Na Rongorongo Uto nina Jesus Christ
Na Tabu Luke
Te Gerea
?Na Hava te tughunia igaa?
Na Rongorongo Uto na Tabu Luke te gerea, te tughunighi gaia Jesus na vavola tara bahura nia rana Israel, mana vavoladira na lei tinoni soko. Luke te gere horua agaia Jesus te mai nia nina Tarunga God, ge ke “nia tarai na Rongorongo Uto vanira rana bona.” Na Rongorongo Uto eni te vonughia na ghanaghana mava vanira na lei tinoni, me hangara me sopa manadira. Luke te tughunia balu na ghanaghana mava ge ka nighi togotogo. Tana lei balu levu tana vuivuni te tughunia iga na vahuana Jesus. Mi tana balu levu sosoko, te tughunia na datoana Jesus i kokou. Na tutuguna na vuivunina mana halilaghiniana na taluutuni ngasi ta Christ, murina na dato oliana Jesus - te gerea ghua Luke na buka “Na Gehegehedira Lei Manevetena.”
Mi tana balu bona te talutatea te subo na totobo ka sodoa vamua tana Rongorongo uto eni - te vaghai raini - na lei angel tara linge, ma rana vatogha sheep tara va righira ghua tana bona ni vahuana Jesus; Jesus na gari pile tana Valetabu; mana tutugu vavaghahana na mane uto ni Samaria; mana bosa vavaghaha na garimane te sivi. I lokana ghua na Rongorongo Uto eni ke, e balu didira na kokoeliulivuti mava tara nia kokoe, mete tughunia na lutuna na Tarunga Tabu, mana lutudira na lei vaivine ta nina ladavaghi Jesus, mana talukeha palu te nea God.
Na lei Ghanaghana Mava Ilokana na Gegere Eni
Na Gegere Tughunitate (1:1-4)
Na Vahuadira mana suleadira John Vulitabu ma Jesus (1:5-2:52)
Na Bosa ni Tarai ta John Vulitabu (3:1-20)
Nina Vulitabu, na lei Vavatana, mana Tabotaboana Jesus (3:21-4:13)
Nina Ladavaghi Sule Jesus i Galilee (4:14-9:50)
Te vuivuni Galilee me Sara Jerusalem (9:51-19:27)
Vitu na Bongi Sosoko, iga Jerusalem mi lilighina Jerusalem (19:28-23:56)
Na Tughuruoliana, mana Tughunitateana mana Dato Oliana Lord (24:1-53)
1
Na gegere tutughunitate
Vania Theophilus,*
E subo na vure tara tabotabo ngangata ge kara gerei na tutuguni na lei totobo soko te kale tana ighobumami vuvungana Jesus. Ara gerei na lei totobo tara tughunighi vanighai gaira tara vaevanei tana vuivunina, tara tughuniladaa na rongorongo. Na Haba Theophilus, na pukuna inau ghua tu naunau ngasilia na tutuguna Jesus tana vuivunina, tu ghanaghana ge ku gerea vanigho na tutugu eni. Tu nea te vaghaa eni ge ko ghilalaa na puku ni utuni tana lei totobo tara taraigho nia.
Tara tughunia na vahuana John Vulitabu
Tana bona Herod na Haba te vunaghi pungisia na bubulo i Judea, a sakai na manesukaghi igaa, na ahana Zechariah, gaia ghua sakai tadira rana ovu ni manesukaghi tara holora nia Abijah. Elizabeth na ahana a tauna, gaia ghua tana vaivarina Aaron na manesukaghi. Tana voladira udolu, rogaira toro kabu kaekage tana matana God, moro taoni soko udolui lei nina vetena mana tarai Lord. Hauvaa, gaira toro mua logho gari, na pukuna Elizabeth te maemane, ma gaira udolu toro tonikama ngangata tua.
