7
Nu caahán ra Esteban tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ nducú cahñi tsi ra
1 Tacan tan ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu tsica̱ tuhun ra tsi ra Esteban, tan catyí ra:
―¿A nditsa tsa caahán ra ihya naha ra sɨquɨ un?
2 Tacan tan nacaha̱n ra Esteban tan catyí ra:
―Nyooho yañi, tan nyooho ra tsahnu, tya̱a soho ndo tuhun tsa cua cahan yu. Jutu yo Nyoo, ra cahnu ca, quituvi̱ ra nuu tsii tsaahnu yo, ra Abraham, quɨvɨ nyií ra ityi Mesopotamia tsa ndi cumañi ca cuhun ra coo ra nda ñuu Harán.
3 Tan catyi̱ ra tsihin ra: “Na̱coo ñuu un, tan tsi tandɨhɨ nyɨvɨ un. Tan cu̱hun cun inga ñuu tsa cua janaha yu tsi un” catyi̱ Nyoo tsihin ra Abraham.
4 Tacan tan ra Abraham quita̱ ra nu iyó nyɨvɨ Caldea ityi Mesopotamia, tan cuahán ra nda ñuu Harán. Tan ndacan cuví nu tsihi̱ jutu ra. Yaha can jaquitsi̱ Nyoo tsi ra ñuhu nu iyó yo ihya vityin.
5 Maa tyin nduve ñuhu tsaha̱ Nyoo tsi ra quɨvɨ can. Ndi luxu maa nu cuañi ra tan ña tsaha̱ Nyoo. Maa tyin catyi̱ ra tsihin ra Abraham tyin cua cuhva ra. Tan tsa cua cúu ra tan Nyoo cua cuhva ra ñuhu tsi sehe ra. Tacan caha̱n Nyoo tsihin ra Abraham, vasu tsa ñaha ca coo sehe ra quɨvɨ can.
6 Tan inga tucu tuhun caha̱n Nyoo tsihin ra tyin nyɨvɨ tata ra cua coo ñi inga ñuu. Tan cua cuvi ñi musu nyɨvɨ ñuu can. Tan maa nyɨvɨ ñuu can cua quɨhɨ ndaha ñi tsi ñi. Tan cua nyehe ñi tundoho cumi cientu cuiya.
7 Maa tyin caha̱n tucu Nyoo tsihin ra tyehen: “Nyɨvɨ tata un cua nyehe ñi tundoho jaha nyɨvɨ ñuu can. Yacan cuenda yuhu cua tatsi tuñi yu tsi nyɨvɨ ñuu can. Tan tsa cua yaha yacan tan cua quita nyɨvɨ cuvi tata un ñuu can tan cua quitsi ñi ihya. Tan cua jacahnu ñi tsi yu” catyi̱ Nyoo tsihin ra Abraham.
8 ’Tacan natuhu̱n Nyoo tsihin ra. Tan ndoo̱ ra tuhun tsihin ra. Tan Nyoo tsaha̱ ra iin cuhva tsa cua javaha ñi coto naa iñi ñi tsa caha̱n ra. Tsaha̱ cuenda ra tyin tandɨhɨ ñi sehe yɨɨ ñi tsa cua coo tan cuñí tsi cunyaa tuñi ra itsi naha tsi. Tan tsa yaha̱ una quɨvɨ tsa cacu̱ ra Isaac, sehe ra Abraham, tacan javaha̱ ra tsi ra. Tan juvin ñi tacan javaha̱ ndɨhɨ tucu ra Isaac tsi ra Jacob, sehe ra. Tan ra Jacob tucu tsihin utsi uvi taahan sehe ra, tyaa̱ ra tuñi can tsi intuhun intuhun sehe yɨɨ ra. Tan ra ican naha ra cuví tsii tsaahnu yo.
9 ’Tan tsa utsi iin taahan ca sehe ra Jacob ndasɨ cuñi̱ ra naha nyehe̱ ra naha tsi ra José yañi ra naha, tsa cuenda tyin cuñi̱ ca jutu ra naha tsi ra can. Yacan cuenda xico̱ ra naha tsi ra José na cuvi ra iin musu nda Egipto. Maa tyin ra José, ña nacoo̱ Nyoo tsi ra.
