25
Mbregyii kudu kitee
1 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ kitee ko̱ ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du saŋ ne̱ ɔ be̱e̱ o kiŋŋi a ɔ ba‑ɔ. Ɔ yɛ, “N gye̱ ɔnyare̱ ko̱ ya dɛɛ kye̱na aaa? Ne̱ ɔ kpa a ɔ waare̱e̱ ɔkye̱e̱. Ne̱ baa waa ko̱ko̱fɔ‑rɔ ateese siraa na bo̱ gyi. Ne̱ ɔko̱fɔ mò̱ kuri a kyee ateese‑o ke̱bo̱ gyi. Amɔ kibugyii a da na ɔ mo̱ŋ tɛɛ ba. Ne̱ mbregyii kudu ko̱ mɔ bo̱‑rɔ. Ne̱ bo̱ te kawu bo̱ gywii mò̱ ke̱ba.
2-4 Bamo̱‑rɔ anuu ko̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ de ifetiri, ne̱ bo̱ mo̱ŋ sɔɔ mfɔ bo̱ tii mmo̱ ne̱ m bo̱ ifetiri‑o‑ro si baa. Bamo̱ anuu ne̱ baa saŋ‑ɔ mɔ gye̱ anyiase̱ŋpo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa kyɔ taa mfɔ bo̱ tii mmo̱ ne̱ m bo̱ bamo̱ ifetiri‑o‑ro si baa.
5 Ɔko̱fɔ mò̱ kuri a kyee na ke̱ba‑ɔ se̱‑ɔ, mbregyii‑o pɛɛɛ mo̱ŋ taare̱ kra idi. Ne̱ baa di idi.
6 Ye̱nse̱na a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔko̱ a faa‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ɔko̱fɔ mò̱ kuri e̱ ba ooo. Mo̱nꞌ sa a ane̱ ya gyaŋŋaa mò̱.’
7 Ne̱ mbregyii‑o pɛɛɛ a te̱ŋ‑nɔ kyiŋŋi ko̱so̱ kye̱na. Ne̱ baa yo̱ŋyo̱ŋ bamo̱ ifetiri‑o‑ro.
8 Ne̱ mbregyii ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱‑ɔ a tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Oo! Oo! Oo! Ane̱ ifetiri i duŋ ooo.’ Ne̱ baa ko̱re̱ mbregyii anyiase̱ŋpo̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ sa bamo̱ mfɔ‑ɔ ŋko̱.
9 Ne̱ baa be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Daabii. Ane̱ ya sa mo̱ne̱ ŋko̱, mfɔ ne̱ ane̱ aa mo̱ne̱ i ke‑ro‑o maa ke ane̱ aa mo̱ne̱ kaye̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ nare̱ mfɔ ofepo̱ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ ya sɔɔ mo̱ne̱ lee.’
10 Mbregyii ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱‑ɔ a yii a bo̱ ya sɔɔ mfɔ‑ɔ, ne̱ ŋkee ɔko̱fɔ mò̱ kuri‑o a ba. Ne̱ mbregyii anyiase̱ŋpo̱‑ɔ, bamo̱ a kra siraa‑o si‑o, a ya gyaŋŋaa ɔko̱fɔ mò̱ kuri‑o. Ne̱ bamo̱ aa mò̱ a lwee lɔŋ‑nɔ na bo̱ ya gyi ko̱ko̱fɔ‑rɔ a ateese‑o. Bamo̱ a lweero‑o, ne̱ baa tii po̱ne̱‑ɔ twe̱e̱‑rɔ.
11 Ke̱tɔ bo̱ waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ mbregyii ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱‑ɔ a kiŋŋi ba. Ne̱ baa bo̱ ye̱re̱ kawu po̱ne̱‑ɔ ase̱ te̱e̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, ane̱ nyaŋpe̱, taye̱ ane̱ a ane̱ lweero.’
12 Ne̱ ɔko̱fɔ mò̱ kuri a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Daabii. Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ mo̱ŋ nyi mo̱ne̱.’
Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.”
13 Ne̱ Yeesuu a baa amo̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ɔke̱maa sa mò̱ e̱ye̱e̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi kake bɛɛɛ saŋ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ ba‑ɔ.”
