12
Buunggawa ngarraaḻirr-maṉngulg-jinyung.
Mark 2:23-28, Luke 6:1-5
Ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr-maṉngulg-duj, na-Jesus anubani-yung ni-jarrarrangi banila-yung wu-warradiynjini-rruj wuḏal. Nigawi-nyinyung wurru-marrbuy-maa-yinyung wugurru wurru-marryaadiyn, aḏaba wugurru wurru-mangi anu-ḏal wurru-nguni.
Yagu wugurraayung warra-Pharisee warra-nayn. Wugurru wurru-yamayn na-Jesus-guy, “Baarranggang, aadanu-maynji amburru-waṉbina-maynji ngarraagi-rruj ngarraaḻirr, aadanu wiijamana wiij-galadi-wina,” wurru-yamayn.
Nigaayung na-Jesus wani-yamijgayn, “Yuga nugurru waari nimbirri-nani ana-wubiba-rruj, niga na-David marri warruburru-yung nigawi-nyinyung warra-waḻya-waḻya wugurru wurru-marryaadangi. Marri anubani-yung wurru-yanggi wubani-wuy na-God-guy wubani-wuy a-wumurrng. Marri warruburru-yung warra-priest, yagu burru-yung-bugij wurru-nguni anubani-yung ana-maṉngulg anu-ḏayn anubani-yung na-God-jinyung-duj ana-wumurrng. Yagu anubani-yung na-David marri nigawi-nyinyung warra-waḻya-waḻya wurru-nguni wugurru. Yuga anaani-yung nugurru nirri-nani?
“Marri yuga nugurru waari nimbirri-nani anubani-rruj ana-lhaawu-runggal na-Moses-inyung, ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr-maṉngulg-duj, wiiya waari amburru-mijgalmini warraarrawindi-lhangu, yagu wugurraayung warruburru-yung warra-priest wurru-mijgalmina ana-Temple-Maṉngulg-duj, yagu wiiya aadanu, wugurru waari amburru-waṉbang anaaladi.
“Ngaya ngana-magana nugurru aadanu, ngaya anaani nga-runggal-windiyung, waari nguynju ana-Temple-Maṉngulg-jii. Anubani-yung ana-wubiba wu-yamana, God ni-yamaa, (Hosea 6:6) ‘Ngaya ngana-ngaynbandii nugurru nambarra-man.galagana, yagi nurru-ni ana-bulugi.’ Nugurru waari-windiyung numburru-marrbuy-maa wiijaminggarrina. Anubani-yung-maynji nugurru numburru-marrbuy-dhang wugurru, nugurru waari narra-nguynju-nguynjijgi warruburru-yung waari-yinyung amburru-waṉbini anaaladi. Yaani nga ngaya-waj na-Niwiyayung na-Wurrujung-jinyung, ngaya-waj yaani nga nga-buunggawa-mana aḏaba ngarraagi-rruj ngarraaḻirr-maṉngulg.” Dani-yung ni-yamayn na-Jesus.
Nubagi-yung ni-warra-guṉḏa-guṉḏa a-marang.
Mark 3:1-6, Luke 6:6-11
Anubanila-wala, niga na-Jesus ni-yanggi anubagala, wubani-wuy a-synagog-guy. 10 Marri bagu waḻyinyung ni-burri. Naagi-yung ni-warra-guṉḏa-guṉḏa nigawi-rruj a-marang. Bagu mulung-arrgi-yung wunu-nani na-Jesus, ambunu-lhajbini yadhu niga. Wugurru wunu-yandhawiwayn niga, “Yuga anubani ana-lhaawu-runggal wu-yamana, ambu-maji-mana ngarraaḻirr-maṉngulg-duj?” wurru-yamayn.
11 Nigaayung na-Jesus wani-yambalmayn, “Anubani-yung-maynji nugurru numburru-waṉagana ana-jib marri anubani-yung anggu-rabina buguni a-gara-wuy ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr-maṉngulg-duj, nugurru numburru-ngarrgiwang anubani-yung-gala ana-gara-wala. 12 Ngubindi warrubawi-yung warra-wurruj wugurru ngijang wu-lhabarrj waari nguynju ana-jib-jii. Nguynju-waj anubani-yung yij-mamaaḻang amburru-waṉbina-yinyung anaambaḻaman ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr-maṉngulg-duj.” Dani-yung ni-yamayn.
