Jacob
Hay Aat Ten Liblu
Hay Nangitudo' eten Liblu: hi Jacob (1:1). Hiyay ohan agin Jesu Kristu (Mk. 6:3), ya hi Jakobus di ustuh ngadanah nan hapit di iGreece. Ya ta"on un hiyah ne ngadanah nan Biblian di iGermany, ya iNetherlands, ya nan udumnan babluy mu James di ngadanah nan Biblian di English an ta"on un adagwiy aatna ti nob'on. Ya manu ay hiyah ne ngadanah nan Biblian di English ti hidin penghanad England ya impibalud nan udum an a'ali ya queen nan tatagun waday Bibliana ti Roman Catholic daten a'ali, ya kinulugda an anggay nan papadiy way biyangnan mumbahah nan Hapit Apo Dios. Ya nan udumnan dida an Romanon ali ya impipuulday nangibalin hi Hapit Apo Dios hinan hapit di i'England an umat ay da John Hus (1369-1415 A.D.) ay John Wycliffe (1320-1384 A.D., mu hi Wycliffe ya anggay di tungalnah pinuulanda ti natoy, at unda innal di odolnah lubu'). Mu palpaliwan ya waday balbalun alin nipallog ay didan Romano an nan Alin hi James I (1566-1625 A.D.), ya Protestanti hiya, ya inyuldina an ma'ahhapul an mibalin nan Hapit Apo Dios hinan hapit di i'England ta an amin nan ahimbahimba'an hidi an Protestanti ya waday oha mah ni' hi bagida. Henen Biblia ya ma'ali an King James Version, ya ni-published hidin 1611 A.D. Ya wa han ohan algaw hidin agguy ni' nalpahan nan nibalin ya impa'innilan nan Alin hi James hinan mangibalin ta olom ya iddumda nan ngadanah nan Biblia, mu numanomnomda ti mid ah ngadan an James hinan Biblia. At hay ninomnom nan mangibalin ya maphod hi un mahukatan nan ngadan Jakobus ta hi James di mihukat ta punyamanandah nan alida ti hiyay ad nomnom hinan nibalin. At inatda an ta"on hi unda inilan pikuwonay imbalinda. Ya henen nibahhawanda ya nitolmatolman an nipabnopabnoh hi an ami'amin an Biblian di English ta engganah nan Bibliadad ugwan, ya ta"on hinan Maphod an Ulgud Jesu Kristu an nitudo' hinan hapit di iBatad ti na'usal nan ngadan James (unu Jaime hinan hapit di iSpain) ti niyunnudan hinan English an bo'on nan Biblian di iGreece. Mu heten balbalun nibalin ya mipabangngad hinan ustun ngadana ta mapogpog mahkay di nibahhawandah din amatagun nan Alin hi James.
Hay Nangitud'an Jacob eten Liblu: nan tatagun Apo Dios an niwa'at hinan abablubabluy (1:1).
Hay Pohdon nan Ngadan ten Liblun Ibaga: eyedonah mu'ud, ya hay ituduna ya nan bumalbali (Gen. 25:26).
Hay Gutud hi Nangitud'anan ten Liblu: hidin numbattanan di 40 A.D. hi engganah din 60 A.D., mu mid mapto' ya nitudo' hidin 43 A.D.
Hay Teman ten Liblu: hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida.
Hay Outline ten Liblu:
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya MUNDENOLDA (1:1-18)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya UNUDONDA NAN DONGLONDA (1:19-27)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya PAPADDUNGONDAY PANGATDAH NAN TATAGU (2:1-13)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya IPATTIGDAY PANGATDA AN DUMALAT NAN PANGULUGDAN APO DIOS (2:14-26)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya IHAMADDAY HAPITONDA (3:1-12)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya NANOMNOMANDA (3:13-18)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA AMNAWAN NAN MAPHOD AN WAH TUN LUTA (4:1-10)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA PAHALON NAN IBBADA (4:11-12)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA MUMPAHIYA (4:13-17)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADI PALIGATON NAN ADANGYAN NAN BUMOꞋLA (5:1-6)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya MEHODANDA (5:7-11)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA MUNHAPATA (5:12)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya MUNLUWALUDA (5:13-18)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya TUGUNONDA NAN KIMMAPUY (5:19-20).
1
1 Heten tudo' ya nalpun ha"in an hi Jacob an baal Apo Dios ya hi Apu tu'un hi Jesu Kristu.
Muntudo'a' ay da'yun amin an Hudyun kimmulug ay Jesus an nihinap hinan abablubabluy ta ipa'innila' an gun'u da'yu nonomnomon.
Hay Aat di Pangulugan ya Hay Anomnoman
2 Da'yun i'ibba' an kimmulug, ta"on hi un do'ol di numbino'ob'on hi ligatyu mu hay maphod hi atonyu ya mundenol ayu damdama
3 ti inila tu'un hay ligat di mangihamad hi pangulug tu'un Jesu Kristu, at ta"on hi un ngadan di ma'at ya minaynayun di pangulug tu'un Hiya.