A sakai na bongi, Zechariah te ghoi lutui so na lutuna na manesukaghi tana Valetabu, na pukuna te sara nina bona ni lutuani na lutuna na manesukaghi tana lei bongi vaghana keri. Taonighi na lei vetena tara taonighi lei manesukaghi, agaia Zechariah te kalea na vivili na kereana na ghaiuruuru tana bela tabu. Keri ke, gaia te haghe tana Valetabu nina God. 10 Mana vure subo tara pitu i pari bebete mara kokoeliulivuti didira tana bona ni aho keri. 11 Anina angel Lord te tate vania, te tughuru i pala madolona na bela tabu, tara kerea iga na ghaiuruuru. 12 Zechariah te righia gaia ge nia kanoragha me mataghu. 13 Mana angel te bosa vania, “Zechariah, ko bei mataghu! God te rongovighi tua nimua na lei kokoeliulivuti, ma gaia Elizabeth na taumu ke bohe, me ke vahua vanigho na dalemu na mane. Mi ghoe ko vatua nia John. 14 Mi ghoe ko togotogo mo ko rivurivu, ma gaira tara subo kara togotogo tana bona ni vahuana, 15 na pukuna agaia ke haba tana matana Lord. Me ke bei inuvia gea na wine mana beti laga. Ke vuivuni tana vahuana, gaia ke vonughia na Tarunga Tabu. 16 Ma gaia ke lavi olira subo na vure ni Israel va ta didira Lord mana God. 17 Gaia ke laga me ke rongoraghagha ke loghoa na maana mana Tarunga Tabu vaghaa Prophet Elijah idania. Gaia ke ide, ge ke gonidilara nina vure Lord vania na maiana. Gaia ke liliu olighi na tobadira na tamadira me ke riti tana daledira+, me ke liliura na vure tara mua taotaoni vaa tana lio maemane.”
18 Ma Zechariah te bosa vania na angel me ghaghua, “?Ivei ke ghaghua ge ku ghilalaa ke kale? Inau tu tonikama, ma gaia ghua na taugu.”
19 Na angel te bosa tughu vania me ghaghua, “Inau Gabriel, tu tughuru tana matana God. Te vetenau mai ge ku kokoe vanigho, mu ku tughunia vanigho na rongorongo uto eni.+ 20 Mi ghoe to mua taluutunia nigua na rongorongo, ke kale tana puku ni bona. Mana pukuna to mua taluutunia, ighoe ko laghu mo ko mua kokoe, polo ke kale utuni na hava tu bahugho nia.”
21 Tana bona keri, gaira na vure i pari bebete tara pitua, me tona na ghanaghanadira, e ghua vaho ge sakai daro na kabuana Zechariah tana lokana na Valetabu. 22 Tana bona Zechariah te horu mai, me mua tangomana ge ke kokoe vanira, ma gaira tara ghilalaa tua te righia na mabubu tana Valetabu. Te mua tangomana ge ke vukea na mangana, ge nia kokoe pui na limana.
23 Tana bona te soko nina bona ni lutu tana Valetabu, Zechariah te oli tana komuna. 24 E mua hau vaso, ma Elizabeth tauna te bohe tua, me mua turia i paribebete e lima na vula, ge ghaghua, 25 “Itaeni vaho tua, ge u ghilalaa, gaia Lord te hangau inau. Te lavikehai itagua na maa tu mua logho gari tana matadira na lei tinoni.”
Na angel te ladavaghinia na vahuana Jesus
26 Me ononi na vula tua te bohe Elizabeth, God te vetenaa Gabriel anina angel, me tona tana bubulo i Galilee, tana komu na ahana Nazareth. 27 Gaia te logoa na rongorongo vania na tahula marabu tara anea vania na mane na ahana Joseph, te va mai tana kemana David na vunaghi haba. Na ahana na tahula marabu keri a Mary.+ 28 Na angel te mai tatana me ghaghua, “Na mabo itamua. A Lord itamua, me vautogho haba va!”
