5
Na-Jesus ani-yambina ma-ḻandhirrngindi-rruj.
Luke 6:20-23
Na-Jesus wani-nayn warra-garnyirrimba. Niidadiyn aḏaba ama-ṉuga-wuy arrwiyaj, nga ni-burrangayn aḏaba. Warruburru-yung wani-marrbuy-waa-yinyung wurru-yanggi nigawi-wuy. Nga wani-marrbuy-waa wugurru. Ni-yamaa,
“Nugurru yuga nurru-marrbuy, waari nurru-maṉmi nugurraajbaj? Nigaayung na-God naniigajij-majgaa aḏaba, marri numburru-burraa nigawi-nyinyung warru-mandag.
“Nugurru yuga nurru-wurrij-galadi-wina windiyung? Na-God naniigajij-majgaa aḏaba, marri nambani-man.galagana nugurru.
“Nugurru yuga nurru-yaal-murramurra? Na-God naniigajij-majgaa aḏaba, marri niga nambaniiyn anubani anaarrawindi-lhangu nani-lhalamayaa-yinyung.
“Nugurru yuga nirri-ngaynbandii-windiyung numbunu-yandhurrbangana na-God, nguynju yaga nurru-marryaadi marri nurru-wurrij-guldhii yaga? Na-God naniigajij-majgaa aḏaba. Anubani anaarrawindi nurraarra-ngaynbandii-yinyung, niga ambaniiyii nugurru.
“Nugurru yuga narra-man.galagana warra-mulung-aynbaj? Niga na-God naniigajij-majgaa aḏaba, marri nambani-man.galagana nugurru.
“Nugurru yuga nurru-wawanggina ana-mamanunggu ana-lhirribala? Na-God niga naniigajij-majgaa aḏaba, marri numburru-warubaj-giiyn nigawi-wuy, numbunu-yilhal-nayii warubaj.
“Warrubawi-yung-maynji ana-wungarri amburru-wiynjina, yuga nugurru nambarra-muḏaḏbijgana? Na-God naniigajij-majgaa aḏaba, marri nambani-mayana nigawi-nyinyung warra-mijburrayung nugurru.
10 “Nugurru yuga nambi-wungarri-dhijgana, nugurru yamba nuunu-yandhurrbangana na-God, yuga? Niga naniigajij-majgaa aḏaba. Nugurru aadanu nigawi-nyinyung aadanu warru-mandag.”
11 Na-Jesus naagi-yung ni-yambini-wugij. “Ari nugurru nambambiiladi-yamawana marri nambambi-wungarri-dhijgana marri ambuu-yambina aynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaawu a-yang-jilg-jinyung nugurri-nyinyung, nugurru yamba ngirri-garrindharrmani ngaya. Amburru-waṉbina-maynji aniijiijung, na-God nambaniigajij-majgana. 12 Numburru-ḏinggina, yagu yamba na-God nanii-garra-waṉagana anaarraambaḻaman-jinyung anaarrwar. Warruburru-yung wunaa-ja-jambini-yinyung anu…bani-yunggaj, warra-wungarri-dhijgaa wugurru.”
Lhanganig marri wu-lhalmbaarrii-yinyung.
Mark 9:50, Luke 14:34-35
13 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Warra-wurru-wurruj wini-burrii lhanganig a-marrya-rruj, marri wu-burraa baḏag. Nugurru nurru-jambarrgina-yinyung, nugurru yii-lhanganig-jii nuu-yamana. Numburru-magina-maynji na-God-jinyung a-lhaawu, amburru-marrbuy wugurraayung amburru-yamana yungguyung maaḻamburrg-waj. Na-lhanganig-maynji yagi waṉagi na-nidhamij, numburru-yaminggarrang nimbiniigijgiyn nubagi na-nidhamij? Nubagi na-lhanganig niiladi. Yagi wini-waṉagi ana-marrya-rruj. Ambini-barawudang, nubagi na-lhanganig.”
14 Na-Jesus naagi-yung ni-yambini-wugij. “Nugurru nurru-yamana nguynju wu-lhalmbaarrii-yii ana-lhal-lhangu yungguyung. Anubani anaanga ama-ṉuga-rruj anaarrwar, yagi wirri-julubi. 15 Nugurru-maynji aadanu nimbirri-lhalmbaarrijgana anubani wu-lhalmbaarrii-yinyung, yuga nimbirri-burrdang lhirribala ama-gaṉdharra-rruj? Girrjag! Yuwaagu arrwar nimbirri-wudhang. Nguynju amburraarra-nayii yungguyung aynba-gaynbaj-jinyung, warraarrawindi a-wumurrng-duj. 16 Nguynju nugurraayunggaj wu-lhalmbaarrii-yii numburru-yamana, nguynju nambambi-nayii yungguyung warra-wurru-wurruj, numburru-waṉbina ambaḻaman. Nambambi-nayii, marri ambunu-warraarriwana naagila na-Baba anaarrwar-yinyung.”
