5
Jisas nö ilö laŋ am mɨdöm, manö hag ña
(Luk 6:20-23)
Jisas, nɨbi bɨ iru nöp anɨb gau nɨŋöm, am nö ilö laŋ bɨ nɨpe unbö mɨgan laŋ u aip asɨk mɨdöl göm, kalɨp manö hag ña.
Nɨbi bɨ mɨñ mɨñ gɨnaböl
(Luk 6:20-23)
Jisas nɨpe kalɨp hag ñöl gɨ haga,
Nɨbi bɨ gau, hon nɨbi bɨ aij wasö,
God nɨpe nöp hanɨp gɨ ñɨnab a göm,
God nɨp hag nɨŋnaböl gau,
God kalɨp udöm kumi kabö adö laŋ abad mɨdeinab u me,
mɨñ mɨñ göl. *
Nɨbi bɨ mɨɫöŋ gɨpal gau,
God kalɨp hag udnab u me,
mɨñ mɨñ göl. *
Nɨbi bɨ hain agamɨj mɨdpal gau,
kale mɨnöŋ naböŋ iƚ i udnaböl u me,
mɨñ mɨñ göl. *
Nɨbi bɨ, God haga rö nöp gɨnabun a göm, nɨŋbal gau,
God kalɨp abad mɨdeinab u me,
mɨñ mɨñ göl. *
Nɨbi bɨ kale nɨbi bɨ gau kalɨp mög nɨŋöm ud aij gɨnaböl gau,
God kalɨp pen u rö nöp mög nɨŋöm ud aij gɨnab u me,
mɨñ mɨñ göl.
Nɨbi bɨ God nɨp gasɨ añɨ nɨŋbal gau,
God nɨp nɨŋnaböl u me,
mɨñ mɨñ göl.
Nɨbi bɨ nɨŋnaböl, nɨbi bɨ rɨmnap pen pen gɨnaböl gau,
kale apöm hagnaböl, ‘Kale unbö gagmim, agamɨj mɨdaimim,’ a gɨnaböl gau,
God kalɨp ñɨ pai yad a gɨnab u me,
mɨñ mɨñ göl.
10 Nɨbi bɨ kale God haga rö nöp gɨnabun a gɨ mɨdlö,
nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp gɨ naij gɨnaböl u,
God kalɨp udöm kumi kabö adö laŋ abad mɨdeinab u me,
mɨñ mɨñ göl. *
11 “Kalöp Jisas nɨbi bɨ nɨpe a göm gɨ naij göm, manö piral hagöm hag juaiöl, kale mɨñ mɨñ yabɨƚ gɨmim. * 12 Bɨ God manö hagep hadame nöp gau kalɨp adö anɨbu nöp gɨla. Anɨb u, kalöp u rö nöp geinaböl u, gasɨ kub u nɨŋagmim; God hanɨp kumi kabö adö laŋ ud aij gɨnab a gɨmim, mɨñ mɨñ yabɨƚ gɨmim,” a ga. *
God nɨbi bɨ nɨpe gau kale dö sol rö mɨdpal; kale mailö rö mɨdpal
(Mak 9:50; Luk 14:34-35)
13 Jisas manö anɨbu hagöm haga, “Nɨbi bɨ mɨnöŋ naböŋ iƚ i mɨdpal gau, dö sol rö kale mɨdpim. Pen dö sol kal u am haköm kauyaŋ kal gagnab; böŋ nöp naij göp a göm, abhib jaköm ud yunaböl.