Ayaafɔre̱ timaa anyɔ na ke̱yaafɔre̱ wo̱rɔgyapo̱ ko̱ kitee
(Lukas 19.11–27)
14 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba kitee ko̱ bo̱ kaapo̱ ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ waa mò̱ ke̱ba be̱e̱‑ɔ. Ɔ yɛ, “N gye̱ atɔ wuye ko̱ ya dɛɛ kye̱na aaa? Ne̱ ɔ kpa a o tu kpa yɔ ke̱fɔ ya kye̱na kafwe̱e̱. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ ayaafɔre̱ bo̱ gyaŋŋe̱. Ne̱ ɔɔ taa mò̱ kapo̱tɛɛ waa bamo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ na bo̱ de̱e̱re̱ se̱ gywii mò̱.
15 Ɔɔ sa bamo̱ ɔke̱maa ane̱ŋ ne̱ ɔ fa fe̱yɛ ɔ taare̱ a ɔ de̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Ɔɔ sa ɔko̱ŋko̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu (GHC 500,000). Ɔko̱ŋko̱ mɔ ne̱ ɔɔ sa siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ (GHC 200,000). Ne̱ ɔko̱ŋko̱ mɔ be̱e̱ ɔɔ sa siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa (GHC 100,000). Ne̱ ŋkee oo tu mò̱ kpa‑ɔ.
16 Mfe̱ŋ ne̱ ke̱yaafɔre̱ gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ a yɔ ya taa mò̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu bo̱ kyurowi‑ro nya siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu bo̱ tii si.
17 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ke̱yaafɔre̱ nyɔse̱po̱‑ɔ a ya taa mò̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ bo̱ kyurowi‑ro nya siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ bo̱ tii si.
18 Amaa ke̱yaafɔre̱ sase̱po̱‑ɔ a taa mò̱ siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa‑ɔ yaa kawu ya kwii bɔ, ne̱ ɔɔ taa mò̱ nyaŋpe̱ a atanne̱‑ɔ bo̱ waa‑rɔ pure.
19 Amo̱ a kyee‑o, ne̱ ayaafɔre̱‑ɔ bamo̱ nyaŋpe̱‑ɔ a kiŋŋi ba pe̱. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱ na ɔ nya ŋu mò̱ aa bamo̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ atanne̱ ne̱ a bo̱‑rɔ‑ɔ na ɔ kɔɔre̱ le̱e̱ bamo̱ ase̱.
20 Ke̱yaafɔre̱ gye̱ŋkpɛɛsɛ a ba mò̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu ne̱ fo̱ a taa bo̱ sa mo̱‑ɔ. Ŋkee be̱e̱ ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu ne̱ mo̱ a nya bo̱ tii si‑o.’
21 Ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ yɛ, ‘Fo̱ a waa atɔ. Ke̱yaafɔre̱ timaa na kase̱ŋtiŋ wuye e̱ gye̱ fo̱. Mbe̱yɔmɔ mo̱ a kɔɔre̱ fo̱ gyi atanne̱ ngyingyii‑ro ŋu fo̱ kase̱ŋtiŋ. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ taa mo̱ atanne̱ dabe̱ na m bo̱ sa fo̱ a fo̱ de̱e̱re̱ se̱. Lweero ba mfe̱e̱ na mo̱ aa fo̱ gyi akatɔ.’
22 Ne̱ ke̱yaafɔre̱ nyɔse̱po̱‑ɔ a ba mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ ne̱ fo̱ a taa bo̱ sa mo̱‑ɔ. Ŋkee be̱e̱ ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ ne̱ mo̱ a nya bo̱ tii si‑o.’
23 Ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ yɛ, ‘Fo̱ gbaa, fo̱ a waa atɔ fe̱yɛ fo̱ bɛɛko̱ ke̱yaafɔre̱ ko̱‑ɔ. Mo̱ a kɔɔre̱ fo̱ gyi atanne̱ ngyingyii‑ro ŋu fo̱ kase̱ŋtiŋ‑o si‑o, mo̱ e̱ taa atanne̱ dabe̱ na n sa fo̱ a fo̱ de̱e̱re̱ se̱. Lweero ba mfe̱e̱ na mo̱ aa fo̱ gyi akatɔ.’
24-25 Ne̱ ŋkee ke̱yaafɔre̱ sase̱po̱‑ɔ a bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, n se̱re̱ fo̱, ne̱ ŋ nyi fe̱yɛ fo̱ ase̱ŋ bo̱ le̱ŋ, ne̱ fo̱ e̱ taa ke̱tɔ ne̱ ke̱ mo̱ŋ gye̱ fo̱ lee‑o, ne̱ fo̱ e̱ kɔɔre̱ adɔɔteese ne̱ fo̱ mo̱ŋ dwii‑o fo̱ i kii fo̱ lee‑o, amo̱ se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a taa fo̱ siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa‑ɔ yaa kawu. Ne̱ mo̱ a ya kwii bɔ taa bo̱ waa‑rɔ pure. Amo̱se̱‑ɔ mbe̱yɔmɔ ke̱e̱ fo̱ atanne̱‑ɔ pɛɛɛ. Fo̱ lee ne̱e̱, amo̱se̱‑ɔ kɔɔre̱ fo̱ atɔ.’
