AMAWULIRO AMASA NGʼ
OMAAKO
OWEYAGAWANDIIKIRE
Enyanjula
Ekitabo aMawuliro aMasa ngʼoMaako oweyagawandiikire, kimo oku bitabo ebina ebiri omu Ndagaano eMpyaka ebisonzola oku bwomi bwa Yesu Kurisito. Nabuli kitabo ekimo kwebyo bakyeta bati, “Mawuliro agʼamazima,” amakulu gaakyo “mawuliro amasa.” AMawuliro aMasa ago bagawandiikire ngʼoYesu amalire okufa, era abagawandiikire babbaire Matayo, nʼoMaako, nʼoLuuka, nʼoYokaana.
Ekitabo aMawuliro aMasa ngʼoMaako oweyagawandiikire niikyo ekikira obumpi omu bitabo ebina ebyʼaMawuliro aMasa. Era bakikakasa bati, omu bitabo ebyo ebina, ekya Maako niikyo ekibasookere okuwandiika, era bakiwandiikire aakati wʼomwanka 65-70 oluzwanyuma lwʼokubyala oKurisito. Abakugu omu byʼeBbaibbuli bangi baikirirya bati, ekitabo kinu bakiwandiikiire mu Looma nʼekigendererwa kyʼokwiryamu Bakurisitaayo maani.
OMaako, era ogubamaite ngʼoYokaana oMaako niiye eyawandiikire ekitabo kinu. Era yakoleranga aamo nʼomutume oPawulo nʼoBbanabbaasi, neye enfumaye yaikire oweyalekere olugendo lwabwe olwʼokulaabba aMawuliro aMasa (Bik 13:13). OMaako oyo, babbaire bamumaite bati mukaagwa wa Peetero (1Pe 5:13). Era ibo abakugu omu byʼeBbaibbuli baikirirya bati, oMaako yawandiikire eino bintu oPeetero ebiyatumulanga olwʼokubba, tiyaboineku oYesu amaiso oku maiso.
Omu kitabo kinu, oMaako amaani agamalira ku byamagero bya Yesu ebyabbaire biraga obwezyebwe ngʼoMwana wa Kibbumba. Era alaga obwezye bwa Yesu omu ngeri egyayegesyamu, omu kubbinga emizimu oku bantu, nʼokusoniya ebibbibibbi byʼabantu.
Engeri egibyecaanamu
1. Enyanjula (1:1-13).
2. Ebikwata oku buweererya bwa Yesu oweyabbaire ngʼali omu Galiraaya (1:14–8:21).
3. OYesu ngʼayaba e Yerusaalemi (8:22–10:52).
4. Ebikwata oku biseera bya Yesu oweyabbaire omu Yerusaalemi, ngʼotwaliiryemu nʼokufaakwe nʼokuzuukirakwe (11:1–16:8).
1
OYokaana oMubatizi ayebulya enzira
(Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Yok 1:19-28)
Ganu niigo aMawuliro aMasa agakwata oku Musengwa, oYesu Kurisito oMwana wa Kibbumba.* Gatandiikire ngʼonaabbi Isaaya oweyawandiikire ebyo oKibbumba ebiyakobere oMwanawe ati:
“Obone, ntuma omukwenda wange
akwekubbembere okukwewulirya enzira e gyoyaba.+
Era niiye oyo atumulira omwidungu nʼeigono eryaminkirira ati,
‘Mutegeke oluguudo lwa Musengwa aiza,
muteereerye amanzirage.’ ”+
Omukwenda oyo yabbaire Yokaana oMubatizi eyabonekeire omwidungu, era ngʼalaabba eeri abantu beenenye era bababatize, kaisi oKibbumba abasoniye ebikole byabwe ebibbibibbi. Abantu ni bazwanga omu byalo byʼomu Buyudaaya mwonamwona, nʼomu kibuga e Yerusaalemi, ni baabanga e giri oYokaana, ni babbutulanga ebikole byabwe ebibbibibbi era nʼababatiziranga omu Mwiga oYoludaani.