10 Tan jacacu̱ ra tsi ra nu nyehé ra tundoho. Tan tsaha̱ ra tsa nyityi jiñi ra tsi ra José. Tan tsaha̱ ra tsa vaha coo ra nuu ra Faraón, ra cuvi̱ rey Egipto. Tan rey can tsaha̱ ra tsa cuví ra José ra cumí tyiñu ñuu tsa cayucú Egipto can. Tan tsindaca̱ ñaha ndɨhɨ tucu ra vehe maa rey.
11 ’Tacan tan tsicoo̱ tama nanɨɨ cahnu ityi Egipto tan ityi Canaán. Tan nyehe̱ xaan nyɨvɨ tundoho. Tan tandɨhɨ tsii tsaahnu yo ña ñihi̱ ra naha tsa catsi ra naha.
12 Maa tyin quɨvɨ tsito̱ ra Jacob tyin iyó tsa catsi ra naha nda Egipto, tan jacuhu̱n ra tsi sehe ra na cunducu ra naha tsa catsi ra naha. Tan tsaha̱n ra naha iin tsaha.
13 Tan tsa tsinu uvi tsaha tsa tsaha̱n ra naha, ra José jacoto̱ ra tsi ra naha tyin yañi ra naha cuví tsi ra. Tacan tan tsito̱ ra Faraón yóo tata cuví ra José.
14 Tacan tan tava̱ tyiñu ra José na quitsi ra Jacob jutu ra, tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ ra. Tan cuvi̱ ñi uñi xico tsahun taahan nyɨvɨ.
15 Tan tacan cuvi̱ tsa cuahán ra Jacob cua coo ra ñuhu Egipto can. Yaha̱ can tan tsihi̱ ra ndacan. Tan tsihi̱ ndɨhɨ tucu tandɨhɨ sehe ra, ra cuví tsii tsaahnu yo naha ra.
16 Tacan tan tsaa̱ quɨvɨ tsa tsindaca̱ ñi yɨquɨ ra Jacob tan yɨquɨ sehe ra nda Siquem. Tan ican quɨhvɨ̱ yɨquɨ tandɨhɨ ra naha tsitsi ñuhu nu jata̱ ra Abraham iin ñaña tsi sehe ra Hamor taha̱n tsanaha.
17 ’Maa tyin tsa ndi cumañi ca quita nyɨvɨ Egipto, nyɨvɨ ra Abraham tsa iyó Egipto can cuaha xaan ñi cuvi̱. Tan tsa nyanaa yatyin quɨvɨ tsa cua cuhva Nyoo ñuhu tsi ñi tumaa tsa caha̱n catsi ra tsihin ra Abraham.
18 Tacan tan quitsaha̱ ndacá ñaha iin rey tsa ña nacoto̱ tsi ra José.
19 Rey can jandavi̱ ñaha ra nyɨvɨ yo. Tan janyehe̱ xaan ra tundoho tsi ñi, tan jañiñi̱ ra tsi ñi na nacoo ñi tsi sehe ñi tsa ndi cacú tyin na cúu tsi.
20 Tan juvin ñi quɨvɨ can cacu̱ ra Moisés. Tan taha̱n xaan iñi Nyoo tsi ra. Tan uñi yoo jacuahnu̱ sɨhɨ ra tsi ra nda yuvehe ña.
21 Yaha can ña cuví ca tyihi xeehe sɨhɨ ra tsi ra. Tan nacoo̱ ña tsi ra tsitsi iin tyica yuhu yutya. Tacan tan sehe sɨɨhɨ ra rey Egipto can nañihi̱ ña tsi ra. Tan naquihi̱n ña tsi ra. Tan jacuahnu̱ ña tsi ra, tumaa tsa sehe maa ña cuvi̱ tsi ra.
22 Yacan cutuhva̱ ra Moisés tandɨhɨ tsa tsitó ñi Egipto. Tan vaha xaan caha̱n ra tan vaha javaha̱ ra jaha̱ tunyee iñi tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra.
23 ’Tan tsa quita̱ uvi xico cuiya ra Moisés cuñi̱ ra cuhun ra cunyehe ra nu iyó nyɨvɨ Israel, nyɨvɨ ra.
24 Tacan tan iin quɨvɨ nyehe̱ ra nu cañí iin ra Egipto can tsi iin ra Israel. Tacan tan tsahñi̱ ra Moisés tsi ra Egipto can tyin cañí xaan ra tsi ra Israel, ra ñuu ra.
