Esther
?Na Hava te tughunia igaa?
Na lei totobo ilokana na buka te kalei tana komu sule Susa, na komu haba vanira na lei vunaghi haba tana bubulo/kinakabu ni Persia. Tana bona keri na Vunaghi haba Xerxes te vunaghi pungisira rana vure tana/ilokana na bubulo/kinakabu ni Persia te vuivuni vati hangalatu alu hangavulu ono (486) na niulu meke sara tana vati hangalatu ono hangavulu lima na niulu B. C. Na buka eni te tutughunia na hava te kalea na tahula rongoragha ni Jew na ahana Esther. Na Vunaghi haba Xerxes te vilia ge ke vuha mai nina vinahogho.
Tana bona na mane nagho/huhuli na ahana Haman te padalaghi ge ke labumatera rana vure ni Jew udolui ke, na tabuna Ester, Mordicai te keikeria/mamimamia vinahogho Esther ge ke tabotabo ge ke vavolara nina vure. Gaia te nongi kikinima vania na Vunaghi haba Xerxes ge ke hangara rana Jew, me tangomana so.
Sakai vamua/mana na ahana God te mua gerea ilokana na buka eni, nina righitaoniana vanira nina vure vivili te tate/vakale maghora ilokana na hava te kale. Na tutugu eni tana na vavolara rana Jew tana bona vaghana keri, rana Jew tara loghoa na gougonu sopa niulu tara holoa nia Purim. Tana na gougonu eni ke, rana Jew tara idumia na buka Esther udolu.
Na lei ghanaghana tara mava ilokana na buka eni
Esther te vuha mai ni vanahogho (1:1-2:23)
Na mane nagho Haman te padalaghi ge ke lubamatera rana Jew (3:1-5:14)
Na mateana Haman (6:1-7:10)
Rana Jew tara lagavulera ghadira na lei kana (8:1-10:3)
1
A nina vanga koukolu sule na vunaghi haba
1 Na ghanaghana eni te kale tana bonana Xerxes te vunaghi haba, te vunaghi pungisira sakai na hangalatu rua hangavulu vitu (127) na bubulo, te vuivuni India me sara Ethiopia.
2 Tana bona vaghana keri, agaia te vunaghi pungisia ta nina na malei sopou ni vunaghi haba ilokana na valengasina/sulena ni vunaghi haba i Susa.
3 Tana toluni nina niulu ni huhuli, agaia te gonia sakai na vanga koukolu/savukolu sule ngangata vanira nina lei mane huhuli maira na lei mane nagho udolu. Agaia te holora mai tana savukolu keri, na lei mane/vunaghi nagho ni kisumate udolu maira na lei mane manaha mana lei vure lutu nagho udolu tana lei bubulo.
4 Na gougonu ni togotogo eni te lavighi ara ono na vula, na talutateani nina lei lologho mana sosodo, mana tutugu ni ladana mana rongoraghana na kinakabu te haba pungisia gaia.
5 Mi murina na lei bongi raeni, na vunaghi haba te ghoi gonia sakai na [savukolu/vanga nulavi] sule vanira na lei vure lutu udolu nina vale vatungasi na vunaghi haba i Susa, tara vuivuni tana haba me sara tana tinoni pari sosoko. Na savukolu ni togotogo eni te lavighi ara vitu na bongi (sakai na week), mana savukolu eni tara gonia tana lokana na leghai ni vale sulena na vunaghi haba.
6 Ilokana na leghai/Na loa tara vaguvagua nighi na lei tivi pura mana mera/mauri tara vauhi utoutoi tara tari talighutia nia. Tara piti kaui nighi va tana lei bore/papada/ringi vitiviti ni silver nighi na lei tivi pile daodaro te ghioghio/dengedenge gera tari kaui tana lei vatu daro pura tara tughuru, tara holoa nia marble. Na lei vatei sopou tara gold mara silver, tara tughuru tana padepade, tara gonighi nia na vatu ngasi vaguvagu tara loghoi na kirikiri kehakeha.
7 Na inu tara hera na lei vure tana kapu gold tara goni kehakehai, mete subo ngangata na lei wine ni vunaghi haba, taonia na bosana agaia na vunaghi haba.
8 Na vetena te mava vamua tara talua tana bona ni inu ke, ge kara bei kurutia gea siki sakai na inu au vuleana na hava te liona. Mara hei tara liona sono ke, kara inu taonia sono na liodira, taonia na bosana na vunaghi haba vanira nina vure lutu, ge na lei sopa tinoni udolu kara detea heghedira taonia na sopa ghanaghanadira.
