EKITABO KYʼ
AMATEEKA
Enyanjula
Ekitabo ekibeeta aMateeka bakitegekere nga basengererya ebyo oMusa ebiyakobeire aBaisirairi omu kyalo kyʼe Mowaabbu, e gibawuumulireku nga bali omu lugendo lwabwe oluwanvu olwʼomwidungu. Awo babbaire batira okwingira nʼokwetwalira ekyalo kyʼe Kanani.
Binu bimo oku bikulu ebiwandiike omu kitabo kinu. (1) OMusa ayebukirya abantu ebintu ebikulu ebyabbairewo omu myanka 40 egyabbaire gibitire. Abakubbiriza okwebukiryanga bati oKibbumba oweyabeekubbembeire okubabitya omwidungu, atyo oMusa nʼabakubbirizanga okuwuliranga oKibbumba, era nʼokumwegumiryangaku. (2) OMusa airamu aMateeka eIkumi, nʼakakatya eIteeka erisooka, eriragira okweweerangayo nakimo eeri Musengwa yenkani. Awo olwo kaisi nʼairamu okubitabita omu mateeka agatali gamo, agabbaire agʼokufuga obwomi bwʼaBaisirairi omu kyalo ekisuubize. (3) OMusa ayebukirya abantu amakulu gʼeNdagaano, oKibbumba egiyakolere nabo, nʼabakubbiriza okwiramu okumalirira okutuukirirya ebintu ebigirimu. (4) OYoswa bamukwatisya omulimo gwʼokukubbembera abantu ba Kibbumba, ngʼaira omu kigere kya Musa. OMusa oweyamalire okwemba olwembo oluwuuja oKibbumba ngʼobwali omwesigwa, nʼokuwa eBika bya Isirairi enkabi, nʼafeera omu Mowaabbu, e buzwaisana wʼomwiga oYoludaani.
Omulamwa gwʼekitabo kinu, igwo kulaga guti oKibbumba anunula era awa abantube enkabi abeyalondere era abaataka. Era nʼokulaga ati abantu bali nʼokwebukiryanga oKibbumba waabwe. Bali nʼokumutakanga kaisi babbenge nʼobwomi, era beeyongerenge okusuna enkabigye.
Enyiriri enkulu omu kitabo kinu niigyo ginu: (6:4-6), era niigyo egirimu ebibono oYesu ebiyayetere ekiragiro ekikirira nakimo byonabyona obukulu. Bikoba biti: “Otakenge oMusengwa iye oKibbumbawo, nʼomwoyogwo gwonagwona, nʼobwomibwo bwonabwona, nʼamaanigo gonagona.”
Ebiri omu kitabo kinu omu bumpi
Okutumula kwa Musa okusooka (1:1–4:49).
Okutumula kwa Musa okwokubiri (5:1–26:19).
a. AMateeka eIkumi (5:1–10:22).
b. EBiragiro nʼeByokubuulirira (11:1–26:19).
Ebikwata oku kwingira omu kyalo kyʼe Kanani (27:1–28:68).
Okwirya obuyaaka eNdagaano (29:1–30:20).
Ebibono bya Musa ebisembayo (31:1–33:20).
Okufa kwa Musa (34:1-12).
1
Ekiragiro ekyʼokuzwa e Kolebbu
1 Binu niibyo ebibono oMusa ebiyakobere aBaisirairi bonabona, nga bali omwidungu, oku lubba lwʼe buzwaisana olwʼomwiga oYoludaani. Babbaire omu kiinamo Alabba okumpi nʼekifo ekibeeta Saafu, aakati wʼakabuga Palani oku lubba olumo, nʼobubuga oToferi, nʼoLaabbaani, nʼoKerosi nʼoDizakabbu oku lubba olundi.
2 Okuzwa e Kolebbu okutuuka e Kadesi Bbaluneya otambula enaku ikumi na lumo ngʼobitiire omu luguudo lwʼomu kyalo kyʼe Seiri ekyʼensozisozi.
3 Oku lunaku olusooka omu mweri ogweikumi na gumo, omu mwanka gwa 40 ngʼaBaisirairi bazwire omu Misiri, oMusa nʼakobera aBaisirairi byonabyona oMusengwa ebiyamulagiire okubakoba.
4 Ekyo kyabbairewo ngʼamalire okuwangula oSikoni okabaka wʼaBamooli, eyafugiranga omu Kesyubboni era ngʼawangwire nʼOgi okabaka wʼe Bbasani, eyafugiranga omwAsitaloosi nʼomwEdereeyi.
5 Oku lubba lwʼe buzwaisana wʼomwiga oYoludaani, omu kyalo kya Mowaabbu, oMusa nʼatandiika okusonzola amateeka ganu, ngʼakoba ati:
6 “Nga tuli oku Lusozi oKolebbu, oMusengwa iye oKibbumba waiswe yatumwire na iswe ngʼakoba ati, ‘Ekiseera ekimubbaire oku lusozi lunu kimala.
