EKITABO KYʼ
ABALEEVI
Enyanjula
EKitabo kinu ekyʼaBaleevi kirimu amateeka oKibbumba ageyawaire aBaisirairi okubitira omu Musa. Amateeka ago gakwata okukuwaayo esadaaka nʼebyokulungamya omu kusinza omu Weema ya Musengwa. Ekibono Baleevi kikwata ku kika omwIsirairi oKibbumba ekiyalondere okubba bakabona era nʼokulabiriranga eYeekaalu. Abakugu omu byʼeBbaibbuli baikirirya bati ekitabo kyʼaBaleevi era nʼebitabo bidi ebindi ebikola na ikyo, oMugaite gwʼeBitabo eBitaanu omuli eNtandiika, nʼoKuzwa, nʼoKubala, nʼaMateeka, onaabbi Musa niiye eyabiwandiikire. Era ekyo kiboneka nga nʼomu kitabo kinu kyona ekinanyere batumuliramu ekintu ekyo, olwʼokubba ekitabo kinu ekyʼaBaleevi kitandiika nga kikoba kiti, oKibbumba yakobere oMusa ebibono binu omu Baleevi (1:1). Abantu abandi baikirirya bati ekitabo kinu bayinza okubba bakiwandiikire kuzwa mu biwandiiko ebyeira omu Bbabbulooni ngʼemyanka ooti-so 500 ooba 600 egyabbaire gibulayo kaisi oKurisito bamubyale.
Omu ntandiika yʼekitabo kinu ekyʼaBaleevi, tusoma oku bika bingi ebyʼesadaaka oKibbumba ebiyalagiire ati abakabona bali nʼokuwangayo. Ebyokuwaayo ebimo ebyo babiteekerewo kukolanga ku bikole ebibbibibbi ebyʼabantu. Kaisi ebyokuwaayo ebindi ni byezya okubba nga babiwaayo omu kwetakirya olwʼomuntu okutaka okwatakamu oKibbumba. Nabuli mu nkola, kyabbanga kikulu ekyokuwaayo okubba nga niikyo ekikirira nakimo obusa omuntu ekiyaawangayo nga kibulabu obuleme bwonabwona. Ekyo kyabbaire kiraga nakusani obutukulye bwa Kibbumba. Ekitundu ekisembayo ekyʼekitabo kinu kisonzola engeri aBaisirairi nʼabakabona egibayezyanga okusigala nga balongoole ooba okusuuka abalongoole. Omulamwa omukulu ogwʼekitabo kinu guli guti, oKibbumba mutukulye era guti omu kusengererya amateeka agali omu kitabo kinu, aBaisirairi nga bayezya okubbangawo omu bwomi bwabwe omumaiso ga Kibbumba.
Ebiri omu kitabo kinu omu bumpi:
1. Ensuula (1–7) giwa ebiragiro oku ngeri yʼokukola esadaaka egyʼenjabulo.
2. Ensuula (8–10) gitumula engeri Alooni nʼabataane egibabalonderemu okubba abakabona.
3. Ensuula (11–16) giwa amateeka agakwata oku byokulya ebirongoole nʼebitali birongoole era nʼoku ndwaire.
4. Ensuula (17–27) gisonzola ebiragiro bingi ebikwata oku nsonga ngʼoku kulya, nʼoku bijaguzo, nʼoku neebitya yʼomuntu, era nʼemyanka gyʼeSaabbaato.
1
Amateeka agakwata oku sadaaka egibooca yonayona
1 OMusengwa yayetere oMusa omu Weema eyʼoKusisinkanirangamu oMusengwa, nʼamukoba ati,
2 “Otumule nʼaBaisirairi ngʼobakoba oti, omuntu yenayena kwinywe oweyaleetanga ekyokuwaayo eeri nze oMusengwa nga kyayo, akireetenge ngʼakitoola mu kiraalokye ooba mu kisibokye ekyʼentaama ooba ekyʼembuli.
