13
God Benbenedjarrngbom Barnabas Dja Saul Bu Benemarnedurrkmirrikenh
Acts 13:1-3
Bininj nawu birrikodjkulumak yiwarrudj bedberre birrihni kore kunred kabolkngeyyo Antioch. Yikahwi bedberre nawu prophets dja mak bininj nawu bindibukkabukkani. Bedda birringeyoy nawu Barnabas, dja Simeon nawu birringeybuni Niger, dja mak Lucius nawu nakang Cyrenebeh, dja mak Manaen nawu benedjarrkdjordminj nawu Herod Antipas, dja mak nawu Saul. Bedda birridjarrkburlumi bu birrimarnewayini nawu Kawohrnan Rowk, dja mak birribawoni manme wurd waken ba bu birrimarnedi yiwarrudj. Wanjh bu birribalhdi nawu Namalngmakkaykenh benmarneyimeng bedberre, “Kandiwo Barnabas dja Saul kore ngaye ba bu kabenedurrkmirri ngardduk kore ngabenbenemarnedjare berrewoneng.”
Wanjh birriyawoyhdanginj yiwarrudj manme yak bu kunmekbekenh, dja bindiwelengmarnebidkurrmerrinj kore Barnabas dja Saul, dja bindimunkeweng, benewam.
Barnabas Dja Saul Benewam Kore Manyunkurr Kubolkkimuk Cyprus
Acts 13:4-12
Bu Namalngmakkaykenh benbenemunkeweng nawu Barnabas dja Saul, kaluk kerrngehkenh benedjalwam kore kunbolk bolkngeyyoy Seleucia. Kumekbe wanjh bedda benebidbom kabbala benedjowkkeng manyunkurrkimuk kabolkngeyyo Cyprus. Kumekbe bedda benemkoluy kore kabbalabeh wanjh benewam kunred bolkngeyyoy Salamis. Wanjh benengimeng kore kunrurrk bedberre bininj nawu Jews manbu synagogue dja beneweykani God nuye kunwok. Dja mak John Mark nungka wanjh benbenebidyikarrmeng dja birridjarrkdi.
6-8 Wanjh bedda birribalwohrengehrey kubolkwarlah kore manyunkurr, kaluk bu birribebmeng mankebkalebuyika kore kunred bolkngeyyoy Paphos. Kumekbe nakudji bininj ni nawu ngeyyoy Bar-Jesus. Dja mak kunngeybuyika birringeybuni Elymas kore Greek bedberre kunwok. Kaluk nungka wanjh Jew bininj, dja mak weykahweykani kunwok yiman prophet nawu kakurrehkurren, dja mak nungka wanjh marrkidjbuni. Nungka benedjarrkdarnhni nawu bininj ngeyyoy Sergius Paulus, nawu wohrnawohrnani kumekbe kunbolk. Wanjh nawu Sergius Paulus nungka wanjh mayaliwernni kore burrbuni mankarre. Nungka benbenemarnekayhmeng Barnabas dja Saul bu nungka djareminj bekkayinj God nuye kunwok.
Kaluk nungka Elymas djareni benbenengurdkemeninj beneweykani kunwok nuye God. Dja mak yimankek birrenghkemeninj nawu Sergius Paulus kore biwoybukwoyi Jesus.
Dja nawu Saul wanjh kukbarlmikendi Namalngmakkaykenh, dja mak kunngeybuyika birringeybuni nawu Paul kore Greek bedberre kunwok. Wanjh nungka bolknang, binang mandjad kore Elymas. 10 Dja bimarneyimeng, “Ngudda nawu beywurd nuye Namarnde Duninjh! Ngudda yidjalwernhwidnan kore kunwern bu kunmakmak duninjh. Dja warridj munguyh yibenmarnekarreborledke bininj bu yihbenkowekenh. Dja yiddok munguyh yidjalkarreborledke manbu kunwoybuk nuye nawu Kawohrnan Rowk? 11 Dja yina, bolkkime nawu Kawohrnan Rowk ngunngurdke. Nungka ngundjalmimkarrme bu yimimbunjemen ba bu minj yibolknan bu kundedjumbungkenh.”
Wanjh kundjalburrikudjini kunkak yonginj kore kumim nuye, wanjh djalwohrewohrey djareni bu nangale nawu bibidmayi bu bikayi kore baleh yarrka.
12 Bu Sergius Paulus binang kumekbe yimerranj nuye nawu Elymas, wanjh nunganwali kangebarrhmeng dja wernhburrbom kore Paul dja Barnabas benebukkabukkani bu nawu Kawohrnan Rowkkenh, wanjh nungka bidjalwoybukwong Jesus.
