LUCAS
1. Kay librotari, ¿pitaq escribiran? Kay librotaqa Lucasmi escribiran. Paymi Hechos librotapas escribillarantaq (Luc 1.1-3; Hech 1.1). Lucasqa karan médicon (Col 4.14). Payqa apóstol Pablopa ancha confiasqan amigonmi karan. Chayraykun apóstol Pablowan kushka viajenkunapi riran (Col 4.14; 2 Tim 4.11; Filem 1.24; Hech 16.10). Lucasqa manan Israel nacionniyoq runachu karan. Aswanqa Grecia nación llaqtamanta ancha yachayniyoq runan karan.
2. Kay librori, ¿hayk'aqtaq escribisqa karan? Kay libroqa escribisqa kanman karan Señor Jesucristopa nacesqanpa qepanta 60 otaq 65 watakunapin.
3. Kay librori, ¿pipaqtaq escribisqa karan? Kay libroqa escribisqa karan Teófilo sutiyoq runapaqmi (Luc 1.1-3; Hech 1.1). Chay “Teófilo” sutiqa significan “Diosta khuyakuq runa” ninantan. Chayraykun wakin estudiaqkunaqa ninku: “Kay libroqa escribisqa kanman karan Diosta khuyakuq llapallan runakunapaqmi”, nispanku.
4. Kay librori, ¿imapaqtaq escribisqa karan? Kay libroqa escribisqa karan, Teófilo sutiyoq runa, otaq Diosta khuyakuq runakuna, Jesucristopa yachachisqankunata, hinallataq milagrokuna ruwasqankunamantawan, ordenninpi allinta yachanankupaqmi. Lucasqa manan paypa piensasqanman hinallachu escribiran. Aswanqa Jesucristomanta escribisqa historiakunata leespa, Jesucristowan kushka puriqkunata alli-allinta tapukachakamuspanmi, kay librotaqa escribiran (Luc 1.1-4).
5. Kay libropiri, ¿mayqen versiculotaq aswan más importante yuyanapaq? Kay versiculon aswan más importanteqa: “Noqa Diosmanta Hamuq Runaqa, chinkasqa runakunata mashkaspa salvanaypaqmi hamurani” (Luc 19.10).
6. Kay librori, ¿imayna dividisqataq kashan? Kay libroqa khayna dividisqan kashan:
(1) Teofilota otaq Diosta khuyakuq runakunata Lucas saludasqanmanta (Luc 1.1-4).
(2) Jesuspa nacesqanmanta, wiñasqamanta, bautizakusqanmanta, hinallataq diablopa tentay munasqanmantawan ima (Luc 1.5 asta 4.13).
(3) Jesús Galilea provincia lawpi allin willakuykuna willakusqanmanta (Luc 4.14 asta 9.50).
(4) Jesús Jerusalén llaqtaman risqanpi imaymana ruwasqanmanta (Luc 9.51 asta 19.27).
(5) Jesús kay pachapi último p'unchawkuna kasqanmanta, hinallataq cruzpi chakataspanku wañuchisqankumantawan (Luc 19.28 asta 23.56).
(6) Jesuspa kawsarimusqanmanta, hinallataq hanaq pachaman ripusqanmantawan (Luc 24.1-51).
1
Teofilota Lucas saludasqanmanta
1 Ancha respetasqay Teófilo, ñan ashka runakunaña atisqankuman hina escribiranku noqanchis ukhupi tukuy imakuna cheqaqtapuni pasasqanmantaqa.
2 Chay escribisqankuqa iguallan karan qallariyninmantapacha Jesucristowan kushka puriq discipulokunapa willakusqankuman hina. Chay discipulonkunatan kikin Jesucristo comisionaran Diosmanta willakamunankupaq.
3 Saynallataqmi noqapas ancha respetasqay Teófilo, kikiypuni Diospa tukuy imakuna ruwasqanmanta alli-allinta tapukachakuspa averiguarani, allinta yachanaypaq. Saynapin qallariyninmantapacha asta tukukuyninkama, Señor Jesucristomanta willakuykunaqa cheqaqpuni kasqanta yacharani. Chayraykun kunan chay allin willakuykunata ordenninpi qanmanpas escribimuyki,
4 saynapi Señor Jesucristomanta yachasqaykita astawanraq cheqaqpuni kasqanta allinta yachanaykipaq.
