13
Barnabas ma Saul tara vilira ge kara nira vetena
Tana holohoru i Antioch na balu prophet mana tarai iga - Barnabas ma Simeon (tara holoa nia Niger),* Lucius (ni Cyrene), Manaen (gaia na tinoni eni te nia sule ghalagha koukolua na vunaghi haba Herod Antipas tana valena), ma Saul. Ma gaira tara holohabaa Lord mara talukaura, na Tarunga Tabu te ghaghua vanira, “Kau talu vokara vaniu Barnabas ma Saul, na pukuna na lutu tu vilira nia tua.” Ma gaira tara talukaura mara kokoeliulivuti, mara talui na limadira i vuvungadira rogaira, ge ra nira vetena rughuhoru tana lutu.
I Cyprus
Mana Tarunga Tabu te vetenara gatu, Barnabas ma Saul ge ro tona i Seleucia ge ro selo vaa tana koukomu lau i Cyprus. Ma John Mark te tona kolura ge hangara. Tana bona tara sara i Salamis uluna Cyprus, mara ladavaghinia iga na bosana God tana lei vale kokoeliulivuti ni Jew. Ma gaira tara puka halavu tana komu sule i Paphos. Mara sodoa igaa sakai na tinoni na ahana Bar-Jesus, gaia na mane kibo ni Judea na prophet sorisori. Ma gaia te kabu itatana na vunaghi haba na ahana Sergius Paulus na mane manaha ngangata. Mana vunaghi te holora mai a Barnabas maia Saul, na pukuna te liona na rongoviana na bosana God. Ma gaia na mane kibo tara holoa nia Elymas te tughuru pungisira rogaira, me liliu kehaa na vunaghi ke bei taluutuni. Ma Saul, na ruani na ahana Paul, te vonughia na Tarunga Tabu, me pelaa na mane kibo 10 me ghaghua, “Ighoe na dalei Satan! Ighoe to kanahaghinighi na lei totobo te maemane. Ighoe te vonughigho na kikokiko mana lutu sorisori. Ko mua soko na va kekeliana na halautuna Lord te maemane. 11 Ma Lord ke talua na limana tana vuvungamu ge ke detegho itaeni, mo ko rorodo. Ko mua reirei tana pile bona vaghana eni.” Elymas te kuvihia na matana na gavu, me ole kolili te kenea siki sakai ge ke hulia nia na limana. 12 Mana vunaghi haba te righia na hava te kale, me nighi hare nina bosa ni tarai a Lord, ge taluutuni ga.
Antioch ilokana na bubulo i Pisidia
13 Ma Paul ma gaira lei kulana tara selo mai Paphos mara vaa toghoni i Perga, na komu sule lokana na bubulo Pamphylia, ma John Mark te sanira iga me pulohi Jerusalem. 14 Ma rogaira toro sania Perga moro vaa sara i Antioch i lokana na bubulo i Pisidia.§ Tana Sabbath* rogaira toro vaa haghe tana vale kokoeliulivuti ni Jew moro sopou iga. 15 Murina tara idumi sokoi nina lei vetena Moses mana lei prophet, gaira tara righitaonia na vale kokoeliulivuti tara vetenaa siki sakai vanira, me ghaghua, “Roghau hoghomami ke ghahaa itamiu, siki tutugu ni tarai vanira na vure ke, mo koro bosaa.”
