Menungang Abar pasal si Jesus Kristo Sinurat i
LUKAS
Kepurisnan et itueng Surat i Lukas
Itueng si Lukas lein lang tawʼt Judio, samat mengeꞌ ibang taaw negsurat et mengeꞌ buuk et Biblia. Erapun si Lukas teyeg et bangsa et Griego. Si Lukas mekansang pinegiskulan ye bekeꞌ ya sembatung doktor. Nengandel ya ki Jesus Kristo, ganang nekingeg ye ating Menungang Abar dut ketulduan i Pablo. Si Lukas bekeꞌ si Pablo sulut neng biꞌbilaꞌ banar. Tiniharan ating timpu dut ikeruwang pepenewan ne i Pablo eset mengeꞌ lein-leing lungsud na menulduꞌ, seked ating timpu na peteyen ya dut lungsud et Roma. Si Lukas kaya nepeblag eset kenye. Ya ne sembatu nengiba ki Pablo dut pepenewan ye.
Itueng bagiꞌ et buuk naꞌ Biblia sinurat i Lukas bekeꞌ ipebibit ye dut ki Teopilo, sembatung pegibuten eset mengeꞌ tawʼt Griego.
Sinugid i Lukas atueʼt Kesuratan na natuꞌ ating Yegang et Empuꞌ antangan ye sembatung taaw. Gaay i Lukas ipesewd dut ginsan et mengeꞌ taaw na si Jesus tantung Yegang et Empuꞌ bekeꞌ mekebawiꞌ Ya kityu teyeg et keselaan tyu. Pineretiꞌ i Lukas na diki lang tawʼt Judio na tebangen i Jesus temed meketabang ya et taaw teyeg et misan enung tutusan atueʼt dunyaꞌ. Pegsugiren ye enukwan tinabang i Jesus mengeꞌ sakit bekeꞌ pegtitiksaen bekeꞌ lebi nega mengeꞌ tawʼt tegesalaꞌ. Pegsugiren i Lukas mengeꞌ neinabu ki Jesus tihad nega pinegyegang ya seked kepeteyan ye sampay ne pegbiyag ye peuliꞌ.
Ketulduan et itueng Surat
Una-una 1:1-4
Pegganak ki Juan neng Mememewtismu 1:5-80
Kepenggenakan i Jesus 2:1-52
Ating ketulduan i Juan neng Mememewtismu 3:1-20
Ating pegbewtismu bekeꞌ pegsulay ki Jesus 3:21—4:13
Ating ketulduan i Jesus dut Galilea 4:14—9:50
Tihad dut Galilea sumangdel dut Jerusalem 9:51—19:27
Emuring linggu et biyag i Jesus 19:28—23:56
Pegkebiyag peuliꞌ bekeꞌ pegpebiriꞌ i Jesus 24:36-49
Pegperibuwat si Jesus dut Langit 24:50-53
1
1 Metaas naꞌ si Teopilo:
Mekeldam ne siminulay nesurat et usalan naꞌ pasal et mengeꞌ keginisan na netuman ne dut pinegketngaan tyu.
2 Samat dut kedyeng pinepusakaꞌ neng mengeꞌ keginisan atuʼt damen na dye sengkepunan mengeꞌ saksiꞌ gasi sampay menunulduꞌ et beres.
3 Daken, menang binusiksik banar ginsan neng keginisan neng neinabu tihad sengkepunan. Angkansa minenunga ku na sumurat et meatur naꞌ usulan dut dimu, metaas na si Teopilo,
4 apang mesewran mu ketignaan et ginsan neng usulan na tinulduꞌ dimu.
Ludium pasal Kepenggenakan ki Juan neng Mememewtismu
5 Kwit si Herodes surutan dut Judea, maya sembatung pariꞌ, ireg bersen pegibuten et mengempuan ngaran ye si Sakarias, mawaꞌ dut pengkatan i Abias sembatung pengkatan et mengeꞌ pariꞌ. Esawa i Sakarias si Elisabet neng inupuꞌ gasi i Aaron ating munang pariꞌ et Empuꞌ.
