11
Nu jacuaha̱ ra Jesús tsi ra tsicá tsihin ra nácaa ndacan tahvi ra naha tsi Nyoo
(Mt. 6.9-15; 7.7-11)
Cuví iin tsaha tsa tsicán tahvi ra Jesús. Tsa ndɨhɨ̱ tsica̱n tahvi ra, tan catyí iin ra tsicá tsihin ra:
―Ja̱naha nácaa ndacan tahvi ndi tsi Nyoo, tumaa janaha̱ ra Juan tsi ra tsica̱ tsihin ra ―catyí ra.
Tacan tan catyí ra Jesús tsihin ra:
―Cua cuhva yu cuhva tsi ndo nácaa. Tyehen nda̱can tahvi ndo, ca̱tyi ndo:
Jutu Mañi ndi, yooho tsa nyaá un gloria. Jacahnú xaan ndi tsi un.
Na quitsi quɨvɨ tsa ndaca ñaha un nu ñuhu ñayɨvɨ ihya.
Na javaha nyɨvɨ nu ñuhu ñayɨvɨ ihya tandɨhɨ cuhva cuñí maa un, tumaa cuhva cuví nda gloria.
Cu̱hva tsa catsi ndi tan yaha ndi iin iin quɨvɨ.
Ja̱ha tucahnu iñi tsi ndi tsa cuenda cuatyi ndi. Tyin nyuhu jahá tucu maa ndi tucahnu iñi tsi nyɨvɨ xaan iñi tsi ndi.
Ña cua cuhva un tsa nducu cuhva nu ña vaha tsi ndi. Tan ja̱cacu tsi ndi tan ña cua cunyee nu ña vaha tsihin ndi.
Tacan nda̱can tahvi ndo ―catyí ra Jesús.
Tan catyí tucu ra:
―Na catyi yo tyin iin nyooho iyó iin ra vaha iñi tsi ndo, tan tsaa̱ ra vehe ndo tsa tsa cuaa tan catyí ra tsihin ndo: “Ja̱ha tumañi iñi tsi, xin. Cu̱hva nuu uñi taahán paan tsi yu. Tyin iin ra vaha iñi tsi yu ndi tsaa̱ ra yuvehe yu. Tan cañi xaan quee̱ ra. Tan nduve tsa cuhva yu catsi ra.” Tan nyooho cua nacahan ndo tan catyi ndo tsihin ra: “Ña jatyañu un tsi yu, xin. Tyin ndasɨ́ yuvehe yu. Tan ndi quixí yu tsihin sehe yu. Tan ña cuví nduvita yu tan cuhva yu tsa cuhva yu tsi un tsa vityin.” Tacan cua catyi ndo tsihin ra. Tan catyí yu tsihin ndo. Vasu ra vaha iñi ndo cuví tsi ra can, ña cua nduvita ndo tan cuhva ndo tsa nducú ra tsa numi ñi. Maa tyin tatun caahán yuhu ra tsihin ndo, jandatsan ra yuvehe ndo tan caná tsaa ra tsi ndo tsa ña cua cuvi cusu ndo, tacan tan cua nduvita ndo tan cuhva ndo tsa nducú ra. Tacan tan ña cua jatyañu ca ra tsi ndo. Tan tacan tucu nyooho tsihin Nyoo, nda̱can ndo tsi ra. Tan cua cuhva ra tsi ndo. Na̱nducu ndo tan cua ñihi ndo. Ja̱ndatsan ndo yuvehe tan cua nuña. 10 Tyin tatun ndacan ndo, cua ñihi ndo. Tatun nanducu ndo, cua nañihi ndo. Tatun cua jandatsan ndo yuvehe, cua nuña tsi.
11 ’Tacan tucu nyooho tsa iyó sehe. Tuhvá ndo tsahá tsa vaha tsi sehe ndo. Ña tuhvá ndo cuhva iin yuu itsi tun tsicán tsi paan. Tan ña tuhvá ndo cuhva iin coo itsi tun tsicán tsi tyaca. 12 Tan ña tuhvá ndo cuhva tujuhma tsi sehe ndo tatun tsicán tsi ndɨvɨ catsi tsi. 13 Nyooho quiñi iyó ndo, maa tyin tsitó ndo nácaa cuhva ndo tsa vaha tsi sehe ndo. Tan vihi ca maa Jutu Mañi yo, ra nyaá gloria, cuhva ra Tatyi Ii ra cunyaa añima ndo tun ndacan ndo tsi ra.
