Lukas
Sek wene Lukas en dirup watigi
1
Nenasin Teyopilus wai. It ap wisane en yi wene ndi wene nit nenanggelekma oklagagi ako mbilinogo dirup mbaluguluk ogagagwa. Dirup mbaluguluk ogagu dugwit, Yesus asinggigi hudi en oklagagi inil hugu lagagwarik sek wene yugeregek nagu lagagwa ako, mbilinogo yukneragagwa ako ndatak, it dirup mbanggugwa. 3-4 Dirup mbanggu lagagwarikmu, an ogo, endak asinggigi hudi en oklagagi ovok ilim erogo adem senbaluk, yi wene ndi wene hat mamulhogogwa ako, “Yi avyarat,” ombarinok yiluk, mbilinogo dirup mbalhirup oknita halok, mbalhisiga o.
Yohanes endaklarup yugeragagi wene
Ap Herodes* o Yudea inis ombok vagago werekma, ap imam ambi inis Sakaria inis unggul Avia menda welagagi. Eke, at ogwa andi, Harun ombawi wigalek menda inis Elisavet welagagi. Iperen Nenasin Ala en, “Yerogo ogarup, nderogo ogarup,” wene yugup adik ogagetek mondok atma nggedok ogarit nagu lagagwarikmu, Ala en it enendawi mondok mot inigu lagagi. Enendawi mondok mot welagagwa ovara, hwa Elisavet ako, wimbu welagagirikmu, eneyak-enabut mondok dek hegek iperen enanggok agagwa.
Ndugwis ambi vaga, ap Sakaria ako owa-aot imam-imam Avia menda inim Ala awi valekma ogarup vanggo iri lagagimu, at Sakaria ako Ala awi valekma andoma yavup imam menda ogagya lagagi.§ Ogagyama, it ap imam en, “Ala awi valekma ilim akoma amben eve sek menda ako, sa en hali ba nunggwigya hamwi,” yiluk, helep enggen vaga avut mbanggu lagagwa enandogon ogagu lagagwa ako, ogagu-sigik, helep enggen vaga ap Sakaria inis mekbagagwa. 10 Mekbagu lagagwama, ap Sakaria ako Ala awi valekma ilim o mogama akoma nunggwigya lagagirik, amben eve sek menda hali bagya hegek, ap akwa homago ako ovok erogo wasim dugwit, samban ogagagwa. 11 Samban ogagusigik, amben eve sek menda ako hali bagyama, Ala yonggo malaikat ambi amben eve sek menda hali belagwima inggis amot vikit adema mendek yi wagya hagagi. 12 Higya lagagirik, anggela wunggu dugwit, alon wisane agya lagagimu, 13 at malaikat ako en iri dugwit, “Sakaria wai. Halon habuk. Hat samban ogagya lagagin ako Ala ovok aruk hunggigirikmu, hogwa Elisavet ako habut ap at endarisogon. Endatya halok, inis Yohanes salinok yiluk, yukhisiga. 14-15 Hat hendawi mondok adenggen wisane hayogon. Eke, at endaklasogon andi vaga, Nenasin Ala en at ap ombok ombarisogon atma avakwa wisane enendawi adenggen umbutu dogosogom. Eke, anggur amburup inim, amburup anye nenek oginivisiga menda inim, at mondok ninggya dogobuk. At ao isa endawima en Averiniki endawima mondok werek endaklasogon. 16 Aren avakwa Iserael menda** wisane eneyami vaga suguliluk Enasin Ala avema warupwak yiluk, okbugu dogosogon. 17 Averiniki ap Elia†† ovaga agya lagagirik, anye vaga ogagya lagagi ako, Yohanes ovaga akluk, anderogo ogagya dogosogon. Nenasin warigiluk ogagya hegek, at endak okbigik lagya dugwit, enasini enendawi enaburi inim dambubugu, it avakwa enendawi mbuk agarwik ako, it ap enendawi werek dugwit, Ala Wene dibaluk sek adigat ogasagwi ako it ndatak ogagu dogopwak yiluk, okbugu, eke, Nenasin warup ako avakwa enendawi dik-duk erek dogopwak yiluk, at ake vipuk erogo bugu, ogarit lagya dogosogon o,” yiluk, yugogogi.
