Ieisu ena veʼita bwanagaya
5
(Madiu 5:1–7:29)
Ieisu qabu qiduadi ʼitedi, ʼinega ʼwatovu bwanagaya ta omoʼe ʼinaya toabui, ta ana toʼabibodayavo wese iʼwatovu ʼinaya. ʼInega Ieisu veʼale veʼitedi vonaya,
Qaiawa vataya weaqina
(Luke 6:20-23)
* “Aiqabu nuanuadi ʼenaʼina Niboana Gwalagwalana naluveagatunaʼidi ina qaiawa,
mana mahala ena ʼEbeluvine taudi weaqidi.
* Aiqabu baʼitaga me edi dou nawale ina qaiawa,
mana Yaubada naluʼaiʼaiedi.
* Aiqabu edi ilivu nuvana ina qaiawa,
mana nawale Yaubada bwaʼobwaʼo qabuna naneidi.
* Aiqabu nuanuadi ilivu aqiaqina be tunutunuqina naveʼenaʼi ʼidia ina qaiawa,
mana Yaubada ilivu nana nagiveʼifoqeyea ʼidia.
Aiqabu tonuakolokolo ina qaiawa,
mana Yaubada wese nanuakolokoloyedi.
Aiqabu giwalidi vunavunaqidi ina qaiawa,
mana nawale Yaubada ina ʼitea.
Aiqabu togivenuadaumwala ina qaiawa,
mana nawale Yaubada naʼawanatunedi.
10  * Aiqabu vita ilobelobea tomotau ʼidiega edi fewa tunutunuqina Yaubada weaqina e ina qaiawa,
mana nawale mahala ena ʼEbeluvine ʼinaya ina lugu.
11  * “Ta ʼeguma tomotau ina vegilemi be vita taha taha ina giveʼifoqeyea ʼimia ta wese uʼavega ina ʼawaluveifemi mana omiʼa agu toʼabibodayavo, e ʼinega tua omiʼa ona qaiawa. 12  * Luaqiaqiemi be ona qaiawa qiduana, mana ami veʼia ʼenaʼina mahalaya ʼenoʼenova. Mana baʼe ilivu diavona tomotau lova wese iviaqia Yaubada ena tovesimasimanayavo ʼidia.
Veʼita mwadeʼwa be simatala weaqina
(Maki 9:50; Luke 14:34-35)
13 “Omiʼa ʼidewani mwadeʼwa totoa bwaʼobwaʼo weaqidi. Ta ona nuaia, ʼeguma mwadeʼwa nuʼwana nagumwala ge wese ana fata navedibidibi ʼevivi, waisa? ʼInega nagibwa ta kana guiwaqa yavulea ta tomotau ina vavefwayefwayea.
14  * “Ta wese omiʼa kavonaya simatala totoa bwaʼobwaʼo weaqidi. Vonahaqiaqi, omiʼa kavona taha ʼabaga simasimatalina bwanaga debanaya, ta ʼabaga nana tomotau qabudi adi fata ina ʼitea. 15  * Ta ʼeguma lamufa niʼa kagabuya ʼinega gebu ʼulena gamonaya kana talakabubui, ta ʼesi luaqiaqiea be ʼebeaʼu debanaya kana aʼuya ta ʼinega vanue gamona nasimatala aqiaqiea. 16  * Ta omiʼa wese ʼidewanina luaqiaqiemi be emi ilivu simasimatalidi ona veʼitayedi tomotau ʼidia, be yaqisa ina ʼitedi ta Tamami mahalaya ina awatuboya.
Veʼita luvine weaqina
17  * “Ge ona vonaya be yaʼa yamai Mosese ena luvine ta wese tovesimasimana edi veʼita sabi ʼewa yavulidi. Ta ʼesi yamai sabi giveʼifoqe aqiaqiedi. 18  * Vonahaqiaqi, mahala be bwaʼobwaʼo ina awala, ta ge taha yani goyosikwa otaqina luvine gamonega nahawala ana laba Yaubada ena nuanua naʼifoqe luvine nana ʼinega. 19  * Ta ʼeguma togama luvine dina ʼidiega taha yani goyosikwana nanogea be tomotau wese ʼidewani naveʼitedi ina viaqia, ʼinega tauna ana wawa navegoyo otaqa mahala ena ʼEbeluvine gamonaya. Ta ʼesi ʼeguma taha toga luvine dina namatayaga aqiaqiedi ta naveʼitayedi tomotau ʼidia, e tauna ana wawa naveqidua mahala ena ʼEbeluvine gamonaya. 20 Ta wese yavonemi, ʼeguma omiʼa emi ilivu ge naveaqiaqi vaʼine taudi Falisiavo be luvine ana toveʼitayavo edi ilivu ʼidiega, e ʼinega ge ami fata mahala ena ʼEbeluvine ʼinaya ona lugu.