29 Ma Mary te nia gunaguna na kutuna na hava te bosaa vania na angel, te mua ghilalaa na hava na ghanaghana iga. 30 Mana angel te ghoi bosa vania so me ghaghua, “Mary, ko bei mataghu! God te vautogho va sughua. 31 Ighoe ko bohe mo ko vahua a dalemu na mane, mo ko vatua nia Jesus.+ 32 Agaia ke haba, ma kara holoa nia Dalena God puku ni haba. Agaia Lord God ke sopou laghinia tana malei haba, vaghaa David na vunaghi haba a kukuana. 33 Ma gaia ke vunaghi pungisira na vure ni Israel, ke mua soko nina kinakabu.” +
34 Mary te bosa vania na angel me ghaghua, “Inau na tahula marabu. ?Ivei ke ghaghua eni ge ke kale?”
35 Na angel te bosa tughu vania me ghaghua, “Na Tarunga Tabu ke mai itamua, ma nina maana God ke kuvihigho. Mana pukuna eni, na gari ko vahua te tabu ma kara holoa nia na Dalena God. 36 O ghanaghanaa so a hoghomu Elizabeth ke vahua na garimane, hauva ma gaia te tonikama tua. Tara bosa gaia te mua tangomana na logho gari, mo ko righia gaia te poloi tua e ono na vula itaeni. 37 Na pukuna e taho na hava ke vahola vania God na neana.” +
38 Mary te bosa, “Inau nina tinoni lutu Lord. E uto so, ke kale na hava to bosaa vaniu.” Mana angel te tona sania gaia.
Mary te va kaoa Elizabeth
39 Mi murina vasoo eni, Mary te kuikuti me mina tona ta sakai na komu tana lei ghotu i Judea. 40 Mary te sara haghe tana valena Zechariah, me bosautoa Elizabeth. 41 Tana bona te rongovighi Elizabeth na bosauto raini, na meomeo tana kutuna te soghasogha. Gaia Elizabeth te vonughia na Tarunga Tabu, 42 te ghaeghahe me ghaghua, “God te vautogho va itadira na lei vaivine soko, me ke vautoa na gari ko vahua. 43 ?E ghua vaho ge ke kale vaniu na ghanaghana eni, ge agaia tinana nigua na Lord te mai kaou? 44 Mi tana bona tu rongovia to bosautou, na meomeo tana kutugu te nia soghasogha na togotogo. 45 God te vautogho na pukuna to taluutunia anina rongorongo ni baubahu Lord God vanigho ke kale utuni!”
Nina linge ni holohaba Mary
46 Mary te ghaghua,
“Na tobagu te holohabaa Lord
47 Mana tarungagu te nia togotogo gaia God, na vavolagu
48 na pukuna gaia te righitaoniu inau, nina tinoni lutu,
hauva ka inau tu mua haba.
Itaeni ke vuivuni, na lei vure soko kara holou nia Na vaivine God te vautoa,+
49 na pukuna na lei totobo sule, God puku ni maana te nei vaniu.
Te tabu na ahana.
50 Tana lei vavata mana vavata,
te tatei vanira lei nina veiarovi arahei tara talumavaa.
51 Nia na maana gaia te nei na lei totobo sule,
ge havukaghinira tara talunaghora heghedira nia na ghanaghana tana kutudira.
52 Me ghora horura tana malei sopoudira tara haba;
ge taludatora igaa rana talumuri.+
53 Gaia te va kutira tara vitolo nia na lei totobo te uto,
me ghuru kokobara tara sodorongo.
54 God te hangara na vure ni Israel, tara nina tinoni lutu,
me ghanaghana tatera vanira na veiarovi nina vure talau,
55 na pukuna te talumavaa nina baubahu eni te nea vanira na lei vavatada,
gaia te baubahu eni vania Abraham mana lei vavatana ke va me va!” +
56 Mary te ghaha kolua Elizabeth, e tolu na vula vaho ge oli tana komuna.
Na vahuana John Vulitabu
57 Me sara na bona ge vahuhu Elizabeth, me vahua na garimane. 58 Agaira rana lei kukuana mana ghana komukolu Elizabeth tara rongovia na hava te nei vania Lord, mara togotogo koukolu itatana.