18 Andi yugugu lagagimu, malaikat yagagi ako Sakaria endawi avyarat embetetek dugwit, “An ovok nanggok agirik o. Eke, nogwa ogo, anderogo agarik atma, yuknigin ako avyarat ogarup andi, wakhegek ngga ogarimi vaga nelup arimi?”
19 Yugugu lagagimu, malaikat ako en, “An andi, Nggaviriel aro. An Ala inim agirik atma, sek wene yi, wolok, ‘Yuguri elak o,’ yuknugu lagama, yukhiri wagi o. 20 Anen wene yukhigis ako eyave oklarup hudi vaga ndatak ogarisogon ovara, hat an yukhigis andi avyarat embetetekma, eyave oklarup atma des yi wagetek hegek, yogak andi, hane mondok dek agya dogomindik, hane yup meyan hayogon o,” yiluk, yugogogi.
21 Andi yugu-sigik, avakwa weram Sakaria sokhugwi ako en yugu dugwit, “Ala awi valekma en wulu wagetek adigat yi, nggarogonggan aga? Wi!” yiluk, yugusim, 22 Sakaria wulu wagya lagagimu, ane yugeraup meyan hugu lagagwarik, “Ala awi valekma dugwit, nogo heda abi heda higya lagarik, ane dek aga ai?” umbutu-sigik, at ako anedek we un inggi wene vaga adigat yugirigya lagagi.
23 Andi en, at Sakaria ako Ala eyavup ogarup ako ovok dek agya lagagimu, amwa winggigi. 24-25 Amwa wunggu lagagirik, werekma, hivis, ogwa Elisavet ako avula agya lagagirik, “Nasin Ala en nabwa nimbita dugwit, avakwa enanggelekma nanggadi embetek lagya lagagis ako, dek arupwak yiluk, o yogak yi vaga okbanenggas ai,” yiluk, mbauk amwa hegek, saut 5 welagagi.
Yesus endaklarup yuguri wagagi wene
26 Elisavet ako avula agagi hegek, saut 6 agya lagagimu, Ala en malaikat Nggaviriel ako o Nggaliliya kota Nasaret andoma lakba lagagi. 27 Hwa sawe ambi ap hagap mbanggitek inis Maria adema lakba lagagi. At Maria ako ap ambi inis Yusup, Daut‡‡ ombao wigalek menda onggo bago mirik welagagi. 28 Malaikat ako en Maria adema lagya lagagirik, at yugugu dugwit, “Narup Maria wa! Nenasin Ala habwa imbita dugwit, adenggen wisane hovaga bagagas. At hinim at agarik o!”
29 Yugogogi ako, Maria mondok endawi obak agya lagagirik, “Nggarogo yiluk anderogo yuknigas?” 30 imbita lagagimu, at malaikat ako en at yugugu dugwit, “Maria wai. Halon habuk. Ala habwa imbita dugwit, adenggen hovaga bagaup embetarikmu, 31 havula agya dogomindik, ap at endarisogon o. Endakbaluk, At inis Yesus salop. 32 At mondok ap ombok at dogosogon. Avakwa en, ‘At Mondok Siyalek Dombok Agarik abut yi aro,’ yugu dogosogom. At ombao Daut inis ombok dugwit, wene yugirigya lagagi ako, aveloma wene yugirigya dogopwak yiluk Nenasin Ala en mekbayogon. 33 At Yakup§§ ombawi wigalek enowa inis ombok dugwit wene mondok-mondok yugirigya dogosogon. Eke, At avema bisaligama ako, dek asogonbuk mondok-mondok dogosogon.”
34 Yugugu lagagimu, at Maria en malaikat ako yugugu dugwit, “An ap ao nagap mbanggitekma, yuknigin ako andi, nggarogo navula arimi?”
