GWEGUYA
Si Buki Pilimatala
Kabovitouula
Mapilana Gweguya Si Buki Pilimatala isetuwoli liliusi gweguya mapilana Isireli, baisa kala vitouula eitakalawasi mapilasina Samwela. E mapilana gagabila bitabobu katupotolu goli, baisa makawala: (1) Solomoni ivitouli la tuta guyau odubasi mina Isireli deli mina Yuda, deli tamala Debida la kaliga. (2) Solomoni la guyau deli vavagi topilaveka eivagi. E kwaitala vavagi ikalisau, baisa liliula kala kaliai Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem. (3) Mabudona mina Isireli ipoisivisisi ivigaki budoyu boda, budotala kabokwaraiwaga opilibolimila buduyuwelaga kabokwaraiwaga opiliyavata, deli liliusi matausina gweguya eiguguyausi odubasi makwaisina kabokwaraiwaga taitu bila ikeiita katitaikina taitu makwaina 850 BC.
Mapilasina si buki Gweguya pilayu, guyau taitala taitala isim kala yakala kaina ikimadagi baisa Yaubada kaina gala, e kidamwa avai guyau ikimadagi makawala, e la tomota komwaidosi tuvaila isibwabwailasi. Mitaga kidamwa avai guyau ikaluwou baisa Yaubada e iwotitali minasina tokolu, e valu komwaidona idoumsi wala. E gweguyala mapilana kabokwaraiwaga opiliyavata komwaidosi eikapusisi, mitaga gweguyala mapilana kabokwaraiwaga opilibolimila mimilisi tokabikaula baisa Yaubada mimilisiga gala.
Budotala boda liliula isisu olumoulela mapilana Gweguya Si Buki Pilimatala, mabudona Guyau la tovitoubobuta. Matausina Yaubada kala tokamatula mina tuvaluwa, ikatululutaisi tomota taga bitapwarorusi baisa tokolu e taga bipakaisi Yaubada. E liliu kwaitala saina kwaimatala, baisa liliula Ilaitia deli la tolula Beali (uula 18).
Buki kala katumimisa
Debida la guyau kala vigimkoluva 1.1—2.12
Solomoni imila guyau 2.13-46
Solomoni la guyau 3.1—11.43
a) Taitu makwaisina ivitouula iguyau
3.1—4.34
b) Ikaliai Bwala Kwebumaboma
5.1—8.66
c) Taitu makwaisina isetuwoli iguyau
9.1—11.43
Isireli karaiwogala kala poisivisi 12.1—22.53
a) Mina Isireli opiliyavata ikovaisi kabokaraiwaga
12.1—14.20
b) Gweguyala Yuda deli Isireli
14.21—16.34
c) Matauna tovitoubobuta Ilaitia
17.1—19.21
d) Eyabi guyoula Isireli
20.1—22.40
e) Yosepata mapilana Yuda, Eyasaia mapilana Isireli
22.41-53
1
Guyau Debida ola tuta tomoya
Guyau Debida baisa tuta bogwa eitomoya,a e kaina goli matausina la touwata iyokububwaisi okanunuva, matauna gala wala ibodi biyuviyavi wowola. Mapaila la tosikwawa ilivalasi baisa matauna, kawasi, “Mwa Guyau, kaina bakanevaisi natana vivila natubovau e bukusisuaisi kamitaiyu deli biyamataim. Bikenu okaipapam e bikanuyuviyavaim.”
Isavalisi komwaidona mina Isireli paila natana vivila naminabwaita, e olopola valu Sunem ibanaisi natana vivila yagala Abisagi e imiakaisi guyau. Minana vivila saina naminabwaita, e isisu iiyamati guyau. Mitaga guyau gala wala imisii minana.
Adonia ikayupali la guyau
5-6 Tuta makwaina Abisalom bogwa eikaliga, e moluluwala isisu, matauna Adonia, matauwena Debida sola Agita litusi. E matauna Adonia saina tomitabwaila. Tamala Debida gala avai tuta ikamitilaki matauna, e nanola ikaiveka ikaibiga, kawala, “Yeigu bogwa baguyau.” E mapaila iyosi waga kaibibiu deli wosala, e inagi tauwau kasi bawa tailuwolima kidamwa bivaluluwaisi matauna. + E ibigatona deli Yowabi, minana Seruya latula, deli tolula Abiata. E matausina itagwalasi bipilasaisi Adonia. Mitaga taivila gala wala itagwalasi bipilasaisi Adonia. Baisa Sadoki tolula, matauna Benaia Yeoyada latula, deli Netani tovitoubobuta, e Simei, Rei, deli guyau Debida kala tovakwabu.
Kwaitala yam Adonia mwada bilula, e mauula ikatumati sipi, bulumakau namwala, deli bulumakau natubovau minasina napusoposa. E ivagi baisa mapilana Keiyuna Dakuna, katitaikinela oiluyelu Enirogeli. E idou Debida litula komwaidona e deli la tosikwawa matausina mina Yudia bimaisi paila lula pakala,b 10 mitaga matauna gala idou bodala Solomoni, kaina Netani tovitoubobuta, kaina Benaia, kainaga guyau kala tovakwabu.