14 “Daun kub dum laŋ mɨdöm, pi göl mɨdnɨm rö lagnab; waiö yabɨƚ mɨdeinab. Anɨb u rö, nɨbi bɨ mɨnöŋ naböŋ iƚ i mɨdpal gau kalɨp hapö mailö rö mɨdpim. * 15 Nɨbi bɨ gau hapö lauöm rin cög mɨgan gau pi gagnaböl. Adö au gɨlaŋ rɨk lɨlö mailö gö, nɨbi bɨ ram raul mɨgan gau magöŋhalö nɨŋ aij gɨnaböl. * 16 Anɨb u rö, kale nɨbi bɨ gau kalɨp gɨ aij gɨpe, nɨbi bɨ gau kalöp nɨŋöm, Nap kumi kabö adö laŋ mɨdöp hib nɨpe nöp haglö adö arnab. *
Lo manö u
17 “Kale hagnabim, Jisas auöp u, God Mosɨs nɨp lo manö haga manö adö u abe, bɨ God manö hagep rɨmnap hagla manö adö u abe, arö gɨmim a gɨnɨg auöp a gɨnabim u pen u wasö! Yad aubin u, bɨ God manö hagep gau gɨnab a gɨla rö magöŋhalö gɨnam a gem aubin. * 18 Yad kalöp nɨŋö yabɨƚ hagabin. Kumi kabö adö laŋ abe, mɨnöŋ naböŋ iƚ i abe böŋ nöp ur gɨnab u pen God Manö u manö magö rɨmnap ur gagnab; magöŋhalö pör pör nöp mɨdeinab. Manö nɨhön nɨhön haga u, magöŋhalö haga rö nöp gɨnab. *
19 “Anɨb u, nɨbi bɨ an God lo manö u nɨŋöm, manö pro magö ap arö gɨnam a göm, nɨbi bɨ gau haƚöwaƚö hag ñö arö gɨnaböl u, God nɨbi bɨ udöm abad mɨdeinab ñɨn u, hib kale ap lugnab. Pen nɨbi bɨ an God lo manö nɨŋöm, nɨŋ aij göm, nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ aij gɨnaböl u, God nɨbi bɨ udöm abad mɨdeinab ñɨn u, hib kale ap rannab. * 20 Bɨ Perisi gau abe, God lo manö hag ñeb bɨ gau abe, ‘God haga rö nöp gɨpun,’ a gɨpal u pen kale yɨharɨŋ manö hagöm God haga rö gagpal, wasö. Kale ke pen, God manö haga rö nöp nɨŋmim kabö rö nöp hain gɨmim. Anɨg gɨnabim u me, God kalöp udöm kumi kabö adö laŋ au abad mɨdeinab.
Nɨbi bɨ koƚmaƚ kale gau aip manö hag jɨm ñɨmim mɨdaimim
(Luk 12:57-59)
21 “Hadame nöp napɨs nahai iƚaŋ gau God lo manö hagmɨdal adö u kale nɨŋbim. Kale hagmɨdal, ‘Wip al pakagmim. Nɨbi bɨ ap, nɨbi bɨ ap al pak lɨnab u, manö kub nɨŋnab,’ a gɨmɨdal. * 22 Manö anɨbu nɨŋbim u pen kalöp mɨñi hag aij gɨnam. Nɨbi bɨ ap, nɨbi bɨ ap nɨp nɨŋö mulu lugnab u, manö kub nɨŋnab. Nɨbi bɨ ap, nɨbi bɨ ap hib dap lugnab u, Juda Kansol gau ap magum göm, nɨp manö kub hagnaböl. Nɨbi bɨ ap, nɨbi bɨ ap nɨp hagnab, ‘Ne bɨ hauƚ halö,’ a gɨnab u, ram mɨnöŋ mab ke inab mɨgan yaŋ arnɨm rö löp. *
23 “Anɨb u, ne nan God nɨp sabe gɨ ñeb dam kabö bɨd adö u sabe gɨ ñɨnɨg, añ mam ne nɨp gɨna rö manö mɨdöp a gɨnabön u, * 24 nan God nɨp sabe gɨ ñeb anɨbu kabö bɨd au arö gɨmön, nɨpe aip manö hag aij gɨmön, uri agamɨj mɨdaiul a gɨmön, ado gɨ ap nan anɨbu God nɨp sabe gɨ ñɨmön.
25 “Nan nɨhön gɨ naij gɨnabim u, kalöp manö kub hagnɨg, dam adan aŋ gau hain ud arlö nɨŋöl gɨ, kalɨp aip manö anɨbu hag ud asɨkmim, dɨm ñöl mɨdaimim. Wasö u, kalöp dam bɨ kub u nɨp ñeinaböl, nɨpe pen kalöp ud polisman kai kalɨp ñö, kalöp dam nagɨ lɨnaböl. 26 Yad kalöp nɨŋö yabɨƚ hagabin, nan naböŋ kale u böŋ nöp naböŋ ral pɨs gɨmim höŋ arnabim.
