Luk
Jisas Krais Manö Aij u Luk kalɨ kƚiñ rɨka
1
Manö nöd
1-2 Jisas Krais aŋ hanɨp i yag daulö kub göm ga ga rö, bɨ rɨmnap amgö magö kale ke nɨŋöm, manö aij anɨbu hag ñɨ ajöm, yɨp abe, nɨbi bɨ gau rɨmnap halö kalɨp abe, hag ñɨla. Hag ñeila bɨ iru rö manö anɨbu nɨŋ aij göm kalɨ kƚiñ rɨkla. * Pen bɨ majö Diopilas, yad u rö nöp manö yɨp hag ñɨla anɨbu iƚ u magöŋhalö uƚhai nɨŋ aij gɨpin u me, yad u rö nöp manö anɨbu magöŋhalö gasɨ nɨŋ aij gem, nöp kalɨ kƚiñ rɨknɨg gabin. Anɨg gɨnö me, manö nöp hagla nɨŋban u, nɨŋö hagla a gɨmön nɨŋnabön.
Ejol, ber mɨhau Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb yag daunabil, a ga
Nöd Kiŋ Herod Judia Propins abad mɨdmɨdöp ñɨn u, bɨ ne Sekaraia, God nɨp nan sabe gep bɨ ap mɨdmɨdöp. Bɨ yam nɨpe aip wög jɨm ñöl gɨmɨdal gau kalɨp Abaija Yam a gɨmɨdal. Sekaraia nɨbin nɨpe Ilisabed. Ilisabed u rö nöp God nɨp nan sabe gep bɨ Eron iƚ u rɨk dam dapɨl göm rɨkla. Kalpe ber mɨhau God lo manö adö u magöŋhalö hain göl gɨ mɨdlö, God nɨŋö, manö ap mɨdageia. Pen Sekaraia nɨbin nɨpe Ilisabed ñɨ pai wem u me, ñɨ pai ap yag dapöm wasö, böŋ nöp nɨbi mɨƚep bɨ mɨƚep lɨlö.
Ñɨn ap Sekaraia bɨ nɨpe aip wög jɨm ñöl gɨmɨdal gau apöm, God nɨp sabe gep wög u geila. Pen wög kale u göl gɨ, bɨ God nɨp nan sabe gep bɨ gau pör gɨmɨdal rö, bɨ hon an rö God sabe gep ram raul mɨgan yaŋ amöm nan haƚɨŋ aij auep u launab a göm, ilöŋ cal ud gulu gɨ udla. Udlö, Sekaraia nɨpe ilöŋ cal ke ud gulu gɨ udöm, God sabe gep ram raul mɨgan yaŋ arnɨg ga. * 10 Nɨbi bɨ iru nöp God sabe gep ram höŋ adö au God nɨp sabe göl gɨ mɨdailö nɨŋöl gɨ, Sekaraias nɨpe raul mɨgan yaŋ aramöm nan haƚɨŋ aij auep anɨbu laua. 11 Pen Bɨ Kub ejol nɨpe ap apöm, nan haƚɨŋ aij lep kabö kɨnaŋ u ñɨmagö yɨjɨg adö lau waiö mɨdeia. 12 Sekaraia ejol anɨbu nɨŋöm pa gɨƚɨ ga. 13 Pen ejol anɨbu nɨp haga, “Ne pɨñɨŋ gagmön. God nɨp sabe gɨpan u, nɨpe nɨŋöb. Nabin ne Ilisabed ñɨ ne ap yag daunab. Yag dauö, hib nɨpe Jon a gɨmön. 14 Nɨme ñɨ u yag daunab u, ne mɨñ mɨñ gɨnabön; nɨbi bɨ iru nöp gau u rö nöp mɨñ mɨñ gɨnaböl. 15 Bɨ Kub amgö ilö adö nɨpe u, Jon bɨ kub rö mɨdeinab. Nɨpe ñɨg wain aka ñɨg kƚö rɨmnap ñɨŋagnɨm. Nɨme ñɨ mɨdun mɨdeinab ñɨn anɨbu nöp, Ana Uɫ nɨpe ñɨ anɨbu nɨp aŋ daŋ amöm ajmaŋ raunab. * 16 Hainö nɨpe Isrel nɨbi bɨ God nɨp arö gɨpal gau iru nöp manö aij hag ñö, God nɨp, Bɨ Kub hon, a göm, nɨŋ udnaböl. 