7 Atyanu musetuke, mweyongere omu lugendo lwanywe. Mwabe omu kyalo ekyʼaBamooli ekyʼensozisozi, nʼebitundu byonabyona ebikiriraine omu kiinamo Alabba, nʼomu nsozi, nʼoku lubba lwʼe bugwaisana ansi oku mbale mbale wʼensozisozi omwidungu oNegevu era nʼoku mbale mbale kwʼenyanza, okwabira nakimo omu kyalo kyʼe Kanani, okutuuka e Lebbanooni paka ku mwiga omunene Ewufulaate.
8 Aale mubone enu, mbawaire ekyalo ekyo. Mwabemu era mwetwalire ekyalo ekyo Nze oMusengwa ekinalayiire okuwa abazeiza baanywe: OIbbulaimu, nʼoIsaka, nʼoYaakobbo, nʼabaizukulu baabwe.’ ”
Okulonda abalamuzi
(Kuz 18:13-27)
9 OMusa nʼakoba abantu ati, “Omu kiseera ekyo nabakobeire inywe nti, timpezya okubeekubbembera zenkani.
10 OMusengwa iye oKibbumba waanywe abasuucirye bangi, era atyanu muli bangi ooti nkota obwegiri angulu.
11 Nsaba oMusengwa iye oKibbumba wʼabazeiza baanywe ayongere okubasuuca bangi emirundi 1,000, era abawe enkabi ngʼoweyasuubizire.
12 Neye nze zenkani mpezya ntya okwetiika obuvunaanyizibwa obwenkana awo, obwʼokubalabiriranga nʼokubamaliranga enyombo nʼokayaani waanywe?
13 Mulonde abasaiza abʼamalabuki, abategeeri era abamanye omu bika byanywe, abo mbasuuce abeekubbemberi baanywe.”
14 “Ni munjiramu muti, ‘Ekintu ekyokobere kisa iswe okukikola.’ ”
15 “Kale ni nkwata abeekubbemberi abʼamalabuki abo era abamanye abemwalondere omu bika byanywe, ni mbasuuca bakulu baanywe abaduumira abantu olukumi lukumi, abandi abaduumira ekikumi kikumi, nʼabandi abaduumira ataanu ataanu, nʼabandi eikumi ikumi. Era ni nteekawo nʼabakungu omu bika byanywe.
16 Era omu kiseera ekyo, ni ndagira abeekubbemberi baanywe abo nti, bawulisisyenge ensonga gyʼabaganda baabwe era bagiramulenge mu bwenkanya, ooba misango egiri aakati omu baganda baabwe aBaisirairi ooba aakati wʼomoiza kwibo nʼomunamawanga.
17 Tiwaabbangawo eyeekubbira omu ndamulaye. Bawulisisyenge kyenkanyi abayeegere nʼabʼebitiisya. Tiwaabbangawo muntu kadi moiza ogubatya, olwʼokubba emisango bagiramulanga mu bwezye bwa Kibbumba. Era ensonga oweyaabbanga ebakaisirye, bagireetenge gyendi, ni ngiwulisisya.
18 Era omu kiseera ekyo, ni mbalagira inywe byonabyona ebimusaaniire okukolanga.”
Abakeeti abebatumire okuzwa e Kadesi Bbaluneya
(Kub 13:1-33)
19 Awo oMusa ni yeeyongera ati, “Twakolere oKibbumba waiswe ekiyatulagiire, ni tuzwa e Kolebbu, ni tutambula okubita omwidungu eryo lyonalyona erinene era eryʼentiisya erimwaboine, nga tukwaite enzira ebita omu kyalo ekyʼaBamooli ekyʼensozisozi, ni tutuuka e Kadesi Bbaluneya.
20 Era ni mbakoba inywe nti, ‘Mutuukire omu kyalo kyʼaBamooli ekyʼensozisozi, oMusengwa iye oKibbumba waiswe ekyatuwa.
21 Aale mubone enu, oMusengwa iye oKibbumba waanywe abawaire ekyalo. Muniinaniine, era mukyetwalire, ngʼoMusengwa iye oKibbumba wʼabazeiza baanywe oweyabakobere. Timwatya era timwawaamu amaani.’ ”
22 “Awo nywenanywena ni mwiza egyendi ni munkoba muti, ‘Tusooke tutumeyo abantu batukeetere ekyalo ekyo, baire batukobere enzira eyʼokubitamu, nʼebibuga ebitwayajiryayo ngʼowebiri.’ ”
23 “Naboine ngʼekyo kisa. Kale ni nnonda mwinywe abasaiza ikumi na babiri, moiza moiza okuzwa mu buli kika.
24 Ni basimbuka ni baniinaniina ni baaba omu kyalo ekyo ekyʼensozisozi, ni batuuka omu Kiinamo ekyʼEsukoli, ni bakikeeta.