16 Ma Paul te tughuru dato, me betora nia na limana me ghaghua, “Aghau rana Israel maia na balu tau nia kikinima mau holohabaa God, kau rongoviu mai! 17 God ni Israel te vilira rana lei kukuada me halilaghinira na vure tana bona tara kabu tana lei komu i Egypt. Ma God te lavihorukehara tana lei komu i Egypt nia nina maana te sule ngangata. + 18 E vati hangavulu na niulu, agaia God te hangara so hughua mana tara lutu hahihahi tana bona mamaha taho iga na beti mana ghai. + 19 Ma gaia te dikalai e vitu na kema ni Canaan, vaho ge sopa vahera na lei kema ni Israel na bona ni pari Canaan, ge kara loghoi ma kara ghahara iga. + 20 Aeni te kaekage e vati hangalatu lima hangavulu na niulu te vuivuni na lei kukuada tara sara Egypt polo mara suravia mara sagua Canaan. Me soko keri, God te vahera na lei mane dete, polo ge sara na bongina prophet Samuel. + 21 Ge ra nongia na vunaghi haba, ma God te vahera Saul dalena Kish tana kemana Benjamin, ge ke vunaghi pungisira e vati hangavulu ni niulu. + 22 Murina te lavikehaa Saul, God te vilia David ge ke vunaghi habadira. Aeni God te bosa tana vuvungana, ‘Inau tu topoa David dalena Jesse, na tinoni te liu liogu ma gaia ke gonighi lei totobo tu lioni.’ + 23 Aeni Jesus na kukuana David, God te tatelavaghinia vanira na vure ni Israel na Vavola te vaghaa te nia baubahu tua. 24 I naghona Jesus te vuivunia nina lutu, John Vulitabu te diki tughunia vanira na vure ni Israel ge kara tughulio ma kara vulitabu. + 25 Ma John te dutu tua na sokoana nina lutu, ge bosa vanira na vure me ghaghua, ‘?Mi ghau tau ghanaghana ke, ma ahei inau? Mi nau tu mua na Christ. Ma kau vaovarongo mai! Gaia ke mai murigu, te mua ulaghagu na toghi kehaana nina hahara marevo tana tuana.’ +
26 “Aghau rana Israel tana kemana Abraham, maia rana mua Jew itamiu tara holohabaa God, God te nia vetena mai na rongorongo ni vavola eni vanighita! 27 Agaira tara ghahara Jerusalem maia tara vunaghidira tara mua ghilalaa agaia na vavola, mara mua ghilalaa na bosadira na lei prophet tara idumighi tana lei sopa Sabbath. Me kalei na lei bosa kiri tara dete matea nia Jesus. 28 Ma gaira tara mua topoa siki palu itatana ge kara matea nia, ge ra nongia Pilate ge ke matea. + 29 Ma gaira tara nei kalei na lei totobo ini, na gegere tabu te diki tughunia tua, ge ra lavi horua tana ghaivavala mara talua tana vataluma ni beku. + 30 Ma God te tughuruvaghinia tana mate, 31 me subo ni bongi gaia te tate vanira na ghana udukolu mai Galilee mi Jerusalem. Ma gaira tara tughunitatea vanira na vure ni Israel. + 32 Mi taeni iroghai toro nia mai na Rongorongo Uto vanighau. Te vagha God te nia baubahu vanira na lei kukuada na hava ke gonia, 33 ma God te nei vanighita tua, rana vinavahuhudira. God te mai kalea nina baubahu nia na tughuru vaghini oliana Jesus tana mate, te vaghaa tara gerea tua tana ruani na Linge holouto, ma God te bosa -
‘Ighoe na dalegu,
itaeni inau tu mai ge ku Tamamu.’+
34 Ma eni God te bosa tana tughuruvaghini olia tana mate, me ke mua ghoi sele ghua na hulina tana beku - +
‘Inau ku vahegho na vauto te utuni
te vaghaa tu nia baubahu vania David.’
35 Ma gaia te bosa ghua tana bona keha me ghaghua - +
‘Ko mua talana nimua na tinoni lutu tabu ge ke sele na hulina tana vatuluma ni beku.’
36 “Ma David te lutu vania God tana lei bongina soko ge mate, mara tavughi kolua nia kukuana, mana hulina te nago tana tavughi. 37 Hauva ma eni te mua kale itatana Jesus, ahei God te tughuruvaghi olia tana mate. 38 Ghau rana Israel, itatana Jesus kau lavia nimiu na bosa ni talukeha palu kara tughunia vanighau. 39 Ma nina vetena Moses ke mua tatavahaleghau tana lei palumiu. Hauva ma rahei kara taluutunia Jesus ke va tatavahalera tana lei paludira. 40 Ma kau righitaonighau tana totobo keri rana prophet tara nia baubahu tua ke bei kaleghau -
41 ‘Kau rei mai, ighau tau koengelea God,
ma kau hare, ma kau mate!