Nu xaan iñi tsi ra Jesús catyí nahnu tyin tsihin tunyee iñi nu ña vaha javahá ra tsa iyo
(Mt. 12.22-30; Mr. 3.20-27)
14 Ra Jesús tava̱ ra tatyi ña vaha tsa janduñɨɨhɨ̱ tsi iin rayɨɨ. Tsa quita̱ nu tatyi can tsi ra can, cuvi̱ nacaha̱n ra. Tacan tan iyo xaan cuñí nyɨvɨ tsa nyehe̱ ñi tsa cuvi̱. 15 Tan yɨhɨ́ ñi catyí ñi:
―Ra ihya, tavá ra tatyi ña vaha tsihin tunyee iñi nu Beelzebú nu cuví ityi nuu tsihin tandɨhɨ tatyi ña vaha ―catyí ñi.
16 Tan yɨhɨ́ ñi cuñí ñi nducu cuhva ñi tsi ra, tan tsicán ñi tsi ra Jesús na javaha ra iin tsa iyo tsa quita andɨvɨ. 17 Maa tyin ra Jesús tsitó ra tsa tsicá iñi ñi. Tan catyí ra tsihin ñi:
―Tatun ra ndacá ñaha naha ra tan natahvi ra naha, tan cañi tahan ra naha, tacan tan cundɨhɨ tyiñu tsa ndacá ñaha ra naha. Tan tatun iin vehe tan natahvi nyɨvɨ tsihin tahan ñi, tacan tan cua tɨvɨ nu yucú ñi. 18 Tan tacan tucu nu ña vaha, tatun natahvi nahnu, cua cundɨhɨ tunyee iñi tsa iyó tsi nahnu. Caahán yu tyehen tsihin ndo, tyin catyí ndo tyin tsihin tunyee iñi nu Beelzebú tavá yu tsi nu tatyi ña vaha nahnu. 19 Maa tyin tun tsatyin tavá yu tsi nahnu tumaa cuhva catyí ndo, nda̱ca tuhun ndo tsi ra nyecú tsihin ndo yóo tsahá tunyee iñi tsi ra naha tan tavá ra naha tsi nahnu. Maa ra naha cua cahan tsa nditsa tsihin ndo tyin nyooho soho xaan tsicá iñi ndo. 20 Maa tyin catyí yu tsihin ndo tyin yuhu tavá yu tatyi ña vaha tsihin tunyee iñi Nyoo. Tan cuñí tsi catyi yacan tyin nditsa tyin Nyoo, ra taahán tsi cundaca ñaha tsi nyɨvɨ, tsa tsaa̱ ra nu yucú ndo.
Nu jacuaha̱ ra Jesús tyin ñihi ca tunyee iñi Nyoo tan ñavin ca tunyee iñi nu ña vaha
21 ’Tatun iin ra tan iyó xaan tunyee iñi tsi ra tan nyisó ra mityi ra, tan jahá cuenda ra vehe ra, nu yɨhɨ́ xeehe vaha ndaha tyiñu ra tsitsi vehe ra, tsa ña cua cuvi quinyaa ñasuhu. 22 Maa tyin tatun quitsi iin ra tsa cuaha ca tunyee iñi iyó, tan cañí tahan ra tsihin ra, tan cuví jaha canaa ra tsi ra, tacan tan quinyaa ra ndaha tyiñu ra tan natsatsa ra tsi ra vaha iñi tsi ra.
23 Nyɨvɨ ña jahá tyiñu tsihin yu, jatɨvɨ́ ñi tyiñu jahá yu. Tan tatun ña caahán ñi tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ, tyin cunyicun ñi tsi yu; cuñí tsi catyi tsi tyin ña tsahá ñi tsa cunyicun nyɨvɨ tsi yu.