4 At mahapul an edpol tu'uy ligat ta mihamad di pangulug tu'u ta mi'id di akudangan di amaphod tu'u.
5 Ya gulat ta wadan da'yuy agguy nanginnilah atonan mangunud ay Apo Dios ya munluwalun Hiya, at badangana. Ti hi Apo Dios an ma'ma'iddat ya mun'am'amlong an bumadang ay ditu'u.
6 Mu wa ay ta munluwalu ayu ya adi ayu munduwaduwa, mu mundenol ayun idat Apo Dios nan ibagayu. Manu ay ya nan tagun mi'id di denolnah luwaluna ya umat hinan dalluyun hi baybay an mumbinangngadan an miyun'unud hinan dibdib.
7-8 Ya nan tagun munduwaduwa an mi'id di mapto' hi unudona ya nibahhaw hi un hay ninomnomna ya idat Apo Dios di pohdona.
Hay Aat di Nun'awotwot ya nan Adadangyan
9 Da'yun i'ibban nun'awotwot, mun'amlong ayu ti dumalat nan kimmuluganyu ya na'abbagtuy pangibilangan Apo Dios ay da'yu.
10 Ya da'yun i'ibban adadangyan an kimmulug, mun'amlong ayuh nipa'ampaanyu ti imbilang da'yun Apo Dios an dimmalat nan kimmuluganyu. Manu ay ya hay aat di nitaguan hitun luta ya umat hinan habung an ag'agaan na'leng, at magah.
11 Ti wa ay ta nidugah di potang ya mun'a'leng di nitanom at magah di habungda, at adi mahkay maphod di tigawda. Umat hinah nan adangyan an iyatoynay punhapulanah a'udman di inadangyana, mu awni ta matoy ya mi'id di hulbina ti adina ita'in di inadangyana.
Hay Aat di Tudul ya Topong
12 Nan tagun immannung an nahamad di pangulugna an ta"on hi un munligligat ya maphod ti idat Apo Dios di pi'taguanah munnononnong an hiyah ne din inalinah idatnah nan namhod ay Hiya.
13 Gulat ta wadan da'yuy mitudul ta atonay nappuhi ya adiyu alyon di, “Hi Apo Dios di nangitudul ay ha"in!” Ti Hiya ya adi umitudul hi nappuhi, at hiyanan adi mabalin an itudul da'yu ta atonyuy adina pohdon.
14 Ti hay dumalat hi itudulan di tagu ya nan namhodanan mangunud hi nappuhin ninomnomna.
15 At hiyanan unudona ay di nappuhin ninomnomna ya mabaholan, ya hay lagbun nan abaholana ya nan atayana an hiyah ne nan adi pi'taguan ay Apo Dios hi mid pogpogna.
16 Hiyanan da'yun i'ibban kimmulug an pohpohdo', adiyu alyon di hi Apo Dios di alpuwan di balbali
17 ti an amin di malpun Hiyan wad abuniyan ya ma"aphod an mi'id di kudangna. Hiya ya limmuna nan bittuan, ya nan algaw, ya nan bulan. Ya hanan limmuna ya gun maluman, mu Hiya ya munnononnong an adi ahan maluman di aatna.
18 Ya Hiya ya imbilang ditu'un kimmulug an imbabaluynah din nanginnilaan tu'uh nan makulug an tudtuduna ti hiyah ne tuwaliy pohdonan aton ta mumbalin tu'un nabagbagtuh an amin an limmuna.
Hay Pangunudan tu'uh nan Donglon tu'u
19 Da'yun i'ibban kimmulug, donglonyu tun alyo'. Hay pohdo' ya ihamad tu'un mundongol hi mitudtudun Hapit Apo Dios, ya nomnomon tu'u ya un tu'u humapit. Ya adi un itangan mabanbanungot tu'u
20 ti mi'id di ibadang di bungot hi pangatan hi pohdon Apo Dios.
21 At hiyanan mahapul an du'gonyun amin nan nun'appuhin wah nomnomyu, ya idinongyun amin di nun'appuhin ato'atonyu. Mahapul goh an mumpa'ampa ayu ta nan Hapit Apo Dios an kinulugyuy unudonyu an hiyah ne mangibaliw ay da'yu.
22 Adi tu'u alyon hi un tu'u dongdonglon ya anggay di Hapit Apo Dios ti mahapul damdaman unudon tu'uh nen itudtuduna.
23 Ti nan tagun unna donglon ya anggay di Hapit Apo Dios ta adina unudon ya umat hinan tagun nundaggal
24 an pa'attigonay angahna, ya nakak, mu awni ya naliwanay tinnigna.
25 Mu nan tagun makulug an unudonay Hapit Apo Dios an hiyah ne mangipadinong hi pumbaholan ya adina aliwan nan dengngolna an unudonah enggana. Hiyah ten taguy badangan Apo Dios hi an amin an atona.
26 Ya nan tagun alyonay hiya ya kimmulug mu adina ane'nongon di hapitona ya un hay odolnay linayahana, ya mi'id di hulbin nan hinapitnan hiya ya kimmulug.
27 Ti hay ibilang Apo Dios hi nahamad di pangulugna ya nan tagun inilanan hummo' hinan maligatan an umat hinan nun'abalun binabai ya nan nguhun ung'ungungnga, ya badangana dida. Ya mahapul goh an tigona ta adina iyunnud hinan nun'appuhin ato'aton di tagun adi kumulug.