Zacariasman Diospa angelnin rikhurisqanmanta
5 Huk sacerdoten karan Zacarías sutiyoq Jerusalén templopi. Warminpa sutintaqmi karan Elísabet; paypas ñawpaq sacerdote Aaronpa mirayninmantan karan. Zacariasmi kawsaran rey Herodes Judea provinciapi gobiernashaqtin. (Kay Herodestan reqsiranku Hatun kaq Herodes sutiwan). Chay p'unchawkunapin ñawpaq sacerdote Abiaspa mirayninmanta kaq sacerdotekunaman turno tuparan, Diosta templopi servinankupaq. (Chaymi sacerdote Zacariasqa Diosta templopi serviran).
6 Zacariasqa warmin Elisabetpiwanmi Diospa ñawpaqninpiqa justo runakuna karanku. Diospa kamachisqankunatapas llapallantan kasukuranku. Chaymi paykunapa contranpiqa mana ni pipas maltaqa rimarankuchu.
7 Paykunaqa wawayoq kaytaqa manan atirankuchu, warmin Elísabet qolluri kasqanrayku; hinaspapas ishkayninkutaqmi sinchi machu payaña karanku.
8 Huk p'unchawmi Zacariaspa gruponman turno tuparan Diosta templopi servinankupaq.
9 Chaymi sacerdotekunapa costumbrenkuman hina sortearanku. Hinaspan Zacariasman tuparan incienso q'oshñichiy Diospa templon ukhupi.
10 Chaymi Zacariasqa Diospa templonman haykuran inciensota q'oshñichinanpaq. Chay horasllapitaqmi llapallan chaypi kaq runakunaqa hawapi qepakuranku Diosmanta mañakuspanku.
11 Hinaspan chay ratopi Zacariasman qonqayllamanta rikhuriran Diospa angelnin, incienso q'oshñichina altarpa phaña ladonpi sayashaq.
12 Chaymi Zacariasqa chay angelta rikuspa nishuta mancharikuran. Hinaspan mana ni imatapas ruwayta atiranchu.
13 Angelñataqmi Zacariasta niran:
—¡Zacarías, ama mancharikuychu! Diosmi mañakusqaykita uyarin. Warmiyki Elisabetmi qari wawata onqokunqa. Paymanmi sutinta churanki Juanwan.
14 Chaymi qanqa ancha-anchata kusikunki. Saynallataqmi ashka runakunapas kusikunqaku wawaykipa nacesqanwan.
15 Diosmi chay wawaykita yanapanqa, ancha atiyniyoq kananpaq. Payqa manan vinotapas nitaq ni ima mach'anapaq tomanakunatapas tomanqachu. Diospa Santo Espiritunwanmi hunt'asqa kanqa mamanpa wiksanpi kasqanmantapacha.
16 Paymi Israel nación llaqtapi runakunata yachachinqa, huchankuta saqespanku, Diosta kasukuspa kawsanankupaq.
17 Diosmanta Hamuq Salvasuqniykichis manaraq hamushaqtinmi, Juanqa hamunqa. Payqa Diosmanta ñawpaq willakuq profeta Elías hinan ancha atiyniyoq kanqa. Hinaspapas yachachisqanta uyarispankun tayta mamakunapas wawankuwan allinpanqaku. Saynallataqmi Diosta mana kasukuq runakunapas yachanqaku huchayoq kasqankuta; hinaspan Diosman kutirikunqaku. Saynallataqmi payqa runakunata yachachinqa, Diosmanta Hamuq Salvasuqniykichista allinta runakuna chashkinankupaq, nispa.
18 Chaykunata uyarispanmi, Zacariasqa chay angelta tapuran:
—Noqaykuqa nishu machu payañan kayku. ¿Imaynataq yachayman niwasqaykiqa cheqaqpuni kasqantarí? nispa.