OYokaana oyo yazwalanga ekizwalo ekibakolere omu byoya bya kisolo ogubeeta ongamira, ngʼomu nkende yeesiba musipi gwʼeidiba. Era yaalyanga nzige nʼomujenene gwʼenzoki egyʼomu kigona.+ Abantu yabalaabbiranga ati, “Waliwo ankiraku obwezye aali kwiza oluzwanyuma lwange, nze oguntasaanira naire okukotama okusibindula obusibiro bwʼengaitogye ni ngitoola omu bigerebye. Nze mbabatiza nʼamaizi, neye iye yalibabatiza na Mwoyo oMutukulye.”
Okubatiza nʼokukema oYesu
(Mat 3:13–4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13)
Omu naku egyo, oYesu nʼazwa omu kabuga kʼe Naazaleesi omwitwale lyʼe Galiraaya, nʼayaba oYokaana nʼamubatizira omu mwiga oYoludaani. 10 OYesu nga yankuzwa omu maizi, nʼabona eigulu nga lyeigula, era nʼoMwoyo oMutukulye ngʼamwikaku ooti njiiwa. 11 Eigono ni lizwa omwigulu nga likoba liti, “Niiwe oMwana wange omutake, era ogunsiima eino.”+
12 Awo amangu ago oMwoyo oMutukulye nʼasindika oYesu omwidungu, 13 nʼamalayo enaku 40 ngʼoSitaani amukema. Yabbaire aamo nʼebisolo byʼomu kigona neye ngʼabamalaika bamulabirira.
OYesu atandiika okwegesya omu Galiraaya
(Mat 4:12-17; Luk 4:14-15)
14 Awo nga bamalire okwigalira oYokaana omu mabbuusu, oYesu nʼayaba omwitwale lyʼe Galiraaya, nʼalaabbanga eeri abantu aMawuliro aMasa agazwa eeri oKibbumba, 15 ngʼabakoba ati, “Ekiseera ekimwabbaire mukumiriire kituukire; ekitegeeza kiti, obwakabaka bwa Kibbumba bwigereire. Kale, mwenenye era mwikirirye aMawuliro aMasa agʼengeri yʼokwingira omu bwakabaka obwo.”+
OYesu ayeta abazibuli abana
(Mat 4:18-22; Luk 5:1-11)
16 Lumo, oYesu oweyabbaire ngʼabita oku mbale kwʼenyanza oGaliraaya, nʼabona oSimooni nʼomugandawe Andereya nga batega akatimba omu nyanza olwʼokubba babbaire bazibuli. 17 Awo oYesu nʼabeeta ati, “Mwize mubbe beegi bange! Nalibasuuca bazibuli bʼabantu omu kifo kyʼabazibuli bʼenyanyi.” 18 Era amangu ago ni baleka aawo obutimba bwabwe, ni baaba naye.
19 Tete oweyeeyongeireku omumaiso butyayi buti, nʼabona oYaakobbo nʼomugandawe oYokaana, abataane ba Zebedaayo, nga bali omu lyato bakwania obutimba bwabwe. 20 Amangu ago bona nʼabeeta. Owebawuliire ngʼabeeta, ni baleka aawo oitewaabwe oZebedaayo nʼabapakasibe omu lyato; batyo bona ni basuuka beegi ba Yesu.
OYesu abbinga omuzimu oku muntu
(Luk 4:31-37)
21 Awo oYesu nʼabeegibe ni batuuka omu kibuga e Kaperenawumu. ESaabbaato oweyatuukire, oYesu nʼaingira omwikumbaaniro lyʼaBayudaaya omubeegeseryanga ebyʼediini, nʼatandiika okwegesya. 22 Abantu abamuwulisisyanga ni beewunyanga ino engeri egyayegesyamu olwʼokubba yayegesyanga ngʼonanyere obwezye, nga tali ooti bakugu omu byʼaMateeka ga Musa.+ 23 Kaisi omwikumbaaniro omwo mwabbairemu omuntu aliku omuzimu. Omu kaseera ako, nʼaceera ino ati, 24 “Otubbaire niki iwe Yesu owʼe Naazaleesi? Oizire kutujigirica? Okoba oti tinkumaite? Niiwe oMutukulye oyo azwa eeri oKibbumba.”
25 Neye oYesu nʼagukaawuukira ati, “Osirike mangu, nʼomuntu onu omuzweku!”
26 Omuzimu ni gusukunsulya ino omuntu oyo, era ni gwasyamika omulundi gumo, ni gumuzwaku.
27 Era bonabona ababbairewo ni bawuninkirira nga beebuulyangana bati, “Enjegesyaye enu nga mpyaka! Aate eizwire bwezye! Alagira nʼemizimu ni gimuwulira! Muntuki onu?”