35 Yugugu lagagimu, malaikat ako en, “Averiniki hovaga wambu wagya hegek, at Mondok Siyalek Dombok Agarik anye okbaga wagya dogomima, havula agya dogomindik, hat heyak endarisogon ako avakwa en, ‘Wii, mondok sek adik denek agarik yi, Ala abut aro,’ yugu dogosogom. 36 Eke, howa Elisavet ako ovok anggok agagi hegek, at ogo avula aga o. ‘Hwa wimbu o,’ yugu lagagwa ako ovara, avula agagi hegek, vage saut 6 agarikmu, yukhisiga o. 37 Ala en ambi ogarup ombasiga halok, ambi meyan asiga dek, atma at ogasiga o,” yiluk, yugogogi.
38 Yugugu lagagimu, at Maria en, “E o. Nasin Ala ayeloman an atma, yuknigin ako andi, mondok ndatak okbanupwak o,” yiluk, yugugu lagagimu, malaikat ako en Maria hekbaluk, winggigi.
Hwa Maria ako en hwa Elisavet adema lagagi wene
39 Malaikat ako vage wunggu lagagimu, hwa Maria ako amwa en lagya lagagirik, Sakaria amwa o kota ambi o Yudea andoma ndom vaga vupuk inggigi.
40 Inggya lagagirik, ap Sakaria amwa nunggwigya dugwit, ogwa Elisavet ako wa yugogogi. 41 Maria wa yugogogi Elisavet en aruk hunggu hegek, isa endawima en avyak ako wadok iri hagagi. Wadok iri halok, Averiniki ako hwa Elisavet endawima hobo-hobo ari nunggigya lagagimu, 42 at ane ombok vaga iri dugwit, “It akwa nin inigik arova, Ala adenggen hat hadigat ombok erogo hovaga agarik o. Eke, heyak hendawima agarik ako ogo, Ala en adenggen ovaga bagya dogosogon o. 43 An sa nombakluk nadema wagen? Hat an Nasin Inis Ombok isa aro. 44 Wa yuknigin ako naruk hunggu neyagek, avyak nendawima en adenggen imbita dugwit, wadok iri higi o. 45 Nasin Ala yukhigas ako atma asogon avyarat embeten vaga, hadenggen wisane hayogon o,” yiluk, yugogogi.
Maria en ndawi vaga Ala siyabagagi wene
46 Yugugu lagagimu, at hwa Maria ako en iri dugwit,
“An nendawi vaga Nasin Ala siyabaliga o.
47-49 Nagap wendarisiga menda Ala ako en,
An At ayeloman sovalek neyagek il neyagagirikmu,
At vaga nendawi adenggen wisane haliga o.
At Ala Mondok Anye Werek ako en iya erogo okbaninggigirikmu,
Avakwa ovok erogo yogak yi hudi en hivis mondok-mondok ‘Endawi adenggen wisane okbagagi o,’
yiluk, yugu dogosogom o.
At inis Sek Adik Denek agarik o.
50 It avakwa At enalon umbutu-selok, yogak endago inim, vivis endago inim, ovok erogo at Ala aigwak abet en okbugu dogosogon o.
51 At Ala inggis anye vaga it avakwa enendawi siyabetaup wenggelit lagwi ako haryogo wibugu,
52 It ap ininis ombok wene yugerelagwima akoma en sovalogo bugu,
Eke, it enendawi sovalek agarwik ako siyabugu,
53 It uvup agarwik ako eve sek menda wisane enagaum erogo wogorigya,
It ap ininggi werek ako wogeregetek we un lakbugu,
Ogagya lagagi o.
54-55 Eke, wene o muk nenasini Averaham*** ombawi wigalek menda inim mondok-mondok naigwak abet en okbugugu dogosogon yugeragagi ako,
wenggenggu dugwit, nit at ayelomani Iserael menda yonggat ninivi wagagi o,”
yiluk, yagagi.
56 Iri lagagirik, hwa Maria ako Elisavet inim dugwit, saut henggam welagagirik, amwa eyami vaga winggigi.
Ima Wombabisaup Yohanes endaklagagi wene
57 Andi en, hwa Elisavet eyak endaklarup hudi agya lagagirik, eyak ap at endaklagagi. 58 Endaklagya lagagimu, at inim agarwik, at owa-asin inim, Nenasin Ala aigwak abet en okbagas hunggu lagagwarik, at inim enendawi adenggen agu lagagwa.