Paul Dja Barnabas Benewam Kubolkkimuk Pisidia Dja Paul Benmarneyolyolmeng Jesuskenh
Acts 13:13-24
13 Wanjh Paul dja bininj nawu birridjarrkrey birribidbom kabbala dja birribolkbawong kunred Paphos, dja birridjowkkeng kore kurrula wanjh birribebmeng kore kunred Perga ngalengngarre kubolkkimuk Pamphylia. Kumekbe wanjh John Mark benbenebawong kore Perga, dja durndi kore Jerusalem. 14 Wanjh benebolkbawong Perga dja benewam kore kunred Antioch ngalengngarre kubolkkimuk Pisidia. Kaluk kunbarnangarra Sabbath ngarreni wanjh benengimeng kore kunrurrk synagogue dja beneyerrkang.
15 Dja yikahwi bininj kore Synagogue wanjh birribimngeybuni kore mankarre manbu Moses bimbom dja mak kore nawu prophets birribimbom. Kaluk bu birriyakwong, wanjh nawu birriwohrnawohrnani synagogue bindimarnewokmunkewerrinj nawu Paul dja Barnabas, birriyimeng, “Ngudda nawu karridanginj, bu kunwok ngunehkarrme manbu kankangemarnbun ngad bininj, wanjh ngunedolkka dja kandiwohbengyolyolmen ngadberre.”
16 Wanjh Paul dolkkang berlwayhmeng bu kawokdikenh bedberre, dja yimeng, “Bininj nawu Israel ngunkebmawahmeng, dja mak ngudda ngurribuyika bininj nawu ngurrikele nuye God, wanjh kandibekka. 17 God ngadberre nawu Israel ngankebmawahmeng, wanjh bendjarrngbom nawu ngadberre mawahmawah. Dja benmarnbuni bu birrimirndewernmerreni dja birrikukenminj bu birrihni kunred ngalengngarre Egypt. Kaluk nungka benbebkeng kore kumekbe kunred birrihbongdi, bu kundulkare kunkimuk dorrengh nuye. 18 Bu nungka benmarnmarnbuni bedberre bu yeledj bendjalkani bu kunkuyeng mandjewk forty kore kubolkdarleh birrihrengehrey.”
19 “God benbom bu benyakwong rowk nawu seven birribebbehwokbubuyikani nawu birrihni kunred Canaan, dja benbolkwong mahni kunbolk nawu ngad ngadberre mawahmawah.
Kuninjkunu kurduyimerranj dja birrihni kumekbe bu kundjalkuyengni mandjewk 450. 20 Kalukburrk God benwong bedberre nawu bininj bindidjadmikenh dja bindibebbehmarnewohrnani bedberre rowk kaluk rerrikah wanjh Samuel nawu prophetni kumbebmeng.”
21 “Bu Samuel birrikarrmi wanjh nawu bininj birridjawani God bu king benwoyi. Wanjh God benwong Saul nawu beywurd nuye Kish, nawu Benjaminj bikebmawahmeng. Saul wanjh king benmarnewohrnani bu forty mandjewk. 22 Wanjh yerrekah God biwayhkeng nawu Saul dja bikurrmeng David bu king yimerranj bedberre. God bimakwam David, dja wanjh kuhni benmarneyimeng bedberre, ‘Ngaye ngangalkeng David nawu Jesse nuye beywurd. Ngaye ngamarnedjare nawu namak dja nganmarnekurduyime kore ngaye ngadjare rowk nuye.’ ”+
23 “Wanjh bolkkime God bikurrmeng nakudji bininj nawu David bikebmawahmeng nawu kangeyyo Jesus, ba bu nganngehke ngarriwern bininj nawu Israel ngankebmawahmeng. Bu kuninjkunu God kanberrebbom kadberre rowk. 24 Bu yerre Jesus kumwam, nawu John werrk benhmarnemulewani bininj rowk nawu benkebmawahmeng Israel, kore nungka benhmarneyimi, ‘Ngurrikangeborledmen nuye God, wanjh kunu ngurrikodjdjuhme.’ 25 Bu darnkih yakwoyi rowk kore durrkmihdurrkmirrikenh wanjh nungka benmarnemulewarrinj, yimeng, ‘Ngudda baleh ngurriburrbun kore ngayekah? Ngaye nuk minj mak Christ. Nungka wanjh yerreh kamhre ngardduk. Ngaye minj ngamak bu yimankek ngarrengeyerrkke nawu karrengedjongbuyindi nuye.’ ”
Paul Benbengdayhkeng Bu Jesuskenh.
Acts 13:26-41
26 Wanjh Paul benyawoyhmarneyimeng, “Mah wanjh, ngad bininj nawu karribebeywurd nuye Abraham, dja mak ngudda nawu minj Jews bininj dja nawu ngurriburlume God, wanjh kandibekka. Bu God wanjh kanmarneyimeng kadberre rowk bu kanngehkekenh. 27 Bininj nawu birrihni kore Jerusalem dja mak nawu bindimarnewohrnani bedberre, wanjh minj birriwernhkukburrbuyi Jesus.