25 Ni banogakuuyo ebineneka, ni babireeta e gitwabbaire. Ni batukobera bati, ‘Ekyalo oMusengwa iye oKibbumba waiswe ekyatuwa, kisa.’ ”
ABaisirairi bajeemera oMusengwa
26 Awo oMusa ni yeeyongera ati, “Neye inywe ni mujeemera ekiragiro kya Musengwa iye oKibbumba waanywe, ni mugaana okwaba omu kyalo ekyo.
27 Ni mwezulugumira omu weema gyanywe, nga mukoba muti, ‘OMusengwa yatucaawire, kagira yatutoire omu kyalo kyʼe Misiri, okutuwaayo omu bwezye bwʼaBamooli batujigirice.
28 Lwaki twaba eeyo? Abaganda baiswe batumaliremu amaani nga bakoba bati abantu badi bʼamaani era bawanvu okutukiraku; ebibuga ebibalimu binene era biriku ebikomera nga biri ooti bituuka ku kireri. Era ni bakoba bati baboineyo nʼaBaanaki.’ ”
29 “Awo nze ni mbakoba inywe nti, ‘Timwatya; era baleke okubatiisirirya.
30 OMusengwa iye oKibbumba waanywe abakubbemberamu, niiye eyabalwanira inywe, ngʼoweyabakoleire omu Misiri nga mweboneraku nʼagaanywe,
31 era nʼomwidungu, mwaboine oMusengwa iye oKibbumba waanywe oweyabagabiriire ngʼomubyaire owaagabirira omwanawe, omu lugendo lwonalwona olumwatambwire paka owemwatuukire omu kifo kinu.’ ”
32 “Neye waire ngʼebyo byabbaire bityo, timwesigire oMusengwa iye oKibbumba waanywe,
33 eyabeekubbemberangamu omu lugendo lwanywe ngʼasinzirira omu musyo omuterembereri ooti kikondo obwire, nʼekireri ekiterembereri ooti kikondo omusana, okubalaga enzira eyʼokubitamu ngʼabanoonerya ekifo awokuteeka enkambi yaanywe.”
OMusengwa abonereza aBaisirairi
(Kub 14:20-45)
34 “Awo oMusengwa oweyawuliire ebimwatumwire, nʼasunguwala, nʼalayira ati,
35 ‘Mpaawo kadi moiza oku bʼomulembe gunu omubbimubbi, eyalingira omu kyalo ekisa ekinalayiire okuwa abazeiza baabwe,
36 okutoolaku oKalebbu omutaane wa Yefune. Oyo niiye eyalikingiramu. Era iye nʼeibyairerye nalibawa ekitundu kyʼekyalo ekyo iye ekiyalambwire, olwʼokubba yaneesigire Nze oMusengwa nʼomwoyogwe gwonagwona.’ ”
37 “Era mwanzwereireku, zena oMusengwa nʼansunguwalira, nʼakoba ati, ‘Na iwe Musa, tiwalingira omu kyalo ekyo.
38 Neye iye omuweereryawo oYoswa, omutaane wa Nuuni, niiye eyalikingiramu. Omugumye omwoyo, olwʼokubba niiye eyalikubbembera aBaisirairi okwaba okwetwalira ekyalo.
39 Era abaana baanywe abo abemwakobere muti nambu abalabe balibawamba, ibo abaana nago abakaali okumanya okwawulawo ekisa nʼekibbikibbi, niibo abalingira omu kyalo ekyo. Nalikibawa niibo, ni bakyetwalira.
40 Neye inywe mucuuke mutambule nga mwira omwidungu, nga mukwaite enzira erungama oku Nyanza eNtukuliki.’ ”
41 “Awo inywe ni munjiramu muti, ‘Twakolere ekibbikibbi omumaiso ga Musengwa. Twayaba ni tulwana ngʼoMusengwa iye oKibbumba waiswe oweyatulagiire.’ Kale nabuli moiza kwinywe nʼazwala ebyokulwanisyabye, era nʼabona nga kyangu okulumba ekyalo ekyo ekyʼensozisozi.”
42 “Neye oMusengwa nʼankoba ati, ‘Obakobe tibaniinaniina okwaba okulwana, olwʼokubba nze tindi aamo nabo. Abalabe baabwe baaba kubawangula.’ ”
43 “Kale nabakobeire, neye nandi ni muwulisisya. Era ni mujeemera ekiragiro kya Musengwa, era omu kwepanka kwanywe, ni muniinaniina ni mwaba omu kyalo ekyo ekyʼensozisozi.
44 Awo aBamooli ababbaire omu kyalo ekyo ekyʼensozisozi, ni bazwayo okubalumba nga bakayukire ooti nzoki. Ni bababbinga okutuukira nakimo e Koluma, ni babawangulira eeyo omu kyalo ekyʼe Seiri ekyʼensozisozi.
45 Mwairire era ni mukungirira oMusengwa ababbeere. Neye oMusengwa nandi nʼabawulisisya inywe era nandi nʼabafaaku.
46 Kale ni mumala enaku nyingi omu Kadesi, ekikoba kiti, ekiseera ekimwamalireyo kyabbaire kiwanvu.”