Veʼita diavilavila ta luveʼaliga weaqina
(Luke 12:57-59)
21  * “Luvine ʼituʼituwaina tubudavo edi tutaya niʼa onoqolia vonaya,
‘Ge una luveʼaliga. Ta ʼeguma taha toga una luveʼaligia nawale luvine una lobea.’
22  * “Ta yaʼa yavonemi ʼeguma taha toga taina ʼinaya nanualuveifa luvine nalobea. Ta wese ʼeguma taha toga iana naʼawaluveifea luvine nalobea kaniselayavo ʼidiega. Ta wese ʼeguma taha toga iana navona veʼalatea, e nawale nalugu ʼaiwe ʼalaʼalata ʼinaya. 23  * ʼInega ʼeguma eu nei kavovo umimiea ʼebeveguba Yaubada ʼinaya sabi aʼuna, ta taiu ena luveifana ʼiuya unuaia, 24 e ʼinega luaqiaqieu eu nei kavovo una aʼuya ʼebeveguba diʼwenaya ta una madutauya taiu ʼinaya be maega ona veiana ʼevivi. ʼInega ʼabiboda una ʼevivi mai be eu nei kavovo una aʼuya ʼebeveguba nana ʼinaya.
25 “ʼInega ʼeguma voalau natauyeu toluvine matanaya kotu weaqina, ʼinega nugweta lukwayavonega ona madugivetunuqia maega. Ta ʼeguma gebu, nawale voalau natauyeu toluvine ʼinaya be toluvine nana naveʼineieu vanue ʼebeyoqona ana toʼitamaki ʼidia, ta ina fela luguyeu vanue nana ʼinaya. 26 Ta ge wese ina awafeleu be una ʼifoqe ana laba au aga una vemaisa ʼovoia.
Veʼita luabu weaqina
27  * “Luvine ʼituʼituwaina niʼa onoqolia vonaya, ‘Ge ona luabu!’ 28 Ta yaʼa yavonemi ʼeguma taha ʼoloto vaqivaqina vavine naʼitea ta nuanega nainabo ʼwaivea, e ʼinega tauna giwalinega luabu niʼa viaqia. 29  * ʼInega ʼeguma matau au ʼataqiega nagivebeʼuyeu, ʼinega una giou yavulea. Mana ge taha yani qiduana ʼeguma ʼwafiu duʼuna taʼa mona una ʼitaʼavea. Ta vonahaqiaqi, yani luveifa otaqina ʼeguma mabubuyau ina felawebuieu ʼaiwe ʼalaʼalata ʼinaya. 30  * Wese ʼidewani ʼeguma nima ʼataqiu nagivebeʼuyeu, ʼinega una daʼa yavulea. Mana ge taha yani qiduana ʼeguma ʼwafiu duʼuna taʼa mona una ʼitaʼavea. Ta vonahaqiaqi, yani luveifa otaqina ʼeguma mabubuyau ina fela webuieu ʼaiwe ʼalaʼalata ʼinaya.
Veʼita saʼila weaqina
(Madiu 19:9; Maki 10:11-12; Luke 16:18)
31  * “Luvine ʼituʼituwaina wese vonaya,
‘ʼEguma taha toga nuanuana moqanena nasaʼiledi, ʼinega saʼila ana leta namaduʼwayavia ta moqanena naneidi.’
32  * “Ta yavonemi, ʼeguma taha ʼoloto nuanuana moqanena nasaʼiledi ta taudi ge luabu ida viaqi mali ʼoloto maega, e ʼinega ʼoloto nana niʼa luveifana viaqia ʼeguma taudi ina vaqi ukamana ʼoloto vauvauna ʼinaya, e ʼinega ʼoloto vauvaunana wese luabu ilivuna viaviaqia.
Veʼita vona fofofola weaqina
33  * “Wese niʼa onoqolia luvine ʼituʼituwaina vonaya,
‘ʼEguma Yaubada ʼinaya ovona fofofola, gebu emi vona diavona ona qeunidi ta ʼesi ona ʼitamakidi be ona viaqidi.’