Ngarranggu-marrbuy-wana ana-lhaawu-runggal-inyung.
17 Na-Jesus naagi-yung ni-yambini-wugij. “Yingga nurraan-jami-magi ngaya nga-yanggi nugurri-wuy ngawaaladi-yamawangun-magi yingga ana-lhaawu-runggal, yagu ana-lhaawu ngijang warruburru-yung-jinyung wunaa-ja-jambini-yinyung na-God anu…bani-yunggaj-jinyung. Waari. Nga-yanggi nganggu-wandhurrg-gana yungguyung anaani ana-lhaawu-runggal. 18 Anaani ngana-magana yijgubulu. Anggu-burraa-waj ana-lhal marri ana-wumala, yagi wu-jadugi anaani ana-lhaawu-runggal, anggu-wuguuguni-wugij anggu-burraa. Yagi anaaynjaabugij ana-wirrig anu-mari wu-jadugi, anggu-burraa-wugij. Marri anubani-yung anggu-wandhurrg-gina, anaarrawindi-lhangu.
19 “Nugurru-maynji yagi nirri-yandhurrbi ana-lhaawu ana-wirrig, nga nambarra-marrbuy-wana-maynji yagi wirri-yandhurrbi anubani-yung, na-God nambani-winyig-gang nigawi-nyinyung warru-mandag. Yagu nugurru-maynji nimbirri-yandhurrbangana ana-lhaawu-runggal anaarrawindi-lhangu, nga nambarra-marrbuy-wana ambirri-yandhurrbangana anubani-yung, nugurru nambani-runggal-wang, nigawi-nyinyung-jinyung warru-mandag. 20 Warra-mulung-arrgi warrubawi-yung wirriirrarrangi-yinyung warra-yiyini-yinyung ana-lhaawu-runggal marri warra-Pharisee wirri-yandhurrbangana arrgi ana-lhaawu-runggal. Yagu nugurru-maynji nimbirri-yandhurrbangana ana-lhaawu-runggal maaḻamburrg-galawaj, nugurru numburru-yaarri na-God-jinyung-guy warru-mandag.”
Yagi ngarra-wurrij-bi warraaynbaj-guy.
21 Na-Jesus naagi-yung ni-yambini-wugij. “Warruburru warra-marrbuy-wana-yinyung nambi-magaa, (Exodus 20:13) ‘Yagi narra-mulunguwa-wi. Warrubawi-yung-maynji ambarruumana, na-God ambani-lhajbumana,’ dani-yung nambi-magaa nugurru. 22 Yagu ngaya ngana-magana aḏaba, nagang-maynji banaa-ḏiyaldhang-maynji nugawi-nyinyung na-nilharri, banu-wungarri-dhijgang-maynji, marri banu-wurrij-bang-bindiyung, na-God ani-lhajbumana. Banu-mi-ḏijalagana-maynji marri banaaladi-yamana-maynji nugawi-nyinyung na-nilharri, nagang ani-yarrijgina nigawi-wuy a-court-guy. Nagang-maynji banu-mayana nagang na-nilharri ni-yilg, ba-nagina nagang a-ngura-wuy.”
23 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Nagang-maynji banuuyn anujiigurung na-Baba-wuy lhaalhag, a-Temple-Maṉngulg-duj, ba-marrbuy anubani yangi nunggaṉbini na-nilharri-wuy, bawaarruyn bagu. 24 Ba-yaarri na-nilharri-wuy, nga nimbini-yambiynjina, banu-guwaj-gang ngijang. Bani-yung marri baagiyn, banuuyn anujiigurung nugawi-nyinyung, na-Baba-wuy.