13 Marri yunggaj ni-yamayn na-waḻyinyung-guy, “Bawu-lharraalhijgang nugawi-nyinyung ana-waṉja.” Nga nigaayung niwu-lharraalhijgayn. Marri anubani-yung ana-marang ni-marang-maṉdhiiyn, nguynju-yii aaynbaj-jii a-marang.
14 Yagu wugurraayung warruburru-yung warra-Pharisee wurru-yanggi yuuguni wurru-yambiynjini. Wurru-yamaa, “Nubagi-yung na-Jesus ngaanu-jadugang,” wurru-yamaa.
15 Na-Jesus naagi-yung ni-marrbuy wurru-waṉbini-yinyung. Niga niwaarruyn anubani anaanga. Arrawindi warra-wurru-wurruj wunu-garrindharrmangi niga, marri niga wani-maji-waa warraarrawindi-lhangu warruburru wuu-lhangurrngandi-yinyung. 16 Naagi-yung wani-magaa, “Yagi narra-magi warruburru-yung warra-mulung-aynbaj, ngaya anaani,” ni-yamaa niga.
17 Anaani ni-waṉbini, yagu yamba na-God ni-yambini anu…bani-yunggaj. Anaani na-Isaiah nubagi-yung naa-ja-jambini-yinyung ni-yamaa,
18 “Yaani niga ngayawi ni-mijgalmina-yinyung ngaya nga-wajbarini.
Ngaya nganu-ngaynbandii marri ngaya-waj ngaaḻaaḻarrii nigawi-wuy.
Ngaya nganggu-burrang ngayawi Mawurr nigawi-rruj,
marri niga yunggaj ambani-magana warraarrawindi-wuy warra-wurru-wurruj, amburru-burraa yadhu maaḻamburrg ngayawi-wuy.
19 Niga waari ni-riyaldhi, yagi niiḏi,
manubami-rruj manaadi.
20 Niga ni-man.galag-bindiyung warruburru-wuy warra-bilwilwiluj-jinyung,
ni-lhambaamburrg-bindiyung niga,
ambani-maṉmani-wugij, ambaniigajij-maṉdhii, marri ani-lhuḏ-jaarri niga.
21 Warruburru-yung ana-lhal-lhangu-rruj amburru-jambarrgina nigawi-wuy.”
Dani-yung ni-yambini na-God, waarrarrini a-wubiba-rruj.
Na-Jesus-inyung ana-lhuḏ na-God-gala.
Mark 3:20-30, Luke 11:14-23
22 Nga mulung-arrgi-yung wunu-yarrijgini na-Jesus-guy waḻyinyung nubagi-yung ni-ba-galadi marri waari ani-yambini yagu yamba niga ni-waṉagaa man.gurrg. Nigaayung na-Jesus nu-maji-wayn niga na-waḻyinyung, nga ni-yambiyn marri ni-warranggayn. 23 Warraarrawindi-lhangu warra-wurru-wurruj wugurru wurraalharaguni marri wurru-yamayn, “Yuga naagi niga na-niwiyayung na-David-jinyung?” wurru-yamaa.
24 Yagu wugurraayung warruburru-yung warra-Pharisee wurraawanggiyn anaani-yung, wugurru wurru-yamayn, “Naagi-yung ni-warra-yarramijgana anubani ana-man.gurrg, anubani-yung lhuḏ-mirri yamba nubagi-yung na-Beelzebul-inyung, na-baḏirrnya-yung, ni-buunggawa-mana-yinyung niga anubani-yung-jinyung ana-man.gurrg-gaang.” Dani-yung wurru-yamaa wugurru.