Nɨbi si bɨ si gɨpal
27 “Pen manö ap hagla u, u rö nöp nɨŋbim. Manö anɨbu hagla, ‘Nɨbi si bɨ si gagmim,’ a gɨla. * 28 Pen yad kalöp hagabin, bɨ ap nɨbi ap nɨp nɨŋöm, nɨp gɨbnep a göm gasɨ nɨŋnab u, God nɨŋö, bɨ anɨbu gasɨ nɨpe aŋ yaŋ nɨbi anɨbu si gɨnab. 29 Anɨb u, amgö magö yɨjɨg lau nɨŋöm, nan si nan naij gep rö lainɨm u, amgö böŋ anɨbu ud ju yumim. Pen amgö kale u mög nɨŋnabim u, nan si nan naij gɨmim, mab ke inab mɨgan yaŋ armim rö löp. * 30 Pen ñɨmagö yɨjɨg kɨd u u rö nöp, nan si nan naij gɨnɨg gainɨm, rɨb gɨ dö gɨ yumim. Anɨg gɨmim me, ñɨn böŋ lap nöp mɨdö kamɨŋ arnabim. Wasö u, mab ke inab mɨgan yaŋ arnabim. *
Jisas nɨbi hag yuep manö hag ña
(Mad 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)
31 “Kale nɨŋbim, manö ap hagla, ‘Bɨ ap nɨbin nɨp arö gɨnɨg, nɨbi i böŋ nöp arö gɨnam a göm, kalɨ kƚiñ bad ap rɨköm, nɨbi anɨbu nɨp ñöm me, böŋ nöp arö gɨnab,’ a gɨla. * 32 Pen yad kalöp hagabin: bɨ ap, nɨbin nɨpe bɨ ap si udagnab wasö, pen nugmul nɨpe nɨbin yɨharɨŋ nöp arö gɨnab u, gɨ naij gɨnab. Pen nɨbi u nɨp anɨg göm arö gö, am bɨ hain nɨbö ap udnab u, bɨ u nɨpe nɨbin nɨpe arö gɨnab u me, nɨpe anɨg gö, nɨbin nɨpe bɨ si udep nɨbi lɨnab. Pen bɨ an nɨbi anɨbu udnab u, nɨpe u rö nöp nɨbi si udep bɨ lɨnab. *
Manö nɨŋö yabɨƚ hagabun, a gɨpal
(Mad 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)
33 “Hadame nöp manö ap hagla u, u rö nöp nɨŋbim. Manö anɨbu hagla, ‘Kale Bɨ Kub amgö ilö nɨpe manö nɨŋö yabɨƚ hagnabim u, hagnabim rö nöp gɨmim. God nɨpe nɨŋmɨdöp nɨŋöm hagnabim rö nöp gɨmim,’ a gɨla. * 34 Pen yad kalöp hagabin: manö ap hagnɨg, ‘God amgö ilö adö u nɨŋö hagabin,’ a gɨmim hagagmim. ‘Ram mɨnöŋ kumi kabö adö laŋ au mɨdöp rö, nɨŋö hagabin,’ a gɨmim hagagmim; God nɨpe ram mɨnöŋ anɨb au sea kiŋ adö au asɨk mɨdöp. * 35 ‘Mɨnöŋ naböŋ iƚ i mɨdöp rö nɨŋö hagabin,’ a gɨmim hagagmim; God nɨpe sea kiŋ adö au asɨköm, ram mɨnöŋ iƚ i ma adö au abö gɨ mɨdöp. ‘Jerusalem mɨdöp rö nɨŋö hagabin,’ a gɨmim hagagmim; u Kiŋ Kub yabɨƚ daun kub nɨpe me. * 36 ‘Nabɨc yad mɨdöp rö, nɨŋö hagabin,’ a gɨmim hagagmim. Kale ke gɨpe, nabɨc uŋ kale añɨ ap ule aka pɨr ranagnab. 37 Anɨb u, ‘Gɨnabin’ a gɨmim, ‘Gɨnabin’ nöp a gɨmim; pen ‘Gagnabin’ a gɨmim, ‘Gagnabin’ nöp a gɨmim. Manö kuöyaŋ lɨmim hagmim, lɨmim hagmim u, Seden kalöp gasɨ ñö, hagnabim.
