Baluwa jaka Paulo kwa
Bhalumi
Ulongulelo
Ihobhaleka Chitabu cha Bhalumi chakalembakiki na Mtumi Paulo pachilanda ja chaka cha 54 na 58 baada ja kubhelakeka Yesu Kristo. Mbaka panihapa Paulo akabhi akali ngakuhika ku Loma, bhela akatumiki baluwa jeniheji nahuli kubhapwaghi Bhakristo bhabhatama ku Loma ambabhu bhakahangaghini, Bhayahude na bhandu bha mataifa ghangi. Akalembiki baluwa jenu koni akabya ku Kolinso pandu ambapu nde paakabhi atama kwa chikahi chenihechi. Paulo akalembiki baluwa jenjenu koni akabya na ndandi ja kubhapala bhandu bha inchi yokapi bhunhobhalyaje na kuntii Yesu Kristo, (Sula 16:26).
Chitabu cha Bhalumi nde chitabu chechibhi na umuhimu ukolongwa kwa bhandu bhokapi bhabhunhobhalela Kristo bha kila pandu na kwa chikahi chokapi, maghambu mu baluwa jenu Paulo alongela palanga ukengaleku ambau tuweza kuupata kupetela kwaka Yesu Kristo. Kabhete Paulo akalombanishi Malobhi Manyahi ghaka Yesu Kristo na Lulaghilu lwa Mwande. Bhasomi bhamaheli bha mambu gha Bibilia bhahobhalela kubha msitali ghoujema ngati nguzu ngolongwa na ambau ugusa ubholu wokapi wa chitabu chenu nde ghola ghoupatikana, (Sula 1:16), ghoupwagha, “Nepani ngachenaghabhone iyoni Malobhi Manyahi ghaka Kristo, kwa ndandi libhi na makili ghaka Chapanga gha kubhakengalela bhokapi bhabhunhobhalela, kutumbula na Myahude hoti, na kwa mataifa ghangi bhelabhela.” Pandu pa kutumbula pa Chitabu cha Bhalumi Sula 1-12 chitotwili mambu ghaghatopiki na gha mkati gha elimu jaka Chapanga, na pandu pakabhele pa chitabu chenu (Sula 13-15) chibhili na malaghalakilu ghamaheli ghaghalongalela lihengu au kutama ngati Mkristo kwa itendu na kwa kila chindu.
Ghaghabhihomu
Paulo atumbula kulemba baluwa jaki kwa kuliloghola mweni, na kupwagha kubha nde akanane bhaabhalembela (Sula 1:1-15).
Kabhete Paulo andongalela mundu moabhelili na ukengaleku ghouweza kupatikana kwa kupetela kwaka Yesu Kristo (Sula 1:16-11:36).
Kubhokela panihapa Paulo abhoha malaghalakilu gha Bhakristo moibhapalakila kutama (Sula 12:1-15:13).
Paulo ajomulela baluwa jaki kwa Bhaloma kwa kubhalamukila bhandu bhabhakabhili mkati ja likanisa la ku Loma (Sula 16).
1
Nepani Paulo, mtumika waka Yesu Kristo, joakalowakiki kubha mtumi, na kutengakeka kwa ndandi ja kutangaza Malobhi Manyahi ghaka Chapanga.
Malobhi Manyahi ambaghu Chapanga akajomwi kughalaghila kwa indela ja bhalota bhaki mu Malembu Mahuhu, yani malobhi panani jaka Mwana waki, joakabhelakiki mu lubheleku lwaka Daude kwa ntundu wa hyegha, na ambaju kwa makili ghaki na Roho ja uhuhu akalangakiki kubha Mwana waka Chapanga, kwa kuhyohakeka kwaki kuhuma kwa bhabhapotile, yani Yesu Kristo Bambo witu. Ambaju kwa kupetela kwaki na kwa ndandi ja lihina laki, tujopalili chihomu na utumi nahuli kubhalowa bhandu bha inchi yokapi bhapata kuhobhalela na kutii. Mabhanganya bhelabhela nde papamu na bhandu bhanihabha, ambabhu mlowakiki kubha bhahaghulika bhaka Yesu Kristo.
Bhela, nundembela mabhokapi mwembi ku Loma, mwempalakiki na Chapanga, na kulowakeka kubha bhahuhu bhaki.
Chihomu na chibya kwinu, na lukwali loluhuma kwaka Chapanga Atati witu, na kwaka Bambo Yesu Kristo.
Lilobhu la kuchengula
Kutumbula, nunchengula Chapanga wangu kwa indela jaka Yesu Kristo kwa ndandi jinu mabhokapi, maghambu uhobhalelu winu utangazwa kundema wokapi. Kwa ndandi Chapanga jonuntumakila kwa roho jangu jokapi kwa kutangaza Malobhi Manyahi ghaka Mwana waki, nde mlandilu wangu kubha nunkomboka namaa, 10 machobha ghokapi mu malobhu ghangu. Nundobha Chapanga ngati anaapalike, ambekya mbekenyu jinyahi ja kuhika kwinu hoku henu kateki. 11 Kwa ndandi ndokule namaa kumbona, nahuli nanamu muwezaje kupata nhupu ya kiroho na mpata kujema kwa ukangamalu. 12 Nde kupwagha kubha tupata kujeghaleka mtima: Uhobhalelu winu unyeghala mtima nepani, na uhobhalelu wangu unjeghala mtima mwehapa.