25 Nigaayung naagi-yung na-Jesus anubani aḏaba ni-marrbuy warraawurru-yung-jinyung wirriijanga-yangani-yinyung anaaḻamin. Nga bagu-mirri wani-magayn wugurri-wuy, ni-yamayn, “Warra-mulung-aynjaabugij-maynji wugurru anubagu-maynji amburru-burraa, warruburru-yung-maynji wugurru amburru-wiynji-wiynjina-wugij, warruburru-yung aḏaba ari ambuu-manda-ngu-jadugiiyn aḏaba. Marri anaani wiij-nguynju, warruburru warra-mijgalgur amburru-wiynji-wiynjina-maynji anaanga-rruj, amburru-manda-ngu-jadugiiyn wugurru. 26 Marri anubani-yung-maynji na-baḏirrnya-yung ani-yarramijgina nigaaj-baj, niga ani-waḻgaḻ nigaaj-baj marri nigawi-nyinyung ni-buunggawa-mana-yinyung yunggaj waari wu-wandha-wuguuguni-mi, anggu-jadugiiyn wugurru.
27-28 “Yuga ngaya anaani ngaarra-yarraana ana-man.gurrg-gaang ana-lhuḏ-mirri na-baḏirrnya-yung-gala yuga? Yagu nugurri-nyinyung warruburru warru-mandag, wugurraayunggaj anaani wurraarra-yarraana ana-man.gurrg yagu! Wugurru wirri-waṉagana lhuḏ, nguynju ngayawi-yii. Yuga waa-yangi-nyung-jinyung yuga anaani ana-lhuḏ? Yigaj! Anaani ana-lhuḏ nigawi-nyinyung na-God-jinyung. Marri nugurri-nyinyung warruburru warru-mandag, aadanu nugurru ari nambambi-lhajbumana aadanu. Yijgubulu, anaani ana-lhuḏ wu-yaarri na-God-gala na-ni-mawurr-yung-gala. Yagu anaani wiijamana, warru-mandag na-God-jinyung yamba, yaawurru nga, aḏaba, nugurri-rruj wurru-burraa.
29 “Waari warraaynbaj wurru-yabi ana-wumurrng nubagi-yung-jinyung na-waḏa-waḏaḏ-jung-jinyung marri waari wunaa-garra-yari anubani-yung ana-ngurrji. Yagu, anubani-yung-maynji ana-wulhu-wulhurr nubagi-yung-maynji ambunu-radbumana na-waḏa-waḏaḏ-jung, bani-yung marri ambunaa-garra-yarina anubani-yung anaarra.
30 “Yigaj! Warraaynbaj-maynji warrubawi-yung yagi-maynji ngurraanggarra-rumi ngayawi-wuy, warrubawi-yung wugurru ngambambi-wurrij-bangana ngaya. Yagi-maynji warraaynbaj wugurru warrubawi-yung warra-muṉḏugi warra-wurru-wurruj ngayawi-wuy, marri warrubawi-yung ari ambarra-lharrganjii ngayawi-wala wugurru.
31 “Nguynju-waj ngaya ngana-magana nugurru, na-God ambaniigajij-garruyn anubani-yung anaarrawindi anaalaaladi, marri amburru-lhaguḻa-maaḻang-maynji, anubani-yung na-God ari ambaniigajij-garruyn. Yagu warruburru-yung-maynji warra-wurru-wurruj ambirriiladi-yamawana-maynji ana-Maṉngulg Mawurr, yagi na-God waniigajij-garru. 32 Marri warruburru-yung ngambiiladi-yamawana ngaya, na-Niwiyayung na-Wurrujung-jinyung, na-God ambaniigajij-garruyn wugurru. Yagu ambirriiladi-yamawana-maynji ana-Maṉngulg Mawurr, niga na-God waari waniigajij-garru, ana-yimbaj yagu anggu-wuguuguni.”
Na-God nambani-nguynju-nguynjijgana, nugurri-wala ana-lhaawu-wala.
Luke 6:43-45
33 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Anubani-yung-maynji nugurru nimbirri-ngaynbandii ambaḻaman anu-ngugulmung, nimbirri-lhangarrmang ana-rangag anaambaḻaman. Anubani-yung-maynji nugurri-nyinyung ana-rangag waari waambaḻaman-mi, anubani-yung waṉagana aladi anu-ngugulmung. Nugurru nurru-marrbuy ana-rangag, anubanila anu-ngugulmung-gala wugurru.