25 “Warrubawi-yung-maynji ambu-yambina nugawi-wuy, ‘Nagawaa na-yaarri a-court-guy, nga bagu nubagi-yung wani-nguynju-nguynjijgana-yinyung na-runggal-yung, nambani-nguynju-nguynjijgana nagawaa.’ Ani-yambina-maynji anubani, nimbini-yambiynjina, banu-guwaj-gang ana-wulhu-wulhurr. Yagi-maynji nunu-guwaj-gi, nagang aniiyn nubagi na-runggal-yung-guy a-court-duj, marri nubagi na-runggal-yung aniiyn nubagi wani-radba-radbumana-yinyung, marri nagang nubagi wani-radba-radbumana-yinyung ani-burrang wu-dhi-dhidina-rruj. 26 Ngaya ngunu-magana yijgubulu-windiyung, yagi nuṉḏabali, murrubu bambiiyii ana-bayarra, bawu-jadugang nugawi-nyinyung anubani anu-ṉuga anaarrawindi-lhangu.” Dani-yung ni-yamaa na-Jesus niga.
Yagi ngurru-waṉbi anaaladi.
27 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Warruburru-yung warra-marrbuy-wana-yinyung nambi-magaa anaani ana-lhaawu, (Exodus 20:14) ‘Yagi nagang naa-gamajangi warra-maṉung,’ wurru-yamaa. 28 Yagu ngaya anaani ngana-magana aḏaba, bangu-nang-maynji ngarrubagi ngarra-maṉinyung, nga bangu-ngaynbandii nugawi-rruj ambubug, nunggaaṉbiyn aḏaba nugawi-rruj ambubug.
29 “Wudani-yung yamba, nugawi-nyinyung-maynji mana-bagaḻang mana-walawalama ama-dhaayurrii marri baaṉbina aladi, bama-ngarrgiwang marri bama-barawudang! Bama-ngarrgiwang-maynji manubami mana-bagaḻang, marri ba-yaarri-maynji anubani-yung anaarrwiyaj ba-wiri-mana-maynji, anubani ari wiij-mamaaḻang. Yagu niga-maynji na-God ani-barawudang-maynji nagang a-ngura-wuy, amuulawaa-maynji mana-bagaḻang, waaladi! 30 Marri nugawi-nyinyung-maynji ana-walawalama ana-marang anggu-dhaayurrii marri baaṉbina-maynji aladi, bawu-wuḻdhang marri bawu-barawudang. Bawu-barawudang-maynji, marri ba-yaarri-maynji anubani-yung anaarrwiyaj, aḏaba maaḻamburrg. Yagu ba-yaarri-maynji anubani wu-naga-nagina-wuy, angguulawaa-maynji ana-marang, anubani aladi.” Dani-yung ni-yamaa na-Jesus niga.
Yagi ngurraarruynji.
Matthew 19:9, Mark 10:11-12, Luke 16:18
31 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Warruburru warra-marrbuy-waa-yinyung nambi-magaa nugurru, (Deuteronomy 24:1) ‘Bangaarruyn-maynji nugawi-nyinyung nga-rangarrinaaj, banguuyn ngiga wubiba, amburru-marrbuy yungguyung nagang nungaarruyn, niiniirruynjiyn,’ wurru-yamaa. 32 Yagu ngaya anaani ngana-magana, bangaarruyn-maynji nugawi-nyinyung nga-rangarrinaaj, marri waari angiiynji-yaay warraaynbaj-guy, bangu-dhaayurrii, yagu yamba angu-mang-maynji aynbajung waḻyinyung, angi-waṉbina aladi. Yagu nugawaj na-God ani-lhajbiyn. Marri nubagi na-waḻyinyung, nigaayunggaj ani-waṉbina aladi.”
Anaani ngurru-lhalamayina-yinyung.
33 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Warruburru warra-marrbuy-wana-yinyung nambi-magaa anu…bani-yunggaj, ‘ba-lhalamayina-maynji, bawu-warra-maya-mayana-maynji anaaban marri anaarrwar marri ana-Jerusalem, anubani nunggu-lhalamayana-yinyung yijgubulu, baaṉbina,’ wurru-yamaa warruburru warra-marrbuy-wana-yinyung.”
34-35 “Yagu ngaya anaani ngana-magana, numburru-lhalamayina-maynji, yagi nurru-yambi anaaynbaj ana-lhaawu. Yagi anaani nirri-warra-maya-mayi anaarrwar marri anaaban, yaani yamba ni-burraa na-God, ni-buunggawa-mana. Marri nirri-mayi yagi ana-Jerusalem, anubani anaanga yamba na-Buunggawa-yinyung, na-Runggal-yung. 36 Ngijang yagi nunggu-mayi nugawi-nyinyung ana-yinag, yagu yamba nugawi-nyinyung mana-mung. Yagi numa-ngalngalijgi yagu numa-dudumijgi. 37 Yagi nunggaṉbi aniijiijung. Yagu ba-yambina ‘yii’, marri ‘yagi’. Anubani anaaynbaj ana-lhaawu nuynjambina, anubani na-baḏirrnya-yung nini-lhaawu-yiyina nuynjambina.”