13 Bhalongu bhango, mbala mmanya kubha chikahi chamahele nakaholaki kuhika kwinu hoku, nambu nhibhalakiki mbaka sajenu. Nahuli nhwezaje kubhapata bhahobhalela pachilanda jinu ngati monakapati kwa mataifa ghangi. 14 Mi na lihengu kwa bhandu bhokapi, Bhagiliki na bhangakubha Bhagiliki, na bhabhabhi na mbulau na bhangakubha na mbulau. 15 Bhela, nepani bhelabhela ndokule namaa kutangaza Malobhi Manyahi kwinu mwenga mwentamani ku Loma.
Makili gha Malobhi Manyahi
16 Nepani ngachenaghabhone iyoni Malobhi Manyahi ghaka Kristo, kwa ndandi ghabhi na makili ghaka Chapanga gha kubhakengalela bhokapi bhabhunhobhalela, kutumbula na Myahude hoti, na kwaka Mgiliki bhelabhela. 17 Kwa ndandi Malobhi Manyahi ghalangiha palanga ntundu Chapanga moabhajetakalela bhandu kubha bhambone palongi jaki, kutumbu pakutumbula mbaka pakujomukela, ngati moilembakike mu Malembu Mahuhu, “Joajetakalewa palongi jaka Chapanga anaatama kwa uhobhalelu.”
Lihakau la bhandu
18 Kwa ndandi inyela jaka Chapanga jibhonakini kuhuma kunani kumahunde panani ja bhandu bhokapi bhangakuntii jombi, na uhakau wa bhandu bhabhahibhalakila chakaka kwa uhakau. 19 Maghambu mambu ghala ghaghuntenda Chapanga amanyikanaje kwabhu ghabhi palanga mkati jabhu, kwa ndandi Chapanga abhalangihi kwabhu hotuhotu. 20 Kutumbu Chapanga paakabhombiki ndema, makili ghaki gha mileli na Uchapanga waki, hata ngati ngacheibhonikana kwa mihu, imanyikana palanga. Bhandu bhaweza kughamanya makili ghanihagha kubhokana na hindu yeniheyi yeakabhombiki Chapanga. Bhela bhandu ngabhikubhi na indela jokapi jela ja kulikengalela. 21 Maghambu hata ngati bhakummanyi Chapanga, ngachebhundumbalili kubha nde Chapanga wala kunchengula, nambu maholalelu ghabhu ghakabhi gha king'ang'a na malangu ghabhu matopu ghatweli lwihi. 22 Bhalibhona kubha bhabhi na mbulau, koni bhang'ang'a. 23 Bhakotoka kunjojabhela Chapanga joatama mileli, nambu bhajojabhela imong'umong'u yeibhi ulenganesu waka mundu joapotela, ijuni, ulenganesu wa hinyama, na ihumbi yeikwabha.
24 Bhela, Chapanga akabhalekiki bhajengalya utokulelu uhakau wa mitima jabhu, bhaujengalya uhakau, na kuhenganela mambu gha iyoni kwa hyegha yabhu. 25 Maghambu bhakang'anambwili chakaka jaka Chapanga kubha upuhe, bhakachijojabhili chiumbi badala jaka Joabhombiki, joapalika kulumbalika mileli! Amina.
26 Bhela, Chapanga akabhalekiki bhajengalya utokulelu wabhu uhakau. Hata akambomba bhabhu bhakang'anambwili kutumika kwa asili kokupalika na hyegha yabhu, kwa kutumila kwangakupalika. 27 Hata akanalomi nabhombi bhelabhela bhakakulekiki kutumika kwa asili kwaka mwanalomi na mbomba, na kubhelalanela utokulelu bheni kwa bheni. Akanalomi bhehenganela mambu gha iyoni, na kwa kuhenga bhenibhela bhaliletela bheni mang'ahiku ghabhapalika kwa uhakau wabhu hoghu.
28 Maghambu nabhombi bhakakaniki uchakaka ghobhumanya panani jaka Chapanga, bhela Chapanga akabhalekiki bhajengalyaje malangu ghabhu mahakau, nahuli bhahenga mambu ghangakupalika kughahenga. 29 Bhatweliwi na kila ntundu wa uhakau, uhakau, ulohu, na kuponja. Bhatweli wihu, kukoma, milomu, kukolowa, maholalelu mahakau, na kughamba, 30 kukopunganela, bhabhunhakalila Chapanga, bhabhatondola, ing'omu na kulibhona, bhaholalela nakanopi kuhenga mahakau, bhangakubhatopela bhabheleka bhabhu, 31 bhang'ang'a, bhabhaheketa malaghilu, bhangakubhapala bhalongu bhabhu, na bhangakubha na chiha kwa bhangi. 32 Bhamanyi kubha Shelia yaka Chapanga ipwagha kubha bhandu bhabhahenga mambu ngati ghanihagha ibhapalika kupotela. Nambu hata bhenibhela, ngachebhajendale kughahenga mambu ghanihagha bheni pela, nambu hata kujetanganela na bhala bhabhaghahenga mambu ghanihagha.