv harigi kuren ana phɨrarim, ana vhɨra ne phɨrgiri. Guma the ndu ruga hav shari fhava shaa ndigirim, ndu fhura ana ganɨrim, ana ndu fhava shaage phorgɨv ndigɨri. 30  +Gumgi bigin ndun nzarim, ndu fhura mben nɨɨŋri. Guma the ndu bigɨn the ndigɨrim, ndu kama havharan ana suaŋv taagi ana tɨn ana ndi thari. 31  +Nde harigi gumgi gu mbigi nden muungeŋ vuzvugi tɨvi, nde mba tɨvira harigi gumgi gu mbigin muuŋri.
32  +“Nde mba nde vuzvugi gumgi gu mbigi, nde mbera vuzvugirga, harigi gumgi gu mbigi, mbe ram muuŋgip nde kaŋgirie, nde tɨvar vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ma? Mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi, mbe vhɨra mbe vuzvugi gumgi gu mbigi, mbe mbera vuzvugi. 33 Nde mba tɨvar vhuun nde mbui gumgi gu mbigi, nde tɨvar vhuun mbera muunga, harigi gumgi gu mbigi, mbe ram muuŋgip kaŋgire? Nde tɨvar vhuuiaŋ mbui gumgi gu mbigi ma. Mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi gu mbigi vhɨra mba tɨva mbui. 34  +Nde guma the nden han bigɨn the ŋgarɨgar muun saŋv muunga, nde kha ndɨkndɨgar anan muunga, ‘Ana zumgum ana ŋgarkarga.’ Nde mba ndɨkndɨga muuŋv anan nɨɨŋgirga, the khaŋ nde suaŋrie, ‘Nde gumgi gu mbigir vhuuiŋ ma?’ Mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi gu mbigi, mbe vhɨra maaŋ mbui. Mbe guma mben han ŋgarɨga mbuim, mbe za kha ndɨkndɨga mbui, ‘Ana za nta ŋgarkararga.’ 35  +Nde maaŋ muuŋ thari. Nde won pana gumgi, nde guigira mbe vuzvugɨri. Nde tɨvar vhuuŋra mben muuŋv, nde bigɨna then mben nɨɨŋgip, nde ana ŋgarɨga suaŋv mbe ndɨkndɨgɨ thari. Nde maaŋ muunga, nde zumgum vheza bakɨme ndirga. Nde vheza bakɨme ndiv, nde za kha bigi kharav vu guarara ki Fhe Bakɨmen ŋkaa gum ŋkarmbigi kɨrga. Nde khaŋ muuŋgiap, nde Fhe Bakɨme mbui tɨvi, nde ntara zɨn vui. Fhe Bakɨme tɨvar vhuuŋra mba anan ndikndigi fhuv gumgi gu mbigi ga mbuav, ana vhɨra tɨvar vhuuŋra mba tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi ga mbui. 36 Nde Ndia Bakɨme mbu Hevenan ki. Ana guigira kha gumgi gu mbigi kora mbuav tɨvar vhuuŋra mbe mbui. Ana mba tɨvara mbe mbui. Nde vhɨra mba tɨvara mben muuŋri.”
Nde harigi ntɨɨri mbui tɨvi ga suaŋv mbe suaŋ thari.
Matiu 7.1-5
37  +Zisas mba bunin mbe nzua vov khaŋ mbe nzuai, “Nde harigi gumgi muuŋgi tɨvi mbatɨgi ga suaŋv mbe suaŋv khaŋ mbe suaŋ thari, ‘Nde tɨvi mbatɨgi ga mbui ntɨɨri ma. Nde zumgum ntan vheza ndigirga.’ Nde maaŋ muunga, Fhe Bakɨme vhɨra mba tɨvara nden muunga. Nde harigi gumgi nde muuŋgi tɨvi mbatɨgi, nde nta vhɨzgip, nta ndɨkndɨgɨ thari. Nde maaŋ muunga, Fhe Bakɨme vhɨra nde muuŋgi tɨvi mbatɨgi vhɨzgip nta ndɨkndɨgirga fhu. 38  +Nde bigin harigi ntɨɨrir kurkurarga, Fhe Bakɨme harigi bigir nden nɨɨnga. Ana nden nɨɨŋv, ana vhɨra bigir vhuuiŋ vhɨrvera nden nɨɨŋgirga, nde guigira bigi tuktɨgɨrga. Nde mba harigi gumgi gu mbigi ga mbui tɨvi, Fhe Bakɨme mba tɨvara nden muunga.”
39  +Ana mbe nzua vov khueŋ vhunama dav mbe nzuai, “Nde ram muuŋgi ndɨkndɨga mbui? Rɨmani mbatɨgi guma the, harigi rɨmani mbatɨgi guma the haran suirav mani ŋgɨgɨrie? Mani maaŋ muuŋgip ŋgɨrga, mani mbok fhaŋ thige thɨgɨp, mani vhɨra rɨgɨrga. 40  +Sure mbui tar, ana won mparmpare kambarigi fhuvara. Mba sure mbuav, za wo sure vhɨzgi tar, ana won mparmparera fara muuŋgi.