59 Enendawi adenggen agu lagagwama, endaklagagi hegek, ndugwis 7 dukluk, hutun avyak ako agap mbaluguluk, adema lagagwa.††† Adema lagu lagagwarik, agap mbabaluk, “Inis andi, asin Sakaria inis ndatak salusogom,” umbutugwa ovara, 60 at isa en, “Dek o. At inis andi, Yohanes aro,” yugeragagi.
61 Yugirigya lagagimu, iren, “Howa-hasin ininis anderogo ambi salek dekma, inis Yohanes andi, nano yiluk salup yegen?” 62 Yugu lagagwarik, ininggi vaga wakhegek asin yugugu dugwit, “Inis ngga salup embeten?”
63 Yugugu lagagwama, Sakaria en papan tulis ambi nggino yugirigya lagagirik, wogugu lagagwama, “At inis Yohanes aro,” yiluk, dirup mbanggigi. Mbanggya lagagimu, avakwa ovok en, “Wi!” yiluk, vok yagagwa. 64 “Inis Yohanes aro,” yiluk, dirup ao mbanggya hegek, asin ako ane hutlagya lagagimu, ane yigiluk ogagya dugwit, siyabagagi. 65 Andi ogagagi vaga it inim agarwik ako enalon wisane agagwa. Eke, it avakwa o Yudea ndom vaga agarwik ako en yi wene ndi wene oklagagi ako mbilinogo yugeregek lagagwa. 66 Wene yagan nagwis ako it ovok erogo enaruk hunggu lagagwarik, dibaluk, Nenasin Ala avyak ako inim agarik hugu lagagwarik, “Avyak yi, sawe agya dogomindik, nggarogo dogogwi?” yiluk, enendawi umbutugwa.
Ap Sakaria en Ala inis siyabagagi wene
67 At Yohanes asin Sakaria ako Averiniki endawima hobo-hobo ari nunggwigya lagagirik, yugugu hegek, iri dugwit,
68-75 “Nit avakwa Iserael menda Nenasin Ala siyabagu dogosogom o.
Aren wene mondok adik denek At inis vaga nenombao Averaham yugogogi ako,
Eke nenombawi aigwak abet en okbisaup, yugeragagi ako,‡‡‡
atma des yupwak yiluk, endawi wenggenggu dugwit,
It ninim aik mbalek ininggimu en wender erogo bininiluk,
Nit nenalon embetetek At eyavup ogarit lagwi,
Eke, At il hegek, nit weyak ogagetek At ake denek nenendawi mot dugwit, hambugup hudi ogarit lagwi,
Ogagu dogopwak yiluk, okbininaup endawi wenggelaga o.
O endak erogo it ap navi-navi§§§ at ake denek Ala en yugirigya hegek avakwa yugurugu dugwit,
‘It ninim ogorek ininggimu en ndiyalogo nenagap wendatya,
it avakwa ovok erogo enanggon ninombarisagwi ininggimu en visilogo bininggu,
Ogasogon o,’
Yugu lagagwa ako ndatak ogagya dugwit,
Nenagap wendakninivupwak yiluk, at ayeloman Daut ombao wigalek anye werek dombok ambi mekbagagi o.
Ogagagi andi, Nenasin Ala ako ninisa wagya lagarik, wender erogo bininggarikmu, siyabagu dogosogom o.”
76-77 Iri lagagirik, Sakaria en at abut Yohanes yugugu dugwit,
“Hat nabut yi, Nenasin ogarit lagya dogop sup yarit lagya dogonyok yiluk,
hendak lagya dugwit,
Ala en avakwa enomaduk dek erogo bugu vaga, enagap wendarisiga wene ako,
enelup arupwak yiluk,
yugeregek lami vaga hinis, At Mondok Siyalek Dombok Agarik Ane Yugeraliga yi aro,
yiluk, yukhugu dogosogom.
78 Nenasin Ala en hekbininaligadek des-erogo nenabwa en okbininaligama,
O het lagasiga andi hak, mbogot vaga eloma en At awiya hak agarik ako, wambu wagya dugwit,
79 It o hwiserekma dugwit, hambup enalon ombasagwi ako awiya okbugu,
Eke, ‘Sup enendawi ugun adenggen wadok dek dogop ako yi aro,’ yiluk, yuknirigya,
Ogasogon, yukhisiga o,”
yiluk, yugogogi.