Nu jacuaha̱ ra Jesús tsi yo nácaa quɨhvɨ tatyi ña vaha tsi yo inga tsaha tatun naa iñi yo
24 ’Tatun iin nu tatyi ña vaha quita̱ nu tsi iin nyɨvɨ, tsicá nuu nu iin ñuhu ityi, nanducú nu nu quitatu nu. Maa tyin ña nañihí maa nu nu quitatu nu, tacan tan tsicá iñi nu: “Cunuhu nyico yu nda vehe yu nu quee̱ yu.” 25 Tacan tan tsaa̱ nyico nu añima nu quee̱ nu. Tan nyehé nu tyin ndɨɨ xaan tan sɨɨ xaan caá. 26 Tacan tan cua quihin nu utsa taahan ca tatyi ña vaha tsa yaha ca caquiñi tan ñavin ca maa nu. Tacan tan iin caa ñi cua quɨhvɨ tandɨhɨ nahnu añima ñi ican. Yacan cuenda yaha ca caquiñi ñi tan ñavin ca tsa jihna ñi ―catyí ra Jesús.
Nyɨvɨ tsa nditsa iyó vaha ñi nu ñuhu ñayɨvɨ
27 Tsitsi tsa ndi caahán ca ra Jesús yacan, tan cana̱ tsaa iin ñaha tsa nyií mahñu nyɨvɨ ican. Tan catyí ña:
―¡Náa tsa sɨɨ cuñí ñaha tsa jacacu̱ tsi un, ñaha tsa jacaxi̱n tsi un! ―catyí ña.
28 Maa tyin ra Jesús catyí ra:
―Sɨɨ xaan ca cuñi nyɨvɨ tsa tsiñí tuhun caahán Nyoo tan tyaá yahvi ñi itsi ―catyí ra.
Nyɨvɨ ña vaha, maa ñi maa tsa iyo cuñí ñi nyehe ñi
(Mt. 12.38-42; Mr. 8.12)
29 Tacan tan tsaa̱ ca nyɨvɨ nu nyií ra Jesús. Tan catyí ra tsihin ñi:
―Nyɨvɨ tsa iyó vityin quiñi xaan iyó ñi. Tan nyiyo xaan iñi ñi. Cuñí ñi nyehe jihna ñi tsa iyo. Maa tyin intuhun ñi tsa iyo cua nyehe ñi, yacan cuví tsa javaha̱ Nyoo tsihin ra Jonás, ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo tsanaha. Nduve inga ca tsa iyo cua nyehe ñi. 30 Tumaa tsa janaha̱ ra Jonás tsi nyɨvɨ ñuu Nínive taha̱n tsanaha tyin ii Nyoo, tacan tucu yuhu, Rayɨɨ tsa quee̱ nda gloria, janahá yu tsi nyɨvɨ tsa iyó vityin tyin ii Nyoo. 31 Quɨvɨ cua tatsi tuñi Nyoo tsi nyɨvɨ, cua nandoto ñaha cuvi̱ reina ityi sur taha̱n tsanaha, tan cua catyi ña tyin cuhun ndo anyaya tyin maa ña vasu cañi ñuu ña, maa tyin quitsi̱ ña, quitsi̱ tyaa soho ña tsa tsiñi tuñi tsa caha̱n ra Salomón. Tan vityin cahnu ca cuví ra nyaá tsihin ndo tan ñavin ca ra Salomón. 32 Tan quɨvɨ cua cutuñi tandɨhɨ nyɨvɨ, cua nandoto nyɨvɨ tsicoo̱ ñuu Nínive taha̱n tsanaha, tan cua catyi ñi tyin nyooho nyɨvɨ tsa iyó vityin cuhun ndo anyaya, tyin nyɨvɨ Nínive ican, nasama̱ ñi cuhva iyó ñi quɨvɨ caha̱n ra Jonás tuhun Nyoo tsihin ñi. Tan vityin cahnu ca cuví ra nyaá tsihin ndo tan ñavin ca ra Jonás.