41  +“Ndu thaŋ nzuav mba ndigɨna bisaneŋ ndun kɨvntogar rɨmatugar kim, ndu ana gangiap, ana ndir zav ana nzuai. Ndu wora gangi fhuve? Kha khanararaŋ rumeŋ ndu rɨmatuga ŋkorgim, ndu ana khɨga rui. 42 Ndu maaŋ muuŋgip ndu ram muuŋgip ganɨv, khaŋ won kɨvntoga suaŋrie? ‘Ena, ndu khar zɨrim, gu ndu rɨmatugar mba ndigɨna bisaneŋ ndigirga.’ Ndu maaŋ ana nzuai, ndu wora gangi fhuvara, khanararaŋ rumeŋ ndu rɨmatuga ŋkorga ki. Ndu bigi shɨshɨgi guma ma. Ndu fharav wo rɨmatugar mba khanararaŋ rumeŋ ndigɨri. Ndu ne ndigɨp, ndu nzerara ganɨv, ndu won kɨvntoga rɨmatuga mba ndigɨna bisaneŋ ndigɨrga.”
Kha gum anan vhɨgi.
Matiu 7.16-20; 12.33-35
43-44  ++“Ndu khan vhɨga gangiap, ndu kaŋgi, khe kha kha ma, anan vhɨk khare. Nde kaŋgi, khan vhuuŋ, ana vhɨgi mbatɨgi mbai fhuvara. Kha mbatɨk, ana vhɨra, ana vhɨgi vhuuiŋ mbai fhuvara. Guma the fhum vov tari ki kargi rɨgar fik vhɨgi thari garim, nta tuiga kim, ana nta khargi, fhuvara. 45  +Kha khesharigi ndɨkndɨgi guma ndava vhen givav kim, ana kamthoon nta nzuai.” Guma the vhɨra ana vov wain vhɨgi thari garim, nta tari ki kha bisaŋ thaneŋ ga tuiga kim, ana nta khargi fhuvara. Guman vhuuŋ, ana ndɨkndɨgi vhuuiŋ ana ndava vhen kim, ana tɨvir vhuuiŋ ga mbui. Guma mbatɨk, ana ndɨkndɨgi mbatɨgi ana ndava vhen kim, ana tɨvi mbatɨgi ga mbui.
Ndɨkndɨga vhuuŋ ki guma gu ndɨkndɨga mbatɨk ki guma.
Matiu 7.24-27
46  +“Nde thaŋ nzuav kha zɨn nan kaai, Guma Bakɨme ma? Nde mba zɨn nan kav, gu nzuai tɨvi, nde nta zɨn vui fhu. 47 Gu ntigem na han zav na buni mbararav, nta zɨn vui guma mbui tɨvi bun nde suanga. 48  +Ana khaŋ muuŋgi guma fara muuŋgi. Mba guma phena mbui. Ana wo phena mbogi korav verap, khɨna guarara verav, ŋkɨɨr hɨgap, wo phena muuŋgi. Ana wo phena muuŋgim, zumgum mbok bakɨme nzim, mpi bakɨme zeri. Mba mpi zerav, mba phena dagim, ana hɨmgi fhu. Mba guma, ana guigira muumbara vhuuŋra wo phena muuŋgi. 49 Mba na buni mbararav nta zɨn vui fhuv guma, ana khaŋ muuŋgi guma fara muuŋgi. Mba guma vov khɨɨn ki nuianeŋ gangiap, mbaram wo phena mbui. Ana wo phena mbogi korav, khɨnan vera vov, ŋkɨɨr hɨgi fhuvara. Ana phena mbogi thɨɨŋra ki. Ana wo phena muuŋgim, zumgum mbok bakɨme nzi. Mbok zim, mpi bakɨme zeri. Mpi zerav, mba phena dagim, ana fhura hɨmgia vov mbur ndarav, za phɨra koreregi.”
+ 6:1 Lo 23.25 + 6:2 Kis 20.10; Zo 5.10 + 6:3 Wkp 24.5-9; 1 Sml 21.1-6 + 6:7 Ru 14.1 + 6:8 Ru 5.22; 9.47 + 6:12 Mt 14.23 + 6:13 Mt 10.3-4; Mk 3.13-19; Zo 6.70 + 6:20 Mt 5.3; 11.5; Ze 2.5 + 6:21 Sng 126.5-6; Ais 55.1; 61.3; VB 7.16-17 + 6:22 Mt 5.11; Zo 15.19; 16.2; 1 Pi 2.19; 4.14 + 6:23 2 Sto 36.16; Mt 5.12; FG 5.41; 7.52; Kor 1.24; Ze 1.2 + 6:24 Amo 6.1; Mt 6.2; 6.5; Ze 5.1 + 6:25 Snd 14.13; Ais 65.13; Ze 5.1-6 + 6:26 Zo 15.19; 1 Zo 4.5 + 6:27 Kis 23.4; Snd 25.21; Mt 5.44; Ro 12.20 a 6:27 Ndu Matiu 12.2 ganɨri. + 6:28 Ru 23.34; FG 7.60 + 6:29 Mt 5.39; 1 Ko 6.7 + 6:30 Lo 15.7-10; Snd 21.26; Mt 5.42 + 6:31 Mt 7.12 + 6:32 Mt 5.46 + 6:34 Mt 5.42 + 6:35 Wkp 25.35-36; Sng 37.26; Mt 5.45 + 6:37 Mt 6.14; 7.1 + 6:38 Snd 19.17; Mt 7.2; Mk 4.24; Ze 2.13 + 6:39 Mt 15.14 + 6:40 Mt 10.24-25; Zo 13.16; 15.20 + 6:41 Mt 7.3 + 6:43-44 Mt 7.16-17 + 6:43-44 Mt 12.33 + 6:45 Mt 12.34 + 6:46 Mal 1.6; Mt 7.21; 25.11; Ru 13.25 + 6:48 Mt 7.24