17 Pen ñɨ ne anɨbu nɨpe bɨ God manö hagep Ilaija hadame ram God pɨdöŋ udöm gɨmɨdöp rö gɨnab. Nap bɨ kalɨp udöm, ñɨ pai kale gau udöm, kalɨp ud jɨm ñöl lɨnab. Nɨbi bɨ God nɨp aƚeb aƚeb ñɨbal gau, kalɨp manö aij hag ñö, nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe gasɨ nɨŋbal rö nɨŋöm, gɨ aij göm, Bɨ Kub aunab, a göm, abad mɨdeinaböl,” a ga. *
18 Ejol u anɨg hagö, Sekaraia haga, “Hol ber mɨhau mɨƚep yabɨƚ lɨbul. Anɨb u, yad aigöl gem, ne nɨŋö hagpan, a gɨ nɨŋnabin?” ö ga.
19 Hagö, ejol u Sekaraia nɨp haga, “Yad Gebriel. Yad God amgö ilö adö u mɨdem, yɨp hag yuö apem manö aij anɨbi nöp hag ñɨnɨg aubin. * 20 Ne manö yad u, nɨŋö hagöp a gɨmön nɨŋagpan rö, aɫab nöp u marö gö, manö hagöl gɨ mɨdageinabön. Yɨharɨŋ nöp mɨd mɨd, ñɨ u yag daunabil mañu nöp kauyaŋ manö hagnabön,” a ga.
21 Pen Sekaraia God sabe gep ram aŋ raul yaŋ mɨlö padö mɨdeia nɨŋöm, nɨbi bɨ höŋ yaŋ mɨdeila gau gasɨ iru nɨŋla. 22 Hainö nɨpe höŋ apöm, manö rɨmnap hagnɨm rö laga. Anɨb u, yɨp anɨg anɨg göp, a göm, ñɨmagö nöp yamaia. Kale nɨŋöm hagla, nɨpe ram raul mɨgan yaŋ am mɨdöm, nan ap ke nɨŋöm auöp, a göm, nɨŋla.
23 Pen Sekaraia God sabe gep ram wög u gɨ mɨdö, ñɨn nɨpe u pɨs gö, bɨ rɨmnap apöm ka nɨpe u udlö nɨŋöl gɨ, nɨpe ado gɨ ram nɨpe ara. 24-25 Hainö mɨd damöm, nɨbin nɨpe Ilisabed ñɨ mudun mɨdöm haga, “Nöd yad nɨbi ñɨ pai wem mɨdmɨdin u me, yɨp nable ga, jɨ mɨñi Bɨ Kub yɨp mög nɨŋöm yɨp abad mɨdö, ñɨ mudun mɨdpin u yɨp aij göp, nable gagnab, wasö,” ga. Anɨg hagöm, rakɨn unbö mamɨd agamɨj ram raul mɨgan gau nöp pi göl mɨdmɨdöp.
Ejol apöm Maria nɨp haga, “Jisas yag daunabön,” a ga
26 Ilisabed rakɨn unbö kagoƚ jɨŋ ñɨ mudun mɨdö nɨŋöl gɨ, God ejol Gebriel nɨp hag yuö ara Nasared daun, ram mɨnöŋ Galili au. 27 Nasared au nɨbi praj ap mɨdmɨdöp, hib nɨpe Maria. Nɨbi praj anɨbu bɨ ap aip gɨ gö wasö. Nɨbi praj anɨbu, bɨ ne Josep udnab, a göm manö hagla. Bɨ Josep anɨbu, nɨp kiŋ Depid bɨ rɨdɨg anɨbu ap rɨk dam lɨla u me. * 28 God ejol Gebriel hag yuö, nɨbi praj Maria mɨdeia au amjaköm haga, “Nɨbi praj, ne mɨdpan? Bɨ Kub nöp ud aij göp. Nɨpe aip mɨdpil,” a ga.