34  * “Ta yaʼa yavonemi, ge ona vona fofofola mahala ʼinega, mana oaʼena Yaubada ena ʼebetoa. 35  * Ta wese gebu bwaʼobwaʼo ʼinega ona vona fofofola, mana baʼena Yaubada ʼaqena ana ʼebeaʼu, be wese gebu Ielusalema ʼinega, mana ʼabaga omoʼena Kini qiduana ena ʼabaga. 36 Wese gebu ʼunuʼunumi ʼinega ona vona fofofola, mana ge ami fata debami ʼaidegana ona givilei be naluʼwadaeyei nage nalukwausi. 37 ʼEguma taha yani ami fata ona viaqia ʼinega ona vona ‘ʼAo’, ta ʼeguma ge ami fata ʼinega ona vona ‘Gebu’. Mana ʼeguma emi vona naveʼeala e vona nana Seitani ʼinega.
Veʼita mebu weaqina
(Luke 6:29-30)
38  * “Niʼa onoqolia luvine ʼituʼituwaina vonaya,
‘ʼEguma taha toga matau naluveifea ʼinega wese matana una luveifea. Wese ʼeguma taha toga alau naʼaumwedia ʼinega oʼa alana una ʼaumwedia.’
39 “Ta yaʼa yavonevonemi, ʼeguma taha toga ilivu luveifana ʼiuya naviaqia ge nimana una veʼiei. Ta ʼinega ʼeguma togama ʼaeʼaeu navunuqia, ʼinega una awafelei ta wese diʼwenega navunuqia. 40 Ta wese ʼeguma togama ena nuenuega naʼebeʼeweu natauyeu vetalaʼai ʼinaya ta au kaleko naʼewea, e ʼinega wese au kwakwalufai una awafelei naʼewea. 41 Wese ʼeguma taha toga naluvineu ena kulufa una ʼavala ona tauya taha ʼabaga ʼinaya, e ʼinega wese una awafeleu be ʼabaga vemagilafuna ʼinaya maega ona tauya. 42 Ta wese ʼeguma taha toga ʼiuya navenoqi taha yani weaqina ʼinega yani nana una neia, ta gebu una vegagalei.
Ada aviayavo kana veyolubedi
(Luke 6:27-28,32-36)
43  * “Luvine ʼituʼituwaina niʼa onoqolia vonaya,
‘Emiavo ona veyolubedi, ta ami aviayavo ona vevoalanedi.’
44  * “Ta yaʼa yavonemi voalamiavo ona veyolubedi, ta wese taudi iveaviemi weaqidi ona venoqi. 45 Baʼe ʼinega Tamami mahalaya naʼawanatunemi, mana tauna veyoluba ʼiuna be ʼinega tauna ena babaʼau nagiveyayaqia toaqiaqidi ta wese toluveifadi ʼidia, ta wese ʼwei awafelea taudi tunutunuqidi ta wese ge tunutunuqidi ʼidia. 46 Ta ʼeguma emiavo dimo ona veyolubedi ge ana fata veʼia Yaubada ʼinega ona ʼewei, mana takesi ana toʼewa wese ediavo iveyolubedi. 47 Ta wese ʼeguma emiavo dimo ona veiaianedi, ʼinega ge ami veʼia ona ʼewei, mana vaina tomotau Yaubada ge ida vetumaqanea taudi wese ediavo iveiaianedi. ʼInega taudi be omiʼa emi ilivu lelelea. 48  * Ta omiʼa luaqiaqiemi be emi ilivu naveaqiaqi otaqa ʼidewani Tamami mahalaya.”
* 5:3 Ais 57:15 * 5:4 Ais 61:2-3; Ve 7:17 * 5:5 Same 37:11 * 5:6 Ais 55:1-2 * 5:10 1Fit 3:14 * 5:11 1Fit 4:14 * 5:12 2Yani 36:16; Via 7:52 * 5:14 Ion 8:12; 9:5 * 5:15 Mk 4:21; Lk 8:16; 11:33 * 5:16 Efe 5:8-9; 1Fit 2:12 * 5:17 Lom 3:31 * 5:18 Lk 16:17; 21:33 * 5:19 Iem 2:10 * 5:21 ʼIfo 20:13; Luve 5:17 * 5:22 1Ion 3:15 * 5:23 Mk 11:25 * 5:27 ʼIfo 20:14; Luve 5:18 * 5:29 Md 18:9; Mk 9:47 * 5:30 Md 18:8; Mk 9:43 * 5:31 Luve 24:1-4; Mk 10:4 * 5:32 1Kol 7:10-11 * 5:33 Luve 23:21; Luvi 19:12; Naba 30:2 * 5:34 Ais 66:1; Iem 5:12; Md 23:22 * 5:35 Same 48:2; Ais 66:1 * 5:38 ʼIfo 21:24; Luvi 24:20; Luve 19:21 * 5:43 Luvi 19:18 * 5:44 ʼIfo 23:4-5; Lk 23:34; Via 7:60; Lom 12:14,20 * 5:48 Luvi 19:2; Luve 18:13