Bu kunbarnangarra rowk manbu Sabbath ngalengngarreni, wanjh bininj nawu birrihni Jerusalem bindimarnebimngeybuni munguyh kore prophets birrimarneyingkihbimbuni nawu Jesus, dja bonj, bedda minj birriburrkburrkbekkayi kore bimbuyindanj kerrngehkenhni bu Jesuskenh, dja wanjh birridjalwelengnameng. Kaluk bu kuhni birrikurduyimeng wanjh birrimarnbom bu woybukkendanj kunwok bedberre nawu prophets birriyingkihkarreyolyolmeng.”
28 “Bedda minj njale birrimarnekarrengalkemeninj Jesus bu birribuyikenh, wanjh bedda birridjaldjawam Pilate bu kabibunkenh bu djalburudjang. 29 Bedda kuninjkunu birrimarnekurduyimeng rowk kore djurra yingkihbimbuyindanj nuye. Kaluk bu birriyakwong, wanjh birrimkukkoluyhweng kore kundulk cross, dja birrikukkang kore kumidj kuwardderurrk birrikukkurrmeng. 30 Dja nawu God birrolkkayhweng Jesus kore dowengbeh.”
31 “Kaluk kuninjkununi kunkodjke kunwern, bininj nawu birrikang Galilee dja birriyingkihdjarrkrey Jesus kore Jerusalem, wanjh bedda birridarrkidnang bu bebmeng bedberre. Wanjh birrimekbe bininj kabindimarnemulewan birriwarlahkenh bininj nawu Israel benkebmawahmeng.”
32 “Kunmekbekenh ngad wanjh bolkkime ngundihmarnemulewan kunwok kunmak kore God benyingkihberrebbom nawu mawahmawah kadberre. 33 Dja mak bolkkime nungka birrolkkayhweng Jesus kore dowengbeh. Bu kunmekbe wanjh kunwoybuk yimerranj ngadmanwali. Kuhni kerrngehkenh bimbuyindanj kore djurra nawu Psalm, bu yimeng, ‘Ngudda wanjh ngardduk beywurd. Bolkkime ngaye wanjh bornang ngudda’. [Psalm 2:7] 34 God birrolkkayhweng Jesus kore dowengbeh. Bu minj mak kayawoyhdurndeng bu kakukdudjindan dja mak kakuknudmen. Wanjh kunu God yawoyhyimeng, ‘Kaluk ngaye marnekurduyime ke kunmakmak duninjh kore David ngayingkihberrebbom kerrngehkenhni.’ [Isaiah 55:3]
35 Dja mak kore kubadbuyika djurra nawu Psalm bimbuyindanj kore yimeng, ‘Ngudda minj yibawon bininj ke nawu nadjalwernmakkaykenh duninjh bu kakuknudmen kore kumidj.’ [Psalm 16:10]
36 Kuninjkunu bu David minj nungan mulewarrimeninj. Nungka wanjh bidjalmarnedurrkmirri munguyh kore God djareminj nuye, wanjh yerreh baldoweng dja birrikukkurrmeng kore birrikebmawahmeng nuye. Wanjh nungka kunburrk nuye kuknudminj kore kumidj. 37 Dja nawu Jesus nakka God birrolkkayhweng, bu minj nungka kuknudmeninj kore kunmidj kukyoy.
38-39 Ngudda nawu karridangerrinj, ngadjare ngurriburrkburrkbekkan kore ngundihmarneyime ngudberre bu God ngunmarnebengmidjdan kunwarre ngudberre kore Jesuskenh. Manbu mankarre bimbom Moses makka minj ngunbebke kore kunwarre ngurrikurduyime dja ngurrihbongdi, dja nawu nangale bininj kabiwoybukwon Jesus nakka wanjh God kabidjalmakwan.
40 Mah, dja ngurrinahnarrimen. Wardi mak ngundjalmarneyimerran bolkkime kore prophets birribimbom, bu birriyimeng, 41 ‘Nawu kawohrnan yimeng, “Kandibekka, ngudda nawu bininj kandikewkme. Ngudda kaluk ngurrikangebarrhme dja ngurridowen. Kaluk ngaye ngakurduyime ngudberre yerrekah, ba bu ngurridjalkangebarrhmekenh. Bu bininj ngundihyingkihmarneyime ngudberre kore ngaye marnekurduyime, wanjh minj ngudda kunu ngurriwoybukwon.” ’ ” [Habakkuk 1:5] Kuhni wanjh Paul benmarneyolyolmeng rowk nawu birrihni kore synagogue.