Jisas pen pen gep manö haga
(Luk 6:29-30)
38 “Pen manö ap hagla u, u rö nöp nɨŋbim. Manö anɨbu hagla, ‘Amgö magö u bɨg juaiöl, kalɨp pen abe bɨg jumim. Meg magö pa jö gaiöl, kalɨp pen abe pa jö gɨmim,’ a gɨla. * 39 Pen yad kalöp hagabin: bɨ ap kalöp gɨ naij gainɨm, nɨp pen gɨ naij gagmim. Bɨ ap kalöp alaun pak hil gainɨm, ado gɨmim böŋ lap abe paknɨm. 40 Bɨ ap apöm kalöp manö kub hagöm, ‘Sior ne u yɨp hajɨ gɨ,’ a gainɨm, sior nöp ñagmim, kolsior u abe ñɨmim. 41 Bɨ ap kalöp hag nɨŋöm, ‘Nan wadɨ i dam ka au yumön aumön,’ a geinab u, jɨ nɨŋagmim; ka hagöl au hil gɨmim, dam yɨharɨŋ ka au yumim aumim. 42 Nɨbi bɨ rɨmnap kalöp, ‘Hanɨp nan rɨmnap ñim,’ a gaiöl, haƚöwaƚö ñɨmim. Pen nɨbi bɨ rɨmnap kalöp, ‘Hanɨp nan rɨmnap yɨharɨŋ ñɨbe, hainö pen kalöp ado gɨ dam ñɨnabun,’ a gaiöl, arö gagmim, haƚöwaƚö ñɨmim.
Koƚmaƚ kale gau kalɨp mɨdmagö lɨmim
(Luk 6:27-28,32-36)
43 “Manö ap hagla u, u rö nöp nɨŋbim. Manö anɨbu hagla, ‘Mɨdaimam kale gau kalɨp mɨdmagö lɨmim; nɨbi bɨ koƚmaƚ kale gau kalɨp mulu adɨŋ nɨŋmim,’ a gɨla. * 44 Pen yad kalöp hagabin: nɨbi bɨ koƚmaƚ kale gau, kalɨp mɨdmagö lɨmim; nɨbi bɨ kalöp gɨ naij gɨpal gau, God nɨp sabe gɨmim, ‘Kalɨp abad mɨd aij gɨmön,’ a gɨmim. *
45 “Kale anɨg gɨnabim u, Nap kumi kabö adö laŋ mɨdöp u, ñɨ pai nɨpe yabɨƚ mɨdeinabim. Nɨpe gö, sɨdö mailö gö, nɨbi bɨ gɨ aij gɨpal gau abe, nɨbi bɨ gɨ naij gɨpal gau abe, mailö gab. Nɨpe gö, möŋ alöm, nɨbi bɨ gɨ aij gɨpal gau nan wög kale gau ranöm, nɨbi bɨ gɨ naij gɨpal gau nan wög kale gau ranöm göp. 46 Kale nɨbi bɨ kalöp mɨdmagö lɨbal gau nöp ud aij gɨnabim u, bɨ dakɨs udpal gau gɨpal rö nöp gɨnabim. Anɨg geinabim u, God ne aige göm ñɨñɨ löm kalöp nan aij ñɨnab. 47 Kale añ mam kale gau nöp hag wɨhai udnabim u, nɨbi bɨ God nɨp gasɨ nɨŋagpal gau, nɨbi bɨ yɨharɨŋ gau kalɨp gɨpal rö nöp gɨnabim.
48 “Anɨb u, Nap kumi kabö adö laŋ gɨ aij yabɨƚ gab rö, kale u rö nöp gɨ aij yabɨƚ gɨmim. *
* 5:3 Ais 57:15 * 5:4 Ais 61:2-3; Rep 7:17 * 5:5 Sam 37:11 * 5:6 Ais 55:1-2 * 5:10 1Pi 3:14 * 5:11 1Pi 4:14 * 5:12 2Kr 36:16; Ap 7:52 * 5:14 Jon 8:12; 9:5 * 5:15 Mak 4:21; Luk 8:16; 11:33 * 5:16 Ep 5:8-9; 1Pi 2:12 * 5:17 Ro 3:31 * 5:18 Luk 16:17; 21:33 * 5:19 Jem 2:10 * 5:21 Eks 20:13; Dud 5:17 * 5:22 1Jn 3:15 * 5:23 Mak 11:25 * 5:27 Eks 20:14; Dud 5:18 * 5:29 Mad 18:9; Mak 9:47 * 5:30 Mad 18:8; Mak 9:43 * 5:31 Dud 24:1-4; Mak 10:4 * 5:32 1Ko 7:10-11 * 5:33 Eks 20:7; Lep 19:12; Nab 30:2; Dud 23:21 * 5:34 Ais 66:1; Jem 5:12; Mad 23:22 * 5:35 Sam 48:2; Ais 66:1 * 5:38 Eks 21:24; Lep 24:20; Dud 19:21 * 5:43 Lep 19:18 * 5:44 Eks 23:4-5; Luk 23:34; Ap 7:60; Ro 12:14,20 * 5:48 Lep 19:2; Dud 18:13