80 Eke, avyak Yohanes ako sawe agya dugwit, endawi mondok hoda agagi. Aren avakwa Iserael menda enadema sigam agatek hegek, o mbedama avakwa dekma andoma welagagi.
* 1:5 Ap Herodes ininis ombok eneve empat welagagwa. Herodes endak andi, at Yesus endak lagagirikmu o Yudea vagago welagagi. Yesus endaklagagi aruk hunggu lagagirik, Yesus warigiluk ogagagi ovara dek. Eke Herodes endak andi abut Herodes Antipas welagagi. Herodes Antipas ako, Yesus Ala wene yugerek nagu hegek o Yudea vagago welagagi. 1:5 It ap imam-imam andi, Harun ako ombawi wigalek menda. It agama Yakuri vagago welagagwa. It ap akwa Yakuri menda en wam ndomba a, kambing a, swa a, Ala ake baguluk wolok waguselok, it ap imam-imam ako en, Ala ake yiluk, warogo hali napwak yiluk hali hunbagu lagagwa. 1:5 At Harun andi ap Lewi ombao wigalek menda. At imam mondok endak welagagi. Eke at Harun ombawi wigalek menda enadigat imam-imam welagagwa. § 1:8 It ap imam-imam menda ako, ndugerek-ndagarek Ala awi valekma andoma yavup ogari nonggegetek. Ata, tahun ambi vaga, samban ambi vaga ap ininis unggul ambi menda nunggegek ogagu lagagwa. O andi vaga, Sakaria owa asin ininis unggul Avia menda it ogarup hudi agya halok, nungguluk, ogagu lagagwa. ** 1:16 Avakwa Iserael menda andi, ininis ambi Yakuri menda yagalagwi. It Yakup aburi 12 ako enombawi wigalek menda. Eke Ala en it avakwa Iserael menda ata Yakuri menda at angge mondok adik denek dogopwak yiluk, miginipigi. †† 1:17 Ap Elia ako ap navi Ala en yugu hegek avakwa yugirigya lagagi menda welagagi. At ap navi ombok menda welagagi. At o muk Yesus wagatek hegek 850 tahun endak welagagi. Mbuku 2 Raja-Raja 2:11 yokhanes. ‡‡ 1:27 At Daut andi ap inis ombok o Iserael akoma o muk 1000 tahun Yesus ao wagatek hegek vagago welagagi. §§ 1:33 Ap Yakup ako, o muk erogo welagagi. At Yakup ombao andi Averaham, eke asin andi Isak. At ap mondok ombok welagagi. Eke at aburi 12 endaginipigi. At aburi 12 ako, it vaga 12 suku Iserael menda wigalagagwa. *** 1:54-55 Ap Averaham ako, it Yakuri menda enombao mondok iya endawi Ala inim hunik welagagi. Ala en iri dugwit, “Hat ombawi wigalek menda andi suku ombok arisogon, eke, avakwa ininis unggul adik-adik ovok erogo it vaga enadenggen wisane hagup,” yiluk, yugogogi. Endak Ogagagi Wene 12:1-3 yokhanes. ††† 1:59 It ap Yakuri menda ako, avyak endago hegek, ndugwis 7 dukluk enagap mbanggu lagagwa. Enagap mbanggu lagagwa adem andi, avyak yi Averaham ombawi wigalek menda halok, Ala ake denek agarik, yiluk, mbanggu lagagwa. Kejadian 17:9-14; Imamat 12:1-3 yokhanes. ‡‡‡ 1:68-75 At Ala en wene at inis vaga Averaham yugogogi ako, Kejadian 22:16 yokhanes. §§§ 1:68-75 It ap navi-navi ako, Ala en it enendawima yugirigya hegek, irenen Ala wene ako avakwa yugurugu lagagwa. Eke mbuku Perjanjian Lama (Endak Wene) wisane it navi-navi en dirup watugwa. Anderogo atma, it Yakuri menda en Perjanjian Lama andi ‘Buku Navi-navi’ yagalagwi.