Yagi ngarraa-gaagijgi.
Luke 6:29-30
38 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Anu…bani-yunggaj, warruburru warra-marrbuy-wana-yinyung nambi-magaa, (Exodus 21:24) ‘Ambi-wiyn-maynji mana-bagaḻang-duj, bamba-wiyn ama-bagaḻang-duj. Warrubawi-yung-maynji ambi-ra-wadjang ama-ra-rruj, wugurri bamba-ra-wadjang,’ wurru-yamaa warruburru-yung. 39 Yagu ngaya anaani ngana-magana, yagi ngijang barraa-gaagijgi warrubawi-yung. Warrubawi-yung-maynji ambi-ramarra-wadjang nagang, ngijang anubani-yung ba-ramarra-wiḻibiḻingiyn aadanu, ambi-ramarra-wadjang aaynbaj-gala ngijang.
40 “Nubagi-yung-maynji na-wurrujung ani-yarrijgina wurru-yamba-yambina-wuy, a-court-guy, nga ani-yamijgang, ‘Nimbiiyn nugawi-nyinyung mana-yaaḻi mana-lhirribala,’ ani-yamang, banuuyn manubami mana-yaaḻi, ngijang banuuyn manaarabarabalu mana-yaaḻi. 41 Nubagi-yung-maynji ni-wiynji-wiynjini-yinyung ani-yamijgang, ‘Nimbii-garrwarrwuu ngayawi-nyinyung anaarra aḻagaḻa,’ ani-yamijgang nubagi-yung, banaa-garrwarrwuu malanganyanay! 42 Warrubawi-yung-maynji ambi-lhangayaana anubani-yung, baarra-waṉagana-yinyung, bambaarriiyii, yagi barraandirri.”
Nambarraa-ḏamarr-ngu-burraa warrubawi nambi-wungarri-dhijgana-yinyung.
Luke 6:27-28,32-36
43 Na-Jesus naagi-yung ni-yambini-wugij. “Warruburru-yung warra-marrbuy-wana-yinyung nambi-magaa, ‘banaa-ḏamarr-ngu-burraa nugawi-nyinyung na-guwaj, marri banu-margirang nubagi ani-wungarri-dhijgana-yinyung,’ wurru-yamaa. 44 Yagu ngaya nugurru ngana-magana, nambarraa-ḏamarr-ngu-burraa warrubawi-yung nambi-wurrij-bangana-yinyung, marri nambarraa-jambina na-God-guy, warrubawi-yung nambi-wungarri-dhijgana-yinyung nugurri-wuy, wurru-waṉbina aladi-yinyung. 45 Nguynju numburru-yamana na-Baba-yii anaarrwar-yinyung. Ni-yaminggarrina? Ngarraaḻirr ngarrani-waḻamin-dharrgang, ngarrangi-murrmbulijgana warraalaaladi-rruj marri warraambaḻaman-duj. Nguynju-waj ngarraaṉbana ngi-warra-rabina warraambaambaḻaman-duj marri warraalaaladi-rruj. Nugurraayunggaj aadanu, numburru-yamana nguynju na-Baba-yii anaarrwar-yinyung.”
46 Naagi-yung na-Jesus ni-yambini-wugij. “Warra-mulung-arrgi-yung nambi-ngaynbandii. Yuga warrubawi-yung narra-ngaynbandii bawi-yung-bugij? Waari anaani anggiij-mamaaḻang-magaa anaani-yung aḏaba. Wugurraayunggaj wirri-mana-mani-yinyung anu-ṉuga, wurraalaaladi wugurru, yagu wurru-yamana yingga aadanu, wiij-nguynju. 47 Warrubawi-yung waari-yinyung na-God-jinyung warra-wurru-wurruj, wurru-yambiynjina wugurri-nyinyung-guy warra-mijgalgur-yung-guy. Yagu nugurru-maynji numburru-yamana nguynju wugurri-yii, waari anaani anggiij-mamaaḻang-magaa.
48 “Nguynju anaani ngana-magana, numburru-yamana nguynju nugurri-nyinyung-jii na-Baba-yii anaarrwar-yinyung. Waari ani-waṉbang anaaladi niga. Nugurraayunggaj yagi nurru-waṉbi anaaladi aadanu.” Dani-yung na-Jesus ni-yamaa, ana-lhaawu.