3 “Singa ekyokuwaayokye kyabbanga kyʼesadaaka egibooca yonayona okuzwa omu kiraalokye, yaawangayo onte okitobba abulaku obuleme. Yamuweerangayo ku mulyango gwʼeWeema eyʼoKusisinkanirangamu, kaisi nze oMusengwa ni ngikirirya okubba sadaaka yʼokusoniya ebibbibibbibye.
4 Yateekanga engaloye oku mutwe gwʼekyayo ekyʼesadaaka egibooca yonayona, kaisi ni nkiikirirya okubba ekyʼokukolera omukolo ogwʼokumusuuca okubba omulongoole omumaiso gange nze oMusengwa.
5 Basaliranga onte oyo okitobba omumaiso gange nze oMusengwa, era awo abʼeibyaire lyʼAlooni ibo abakabona, batwalanga omusaaye ni baguswankira oku mba gyonagyona egyʼekyoto ekiri oku mulyango gwʼeWeema eyʼoKusisinkanirangamu.
6 Awo yabbaaganga okitobba oyo owʼesadaaka egibooca yonayona, nʼamusalamu ebitundu.
7 Abʼeibyaire lyʼAlooni okabona, bakwatisyanga omusyo oku kyoto, ni bagupangaku enkwi.
8 Awo abʼeibyairerye bacaananga ebifi byʼenyama, nʼomutwe, nʼamasavu oku nkwi egyo egiri kwaka oku kyoto.
9 Neye ebinamukida nʼebikokolo babinaabyanga, kaisi okabona nʼabyocerya aamo byonabyona na bidi ebiri oku kyoto. Eyo niiyo esadaaka egibooca yonayona, ikyo ekyokuwaayo ekibooca ni kizwamu oluvululu olunsangaalya nze oMusengwa.”
10 “Singa ekyokuwaayokye ekyʼesadaaka egibooca yonayona, kyabbanga ntaama ooba mbuli, yatoolanga omu kisibokye ntaama omusaiza, ooba mbuli ompanya abulaku obuleme.
11 Bamusaliranga mumaiso gange nze oMusengwa, oku lubba lwʼe mambuka olwʼekyoto, kaisi abʼeibyaire lyʼAlooni ibo abakabona, ni baswankira omusaaye gwʼekyayo ekyo oku mba gyonagyona egyʼekyoto.
12 Bamutemangamu ebitundu, okabona nʼacaana ebitundu ebyo aamo nʼomutwe nʼamasavu oku nkwi egiri kwaka oku kyoto.
13 Neye ebinamukida nʼebikokolo babinaabyanga, kaisi okabona nʼabireeta byonabyona nʼabyocerya oku kyoto aamo na bidi. Eyo niiyo esadaaka egibooca yonayona, ikyo ekyokuwaayo ekibooca ni kizwamu oluvululu olunsangaalya nze oMusengwa.”
14 “Singa ekyokuwaayokye ekyʼesadaaka egibooca yonayona, kyabbanga nyonyi, yatoolanga mpuuwu ooba njiiwa omutomuto.
15 Okabona yaleetanga onyonyi oyo oku kyoto, nʼamuniola eikoti, nʼakutulaku omutwe, nʼagwocerya oku kyoto, era omusaaye gwa nyonyi oyo nʼagusululya oku mbale kwakyo.
16 Yamutoolangamu ekisakiro nʼebikirimu, nʼabidyaka oku lubba lwʼe buzwaisana wʼekyoto ekyo, e gibakumbaanirya eikoke.
17 Yakwatanga ebitutu, nʼamunyiiramu, neye nandi nʼamukutulamu, kaisi nʼamwocerya oku nkwi egiri kwaka oku kyoto. Eyo niiyo esadaaka egibooca yonayona, ikyo ekyokuwaayo ekibooca ni kizwamu oluvululu olunsangaalya nze oMusengwa.”