Solomoni biguyau
11 E Netani ilokaia Batiseba, minana Solomoni inala, e ikatupoi minana, kawala, “Ki, bogwa kulagi matauna Agita latula Adonia titoulela wala eikayupali la guyau? Taga guyau Debida gala sitana inikoli paila baisa! + 12 Kidamwa magim bukukoli m momova som latum Solomoni, ka balukwaim, ibodi 13 baisa tuta bukulokaia guyau Debida e bukuluki matauna, ‘Ulo guyau, ammakawala baisa, ki, bogwa kukwamokwita lokulivala biga katotila baisa yeigu mwada latugu Solomoni bikaimapwaim biguyau? Ammakawalaga baisa tuta Adonia bogwa eiguyau?’ ” 14 E Netani ilivala, kawala, “E avai tuta bukulilivala e yeigu basuvi e bakamokwiti kam livala.”
15 Mapaila Batiseba ila bigisi guyau ola kabokanukwenu. Matauna bogwa wala saina eitomoya, e Abisagi minana vilela Sunem eisisu wala iiyamati matauna. 16 Batiseba ikavagina omatala guyau, e matauna ikatupoi, kawala, “Avaka magim?”
17 Minana ivitakauloki kawala, “Ulo guyau, bogwa kulivala biga katotila mwau omatala Guyau m Yaubada mwada latugu Solomoni biguyau kaimapum. 18 Mitaga Adonia bogwa eiguyau, taga yoku gala wala avaka kunikoli paila baisa. Bogwa eigabu lula bidubadu sipi, bulumakau nammwala deli bulumakau natubovau minasina napusoposa. 19 Bogwa eidou litumwa, e Abiata tolula deli Yowabi m tokwabilia la kumatoula, ilosi wa paka makwaina, taga gala wala idou latum Solomoni. 20 Ulo guyau, mwa - komwaidona mina Isireli eitutulaimsi wala kidamwa bukuluki matausina paila availa bikaimapwaim biguyau. 21 Kidamwa gala bukulivala, e ka, avai tuta bukukwaliga e yeigugwa sogu latugu Solomoni bogwa bakaboda mwau paila baisa.”
22 Minana iyayosa wala bigatona avai tuta Netani eiviloubusi obuloveka. 23 E bogwa eilukwaisi guyau kidamwa matauna tovitoubobuta eisisu baisa, e Netani isuvi olumoulela ikavagina watanawa omatala guyau. 24 E ikaibiga, kawala, “Ulo guyau, ki, bogwa lokukwamituli mwada Adonia bikaimapwaim biguyau? 25 Yam makwaina wala bogwa ila igabu lula bidubadu sipi, bulumakau namwala deli bulumakau natubovau napusoposa. Matauna idou komwaidona litumwa, Yowabi m tokwabilia si kumatoula, deli Abiata tolula, e ivagaisi paka deli matauna, e ikikawausi kawasi, ‘Guyauwʹe, guyau Adonia.’ 26 Taga matauna gala wala idouwaigu, kaina Sadoki tolula, kaina Benaia, kainaga Solomoni. 27 Ulo guyau, ki, kaina bogwa lokutagwala vavagi komwaidona makwaisina, e galaga kuluki m tosikwawa paila availa bikaimapwaim biguyau?”
28 Guyau Debida ikaibiga, kawala, “Kuluki minana Batiseba bikaimilavau bima.” E minana ima e itola omatala matauna. 29 E ikaibiga baisa minana, kawala, “Alivala biga katotila baisa omatala Guyau Tomomova, matauwena bogwa eikolaigu metoya agu mwau komwaidona. 30 Baisa lagaila bavagi makawala biga katotila makwaina lasakaim omitibogwa omatala Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada. Ka, matauna latum Solomoni bikaimapwaigu e biguyau.”
31 Batiseba ikululu watanawa itemmali, kawala, “Ulo guyau, yoku wala ulo guyau!”
32 E oluvi guyau Debida iwitali kasi dou Sadoki, Netani deli Benaia. E avai tuta matausina bogwa eisuvisi, 33 guyau ikaibiga baisa matausina, kawala, “Ka, bukulosi deli matausina ulo tosikwawa. E latugu Solomoni bisila otapwala minana ulo miuli tatougu, e bukuvaluluwaisi matauna bukulauwaisi oiluyelula Gioni.c 34 E baisa goli Sadoki deli Netani bibulamaisi matauna e biguyau paila mina Isireli. Kuyuvaisi tauya deli kukwawauwaisi, ‘Guyauwʹe, guyau Solomoni!’ 35 E avai tuta bima isili ogu takaikaia, yokomi bukubokulaisi matauna e kumaisi baisa. Matauna bikaimapwaigu biguyau, paila matauna wala kalamwaleta lanagi paila bikaraiwogi mina Isireli deli mina Yuda.”