29 Anɨg hagö, Maria manö anɨbu nɨŋöm, yɨp ai gɨnɨg anɨg hagab, a göm, gasɨ iru nɨŋa. 30 Nɨpe gasɨ iru nɨŋö nɨŋöl gɨ, ejol nɨp haga, “Maria, ne pɨñɨŋ gagmön. God nöp ud aij yabɨƚ göp. 31 Hainö ne ñɨ mudun mɨdmön, ñɨ ap yag daunabön. Yag daumön, hib nɨpe Jisas, a gɨmön. * 32 Pen nɨpe bɨ kub yabɨƚ mɨdeinab. Nɨbi bɨ nɨp hagnaböl, Bɨ Kub yabɨƚ adö i gɨlaŋ mɨdöp Ñɨ nɨpe, a gɨnaböl. God Bɨ Kub geinab nɨŋöm nɨpe nɨhi iƚaŋ Depid, kiŋ kub mɨdmɨdöp rö mɨdeinab. 33 Jekop rɨkö rɨk amɨl apɨl gɨlö mɨdeinaböl gau kalɨp magöŋhalö pör nöp pör nöp kiŋ kale mɨdöm abadöl mɨdeinab,” a ga. *
34 Ejol anɨg hagö, Maria nɨp haga, “Yad bɨ ap aip mɨdagpul u, aigöl gem ñɨ anɨbu yag daunabin?” ö ga.
35 Hageia, ejol nɨp haga, “Ana Uɫ u nöp apöm, Bɨ Kub yabɨƚ adö i gɨlaŋ mɨdöp pɨdöŋ nɨpe nöp ralu ñɨnab. Anɨg gö, ñɨ uɫ yag daunabön u, nɨbi bɨ nɨŋöm hagnaböl, nɨpe God Ñɨ nɨpe, a gɨnaböl. 36 Nöŋ! Naubi ne Ilisabed nɨpe nɨbi mɨƚep löp. Kale nɨp nɨbi ñɨ pai wem a gɨmɨdal u pen mɨñi nɨpe ñɨ mudun mɨdö, rakɨn unbö kagoƚ jɨŋ hadö ara. 37 God nan gagnɨm rö ap mɨdagöp; nan gau magöŋhalö gɨnɨm rö nöp mɨdöp,” a ga. *
38 Anɨg hagö, Maria haga, “Yad God nɨp wög gɨ ñeb pai. Hagabön rö nöp yɨp gɨnɨm,” a ga. Anɨg hagö nɨŋöl gɨ, ejol nɨp arö göm ara.
Maria am nubi Ilisabed nɨp nɨŋa
39-40 Pen Maria yɨŋɨd amnam, a göm, ram mɨnöŋ anɨbu arö göm ram mɨnöŋ Judia no ilö gau adan mɨlö u am am, Sekaraia Ilisabed ber mɨhau mɨdmɨdil daun u ara. Ram kale amjaköm, nubi Ilisabed nɨp haga, “Ne mɨdpan?” a ga. 41 “Ne mɨdpan?” a gö, nubi Ilisabed manö anɨbu nɨŋö, ñɨ mudun mɨdeia u pɨraŋɨd la. Pen magö anɨbu nöp Ana Uɫ u nɨpe Ilisabed aŋ daŋ aramöm nɨp ajmaŋ raua. 42 God Ana ajmaŋ rauö, Ilisabed nɨpe meg mɨgan dap ranöm Maria nɨp haga, “God nɨbi rɨmnap kalɨp abad mɨdöp u pen nöp ud aij yabɨƚ göp. Ñɨ mudun ne mɨdpan yagol ñɨ u abe ud aij yabɨƚ göp. 43 Yad nɨbi aij wasö jɨ ne Bɨ Kub yad nɨme nɨpe u yɨp nɨŋnɨg auban u yad aiö gem God nɨp aij a gabin. 44 Ne apön yɨp, ‘Mɨdpan?’ a gajan magö u, ñɨ mudun mɨdpin i ñɨñɨ yabɨƚ löm pɨraŋɨd löp. 45 Ne, ‘Yɨp God hagöp rö gɨnab,’ a gɨmön nɨŋ mɨdpan u me, ne mɨñ mɨñ gɨmön,” a ga.