25 Cuñí maa ra Moisés can tyin nyɨvɨ Israel can cutuñí iñi ñi tyin Nyoo jaquitsi̱ tsi ra tyin jacacu ra tsi ñi. Maa tyin ña tuvi̱ iñi ñi tsa tacan cua cuvi.
26 Tacan tan tsa inga quɨvɨ can nyehe̱ ra Moisés tsi uvi taahan ra Israel, cañí tahan ra naha. Tan ra Moisés, cuñí ra tsa ña cañi tahan ca ra naha, tan quitsaha̱ catyí ra: “Ña vaha tsa cañí un tsi ra yañi un” catyí ra tsihin ra naha.
27 Tacan tan ra tsa cañí tsi inga ra can tindahñi̱ ra tsi ra Moisés, tan catyí ra tsihin ra: “¿Yóo tava̱ tyiñu tsi un tyin cundaca ñaha un tan cuvi un juez tsa cuenda ndi?
28 ¿A cuñí un cahñi un tsi yu tumaa tsa tsahñi̱ un tsi ra Egipto icu?” catyí ra tsihin ra Moisés.
29 Cuhva tsa tsiñi̱ ra Moisés tsa caha̱n ra can, tsinu̱ ra. Tan cuahán ra nda ñuu Madián. Ndacan ñihi̱ ra ñasɨɨhɨ ra. Tan ndacan tsicoo̱ uvi taahan sehe ra.
30 ’Yaha̱ uvi xico cuiya. Tacan tan iin quɨvɨ tsicá nuu ra Moisés nu tsɨquɨ yatyin yucu tsa nañí Sinaí. Tan nyehe̱ ra cayú iin yutun iñu. Tacan tan quituvi̱ iin ángel tsitsi ñuhu̱ tsa cayú can.
31 Iyo xaan cuñi̱ ra Moisés tsa nyehé ra yacan. Tan natuhva̱ ra nu cayú iñu can tyin nyehe vaha ra, tan tsiñi̱ ra ndusu Jutu Mañi yo. Tan catyí ndusu can tyehen:
32 “Yuhu cuví Nyoo cuenda tsii tsaahnu un, Nyoo cuenda ra Abraham, tan ra Isaac, tan ra Jacob” catyi̱ ndusu can tsihin ra. Tacan tan ra Moisés quitsaha̱ nɨhɨ́ ra tsihin tsa yuuhví ra. Tan ña cana̱ iñi ra nanyehe ra.
33 Tan quitsaha̱ catyí tucu Jutu Mañi yo tsihin ra: “Ta̱va nditsan tsaha un tyin ñuhu nu tsañí un, ñuhu ii cuví tsi.
34 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tundoho tsa nyehé nyɨvɨ cuenda yu ñuhu Egipto can. Tan tsiñí yu ndusu ñi tsa tsacú tsaa ñi. Yacan vatsí nuú yu tyin jacacu yu tsi ñi. Na̱ha, tyin jacuhun yu tsi un nda Egipto” catyi̱ Nyoo tsihin ra Moisés.
35 ’Quɨvɨ can ña cuñi̱ nyɨvɨ Israel tsi ra Moisés tsa cundaca ñaha ra tsi ñi, tan catyi̱ ñi tsihin ra: “¿Yóo tava̱ tyiñu tsi un tyin cundaca ñaha un tan cuvi un juez tsa cuenda ndi?”, catyi̱ ñi tsihin ra. Vasu ña cuñi̱ ñi tsa cundaca ñaha ra tsi ñi, maa tyin Nyoo tava̱ tyiñu ra tsi ra tyin cuvi ra nuu tsihin ñi, tan jacacu ra tsi ñi. Tyin tacan catyi̱ ángel tsa quituvi̱ nuu ra nu iñu tsa cayú can.
36 Tan ra Moisés can tava̱ tsi nyɨvɨ Israel ñuhu Egipto can tsihin tsa javaha̱ ra tsa iyo tan seña ñuu can, tan nu yaha̱ ñi nda nu Ndutya Ñuhu Cuaaha, tan nu tsica̱ nuu ñi nu tsɨquɨ tsitsi tsa uvi xico cuiya.