6 Saliꞌ dye metignaꞌ dut elepan et Empuꞌ, megsunud dye dut ginsan neng saraꞌ sampay mengeꞌ arat et Empuꞌ.
7 Megurang dye ne saliꞌsaliꞌ segwaꞌ kayangga yegang dye sabab si Elisabet bantut.
8 Negtekaꞌ gasi pangkat i Sakarias megkeradya bilang pariꞌ dut pegpengempuan naꞌ benwa dut elepan et Empuꞌ.
9 Samat arat et mengeꞌ pegpariꞌ, pesukuran dye baꞌ sinu kedye, sumled dut pegpengempuan naꞌ benwa indyari neginalep si Sakarias netiruan dye na sumled dut pegpengempuan naꞌ benwa apang mengruhung et kemengyan.
10 Sasat kenye pengruhung et kemengyan dut seled, mengeꞌ taaw memegpenalang gasi dut liwan.
11 Na maya dereakan et Empuꞌ negpebiriꞌ dut kenye. Megtitiyeg dut tampaꞌ kewanan et pegrungruhungan et kemengyan.
12 Neknaran si Sakarias pegkebiriꞌ ye dut dereakan et Empuꞌ, indyari diminateng kenye takut.
13 Segwaꞌ kwaʼt dereakan et Empuꞌ dut kenye, “Kas takut Sakarias, pasal dimung penelang kiningeg net Empuꞌ. Esawa mung si Elisabet megyegang et lelaki, na pengeraniꞌ et Juan.
14 Dut pegganak kenye diki lang ikew meksanan sampay gasi kineldaman,
15 sabab itueng si Juan megmendyaring metaas dut elepan et Empuꞌ. Diki ya minum et mekelangu etawa meiseg neng mengeꞌ iinumen. Tihad nega dut seled beteng et induꞌ ye, selban ne ya et Empung Menungang Nakem.
16 Mekansang keyegangan dut bangsa i Israel na mepeuliꞌ ye dut Empuꞌ.
17 Na itueng si Juan muna dut derateng nemiliꞌ Empuꞌ et memegbeg. Naꞌ sumaleb ki Juan nakem bekeꞌ basag et Empuꞌ samat ki Elias neng tarus et Empuꞌ tagnaꞌ. Supaya si Juan memegsulut mengeꞌ kegunggurangan dut keyegangan bekeꞌ mengeꞌ merurupang megkesewd sumunud dut metignaꞌ. Ipepanyap si Juan sembatung bangsa dut Empuꞌ.”
18 Iningkut i Sakarias dereakan et Empuꞌ, kwan, “Enukwan kesesewd ku et itue? Sabab aku megurang ne bekeꞌ esawa ku tinugan net tapis.”
19 Siminambag dereakan et Empuꞌ, kwan, “Aku si Gabriel, na megtitiyeg dut elepan et Empuꞌ, na dinaak supaya megsugid et menungang abar dut dimu.
20 Sabab diki ke nengandel, birinaꞌ, tihad tiban megumew ke sampay diki ke ne kebres seked dut eldew na metuman ginsan.”
21 Negliluꞌ mengeꞌ taaw na baꞌ manu si Sakarias neng pegtetegeyen dye nekwit dut pegpengempuan neng benwa et Empuꞌ.
22 Pegliwan i Sakarias kaya ne mekebres angkansa tendes dye maya negpebiriꞌ kenye dut seled pegpengempuan neng benwa. Aluꞌ ye tulduꞌ mene, kaya ne mekebres.
23 Ganang nepuspus ne timpu et pegkeradya ye, nuliꞌ ne ya dut lelegdengan ye.
24 Pegketbes kaya nekwit eldew, negmengirem ne si Elisabet. Seled limang bulan dun lang et seled benwa.
25 “Ingasiꞌ daken et Empuꞌ itue,” kwan i Elisabet, “Ketimpusan, sinyekan ye aku supaya meugad seseweyan daken et mengeꞌ taaw!”
Pineabar ne Lagi pasal et Kepenggenakan ki Jesus
26 Ganang ikeenem neng bulan et kebtangan i Elisabet, dinaak et Empuꞌ dereakan neng si Gabriel supaya sumurung dut lungsud et Nasaret sakup et Galilea,
27 dut sembatung umawey naꞌ nemeupakat ibulun dut lelaki ingaran ye si Jose teyeg dut pengkatan i Surutan Dabid tagnaꞌ. Ingaran et umawey in si Maria.
28 Negpekabiꞌ kenye si Gabriel, kwan ye, “Mesukud ke sabab ikew lang naꞌ natiruaʼt libung mergaꞌ angkan nepiliꞌ ke et Empuꞌ. Empuꞌ esen net dimu.”