Maria God hib nɨpe hagö adö ara
46 Ilisabed anɨg hagö, Maria God nɨp gasɨ nɨŋöl gɨ, ñɨñɨ yabɨƚ löl gɨ haga,
“Yad Bɨ Kub nɨp gasɨ nɨŋem,
hib nɨpe hagnö, i adö laŋ arnab. *
47-48 Yad böŋ nöp umeb rö mɨdainö,
God yɨp mög nɨŋöm ud kamɨŋ yua u,
nɨp gasɨ nɨŋem ñɨñɨ yabɨƚ lɨbin.
Yad yɨharɨŋ pai nɨp wög gɨ ñeb mɨdpin u
pen yɨp hauƚ gagöp.
Anɨg göp u,
mɨñi rɨköm, hainö rɨköm, rɨk dam lɨnaböl gau,
nɨbi bɨ magöŋhalö yɨp gasɨ nɨŋöm hagnaböl,
‘God nɨbi anɨbu ud aij yabɨƚ ga,’ a gɨnaböl.
49 Nɨpe pɨdöŋ magöŋhalö mɨdöp u,
nɨpe nan kƚö yabɨƚ yɨp göp.
Yad nɨŋbin nɨpe añɨ nöp
Bɨ Uɫ mɨdöp.
50 Nɨbi bɨ manö nɨpe nɨŋöm, ana udöm, hain gɨnaböl gau,
kalɨp mög nɨŋöm ud aij gɨnab.
Kale ñɨ pai rɨköm, rɨk damöm, rɨk lɨnaböl gau,
kalɨp u rö nöp mög nɨŋöm ud aij gɨnab. *
51 Nɨpe Bɨ ñɨmagö mɨlö kub yabɨƚ;
nɨpe nan kƚö kƚö iru nöp göp.
Nɨbi bɨ, hon ke nɨbi kub bɨ kub mɨdpun, a gɨpal gau,
God kalɨp yu gɨ yuöp. *
52 Anɨb u, kiŋ bɨ kub ram mɨnöŋ kub abad mɨdlö hib kub mɨdmɨdöp gau,
God gö ke ke arlö,
nɨbi bɨ hib mɨdagmɨdöp gau,
God kalɨp udöm ud adö adö göp. *
53 Nɨbi bɨ kɨyö löp gau,
God kalɨp nan nɨme lö ñɨŋlö mudun göp.
Pen nɨbi bɨ nan iru mɨdöp gau
kalɨp yɨharɨŋ hag yuö arbal. *
54 God nɨpe apɨs bac iƚaŋ hon gau
kalɨp manö haga u hauƚ gagöm,
hanɨp Isrel nɨbi bɨ
pör mög nɨŋöm abad mɨd aij göp. *
55 Bac Ebraham abe, bac hon rɨmnap abe
ñɨ pai kale rɨköm rɨklö arnab gau,
God kalɨp abad mɨdeinabin, a göm,
haga rö nöp hanɨp göp,” a ga. *
56 Maria manö anɨbu hagöm, nubi Ilisabed aip rakɨn mɨhau nɨgaŋ mɨdöm, hainö ado gɨ ram nɨpe ara.
Ilisabed ñɨ nɨpe Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb u nɨp yag daua
57 Mɨd damöm, Ilisabed ñɨ ap yag daua. 58 God nɨp mög nɨŋöm abad mɨdö, nɨpe mɨƚep yabɨƚ löm ñɨ yag daua anɨbu, nɨbi bɨ nɨñɨn nubi nɨmam nuö bɨ nɨpe gau nɨŋöm, nɨpe aip mɨñ mɨñ yabɨƚ gɨla.