26 Ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ yɛ, ‘Ke̱yaafɔre̱ bɔye̱ na wo̱rɔgyapo̱ kase̱ŋtiŋ e̱ gye̱ fo̱. Fo̱ yɛ fo̱ nyi fe̱yɛ mo̱ e̱ taa ke̱tɔ ne̱ ke̱ mo̱ŋ gye̱ mo̱ lee‑o, ne̱ mo̱ e̱ kɔɔre̱ adɔɔteese ne̱ mo̱ŋ dwii‑o mo̱ i kii mo̱ lee.
27 Ne̱ e̱me̱ne̱ ya waa se̱ ne̱ fo̱ mo̱ŋ taa mo̱ atanne̱‑ɔ yaa bo̱ be̱ya baŋke̱‑rɔ, na mo̱ a kiŋŋi ba‑ɔ na ŋ nya atanne̱ be̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ se̱?’
28 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱nꞌ kɔɔre̱ siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa ne̱ e̱ bo̱ ɔnyare̱ mɔ ase̱‑ɔ taa sa mò̱ ne̱ o de siidii kakpe̱ŋkɛɛ‑ɔ.
29 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ o de ke̱tɔ‑ɔ, ba taa bwe̱e̱tɔ na bo̱ bo̱ tii mò̱ se̱. Na mò̱ lee nya waa ko̱kyɔ. Amaa ɔko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ de‑o fe̱raa, ba kɔɔre̱ kafwe̱e̱ ne̱ o de‑o a bo̱ le̱e̱ mò̱ ase̱.
30 Na mo̱nꞌ taa ke̱yaafɔre̱ mɔ ne̱ ɔ maa lɔŋŋɔ sɛye̱‑ɔ twe̱e̱ mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kawu kibugyii‑ro. Mfe̱ŋ ne̱ ba su, ne̱ ba duŋwi nnɔ‑ɔ.’ ”
Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu i gyi kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ
31 Ne̱ Yeesuu a kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ atɔ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Kake nsi ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ le̱e̱ so̱so̱ na m bo̱ gyi kuwure‑o, mo̱ aa Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ e̱ ba na n kye̱na mo̱ kuwuregya‑ɔ se̱.
32 Na kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ gyaŋŋe̱ mo̱ akatɔ‑rɔ. Mfe̱ŋ ne̱ mo̱ i ke bamo̱‑rɔ ntuŋ ŋnyɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mbo̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ i lee e̱sanne̱ ko̱kwe̱e̱, ne̱ o lee e̱te̱e̱re̱ mɔ ko̱kwe̱e̱‑ɔ.
33 Bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ ase̱sɛ timaa‑o du ne̱e̱ fe̱yɛ e̱sanne̱‑ɔ. Bamo̱ ne̱ mo̱ e̱ sa a bo̱ ye̱re̱ mo̱ kigyisesare̱e̱ se̱. Bamo̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ e̱te̱e̱re̱‑ɔ. Bamo̱ mɔ ne̱ mo̱ e̱ sa a bo̱ ye̱re̱ mo̱ ke̱be̱nasare̱e̱ se̱.
34 Na n kye̱na mo̱ kuwure si. Na n tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mo̱ kigyise si‑o fe̱yɛ, ‘Mo̱nꞌ sa a mo̱ne̱ akatɔ gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ n se̱ Wuribware̱ a yure mo̱ne̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ bo̱ gyi kuwure ne̱ ɔɔ bo̱ be̱ya sa mo̱ne̱ le̱e̱ hare̱e̱ saŋ ne̱ ɔɔ twe̱e̱ kaye̱‑ɔ.
35 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ saŋ ne̱ ako̱ŋ a nya mo̱‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a sa mo̱ ateese, ne̱ mo̱ a gyi. Saŋ ne̱ burufo a nya mo̱‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a sa mo̱ nkyu, ne̱ mo̱ a nuu. Saŋ ne̱ mo̱ a kii ɔfɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a kra mo̱ nɛɛnɛɛ mo̱ne̱ aye̱.