29 Neriwaraꞌ ne banar si Maria dut binres et dereakan kenye, pegpikiren ye ne banar baꞌ enu ingin bersen.
30 Sinugid et dereakan ki Maria, “Kas takut Maria, sabab maya kasi dimu et Empuꞌ.
31 Birinaꞌ lang, megbeteng ke sampay megyegang et sembatung lelaki na ipengaran mu kenye Jesus.
32 Megmendyaring metaas ya et ginsan bekeꞌ ngeranen ya na Yegang et Empung metaas ne banar. Igbey kenye et Empuꞌ eerungan et kegunggurangan yeng si Surutan Dabid tagnaꞌ.
33 Na, ya memegbeg dut mengeꞌ tungtung-inupuꞌ i Jakob et kaya keskeran. Na, kaya seked pemegbeg ye.”
34 Nengingkut si Maria dut dereakan et Empuꞌ, kwan ye, “Enukwan itue meinabu, kayangga peꞌ esawa ku?”
35 Siminambung dereakan et Empuꞌ kenye, kwan ye, “Detengan ke et Menungang Nakem et Empuꞌ bekeꞌ mentek dimu basag et Empuꞌ neng metaas banar. Angkansa ating ipegyegang metignaꞌ banar bekeꞌ ngeranen na ya yegang et Empuꞌ.
36 Misan si Elisabet na kampung mu meumur ne, segwaꞌ negbeteng nega. Na ya kwit tiꞌ pegsugiren bantut, segwaꞌ tiban enem neng bulan ne kebtangan ye.
37 Sabab misan enu nega, kaya meliyut dut Empuꞌ.”
38 Kwan i Maria, “Uripen aku et Empuꞌ. Memnar teyen dut daken samat pegbersen mu daken in.” Pegketbes, tinirengan ne ya et dereakan et Empuꞌ.
Kinulew i Maria si Elisabet
39 Pagkaꞌ kwantin ne et ating eldew negpanyap deꞌdaliꞌ si Maria siminurung dut kebudbukiran et sakup et Judea.
40 Pegdateng ye, inempangan ye si Elisabet, pegketbes neglembus ne dut seled benwa i Sakarias.
41 Pegkekingeg i Elisabet et ampang i Maria, nenggibek memulek dut seled beteng ye. Indyari nesled si Elisabet et Menungang Nakem naꞌ Empuꞌ.
42 Angkansa neres et merensag si Elisabet ki Maria kwan ye, “Ginsan et mengeꞌ libun ikew lang mesukud, bekeꞌ mesukud gasi memulek na ipengganak mu.
43 Segwaꞌ manu takuꞌ aku nega kiminulew daken na ating induꞌ et Begerar ku?
44 Sabab birinaꞌ, ganang nekingeg ku ampang mu diminingan gasi nenggibek memulek dut seled beteng ku sabab et ya neksanan.
45 Mesukud ke sabab nengandel ke na metuman dut dimu beres et Empuꞌ banar.”
Nengulilal si Maria
46 Kwan i Maria,
“Pegbentugen et pusuꞌ ku Begerar in.
47 Bekeꞌ meksan nakem ku dut Empuꞌ, sabab ya memawiꞌ daken.
48 Sabab dinengdeng et Empuꞌ kelelewan ku neng uripen ye, sabab birinaꞌ tiharan tiban, pangkat-megpangkat naꞌ ginsan neng mengeꞌ taaw sugiren dye aku mesukud.
49 Sabab Empuꞌ naꞌ sembatung mekewasa na nemuwat daken et kelang ginis, ya metignaꞌ banar.
50 Pegingesinan et Empuꞌ sebarang pemengandel dut kenye teyeg dut pangkat-megpangkat naꞌ mengeꞌ taaw.
51 Negpebiriꞌ ya et kenyeng kewasa angkan pinegpekparak ye ginsan neng mengeꞌ pebiꞌbiriꞌ neng mengeꞌ penedseled.
52 Pegugaren et Empuꞌ mengeꞌ surutan dut kedyeng mengeꞌ gerar, segwaꞌ pegpetaas sebarang mepekumbaba naꞌ pusuꞌ.
53 Pinebiyagan et Empuꞌ mengeꞌ meurap et menunungang ginis, segwaꞌ pineugad ye mengeꞌ mentiriꞌ kaya ne bibit et mengeꞌ enu-enu.
54 Tinebangan et Empuꞌ mengeꞌ uripen yeng mengeꞌ tawʼt Israel. Kaya linipatan et Empuꞌ tinangeꞌ ye ne meingesinen ye kityu.