59 Ñɨ u yag dapöm, ñɨn unbö mudun jɨŋ mɨdöm, raleb jɨŋ mañu waŋ hañ nɨpe rɨb gɨ dö gɨnɨg göm magum gɨla. Magum göm, kale ñɨ u hib ñɨnɨg göm hagla, “Ñɨ anɨbi, nap Sekaraia hib u la ij gep,” a gɨla. * 60 Hageila, nɨme haga, “Wasö, hib nɨpe Jon a gɨnabul,” a ga. 61 Anɨg hagö, nɨbi bɨ nɨpe gau hagla, “Hon unbö anɨg gagun. Bac baid buö ne gau hib ap Jon mɨdagöp,” a gɨla. 62 Anɨg hagöm, nap Sekaraia nɨp ñɨmagö u nöp yamöm hag nɨŋla, “Ñɨ hib nɨhön ñɨnabön?” ö gɨla. 63 Hag nɨŋlö, nap ñɨmagö u nöp yamöm haga, “Yɨp köp kalɨ kƚiñ rɨkep ap dauim,” a ga. Hagö daueila, adö anɨbu manö kalɨ kƚiñ rɨköm, “Hib nɨpe Jon,” a ga. Anɨg göl hib kalɨ kƚiñ rɨkö, kale nɨŋöm magöŋhalö aiö yabɨƚ gɨla. 64 Pen magö anɨbu nöp Sekaraia aɫab marö ga u pɨɫa gö nɨŋöl gɨ, nöd manö hagmɨdöp rö hagöl gɨ, God hib nɨpe hagö adö ara. 65 Nɨbi bɨ söl au han mɨdeila gau, ga anɨbu nɨŋöm pɨñɨŋ göm, manö anɨbu yag dam ram mɨnöŋ Judia ilö gau magöŋhalö yabɨƚ nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨla. 66 Hageila, nɨbi bɨ manö anɨbu nɨŋla gau, kale magöŋhalö gasɨ iru nɨŋöm hagla, “God gö, ñɨ anɨbu anɨg göl yag dauöp u me, hainö bɨ aigale bɨ rö mɨdeinab?” ö gɨla. God pɨdöŋ ñɨ anɨbu pɨg mɨdeia u nɨŋla u me, anɨg hagla.
Sekaraia God hib nɨpe hagö adö ara
67 Ana Uɫ nɨpe ñɨŋaŋ nap Sekaraia aŋ nɨpe daŋ apöm ajmaŋ raua nɨŋöm God hib nɨpe u dap ranöl gɨ haga,
68 “Hon Isrel nɨbi bɨ, God Bɨ Kub hon
hib nɨpe dap ranun hagno adö arnɨm.
Nɨpe ke ram mɨnöŋ iƚ i apöm,
nɨbi bɨ nɨpe rau adog udöp. *
69 God Bɨ Kub nɨpe gö, Depid rɨkö, rɨklö, rɨk amɨl apɨl gɨlö,
ñɨŋaŋ ap yag dauö hanɨp ud kamɨŋ yunab. *
70 Hadame nöp, manö yad nɨbi bɨ gau hagnɨg gabin, a göm,
God nɨpe bɨ rɨmnap wög anɨbu hag la.
God manö hagep bɨ uɫ nɨpe gau kale God manö haga u nɨŋöm,
nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨla.
71 Bɨ al ñɨŋeb hon gau apöm, hanɨp al pak lɨnɨg gaböl
pen nɨpe apöm hanɨp ud kamɨŋ yunab;
bɨ hanɨp mulu lugö nɨŋbal gau hanɨp gɨ naij gɨnɨg gaböl u
pen nɨpe hanɨp abad mɨdö kamɨŋ arnabun. *
72-73 God hadame nöp bac iƚaŋ hon mög nɨŋöm
ud aij gɨnabin, a göm, manö kƚö nɨŋö rɨmnap hag la.