36 E Benaia ivitakauloki guyau, kawala, “Bogwa bakavagaisi makawala, deli ibodi Guyau m Yaubada bikamokwiti makwaina. 37 Ulo guyau, makawala Guyau Yaubada eisikailim, tuvaila ibodi matauna bisikaili Solomoni, deli bivigaki matauna bigiyoubwaila e bikalisauwaim.”
38 Mapaila Sadoki, Netani, Benaia, e deli matausina kala tovakwabu guyau ivisiyelaisi Solomoni otapwala minana la miuli guyau Debida, deli ivaluluwaisi ilauwaisi oiluyelula Gioni. 39 Sadoki ikau kwavigala bulamila olibe metoya Guyau ola Buliyoyovad e ivaputumi Solomoni. Matausina iyuvaisi tauya e komwaidosi tomota ikikawausi idoudousi kawasi, “Guyauwʹe, guyau Solomoni!” 40 E komwaidona wala ibokulaisi matauna ivaluluwaisi e igougovasi paila saina si mwasawa. E iyuyuvisi lilolilo e saina si mowai ivigaki pwaipwaia iigayega.
41 Matauna Adonia deli komwaidosi sala bogwa ivenokusi paka e ilagaisi mogega. E matutona wala Yowabi eilagi tauya, ikatupoi, kawala, “Avaka saina mowai ovilouveka?” 42 Igau ililivala, e Yonatani, matauna latula tolula Abiata, ivalapula. Adonia ikaibiga, kawala, “Mwa, kusuvi. Yoku tau bwaina, e adoki lokumiakaidasi bulogala bwaina.”
43 E Yonatani ivitakauloki, kawala, “Mna, ka - baisa makawala. Guyau Debida eivigaki Solomoni biguyau. 44 E matauna iwitali Sadoki, Netani, Benaia, deli goli kala tovakwabu, paila bivakwabwaisi matauna. E matausina ivisiyelaisi matauna otapwala minana la miuli guyau. 45 E Sadoki deli Netani ibulamaisi matauna paila biguyau, metoya oiluyelula Gioni. Oluvi isuvisi ovilouveka igougovasi paila saina si mwasawa, e ka, tuta baisa saina kwaiveka si mowai. Baisa wala si kaninisi okulilagaisi. 46 E baisa tuta Solomoni matauna guyau. 47 E tuvaila, guyau la tosikwawa eisuvisi omatala guyau Debida ikamiabaisi matauna e kawasi, ‘Ibodi Yaubada bivigaki Solomoni bulogala bisiniveka bikalisau bulogam, e ibodi tuvaila Solomoni bigiyoubwaila bikalisauwaim.’ Mapaila guyau Debida eikululu itapwaroru metoya ola kabokanukwenu, 48 e ininigada, kawala, ‘Bitayakawolaisi Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada. Yam lagaila matauna eivigaki taitala metoya odalegu bikaimapwaigu biguyau, e deli bogwa itugwalaigu basisu e bagisi makawala!’ ”
49 Mapaila Adonia sala saina kasi kokola e komwaidosi isilavaisi matauna e ibutusi wala. 50 E Adonia saina kala kokola paila Solomoni, mapaila ilokaia ola Buliyoyova Guyau deli iyosi wokululae okabolula. 51 Ilukwaisi guyau Solomoni kidamwa Adonia ikukoli matauna e iiyosi wokulula okabolula e leikaibiga, kawala, “Ka, ikugwa magigu guyau Solomoni bilivala biga katotila mwau baisa yeigu kidamwa gala bikaraiwaga bakaliga.”
52 E Solomoni ivitakauloki, kawala, “Ka, kidamwaga matauna ikikamiabaigu e galaga yatala kulukulu opwanetala bukukwabikonaisi. Mitaga kidamwa gala bikamiabaigu, e bikaliga wala.” 53 E guyau Solomoni iwitali biga bimaiyaisi Adonia, e ivabwaisi matauna metoya okabolula. Adonia eilokaia guyau, ikavagina omatala, e guyau iluki matauna, kawala, “Bwaina wala bukula om valu.”
a 1:1 Kala taitu eiboda kaina kwelowolima kweluwoyu. + 1:5-6 1.5-6 2 Sml 3.4 b 1:9 Adonia eidou bimaisi ipakasi paila uula magila binikolaisi matauna mwada biyosi la guyau. + 1:11 1.11 2 Sml 12.24 c 1:33 Makwaina sopi katitaikina Yerusalem, deli iluyelu Enirogeli (kugisi mailela 9) isisu gala kaduwonaku mapilana pilibolimila (kugisi mailela 41). Komwaidosi mina Yerusalem bikasopisi metoya iluyelu Gioni. d 1:39 Makwaina Buliyoyova si Bwala Kwebumaboma; kugisi Sun 30.25-32. Mina Isireli ititapwarorusi baisa bila avai tuta Solomoni ikaliai Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem. e 1:50 Owokulula kabolula isim kala katububula makawala doga. Kidamwa availa isim kala pakula mwau e bisakaula bila biyosi makavina, bogwa bikoli la momova.