Nu janaha̱ ra Jesús tyin na jaha yo cuenda añima yo na coo tsa nditsin jahá Nyoo
(Mt. 5.15; 6.22-23)
33 ’Ndi intuhun ndo tan ña tuhvá ndo tyaá ñuhu̱ tyuma tan tyihí xeehe ndo can, a tinyií ndo can tsitsi iin caja. Tyin ñuhu̱ can taahán tsi cunyii can nu sucun. Tyin tatun quɨhvɨ nyɨvɨ tsitsi vehe ndo, nditsin. 34 Tinuu yo, iin ñuhu̱ nditsin cuví tsi tsa cuenda cuñu ñuhu yo. Tan tacan tucu tsa nditsin Nyoo, tsa cuenda añima yo. Tatun iyó tsa nditsin jahá Nyoo añima yo, vaha nyɨvɨ cuví yo. Tatun nduve tsa nditsin jahá Nyoo añima yo, tumaa iin ra cuaa cuví yo, ña cuví nyehe yo ityi vaha tsa cuahán nu nyaá Nyoo. 35 Yacan cuenda ja̱ha ndo cuenda tsi ndo, na coo tsa nditsin jahá Nyoo añima ndo, tan ña coo tsa naa. 36 Tatun tsitú añima ndo tsihin tsa nditsin jahá Nyoo, nduve ca maa tsa naa iyó tsihin ndo, tyin jandunditsín tsi tanɨɨ cahnu ndo. Tumaa tsa nyaá iin ñuhu̱ tyuma jandunditsín tsi tanɨɨ cahnu ndo cuví can ―catyí ra Jesús.
Nu cuxaa̱n ra Jesús tsihin ra maestro cuenda ley vehe ñuhu naha ra tan tsihin ra fariseo naha ra
(Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47)
37 Tsa ndɨhɨ̱ caha̱n ra Jesús tsihin nyɨvɨ, iin ra fariseo, catyí ra tsihin ra, na cuhun ra cucatsi ra yuvehe ra. Tan tsaa̱ ra Jesús vehe ra. Tan quɨhvɨ̱ ra tsicunyaa̱ ra nu mesa.
38 Tacan tan ra fariseo ican iyo cuñí ra tyin ña nacatya̱ ra Jesús ndaha ra tsa ndi cumañi ca catsi ra, tumaa cuhva iyó maa ra naha. 39 Maa tyin Jutu Mañi yo Jesús catyí ra tsihin ra:
―Nyooho, ra cuví fariseo, tumaa tsa tsata ñi vasu tan coho nacuhvá ndo. Maa tyin ityi tsitsi, quiñi xaan caá can tyin ña nacatyá ndo can. Tacan cuví nyooho. Tyin cuñí nyɨvɨ tyin vaha ndo. Maa tyin xeehe ñi suhú ndo tan javahá ndo tsa ña vaha. 40 Ndava xaan iñi ndo. ¿A ña tsitó ndo tyin ra tsa javaha̱ ityi tsata ndo, juvin ñi maa ra javaha̱ ityi tsitsi ndo? 41 Taahán tsi javaha ndo tumañi iñi tsi nyɨvɨ ndaahvi, tan jatyinyee ndo tsi ñi tsihin tanɨɨ añima ndo. Ja̱vaha ndo tsa vaha tsihin ñi, tacan tan nduvaha tucu ityi tsitsi ndo.
42 ’¡Ndahvi nyooho ra fariseo! tyin nyooho, cahví ndo ndaha menta tan ndaha lura tan náa ndɨhɨ ca yucu tsa tsatsí ndo, tan tavá ndo intuhun tsi tsa iin iin utsi tan tsahá ndo tsi Nyoo, maa tyin ña tyaá yahvi ndo tsa vaha tsa cuñí Nyoo javaha yo tan tsa cuñí yo tsi ra. Taahán tsi tsa cu̱ñi vaha ca ndo tsi Nyoo tan ja̱vaha ndo cuhva cuñí ra, tan ña jandɨhɨ ndo tsa cuhva ndo diezmo can. 43 ¡Ndahvi nyooho tsa cuví ndo fariseo! tyin cuñí ndo cunyaa ndo nu tyayu vaha tsitsi vehe ñuhu. Tan cuñí ndo tsa tyaa yahvi nyɨvɨ tsi ndo nuyahvi. 44 ¡Ndahvi nyooho ra maestro cuenda ley, tan nyooho ra fariseo! Vaha xaan jahá ndo tsi ndo tan ña nditsa ndo. Cuví ndo tumaa iin ñaña ndɨyɨ tsa ña nditsin ca canyií. Tyin tsañí nyɨvɨ tsata can tan ña tsitó ñi tyin nyií ndɨyɨ tsitsi ñaña ican. Tyin nduve ca cuhva canyií nu nyií ndɨyɨ ican. Cuñí maa nyɨvɨ tyin vaha ndo, tan ña tsitó ñi tyin ña vaha añima ndo ―catyí ra Jesús.