37 ’Tan juvin ñi maa ra Moisés can cuví ra tsa caha̱n tsihin nyɨvɨ Israel tan catyi̱ ra tyehen: “Nyoo cua jaquitsi ra tsi iin ra cuví ndusu yuhu ra tumaa jaquitsi̱ ra tsi maa yu. Tan cua cuvi ra iin ra Israel tumaa maa yo. Tan taahán tsi tyaa yahvi yo tsi ra” catyi̱ ra Moisés.
38 Tan maa ra Moisés can cuahán ra tsihin nyɨvɨ tsii tsaahnu yo nu tsica̱ nuu ñi nu tsɨquɨ can. Tan ra ican cuví ra tsa caha̱n ángel tsihin nda yucu Sinaí. Tan ra ican naquihi̱n cuenda ra tuhun Nyoo nácaa coo nyɨvɨ, tan tyaa̱ ra tuhun can nu tutu tyin tacan tan coto yo.
39 ’Maa tyin nyɨvɨ tsii tsaahnu yo ña tyaa̱ yahvi ñi tsi ra. Tava̱ tsiyo ñi tsi ra. Tan cuñi̱ ñi cunuhu ñi nda Egipto.
40 Yacan cuenda cuhva tsa nyií ra Moisés yucu Sinaí, tan caha̱n nyɨvɨ tsihin ra Aarón tan catyi̱ ñi: “Ja̱vaha taahan nyoo cuhun ityi nuu ndi. Tyin ña tsitó yo náa taha̱n ra Moisés, ra tsa tava̱ tsi yo Egipto” catyi̱ ñi.
41 Tacan tan javaha̱ ñi iin indɨquɨ xuhun cuaan. Tan tsahñi̱ ñi quɨtɨ tyin cuhva cuenda ñi tsi tsitoho can. Tan sɨɨ xaan cuñi̱ ñi tsicoo̱ ñi vico cuenda tsitoho tsa javaha̱ ñi tsihin ndaha ñi.
42 Tacan tan Nyoo jatsiyo̱ ra tsi ñi. Tan jaña̱ ndaha ra tsi ñi tyin cua jacahnu ñi ñicanyii, tan yoo, tan tandɨhɨ tiñuu tsa iyó ityi andɨvɨ. Tyin tyehen tyaa̱ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo nu libru taha̱n tsanaha:
Nyooho nyɨvɨ Israel, ¿A tsahñi̱ ndo quɨtɨ tyin cuhva cuenda ndo tsi maa yu tsitsi tsa uvi xico cuiya tsa tsica̱ nuu ndo nu tsɨquɨ? Ñavin.
43 Tyin jacahnu̱ ndo tsi nyoo tsa nañí Moloc,
tan jacahnu̱ ndɨhɨ tucu ndo tsi nyoo tsa nañí Renfán tsa caá tumaa caá iin tiñuu tsa iyó andɨvɨ.
Juvin ñi maa ndo javaha̱ tsitoho can, tan jacahnú tucu ndo.
Yacan cuenda yuhu cua tava yu tsi ndo ñuu ndo, tan cua jacuhun yu tsi ndo iin nu cañi ca ityi nuu ñuu Babilonia, catyi̱ Nyoo tsihin ñi.
44 ’Nu tsica̱ nuu tsii tsaahnu yo nu tsɨquɨ can, tsicumi̱ ra naha iin vehe ñuhu tsa tsinu̱ tsihin ñɨɨ quɨtɨ. Tan tsitsi vehe can tsicumi̱ ra naha tabla yuu tsa nyaá ley Nyoo nuu. Tan ra Moisés tava̱ tyiñu ra na javaha ñi vehe ñuhu can ityi tsata, tumaa cuhva janaha̱ maa Nyoo tsi ra.
45 Yaha can tan ra Josué cuvi̱ ra ityi nuu tsihin ñi. Tacan tan quihi̱n ñi vehe ñuhu can tan vatsí ñi tsihin tsi nu iyó yo ihya vityin. Tyin Nyoo tava̱ ra tsi nyɨvɨ tsicoo̱ ñuhu ihya tan nacuhva̱ cuenda ra ñuhu ihya tsi ñi Israel, nyɨvɨ yo. Tan tsatyiñu̱ ñi vehe ñuhu can nda cuanda quɨvɨ tsicoo̱ ra rey David.