34 “Nugurru aadanu nurru-maragarrij, nguynju a-marryn-jii! Nugurru nurru-yamana nguynju anubani anaaladi ana-rangag. Nugurru waari numburru-yambang ana-maaḻamburrg, nugurru yamba nurraaladi ana-lhirribala. Anubani anaarrawindi nurru-wijangayii-yinyung ana-lhirribala, wugurru wu-rabalina anubanila ana-ramadhan-gala. 35 Warruburru-yung warra-mamanunggu-yinyung wugurru warra-wurru-wurruj warruburru wurru-mamanunggu-windiyung wugurri-rruj aandhiri-rruj. Marri anubani wurru-waṉbina aambaḻaman-jinyung wugurru. Yagu warruburru-yung warraalaaladi wugurru warra-wurru-wurruj, anubani anaaladi wu-burraa wugurri-rruj aandhiri-rruj. Marri anubanila-wala, wugurru wurru-waṉbina yij-galaaladi.
36 “Marri ngaya ngana-magana nugurru aadanu, anubani na-God nambani-nguynju-nguynjijgana-rruj ngarraaḻirr, anaarrawindi anaaladi ana-lhaawu nurru-yambini-yinyung anaarrbidi, nugurru nimbirriij-burryuwina na-God-guy. 37 Niga na-God nambani-nguynju-nguynjijgana, nugurri-wala ana-lhaawu-wala. Ari nambani-lhajbiyn, yagu ari nambaniigajij-garruyn. Yagu bani-yung-gala ana-lhaawu-wala, ani-wijangayii niga.” Dani-yung ni-yambini na-Jesus, ana-lhaawu.
Warra-wurru-wurruj ambunu-yandhawiwana ana-malnguj anaarrwar-wala.
38 Nga arrgi-yung warra-Pharisee marri warra-yiyini-yinyung ana-lhaawu-runggal wunu-magaa, wurru-yamaa, “Numba-marrbuy-wana-yinyung, nimba-bajiyina malnguj aarrwar-wala.” wurru-yamayn.
39 Nigaayung na-Jesus ni-yamayn “Nugurru aadanu warra-wurru-wurruj nurru-wiri-yinyung ana-yimbaj, nugurru aadanu nurraalaaladi. Nirri-ngaynbandii nugurru aadanu arrwar-wala yuwaagala malnguj. Yagu na-God niga yagi nani-yu nugurru. Na-God niga ani-wij-garrarra-gana-wugij anubani-yung yaga nguynju nubagi-yung-jii na-waḻyinyung-jii, nubagi naa-ja-jambini-yinyung, na-nimuwaj-jung Jonah, wiijamana. 40 Na-Jonah nubagi-yung ni-burri lhirribala ama-gulmung-duj wubani-rruj a-runggal a-ngujija anubani-yung ngi-wulaynbaj ngarraaḻirr marri muulawaa mana-miyn.nganga. Anubani-yung anggiij-nguynju, ngaya-waj na-Niwiyayung na-Wurrujung-jinyung, nga-ngu-burraa ana-lhirribala anubani-rruj anaaban-duj, angi-wulaynbaj ngarraaḻirr marri amuulawaa-wala mana-miyn.nganga.
41 “Wurrugu marri ngijang, bani-yung ambani-nguynju-nguynjijgana niga warruburru-yung warra-wurru-wurruj-guy niga na-God, warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung ana-Nineveh-yinyung amburru-ḻaḻagiiyn, marri nugurraayung, numbuu-yagaynjina bagu numburru-burraa wugurri-rruj. Marri bagu nambambi-lhajbumana nugurru. Anaani-yung yamba wurraawanggini wugurru ana-lhaawu na-Jonah ni-yambini-yinyung, anubani-yung wurru-wurrij-biḻibiḻingini aḏaba. Yagu ngaya anaani nga-runggal-windiyung, nigaayung na-Jonah waari ani-runggal-magaa nguynju ngayawi-yii.