19 Chaymi angelqa contestaran:
—Noqapa sutiyqa Gabrielmi. Diospa ñawpaqninpi serviq angelmi kani. Pay kikinmi noqata mandamuwaran, kay allin willakuyta qanman willanaypaq.
20 Ichaqa kay willasqayta mana creesqaykiraykun, kunanmantapacha rimayta mana atinkichu, kay nisqaykuna cumplikunan p'unchawkama, nispa.
21 Dios yupaychana templo ukhupi Zacarías nishuta demoramuqtinmi, hawapi suyaq runakunaqa tapunakuranku:
—¿Imataq pasarun, chaytaq mana lloqsimunchurí? nispanku.
22 Hinaqtinmi Zacariasqa templo ukhumanta lloqsimuspan rimayta mana atiranchu. Chaymi makinwan señaschaspalla runakunaman entiendechiran. Chayta rikuspankun runakunaqa ninakuranku:
—Ima visiontachá payqa templo ukhupi rikuramun. Chaychá rimaytaqa mana atinchu, nispanku.
23 Templopi servinan p'unchawkuna tukurukuqtinmi, Zacariasqa wasinman kutipuran.
24 Hinaspan chay p'unchawkuna pasaruqtin, warmin Elisabetqa onqoq rikhuriran Zacariaspa wawanta. Chaymi Elisabetqa wasinmanta pishqa killa hunt'a mana lloqsiranchu. Sonqonpitaqmi khaynata piensaran:
25 “Diosmi onqokuq kanayta munan. Chaymi runakunamantaqa manaña p'enqakusaqchu, kunanqa wawayoqña kasqayrayku”, nispa.
Mariaman Ángel Gabriel rikhurisqanmanta
26 Elísabet soqta killaña onqoq kashaqtinmi, Diosqa ángel Gabrielta mandamuran provincia Galilea ukhupi Nazaret llaqtaman.
27 Chay angelqa huk willakuytan apamuran Nazaret llaqtapi tiyaq María sutiyoq sipasman. Mariaqa casarakunanpaqmi Joseywan comprometesqaña karan. Joseyñataqmi karan ñawpaq kamachiq rey Davidpa karu familianmanta. Mariaqa comprometesqaña kashaspanpas, manaraqmi ni hayk'aqpas qariwanqa puñuranchu.
28 Hinaqtinmi ángel Gabrielqa Mariapa kasqanman haykuspa, khaynata rimayukuran:
—¡Kusikuy! ¡Diosmi anchata bendecisunki! ¡Paymi qanwan kashan! nispa.
29 Mariaqa angelpa rimayukusqanta uyarispanmi, anchata admirakuspa sonqollanpi yuyaymanaran: “¿Imatataq kay rimayukuywanri niwayta munan?”, nispa.
30 Hinaqtinmi angelqa khaynata niran:
—María, ama mancharikuychu. Diospa akllasqanmi kanki.
31 Kunanmi qan onqoq rikhurinki; hinaspan huk qari wawata onqokunki. Paymanmi sutinta churanki Jesuswan.
32 Chay wawaykin ancha allin reqsisqa kanqa. Hinaqtinmi paymantaqa ashka runakuna khaynata rimanqaku: “Tukuy atiyniyoq Diospa Wawanmi payqa”, nispanku. Paytaqa Diospunin churanqa hatun kamachikuq rey kananpaq, ñawpaq rey Davidta hina.
33 Hinaspan Jacobpa mirayninkunata wiñaypaq gobiernanqa; saynapin chay gobiernasqanqa mana ni hayk'aqpas tukukunqachu, nispa. [Nota: Jacobpa mirayninqa Israel nacionniyoq runakunan].
34 Chaykunata uyarispanmi Mariaqa angelta tapuran:
—Manaraq ni hayk'aqpas qariwan puñushaspayri ¿imaynataq wawayoqri kayman? nispa.
35 Chaymi angelqa contestaran:
—Diospa Santo Espiritunmi qanman urayamunqa; hinaspan Diospuni atiyninwan llantuykusunki onqoq kanaykipaq. Chayraykun chay wawaqa mana ni ima huchayoq nacenqa. Hinaqtinmi paytaqa ninqaku “Diospa Wawanmi”, nispanku.