God nɨpe manö bac hon Ebraham nɨp hag la u hauƚ gagöp;
manö uɫ anɨbu haga rö nöp göp. *
74-75 Bɨ Kub hanɨp abad mɨdö,
koƚmaƚ gau hanɨp gɨ naij göl rö lagnab.
Anɨb u, hon bɨ al ñɨŋeb gau pɨñɨŋ gagun, kamɨŋ mɨdeinabun rö,
pör pör nöp Bɨ Kub nöp gasɨ nɨŋun, nan si nan naij arö gun,
Bɨ Kub nɨbi bɨ uɫ nɨpe mɨdun,
wög nɨp göl gɨ, gɨ mɨdeinabun. *
76 Pen ñɨ yad, ne God Bɨ Kub nɨp wög gö,
nɨbi bɨ gau kale nɨŋöm hagnaböl,
‘God Bɨ Kub yabɨƚ adö i gɨlaŋ mɨdöp u,
bɨ manö nɨpe hagep me u,’ a gɨnaböl.
Nɨhön gɨnɨg: ne nöd ammön, nɨbi bɨ gau kalɨp hag aij gö,
Bɨ Kub u nɨp abad mɨdlö nɨŋöl gɨ, nɨpe aunab. *
77 Ne nɨbi bɨ nɨpe gau kalɨp manö aij nɨpe u hag ñɨ aij gö,
Bɨ Kub kale u apöm,
nan si nan naij gɨpal prɨ u ƚɨk gɨ yuöm kalɨp udnab,
manö aij u nɨŋnaböl. *
78 God Bɨ hain agamɨj rɨköm,
nɨpe nɨbi bɨ mög nɨŋöm,
mailö aij nɨpe sɨdö mailö rö
kumi kabö adö laŋ nɨbö apöm,
hanɨp mailö pak ñɨnab. *
79 Hon nɨbi bɨ an an sɨbön gau mɨdun
umnɨg gɨnabun gau,
nɨpe gö mailö magö anɨbu
hanɨp mɨdmagö aŋ daŋ mailö pak ñɨnab nɨŋun,
hon hibur hain hain mɨdep adan aij u uƚhai nɨŋun,
adö anɨbu nöp ajeinabun,” a ga.
80 Pen ñɨŋaŋ anɨbu, Jon, majö gö nɨŋöl gɨ, ana nɨpe halö halö pɨdöŋ ga. Nɨpe ram mɨnöŋ nɨbi bɨ mɨdagmɨdal, ram mɨnöŋ kabö nöp mɨdmɨdöp aŋ gau mɨd mɨd, böŋ nöp kub göm auö, Isrel nɨbi bɨ nɨp nɨŋla.
* 1:1-2 Ap 1:1 * 1:9 Eks 30:7 * 1:15 Nab 6:3 * 1:17 Mal 3:1; 4:5-6; Mad 17:11-13 * 1:19 Dan 8:16; 9:21 * 1:27 Mad 1:16,18 * 1:31 Ais 7:14; Mad 1:21-23 * 1:33 2Sa 7:12,13,16; Ais 9:7 * 1:37 Jen 18:14 * 1:46 1Sa 2:1-10 * 1:50 Sam 103:13,17 * 1:51 2Sa 22:28 * 1:52 Job 12:19; 5:11; Sam 147:6 * 1:53 Sam 34:10 * 1:54 Sam 98:3 * 1:55 Mai 7:20; Jen 17:7 * 1:59 Jen 17:12; Lep 12:3; Luk 2:21 * 1:68 Sam 72:18 * 1:69 Sam 18:2 * 1:71 Sam 106:10 * 1:72-73 Jen 17:7; 22:16-17; Sam 105:8-9 * 1:74-75 Dai 2:12-14 * 1:76 Ais 40:3 * 1:77 Jer 31:34 * 1:78 Ais 60:1-2