55 Samat pinesewd et Empuꞌ dut mengeꞌ kegunggurangan tyu, dut ki Abraham sampay dut mengeꞌ tungtung-inupuꞌ ye.”
56 Telung bulan kwit et legdeng i Maria dut ki Elisabet mura nuliꞌ.
Pegganak ki Juan neng Mememewtismu
57 Napet ne timpu et penggenakan i Elisabet negyegang ne ya et sembatung lelaki.
58 Nekekingeg mengeꞌ rurungan ye sampay mengeꞌ kekempungan ye na ya iningesinan ne et Begerar naꞌ Empuꞌ. Neksanan dye kenye.
59 Pegdateng et ikewalung eldew, negsirateng dye supaya metulian memulek, pengeranan dye teyen si Sakarias samat ingaran et amaꞌ in.
60 Segwaꞌ sinugid et induꞌ ye kwan ye, “Diki, segwaꞌ ipengaran kenye Juan.”
61 Segwaꞌ kwan dye, “Kaya megngengaran et samat kwantin dut kekempungan mu.”
62 Angkansa pinuhunan dye mena amaꞌ apang mesewran dye baꞌ enu ipengaran dut memulek.
63 Indyari neneew si Sakarias et mesuratan ye. Pegketbes samat kwantin sinurat ye, “Juan ingaran ye.” Indyari negliluꞌ dye ginsan.
64 Atin peꞌ nekelengwaꞌ ne beres ye bekeꞌ metugnaꞌ ne pememresan ye angkansa negbantug ne dut Empuꞌ.
65 Nemenakut mengeꞌ rurungan dye, sampay dut kebudbukiran et Judea, atin lang pegsusugiren dye.
66 Sebarang nemekekingeg nemegliluꞌ, kwan dye, “Enu mesurungan et yengyegang naꞌ itue? Sabab pegeebayan ya et Empuꞌ.”
Kekerangan i Sakarias
67 Si Sakarias neng amaꞌ et yengyegang sineleb et Menungang Nakem naꞌ Empuꞌ bekeꞌ negtetari et samat kwantin:
68 “Kebegbentugan naꞌ Begerar naꞌ Empuꞌ, Empuꞌ et bangsa et Israel, sabab pineruri ye sampay lingkat ye kenyeng mengeꞌ taaw.
69 Negpetiyeg ya dut kityu et ating mekseg neng mememawiꞌ. Na ya teyeg dut tungtung-inupuꞌ i Surutan Dabid neng surutan tagnaꞌ neng uripen ye.
70 Samat tinangeꞌ et Empuꞌ tagnaꞌ tiꞌ, pebiyaꞌ et mengeꞌ tarus et Empuꞌ itue:
71 Nebawiꞌ tyu ne dut kesagkaꞌ tyu sampay neagew ne kityu dut keremut et ginsan neng pengisegan kityu.
72 Buwaten et Empuꞌ itue supaya iperasa Ye Kenyeng ingasiꞌ dut mengeꞌ kegunggurangan tyu sampay merendeman gasi Kenyeng penektak,
73 bekeꞌ tinangeꞌ naꞌ sinumpaan ye dut ki Abraham neng keupuꞌupuan tyu,
74 supaya mepuwas tyu dut mengeꞌ penggewman et kesagkaꞌ tyu, apang kesukuꞌ tyu ne dut kenye na kaya ne takut.
75 Dut elepan ye na maya kenunganan bekeꞌ ketignaan sasat kityu pebibiyag.
76 Pasal dimu Juan, daken neng yegang, ngeranen ke et tarus et ketaasan banar na Empuꞌ, sabab muna ke dut pegibuten supaya memanyap et dalan ye,
77 bekeꞌ megpesewd dut mengeꞌ taaw ye pasal et kedyeng keselaan na maya ne keempunan. Angkansa nelkat dye ne.
78 Itue sabab et menungang ingasiꞌ et Empuꞌ dut kityu, ating mememawiꞌ samat eldew neng siminimpar teyeg dut langit,
79 supaya memenyar dut kedye na sebarang pemengibiyagan dut kelingban bekeꞌ dut kalung et kepeteyan, supaya turunan tiked tyu dut dalan na kaya kesesewan.”
80 Suminangpet ne yengyegang i Sakarias bekeꞌ negnekman ne. Dut kelnangan linegdengan ye seked dut eldew na tumagnaꞌ ya et keradya ye dut bangsa Israel.