36 Saynallataqmi familiayki Elisabetpas, yuyaqña kashaspapas, soqta killa onqoqña kashan, runakunapas “qollurin chay warmiqa” nishaqtinku.
37 Diospaqqa manan ni imapas sasaqa kanchu, nispa.
38 Chaymi Mariaqa khaynata niran:
—Noqaqa Diosta servikuqllan kani. Paypa munayninyá niwasqaykiman hina ruwasqa kachun noqapi, nispa.
Hinaqtinmi María rimayta tukuruqtin hinalla, angelqa ripuran.
Priman Elisabetman María visitasqanmanta
39 Chay p'unchawkunapin Mariaqa apurayllamanña alistakuspa, Elisabetpa tiyasqan llaqtaman riran. Chay llaqtaqa Judea provincia lawpin karan, huk orqokunaq chawpinpi.
40 Mariaqa chay llaqtaman chayaruspanmi, Zacariaspa wasinman haykuspa, Elisabetta rimayukuran.
41 Hinaqtinmi Mariapa rimayukusqanta Elísabet uyariqtin, Elisabetpa wiksanpi wawaqa kusikuymanta kuyukachariran. Diospa Santo Espirituntaqmi Elisabetman hunt'ayuran.
42 Chaymi Elisabetqa altota rimarispa, khaynata niran:
—¡María, Diosmi qanta bendecisunki llapallan warmikunamantapas aswan mastaraq! Saynallataqmi nacemuq wawaykitapas anchata bendecinqa.
43 ¿Pitaq noqari kani, Salvaqniypa mamitan watukamuwanaykipaqrí?
44 Rimayakamuwaqtiykin wiksaypi waway kusikuymanta kuyukacharin.
45 ¡Ancha kusisqan kanki Diospa nisqanta creesqaykirayku! ¡Diospa nisqankunaqa cumplikunqapunin! nispa.
Diosta María alabasqanmanta
46 Chaykunata uyarispanmi Mariaqa, kusikuymanta Diosta alabaran khaynata:
“¡Diosmanmi graciasta qoni tukuy sonqoymanta!
47 ¡Anchatan kusikuni, Salvaqniy kasqanrayku!
48 Diosmi akllaykuwan kay serviqnin humilde warmita, mana importante kashaqtiypas.
Kunanmantaqa llapallan runakunan hinallataq mirayninkunapas ninqaku:
‘¡Mariaqa ancha kusisqan kashan, Diospa bendecisqanrayku!’ nispanku.
49 Tukuy atiyniyoq Diosmi
noqapi admirakuypaq hatun milagrokunata ruwaspa anchata yanapaykuwan.
¡Payqa Ch'uya Diosmi!
50 Payqa wiña-wiñaypaqmi munakunqa payta respetaspa adoraqkunataqa.
51 Diosqa tukuy atiyninwanmi tukuy imatapas ruwaran.
Pay tukuq runakunapa piensasqankuman hina, ima ruway munasqankutapas, mana imamanmi tukuchin.
52 Kay pachapi kamachiqkunatan wikch'un kamachisqanmanta.
Kamachiqkunapa mana reparasqan runakunatan ichaqa kikin Diospuni hatunchan.
53 Yarqaypi kawsaqkunamanmi tukuy imata qon.
Qapaq runakunatataqmi mana imayoqta qarqon.
54 Israel nacionniyoq runakunatan serviqnin kasqanrayku yanapan.
Manan ni hayk'aqpas Diospa khuyakuyninqa kay Israel nación llaqtanpaqqa tukukunqachu.
55 Saynatan wiñaypaq prometeran ñawpaq taytanchiskunaman,
Abrahamman, hinallataq llapallan mirayninkunamanpas”, nispa.
Saynatan Mariaqa Diosta alabaran.
56 Hinaspan Mariaqa kinsa killa hunt'a Elisabetpa wasinpi qepakuran. Chaymantañan wasinman kutipuran.
Bautizaq Juanpa nacesqanmanta
57 Elisabetpa onqokunan tiempo chayaramuqtinmi, payqa qari wawata onqokuran.
58 Chaymi familiankunapas hinallataq vecinonkunapas Elisabetpa onqokusqanta yachaspanku, wasinman riranku. Hinaspan paywan kushka anchata kusikuranku, Dios khuyapayasqanrayku.