Na pukuna na hava tu gonia itaeni
na totobo ko mua taluutunia
sughua vaa siki sakai ke tughuni alaalai vanighau!’ ”+
42 A Paul ma Barnabas toro rughuhoru sania na vale kokoeliulivuti ni Jew mana vure subo tara nongira rogaira ge koro tughunighi ghua na lei bosa ini tana Sabbath ke mai. 43 Moro sania na vale kokoeliulivuti ni Jew, mana balu Jew mana balu tinoni tara mua Jew tara nia kikinima God, tara taonia Paul ma Barnabas. Moro bosa patupatura ge kara kabu ngasi ta nina sonihalavu God.
44 Mi tana Sabbath ke mai, na komu udolu te kokolu mai ge kara rongovia na bosana God. 45 Mana rana Jew te vonughira na ghaghana tana bona tara righira na vure subo, ge ra nighi hughu na lei totobo te tughunighi a Paul. Tara hughu mara koehorua. 46 Ma Paul ma Barnabas toro bosa laga moro ghaghua, “Te manana, toro diki tughunia vanighau na bosana God. Hauva mi ghau tau mua holopangotia na vola kasila, ge koro sanighau ge koro tughunia vanira rana mua Jew. 47 Aeni anina vetena Lord te vaheghai mai:
‘Inau tu neghau ge kau marara vanira rana mua Jew
polo na vavolagu ke saopoa na maramana udolu.’ ” +
48 Ma rana mua Jew tara rongovighi, vaho ge ra nia togotogo iga, mara holoutoa nia na bosana Lord. Ma gaira soko God te vilira tua ge kara maurihali tara taluutuni. 49 Mana bosana Lord te sepalaghi tana lei bona rakiri.
50 Ma rana Jew tara suanira rana balu vaivine tara nia kikinima God maia rana balu haba tana komu, ge kara nira ghighirou Paul ma Barnabas, ge kara ghurukehara rogaira tana komudira. 51 Toro kavulaghi kehai na pughu ni pari tana tuadira te vaghaa na vaughilala gaia God ke detea na komudira, moro tona vaa Iconium. + 52 Hauva rana tinoni taluutuni i Antioch tana bubulo i Pisidia tara nia vonu na togotogo maia na Tarunga Tabu.
* 13:1 Niger na ghanaghana ilokana - bili, Simeon te butu mai Africa, na mane bili 13:1 Herod Antipas na vunaghi haba ni Galilee 13:8 Elymas na ghanaghana iga ke na kibo tana leu ni Greek § 13:14 Pamphylia mi Pisidia eruani na bubulo i lokana na koukomu tara holoa nia Turkey itaeni. * 13:14 Sabbath bongi aheahe ni Jew, tana Sarare. + 13:17 Buka Rughuhoru 1:7; 12:51 + 13:18 Buka Iduidu 14:34; Eruani Vetena 1:31 + 13:19 Eruani Vetena 7:1; Joshua 14:1 + 13:20 Dete 2:16; 1 Samuel 3:20 + 13:21 1 Samuel 8:5; 10:21 + 13:22 1 Samuel 13:14; 16:12; Buka Linge 89:20 + 13:24 Mark 1:4; Luke 3:3 13:25 Na Christ Tana leu ni Jew, Messiah. Na vavola God te nia baubahu vanira na vure Jew. + 13:25 Matthew 3:11; Mark 1:7; Luke 3:16; John 1:20, 27 + 13:28 Matthew 27:22-23; Mark 15:13-14; Luke 23:21-23; John 19:15 + 13:29 Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47; Luke 23:50-56; John 19:38-42 + 13:31 Gehegehedira 1:3 + 13:33 Buka Linge 2:7 + 13:34 Isaiah 55:3 (LXX) + 13:35 Buka Linge 16:10 + 13:41 Habakkuk 1:5 (LXX) + 13:47 Isaiah 42:6; 49:6 + 13:51 Matthew 10:14; Mark 6:11; Luke 9:5; 10:11