36 Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ m buŋ aprakɛɛ‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a sa mo̱ atɔ, ne̱ mo̱ a buŋ. Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu mo̱ na mo̱ e̱ lɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a kya mo̱‑rɔ. Saŋ ne̱ baa tii mo̱ tiikpa‑ɔ ne̱ mo̱ne̱ a bo̱ laa mo̱.’
37 Na ase̱sɛ timaa amo̱ bise mo̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, nsaŋ mo̱ ne̱ ako̱ŋ a nya fo̱, ne̱ ane̱ a sa fo̱ ateese, ne̱ fo̱ a gyi? Tɔwe̱ gywii ane̱. Bɛɛɛ nsaŋ mo̱ ne̱ burufo a nya fo̱, ne̱ ane̱ a sa fo̱ nkyu, ne̱ fo̱ a nuu?
38 Nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a be̱e̱ ŋu fo̱ na fo̱ gye̱ ɔfɔ, ne̱ ane̱ a kra fo̱ nɛɛnɛɛ ane̱ aye̱? Ne̱ nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱, na fo̱ buŋ aprakɛɛ, ne̱ ane̱ a sa fo̱ atɔ, ne̱ fo̱ a buŋ?
39 Nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fe̱yɛ fo̱ e̱ lɔ, bɛɛɛ baa tii fo̱ tiikpa ne̱ ane̱ a bo̱ laa fo̱ kya fo̱‑rɔ?’
40 Na m be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, saŋ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ a waa mo̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana ngyingyii mɔ ɔko̱ ke̱dame̱naŋsɛ‑ɔ, mo̱ne̱ a waa mo̱, Yeesuu, ke̱dame̱naŋsɛ ne̱e̱.’
41 Na n tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mo̱ ke̱be̱na se̱‑ɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱nꞌ le̱e̱ mo̱ ase̱. Wuribware̱ a lo̱ŋ mo̱ne̱. Mo̱nꞌ nare̱ ya lwee de̱e̱kpa ne̱ Wuribware̱ a kure bo̱ be̱ya Ɔbɔnsam na mò̱ kamɛɛ‑rɔ awuye‑o‑ro. Ane̱ŋ a de̱e̱kpa‑ɔ maa duŋ pɛɛɛ.
42 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ saŋ ne̱ ako̱ŋ a nya mo̱‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ sa mo̱ ateese a n gyi. Saŋ ne̱ burufo a nya mo̱‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ sa mo̱ nkyu a n nuu.
43 Saŋ ne̱ mo̱ a kii ɔfɔ‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ kra mo̱ nɛɛnɛɛ. Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ m buŋ aprakɛɛ‑ɔ, mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ sa mo̱ atɔ buŋsɛ. Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ mo̱ e̱ lɔ, ne̱ n da tiikpa‑ɔ‑rɔ‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ bo̱ laa mo̱ na mo̱nꞌ kya mo̱‑rɔ!’
44 Na ase̱sɛ bɔye̱ amo̱ be̱ŋŋaa mo̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ na ako̱ŋ de fo̱, ne̱ ane̱ a kine ke̱sa fo̱ ateese? Tɔwe̱ gywii ane̱. Ne̱ nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ na burufo de fo̱, ne̱ ane̱ a kine ke̱sa fo̱ nkyu? Nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ fe̱yɛ ɔfɔ, ne̱ ane̱ a kine ke̱kra fo̱ nɛɛnɛɛ, bɛɛɛ ane̱ a ŋu fo̱ na fo̱ buŋ aprakɛɛ, ne̱ ane̱ a kine ke̱sa fo̱ atɔ buŋsɛ? Bɛɛɛ nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ na fo̱ e̱ lɔ bɛɛɛ fo̱ da tiikpa, ne̱ ane̱ a kine ke̱bo̱ kya fo̱‑rɔ?’
45 Na m be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ saŋ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ a ŋu mo̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana ngyingyii‑o mɔ ɔko̱ na o gyi awo̱re̱fɔɔ, ne̱ mo̱ne̱ a kine ko̱waa mò̱ ke̱dame̱naŋsɛ, saŋ amo̱‑ɔ mo̱, Yeesuu, ne̱ mo̱ne̱ a kine ko̱waa ke̱dame̱naŋsɛ.’
46 Ane̱ŋ a ase̱sɛ bɔye̱‑ɔ ne̱ mo̱ e̱ gya a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ ke̱se̱bɔgyiiri maa lo̱we̱ pɛɛɛ‑ɔ. Ase̱sɛ timaa‑o fe̱raa e̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ.”