17
Paulus ziru Silas tila ta Tesalonika a
1 Paulus ziru Silas tipa ma tila pa kar Ampipolis ma kar Apolonia, to tizem mi tila kar Tesalonika. Mi kar tina, lupŋana muriini kizin Yuda ta imbotmbot.
2 Tana Paulus ito mbulu kini, mi ikoŋuru lupŋana muriini tana. Ni imbotmbot kar tina pa wik tel. Mi aigule potomŋan ta boozomen tau zin Yuda keten su pa i, na ni ilelala lupŋana muriini kizin, mi ikamam mos pa Anutu sua kini, mi itomtoombo be ipei ŋgar kizin.
3 Ziŋan wal kar kan tizzo sua, mi ni iwesweeze kat sua ki Anutu ta iso pa Mesia bela ire yoyouŋana mi imeete, to imaŋga mini pa naala. Mi iso sua tana iur ŋonoono se ki Yesu. Tana iso pizin mi iso: “Keleŋ. Yesu ta aŋzzo yom pini i, ni Mesia tau.”
4 Tomtom kizin pakan tileŋ sua tiŋgi na, tire kembei sua ŋonoono. Tana tila ma tigaaba Paulus ziru Silas. Mi zin iwal biibi ki Grik ta tiurla ki Anutu mi tigabgaaba zin Yuda pa suŋŋana kizin i, ziŋan zin moori zanŋan pakan, ta tila tigaaba zin tomini.
5 Tamen zin Yuda tire iwal biibi timokor la kizin, to matan mburmbur. Tana tila tiyo tomooto sananŋan pakan ta tiwwa len sorok i ma tilup zin, mi timaŋga be tikuru zin kar kan lelen. Be molo som na, orooro biibi isala. To wis ma tila Yason ruumu kini, be tiru Paulus ziru Silas. Beso tindeeŋe zin ma iŋgi, to tiso tikam zin ma tipamender zin ila iwal biibi matan.
6-7 Tamen tila tiru zin ma som. To tiyaaru tataata Yason mi toŋmatiziŋ pakan ta ki Krisi i, mi tikam zin ma tila kizin peeze kan ki kar. Mi kalŋan izalla ma tiso: “Wal ta Yason ikam zin ma tila timbot ruumu kini na, tipa pa lele ta boozomen mi tipesese zin tomtom be tikam mbulu bozboozo. Mi iŋgi buri timar tipet kar kiti i. Wal tana tizorzooro tutu tau biibi itunu ŋonoono ki Rom iur na. Pa tisombe king toro imbotmbot tomini. Zaana Yesu.”
8 Iŋgi tipiri sua tiŋgi ila, to zin iwal biibi ziŋan zin peeze kan ki kar timaŋga ma tikam orooro biibi pa.
9 Tona zin peeze kan tiso pa Yason ziŋan waene bizin ma tikam pat pakan ma ila imbot kizin bekena ipamoto zin. Beso tikam mbulu toro sa mini som, to pat kizin imiili. Tiŋgiimi makiŋ, mana zin peeze kan tizem zin ma tila.
Paulus ziru Silas tila kar Berea
10 Timbot ma mbeŋ to, zin toŋmatiziŋ ta ki Krisi i karau men mi tiur Paulus ziru Silas ma tila pa kar Berea. Ziru tila tipet na, kaŋkaŋ ma tila pa lupŋana muriini kizin Yuda.
11 Zin Yuda ki Berea na, ŋgar kizin ambaiŋana. Tiliplip pizin Tesalonika kan. Pa tiŋgun talŋan pa sua, mi lelen ilip be tikam kat ka uunu. Tana aigule ta boozomen tiwatwaata sua ki Anutu, mi titirtiiri sua ta Paulus izzo na: Ko sua kini ŋonoono, som som?
12 Tabe zin Yuda boozo tiurla. Mi zin Grik nan ta zanŋan na, ziŋan tomooto pakan tiurla tomini.
13 Beso zin Yuda ta ki kar Tesalonika tileŋ Paulus uruunu kembei ikamam Anutu sua kini isu kar Berea tomini na, timar be tikuru zin iwal lelen mi tipese zin.
14 Tamen zin toŋmatiziŋ ta ki Krisi i loŋa men mi tiur Paulus ma ipera lene tai. Mi Silas ziru Timoti na, timbot men Berea.
15 Zin tau tiur Paulus na, ziŋan tipa ma tila ta kar zaanaŋana Atens a. To Paulus iso pizin ta kembei: “Kimiili ma kala mini pa Berea, to koso pa Silas ma Timoti be loŋa timar.”
Paulus imbot kar biibi Atens
16 Indeeŋe Paulus imbotmbot Atens mi inamnaama Silas ziru Timoti na, keteene malmal mi leleene ipata biibi kat. Pa irre la pa kar lene na, bok kat pa merere pakaamŋan kunun.
17 Tana ni ilelala lupŋana muriini kizin Yuda, mi ziŋan zin Yuda mi wal pakan ta tiurla ki Anutu mi tigabgaaba zin Yuda pa suŋŋana kizin na, tizzo sua. Mi aigule ta boozomen na, ziŋan zin wal ta timarmar pa nol muriini i tomini, ni ziŋan tizzo sua.