Paul Dja Barnabas Bindimarneyimeng Bininj Nawu Jews Bu God Kadjare Kabenngehke Birribuyika Bininj Warridj
Acts 13:42-52
42 Bu Paul dja Barnabas benebolkbawong synagogue wanjh bedda bindidjawam bininj bindimarneyimeng, “Kandiyawoyhmarnemulewankenh bu kayimerran kunbuyika kunbarnangarra Sabbath ngarre.” 43 Kaluk bu birriyakwong birriwokdikenh, wanjh birriwern bininj nawu Jews bindidjalmunkekadjungi Paul dja Barnabas, dja mak yikahwi bininj nawu birriyimerranj Jews bu birriwokmarrkmangi God. Dja nawu Paul dja Barnabas munguyh bindidjalbengyolyolmi ba bu munguyh birridjalwoybukwoyi God nawu benkongibom.
44 Kaluk bu kunbarnangarrabuyikani ngarre Sabbath, wanjh birriwarlahkenh bininj nawu birrihni kumekbe Antioch wanjh birrimirndemornnamerrinj bu birridjareni bindibekkani Paul dja Barnabas bindimarnemulewani kunwok nuye nawu Kawohrnan Rowk. 45 Yikahwi Jews bininj nawu minj birriwoybukwoyi Jesus bedda bindimirndenang birrimirndemornnamerrinj, wanjh birridjalyidduy duninjh bu minj birridjareniwirrinj bininj bindibawoyi. Wanjh bedda birridjalmarneyimeng kunwarrewarre Paul kore kurrangbeh birriyimi, dja birrimarneyimeng minj kunwoybuk bu nungka mulewam bedberre.
46 Wanjh Paul dja Barnabas bindidjalmulehmulewani bu minj benekeleniwirrinj bedberre. Wanjh bindimarneyimeng Jews bininj nawu minj birriwoybukwoyi Jesus, bu beneyimeng, “Ngad ngundihmarnemulewan God nuye kunwok ngudda werrk nawu Jews. Dja ngudda minj ngurridjare ngurribekkan. Ngudda ngurriwelengnamerren yimankek ngurridjalwarre bu minj ngurridarrkkiddi munguyh. Wanjh bolkkime nganededjingmang ngarrbenmarneyime bininj nawu minj Jews. 47 Nawu Kawohrnan Rowk kunkare kanyingkihmarneyimeng ngadberre bu ngarrikurduyime kuninjkunu bolkkime. Wanjh yimeng kore bimbuyindanj, yimeng, ‘Ngaye marnbun ngudberre yiman ngurrbenmarnebolkwolkan bedberre bininj nawu minj Jews kore kubolkwarlahkenh rowk kabirrihni. Kaluk ngudda ngurrbenbukkabukkan birribuyika bininj kore kadjalbolkwarlahkenh rowk bu ngaye ngabenngehkekenh.’ ” [Isaiah 49:6] Kuhni bu Paul dja Barnabas bindimarneyimeng.
48 Bininj nawu minj Jews birribekkang kuninjkunu Paul dja Barnabas kore bindimarneyimeng, wanjh bedda birridjalnjilngmakminj bu bulkkidj duninjh, dja mak bedda birridjalburlumeng nawu Kawohrnan Rowk bu kunwok nuye. Wanjh birriwernkenh bininj birridjalwoybukwong Jesus. Bedda wanjh birrimekbe nawu God benyingkihdjarrngbom bedberre ba bu kabirridjaldarrkiddi munguyh kore nungka nuye. 49 Wanjh kunwok nuye nawu Kawohrnan Rowk djahdjalwarlahmeni kore birriwarlahkenh bininj birrihni kumekbe kore kubolkkimuk.
50 Dja yikahwi nawu Jews minj birriwoybukwoyi Jesus, birriwam bindimarneyimeng nawu daluk birrikukenni nawu birriwokmarrkmangi God, dja mak bininj nawu birriwohrnani kumekbe kunred. Bedda bindimarnemulewani bu bindimarnekoweyi Paul dja mak Barnabas. Wanjh kumekbekenh yikahwi birriwern bindiwidnani berrewoneng dja bindibebkeng kore kumekbe benehdi kunred.
51 Wanjh Paul dja Barnabas bindimarnedengedjulngwerrinj birrimekbe nawu birribangni Jews bu benebolkbawongkenh kore Antioch, dja benewam kore kunred Iconium. 52 Dja bininj nawu birrimunkekadjungi Jesus, kumekbe bu Paul dja Barnabas bindibawong benewam, wanjh bedda munguyh birridjalnjilngmakni dja mak birrikukbarlmiyindi Namalngmakkaykenh.
+ 13:22 1 Samuel 13:14; 16:12