42 “Marri ngarrubagi-yung ngarra-Queen ana-lhal-inyung wu-mayini Sheba, yaanuwuy wu-lhal-ngu-burri wugurru wagiyaj, ngiga ngarrubagi angi-ḻaḻagiiyn, marri nugurraayung aadanu, numbuu-yagaynjina bagu numburru-burraa ngigawi-rruj. Ngiga ngarrubagi nambangi-lhajbiyn ngiga nugurri-wuy. Wubanila-wala a-lhal-wala ngi-yanggi yuwaagala juju…j-gala ana-lhal, nguynju yadhu niga nubagi ngunu-yaynjangani na-Solomon, naagi-yung yamba ni-yina-mamaaḻang niga. Yagu ngaya anaani nga-runggal-windiyung, nigaayung na-Solomon waari ani-runggal-magaa nguynju ngayawi-yii.”
Warra-wurru-wurruj ana-yimbaj wurraalaaladi.
43 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij niga. “Nubagi-yung-maynji na-waḻyinyung ani-waṉagana man.gurrg aladi, marri anubani-yung-maynji nigawi-wala anggu-rabalang, anubani-yung aninggaarruyn nga anggu-yaarri yuuguni a-lhal-aṉḏarrg-baj wugurru, anubani anggu-yaarri nga yagi-maynji lhangarrmi ana-mamanunggu ana-lhal, anggu-yaarri bagu anggu-ḻang-janga-yangina wugurru, 44 anggu-yamang ‘Ngandaagiyn nubagi-wuy na-wurrujung-guy.’ Ngijang aḏaba, anggaagiyn nubagi-yung-guy ninggaarruyn-guy na-waḻyinyung-guy wugurru. Anaani wiijamana, nubagi-yung na-wurrujung ni-mamanunggu ana-lhirribala. 45 Anubani-yung ana-man.gurrg wu-warranggana nga wu-wagalhaga-lharrmani marri lhangarrmana aynbaj man.gurrg marang-aynjaabugij marri wulawaa, nga buguni aḏaba wu-yaarri. Anaani ana-man.gurrg yamba waaladi-windiyung, wugurri-wala aynjaabugij-gala mani. Marri anubani-yung wu-ngarra-jaarri, wu-ngarra-jabina, nubagi-yung-guy na-wurrujung-guy, anaani ana-man.gurrg wugurru. Anaani aḏaba niiladi-wina-windiyung niga, anubani-yung yaga wugurru ana-wulhu-wulhurr wurrugu ni-maṉdhini. Yagu waari aḏaba niga. Dani-yung anggiijamana, nugurri-wuy nurraalaaladi yamba warra-wurru-wurruj.” Dani-yung ni-yambini niga na-Jesus, ana-lhaawu.
Na-Jesus warra-mijgalgur-yung-jinyung.
Mark 3:31-35, Luke 8:19-21
46 Naagi-yung na-Jesus wani-yambini-wugij warra-wurru-wurruj-guy, nigawi-nyinyung nga-rriibi-yung marri warra-minilharri-yung wurru-lhaay arabarabalu, ambunu-yambini yungguyung niga. 47 Aynjaabugij wunu-magaa na-Jesus, “Nugawi-nyinyung ngarriibi marri warra-minilharri durru wurraarra-garra-lhara aarabarabalu-rruj, marri wugurru nimbi-ngaynbandii ambi-yambina nagang,” wurru-yamayn.
48 Nigaayung wani-yambalmayn, “Yangi-nyinyung ngayawi-nyinyung ngaa-rrigang? Yangi-yangi ngayawi-nyinyung naa-murruyung-gaang?” Ni-yamayn. 49 Nga niga wani-wurrurriyn nigawi-nyinyung-guy wurru-marrbuy-maa-wuy marri ni-yamayn, “Yaawurru ngayawi-nyinyung nga-rrigang marri naa-murruyung-gaang. 50 Warruburru-yung wunu-yandhurrbangana-yinyung na-Baba anaarrwar, burru-yung ngayawi-nyinyung naa-murruyung-gaang marri ngaa-murruyung-gaang marri ngaa-rrigang-gaang.” Dani-yung ni-yamayn.
12:17 Isaiah 42:1-4.