18 Zin wal ŋgarŋan tau tipaute zin tomtom pa ŋgar bibip i, timbot la uunu ru. Ta, tipaata zin be Epikurean. Mi uunu toro na, tipaata zin be Stoik. Ina zin tomini ziŋan Paulus tiparzorzooro. To pakan timaŋga mi tiparso pizin ma tiso: “A, niom kere. To na, iyyo kwoono paso? Ina sa ileŋ la kizin wal pakan, ta izzo na.” Mi pakan tiso: “E-e, iŋgi ko isombe ikam ma tuurla kizin merere sorok ta kizin wal pakan.” Tiso ta kembei paso, Paulus izzo pa uruunu ambaiŋana ki Yesu mi maŋgaŋana kini tau.
19 Tabe timaŋga mi titeege lae pini, to tikami ma tila pa lupŋana kizin biibi ta zaana Areopagus na. To tiso pini. Tiso: “Lak, niam leleyam be amkam kat sua ta nu zzo pa na.
20 Pa koroŋ pakan ta amleŋ nu zzo i, ina popoŋana piam. Tana leleyam be nu so mini mi amkam kat ka uunu.”
21 Pa zin tomtom ki Atens mi zin leembe ta timbotmbot tana na, re beso tileŋ sua popoŋana sa ta buri ipet i, na irao tilae timaare som. Timap ma kwon itekteege len mi timbombooren.
Mos ta Paulus ikam pizin Atens kan
22 To Paulus imaŋga mi imender la lupŋana tana matan mi iso: “O niom tomtom ki Atens, nio aŋkilaala yom kembei niom kosombe kembeeze kat pizin merere ta boozomen.
23 Pa aŋwwa pa kar lene ti, mi aŋrre zin koroŋ tau kuzuŋzuŋ pizin i na, aŋdeeŋe artaal ta. Mi bude ta imbot se i, ina iso ta kembei. Iso: ‘Merere ta niam amute zaana som, ta ampo artaal ti pini.’ Lak, Merere soŋana? Ni tau niom kuute i som mi kuzuŋzuŋ pini i, ta nio aŋzzoyaryaara uruunu piom i.
24 “Ni Anutu ta iur toono mi koroŋ ta munŋaana men ta timbot pa. Saamba mi toono katuunu ta ni. Mi urum suŋŋana kana ta tomtom zitun tiwwo pa naman na, ni imbotmbot pa som.
25 Som ni iru sokorei bekena tomtom tikam pini? Som. Pa ni itunu, ta ikam ma tomtom ta boozomen matan yaryaaraŋan, mi ikam koroŋ ta munŋaana men pizin.
26 Muŋgu kat, ni iur tomtom tamen ŋonoono. To tomtom tamen ŋonoono tina, ta tomtom ta boozomen un tipet pini, mi timasak ma tirao toono ta boozomen. Mi muŋgu kek, ni itunu ŋgar kini mi leleene iur pa lele pakaana boozomen tabe tomtom timbotmbot pa. Mi iur len mazwaana be timbot su toono kizin kizin.
27 Anutu ikam ta kembena bekena ipei ŋgar kizin tomtom ma tikam kinkiini be tiute i. Mi iti kembei tomtom mata pisŋana ta izoromrom kosa sa be ikam. Tamen Anutu, ni imbot molo pa tomtom sa som.
28 Pa pai kiti mi mboti kiti ta tombot su toono tiŋgi na, iti tombot se kini men tau. Mi ina kembei ta tomtom tiom mboe kan pakan tisombe: ‘Iti ta boozomen na, Ni lutuunu bizin.’
29 “Tana sombe Anutu lutuunu bizin iti, na irao takam ŋgar ma toso ni kembei koroŋ kunun ta tomtom tiurpewe pa pat milmilŋan na som. Pa Anutu ŋonoono na, ni kembei merere soroksorok ta tomtom matan iur, mi zitun tikam mos pa naman keteene na som.
30 “Ŋonoono, muŋgu zin tomtom kembei matan munŋan ma tiute i som. Tanata Anutu iŋgal matan pa sanaana kizin som. Mi koozi, ni iur sua pizin tomtom boozomen ta timbot irao lele ta munŋaana men be tizem kat mbulu kizin sananŋan mi titooro lelen.
31 Pa ni itunu iur nol pataaŋa kek be itiiri iwal ta timap timbot su toono ti pa mbulu kizin mi iur kadoono pizin. Mi kadoono tabe ikam pizin i, ko indeeŋe men. Mi tomtom ta, Anutu iuri ma zaana imender pa uraata tana kek. Mi iwal ta munŋaana men tirao be tikilaali paso, ni, Anutu ipei i ma burup ma imaŋga pa naala kek.”
32 Indeeŋe ta tileŋ Paulus kwoono la pa sua lwoono tau “burup ma imaŋga pa naala kek” na, tomtom kizin pakan tiseeŋge pini. Mi pakan na, tiso pini ma tiso: “Kozo kaimer to so sua tana mini ma amleŋ.”
33 To Paulus izem zin mi ila.
34 Mi tomtom pakan tiurla, tana tila tigaabi. Zin ta tito i ŋan na, kizin ta zaana Dionisis. Ni tomtom ki lupŋana biibi tana. Mi moori ta, zaana Damaris, ni iurla tomini. Mi zin pakan.