45 Tacan tan nacaha̱n iin ra maestro cuenda ley vehe ñuhu, tan catyí ra:
―Maestro, tsa catyí un tacan, caahán nyaa ndɨhɨ un tsi ndi ―catyí ra.
46 Tacan tan catyí ra Jesús tsihin ra naha:
―¡Ndahvi tucu nyooho ra maestro cuenda ley vehe ñuhu! tyin jacuahá ca ndo ley tsa tsaha̱ Nyoo taha̱n tsanaha. Tan ña taahán tsi. Tan yoñi ndoyó carga can, tan jañiñi ca ndo na javaha nyɨvɨ can, tan maa ndo ndi luxu ña jatyinyeé ndo tsi ñi. 47 ¡Ndahvi nyooho! tyin janduvahá vaha ndo ñaña nu ñuhú yɨquɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo tsa tsahñi̱ ra cuvi̱ tsii tsaahnu ndo taha̱n tsanaha. 48 Yacan cuñí tsi catyi tyin ndoó ndo vaha tsa javaha̱ tsii tsaahnu ndo naha ra. Tyin tsii tsaahnu ndo tsahñi̱ ra naha tsi ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo. Tan nyooho janduvahá ca ndo ñaña ra naha. 49 Yacan cuenda catyi̱ Nyoo taha̱n tsanaha tsihin tsa tsiñi tuñi ra tyin cua jaquitsi ra tsi ra cua cuvi ndusu yuhu ra tan ra caca tyiñu ra nu iyó ndo. Tan cua cahñi ndo juhva ra naha tan inga ra cua jacunu ndo tsi ra naha. 50 Tan nditsa tyin tacan javahá ndo. Nyoo cua tatsi tuñi ra tsi ndo tan tsi nyɨvɨ iyó vityin tsa cuenda tandɨhɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu ra tsa tsahñi̱ tsii tsaahnu ndo naha ra nda cuanda tsinu̱ ñuhu ñayɨvɨ tan nda cuanda vityin. 51 Nda cuanda nɨñɨ ra Abel tsa tsatɨ̱ tsa tsahñi̱ ra Caín yañi ra tsi ra, tan nda cuanda nɨñɨ ra Zacarías tsa tsahñi̱ nyɨvɨ tsitsi vehe ñuhu yatyin nu nyaá altar. Yacan cuenda catyí Nyoo tyin cua tatsi tuñi ra tsi nyɨvɨ tsa iyó vityin tsa catyí cuatyi nyɨvɨ tsa tsicoo̱ taha̱n tsanaha. 52 ¡Ndahvi nyooho ra maestro cuenda ley vehe ñuhu! tyin tumaa tsa tyihí xeehe ndo ndaha tucu yuvehe nu quɨhvɨ́ nyɨvɨ ityi nu nyaá Nyoo. Tan ndi maa ndo ña quɨhvɨ́ ndo nu nyaá Nyoo. Tan ndi ña tsahá ndo tsa quɨhvɨ inga nyɨvɨ tsa cuñí quɨhvɨ ―catyí ra Jesús.
53 Ndɨhɨ caha̱n ra Jesús tacan. Tan ra maestro cuenda ley vehe ñuhu naha ra tsihin ra fariseo naha ra, nduxaa̱n xaan ra naha tan quitsaha̱ nducú tuhun xaan ra naha tsi ra Jesús. 54 Tyin cuñí ra naha tsa cahan ra Jesús iin tsa ña vaha, tyin tacan tan cuvi tyaa ra naha cuatyi tsi ra.