59 Me vitu vamua na bongina na meomeo, ge ra pahevaughilalana, te taonia nina vetena Moses, ma gaira tara liona ge kara vatua nia na ahana tamana, Zechariah.+ 60 Ma tinana te ghaghua vanira, “Taho, na ahana ke a John.”
61 Ma gaira tara bosa vania tinana mara ghaghua, “E taho na aha eni tadira na lei kulamiu.” 62 Gaira tara kokoe pui vania tamana na gari, keri ge ra ghilala na aha Zechariah te liona. 63 Gaia te kokoe pui vanira ge kara hea na vatu ni gegere, me gerea te ghaghua, “Na ahana a John.” Ma gaira udolu tara nia hare! 64 Mi tana bona ni aho kiri, na lapina Zechariah te maluate, me ghoi kokoe oli ghua, me vuni na holohabaana God. 65 Ma gaira na ghadira komukolu tara nia hare, mana tutugui na lei totobo te kale raini te lada tana lei komu tana ghotu talighu tana bubulo Judea. 66 Gaira soko tara rongovia tara kene ghanaghana tana liodira, mara ghaghua, “?Ivei vaho ke vaghaa na gari eni ke sule?” Tara bosai raini na pukuna te tate tua itatana nina maana God.
Zechariah te bosadilai na hava ke mai
67 Zechariah tamana John te vonughia na Tarunga Tabu ge bosatatea na bosana God, me ghaghua,
68 “Mai ghita ka bosautoa Lord, dida God ni Israel, na pukuna gaia te mai ge ke huiolira nina vure.
69 Gaia te vetenaa vanighita mai na vavola te maana,
na vaivarina na vunaghi haba David, nina tinoni lutu.
70 Te vagha God te nia baubahu tana bosadira nina lei prophet idania mai.
71 Ge ke volaghita itadira ghada na kana,
mi ta didira na maana arahei tara nighita sika,
72 Gaia te tatea nina veiarovi tadira na vaivarida,
na pukuna te ghanaghana olia nina baubahu te tabu,
73 Na bosa ni papari eni, te bahua nia na vaivarida Abraham
74 ge ke volaghita itadira na ghada kana
me ke hangaghita ge ka lutu uto vania, ka mua mataghu.
75 Keri ge ighita udolu ka tabu,
ma ka kabu maemane vania tana lei bongi ni volada.
76 Mi ghoe dalegu, kara hologho nia nina prophet God puku ni haba,
na pukuna ko ghidevia Lord, ge ko gonidilaa na halautuna.+
77 Ge ko bosaa vanira nina vure nia na rongorongo ni huioli,
tana bona God te talukehai lei paludira.
78 Dida God ke nei na pukuna gaia te arovighita.
Te vagha na hina te mai kokou, na Vavolada ke mai kokou,
79 ge ke hinarira mai arahei soko tara kabu tana maana ni mate,
ge ke hulighita ta dida sakutua va tana halautu ni mabo.”
80 Ma John te sule ghalagha tana huli mana tarunga. Te ghahaa tana bona mamaha polo ke sara na bongi, ke vuivuni ge ke tughunitatea na Rongorongo uto vanira na vure ni Israel.
* 1:1 Theophilus na ghanaghana ilokana na aha eni, ‘na kulana God.’ + 1:17 Malachi 4:5-6 + 1:19 Daniel 8:16; 9:21 + 1:27 Matthew 1:18 + 1:31 Matthew 1:21 + 1:33 2 Samuel 7:12-13, 16; Isaiah 9:7 + 1:37 Vuivuni 18:14 + 1:48 1 Samuel 1:11 + 1:52 Job 5:11; 12:19 1:53 tara vitolo na bosa vavaghaha te vagha ghua na vure tara liona ngangata tara taonighi na hava God te liona. + 1:55 1 Samuel 1:11; Vuivuni 17:7 + 1:59 Buka Vetena 12:3 + 1:76 Malachi 3:1; Matthew 3:3; Mark 1:2, 3 1:79 maana ni mate Greek - ungaunga ni mate. Righia Isaiah 9:2.