46 Tan ra rey David ñihi̱ ra tumañi iñi nuu Nyoo. Tan cuñi̱ ra javaha ra iin vehe vaha nu coo Nyoo. Juvin ñi Nyoo jacahnu̱ ra Jacob taha̱n tsanaha.
47 Maa tyin ra Salomón javaha̱ ra vehe Nyoo.
48 Vasu ña iyó Nyoo tsitsi vehe ñuhu tsa javahá nyɨvɨ. Tumaa caha̱n ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha tyehen:
49 Andɨvɨ cuví tyayu nu nyaá yu ndacá ñaha yu.
Tan ñuhu ñayɨvɨ, yacan cuví nu tsañí tsaha yu.
Tatun javaha nyooho iin vehe ¿a cuñí maa ndo tyin coo yu tsitsi can?
¿Tan maa nda cua na ica vaha ndo tyin quitatu yu, cuñí maa ndo?
50 ¿A ña tsitó ndo tyin maa yu javaha̱ andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ? catyi̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo jaha̱ Nyoo.
51 ’Maa tyin nyooho ―catyí ra Esteban― tacan ñi tuhvá maa ndo jandavá ndo iñi ndo. Tan ña cuñí ndo naquihin ndo tuhun caahán Nyoo. Tacan ñi ña tyaá yahvi ndo tsi Tatyi Ii Nyoo. Inducu ñi caá ndo tsihin tsii tsaahnu yo.
52 Tsii tsaahnu yo cuxaa̱n ra naha tan tsahñi̱ ra naha tsi tandɨhɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Tan ra ican naha ra catyi̱ tyin cua quitsi iin ra vaha. Tan tsa quitsi̱ ra vityin, nyooho xico̱ ñaha ndo tsi ra tsi ra xaan iñi tsi ra, tan tsahñi̱ ndo tsi ra.
53 Nyooho naquihi̱n cuenda ndo ley Nyoo tsa tsaha̱ ángel tsi ndo, maa tyin ña cuñí ndo tyaa yahvi ndo tsa caahán ley can ―catyí ra Esteban.
Nu tsihi̱ ra Esteban
54 Tsa tsiñi̱ ra cumí tyiñu vehe ñuhu cahnu naha ra tuhun ihya, xaan xaan cuñi̱ ra naha, ndacua jacahyu̱ nuhu ra naha nyehé ra naha tsi ra Esteban.
55 Maa tyin ra Esteban tsitú ra tsihin Tatyi Ii Nyoo tan nanyehe̱ ra ityi andɨvɨ. Tan nyehe̱ ra tsa cahnu cuví Nyoo. Tan nyehe̱ tucu ra tsi ra Jesús nyaá nyityi ra xiin cuaha Nyoo.
56 Tacan tan catyí ra Esteban:
―¡Ji̱hna ndo! Nyehé yu andɨvɨ tan ticohó tsi. Tan nyehé yu tsi ra Jesús, Rayɨɨ tsa quee̱ nda gloria, nyaá nyityi ra xiin cuaha Nyoo ―catyí ra Esteban.
57 Maa tyin ra can naha ra tyasɨ̱ ra naha soho ra naha, tsa ña cua tyaa soho ra naha tsa caahán ra Esteban. Tacan tan iin vaa ñi cana̱ tsaa ra naha. Tan tandɨhɨ ra naha cuahán ra naha sɨquɨ ra Esteban.
58 Tacan tan tava̱ ra naha tsi ra yuhu ñuu. Tan tsahñi̱ ra naha tsi ra tsihin yuu. Tan ra tsa javahá tsa ña vaha can naha ra, nacoo̱ ra naha jahma tsa nyaá tsata ra naha tyin jaha cuenda iin ra tyuvaa tsa nañí Saulo.
59 Tan tsitsi tsa cañí ra naha yuu tsi ra Esteban, quitsaha̱ tsicán tahvi ra Esteban tsi Nyoo, tyin tuví iñi ra tyin tsa cua cúu ra. Tan catyí ra tyehen:
―Jutu Mañi yu Jesús, na̱quihin añima yu ―catyí ra.
60 Yaha̱ can, tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra, tan tsaa cana̱ tsaa ra tan catyí ra:
―Jutu Mañi yu, ña tɨ̱ɨn cuenda un cuatyi tsa javahá ra naha ―catyí ra.
Tsa yaha̱ caha̱n ra tacan, tan tsihi̱ ra.