28 Okuzwa nʼolwo, okufumakwe ni kusaalaanira omwitwale lyʼe Galiraaya lyonalyona, nʼoku mirirano.
OYesu alamya abalwaire bangi
(Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)
29 OYesu oweyazwire omwikumbaaniro, nʼayaba nʼoSimooni nʼAndereya omu nyumba yaabwe aamo nʼoYaakobbo, nʼoYokaana. 30 Yabbaire yankutuuka ati, ni bamukobera bati omaaye wa muka Simooni yabbairewo ngʼomusuuja gumuluma ino. 31 OYesu nʼayaba e gyali, nʼamukwata oku ngalo, nʼamusetuca. Awo, omusuuja ni gulama, era nʼatandiika nʼokubainula.
32 Akanaigulo, ngʼeisana ligwire, ni bamuleetera abalwaire bonabona, nʼabo ababbaireku emizimu. 33 Era abantu abʼomu kibuga ekyo bonabona ni bakumbaanira e nza oku mulyango. 34 Nʼalamya bangi ababbaire nʼendwaire egya buli ngeri. Nʼababbaireku emizimu, nʼagibabbingaku nga tagiikirirya kadi kutumula olwʼokubba gyabbaire gimumaite.
OYesu alaabba omu Galiraaya
(Luk 4:42-44)
35 Eizo waaku, oYesu yalamukire makeezi pwi, obwire nga bukaali okuca, nʼawuluka, nʼayaba omu kifo ekinambulamu abantu nʼabba eeyo ngʼasaba oKibbumba. 36 Owekwaceire, oSimooni nʼabainaye ni baaba nga bamunoonia. 37 Owebamuboine, ni bamukoba bati, “Abantu bonabona bakunoonia.”
38 Neye iye oYesu, amantabafaaku, nʼabairamu ati, “Twabe omu bubuga obundi obuliraine aanu eeyo yona ndaabbeyo olwʼokubba ekyo niikyo ekyagirire ni njiza.”
39 Atyo nʼatambula omwitwale lyʼe Galiraaya lyonalyona ngʼalaabba omu makumbaaniro gaabwe, nʼabantu ababbaireku emizimu ngʼagibabbingaku.+
OYesu alamya omugenge
(Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)
40 Awo omugenge nʼaiza e giri oYesu, nʼakoma amazwi ngʼamwegairira ati, “Musengwa, mmaite nti oyezya okundamya, owoobba ngʼotakire.” 41 OYesu ekisa ni kimukwata, nʼagolola engalo nʼamukwataku, nʼamukoba ati, “Ntaka. Kale olame!” 42 Amangu ago, ebigengebye ni bimuwaaku, era nʼalamira nakimo. 43 OYesu nʼamuseebulirawo, era nʼamusisiitira ino 44 ati, “Ekyo tokikoberaku omuntu kadi moiza, wazira oyabe weeyanjule e wa kabona, era ngʼoMusa oweyalagiire, oweeyo nʼekyokuwaayo ekyokwetukulya kaisi bakakase bati olamire.”+ 45 Neye tete, omusaiza oyo oweyaabire, yatandiikire kusasya wonawona ngʼoYesu oweyabbaire niiye amulamirye. Nʼolwekyo, oYesu nga takaali ayezya okwingira omu kibuga omu lwatu, olwʼokutya abantu okumumigirirya. Yaabbanga mbale mbale eeyo omu bifo ebinambulamu bantu. Neye era, eeyo yona abantu ni bamusengereryangayo, nga bazwa nabuli wantu.
* 1:1 EBiwandiike ebimo ebyʼeira tibyongeraku biti, oMwana wa Kibbumba. + 1:2 Mal 3:1 + 1:3 Isa 40:3 + 1:6 2Ba 1:8 + 1:11 Nta 22:2; Zab 2:7; Isa 42:1; Mat 3:17; 12:18; Mak 9:7; Luk 3:22 + 1:15 Mat 3:2 + 1:22 Mat 7:28-29 + 1:39 Mat 4:23; 9:35 1:40 Ebigenge, bulwaire obwasuucanga omuntu okubba timulongoole okusinzirira oku mateeka gʼeKiyudaaya. + 1:44 Lee 14:1-32