9 Mi tana bona vaghana keri, na vinahogho Vashti te gonia ghua na savukolu sule, vanira na lei vinekama udolu ilokana na vale sulena na vunaghi haba.
Vinahogho Vashti tara talu keha tana malei sopou ni haba
10 Mi tana vituni na bongi ni savukolu, na vunaghi haba Xerxes te nia bulebule pile tua na wine te inuvia, ge bosa vanira Mehuman, Biztha, Harbona, Bigtha, Abagtha, Zethar maia Carcas, agaira raeni ke, ara vitu nina ghairau nagho tara lavahira, tara kabu kolua,
11 ge kara lavia vania mai a vinahogho Vashti, kolua nia na pitiulu ni vinahogho tana uluna. Agaia te liodira na lei mane udolu tua ge kara totolaa ma kara vaevanea ivei te vagha vahotua na utona na reireina, na pukuna agaia Vashti te puku ni vinekama uto ngangata.
12 Hauva ka, tana bona tara rongorongoa vania na bosana na vunaghi haba Xerxes, agaia Vashti te hove na tona taoniadira. Mana ghanaghana eni te nia dika na liona na vunaghi haba, ge rutu ngangata.
13 Keri ge na vunaghi haba te kokoe kolura tua nina lei mane manaha tara tarai manahaa nighi na lei samalaghi. Ma gaia te huatira haia ge kara taghaoa tana lei samalaghi, na pukuna tara ghilala udolui na lei vetena ni gavumane mana lei nilabuna/[vetena haulaghi tana vavata] ni Persia.
14 Na ahadira na lei mane nagho raeni ke, Carshena, Shethar, Admatha, Tarshish, Meres, Marsena maia Memucan, agaira raeni ke, ara vitu (7) na mane nagho tara haba itadira na lei mane nagho ni Persia mi Media. Agaira raeni tara kabu dutuvia mara lutu koukolua haia tua na vunaghi haba, mara lavighi ghua na lei malei lutu nagho tana kinakabu ni Persia mi Media.
15 Na vunaghi haba te nongi ngangatara nina lei mane manaha me ghaghua, “?Na hava ka gonia vania vinahogho Vashti? ?Mana hava na totoro ia ka hea ahei na vinahogho vaghana ke mua taonia nina na arovaghi/[kokoe rughuhoru] na vunaghi haba, te nia vetena rughuhoru nia na mangadira nina lei ghairau nagho?”
16 Ma Memucan te bosa tughu vania na vunaghi haba ma nina mane manaha, “A vinahogho Vashti te gonia na hahi eni vania na vunaghi haba, mete vanira ghua na lei mane lutu nagho maira na lei mane udolu tana kinakabumu.
17 Na lei vinekama tana lei komu ilokana na kinakabumu, kara vuivuni ni niadira sika mana hughuadira na lei taudira tana bona kara ghilalaa/rongovia vinahogho Vashti te hove na mai tatana na vunaghi haba tana bona te nongia.
18 Inaghona geke padi na bongi eni ke, igeva na lei taumami ighai nimua na lei mane lutu nagho ilokana na kinakabu talighu eni, kara rongovia na hava te gonia na vinahogho, ma kara vuivunia na kokoe vaniadira na lei taudira te vagha te ghaghua iga na vinahogho. Igeva ke mua soko tua na vola ni mua talumava mana ruturutu ilokana nimua na kinakabu.
19 Ma ge teke uto itatana na vunaghi haba ke, mi ghai tai detea geko nia vetena rughuhoru sakai na vetena tana gegere tutughuni, na vetena geke mua ghoi tughua tua siki tinoni ni Persia mi Media. Na vetena eni ke talutatea tana kokoe vania vinahogho Vashti, ko hove kasilaa tua, me ke mai tana matamu. Mo ko ghoi vilia sakai na vinahogho ke too uto vanigho tughua gaia.
20 Tana bona na vetena eni kara gegere horua tana lei komu talighu ilokana na kinakabu sule eni, na lei mane taulaghi, tara sodo rongo pa ra bona, igeva kara sodoa na puku ni talumava itadira na lei taudira.”
21 Na vunaghi haba ma rana mane manaha keha toro ghanaghana tana liodira te uto na ghanaghana manaha eni, keri ge taonia nina ghanaghana a Memucan.
22 Agaia na vunaghi haba te nighi vetena rughuhoru na lei gegere tutughuni vaa tana lei baebasena na kinakabu, vania sopa bubulo tana sopa leudira. Te ladavaghinia ge na lei mane udolu kara vunaghini na lei sopa taudira maira na lei daledira tana valedira.