59 Elisabetpa wawan pusaq p'unchawniyoq kashaqtinmi, chay wawata aparanku circuncisión costumbre ruwanankupaq. Chay circuncisión costumbreta ruwaruqtinkun, runakunaqa wawaman sutinta churayta munaranku papanpa sutin Zacariaswan, costumbrenkuman hina.
60 Chayta uyarispanmi Elisabetqa paykunata niran:
—¡Manan! Wawaypa sutinqa Juanmi kanqa, nispa.
61 Chaypi kaq runakunañataqmi Elisabetta tapuranku:
—¿Imanaqtintaq chay sutitari churayta munankí? Manan ni mayqen familiaykipas sayna sutiyoqqa kanchu, nispanku.
62 Chaymi chay runakunaqa señasllawan Zacariasta tapuranku: “Wawaykipa sutinri, ¿imataq kanqa?” nispanku.
63 Hinaqtinmi Zacariasqa escribina tablachata mañakuspa, chaypi escribiran khaynata: “Wawaypa sutinqa Juanmi kanqa”, nispa. Chayta rikuspankun llapallanku anchata admirakuranku.
64 Chaymi chay ratomantapacha Zacariasqa kaqmanta rimariran. Hinaspan Diosta alabayta qallariran.
65 Chaymi llapallan vecinonkunaqa anchata admirakuranku. Hinaqtinmi chay enteron Judea provinciapi tiyaq runakunaqa chaykuna pasasqanmanta rimaranku.
66 Chaymi llapallan uyariqkunaqa sonqollankupi tapukuranku: “¿Chay wawa wiñaspanqa imaraqchá kanqa?”, nispanku. Ichaqa paykunaqa yacharankun chay wawataqa kikin Diospuni yanapasqanta.
Diosta Zacarías alabasqanmanta
67 Diospa Santo Espiritun Zacariasman hunt'ayuqtinmi, payqa khaynata rimaran:
68 “¡Diosyá alabasqa kachun!
¡Paymi hamuran kay Israel nacionpi tiyaqkunata salvawananchispaq!
69 Diosmi hanaq pachamanta mandamun ancha atiyniyoq Salvawaqninchista. Payqa ñawpaq rey Davidpa mirayninmantan. Davidqa Dios serviqmi karan.
70 Chaykunatan Diosmanta ñawpaq willakuq profetakuna escribiranku khaynata:
71 ‘Diosmi enemigonchis runakunamanta hinallataq cheqniwaqninchis runakunamantapas salvawasunchis’, nispanku.
72 Hinaspapas Diosqa nillarantaqmi khaynata: ‘Qankunata khuyapayasqayraykun prometesqaykunataqa cumplisaqpuni’, nispa.
73 Saynatan Diosqa ñawpaq abuelonchis Abrahamman prometeran,
74 llapallan enemigonchis runakunamanta librasqa kananchispaq,
saynapi mana manchakuspa Diosllatapuni servinanchispaq,
75 saynallataq huchaman mana urmaspa,
Diospa munasqanman hina
sapa p'unchaw allinta kawsananchispaq.
76 Wawalláy, qantan runakuna reqsisunkiku, tukuy atiyniyoq Diosmanta willakuq profetawan.
Qanmi runakunata yachachiq rinki. Yachachisqaykita uyarispanku, hanaq pachamanta hamuq Salvadorta allinta chashkinankupaq.
77 Yachachispaykin Israel nacionpi tiyaq runakunata ninki: ‘Diosmi munan huchaykichista saqeqtiykichis perdonaspa salvasunaykichispaq’, nispa.
78 Diosqa khuyakuwaspanchismi, anchata munakuwanchis. Chaymi hanaq pachamanta Salvawaqninchista mandamun,
imaynan huk mosoq p'unchawpi inti k'anchariqta hina.
79 Paypa yachachikuyninmi inti hina k'anchayunqa huchallapi kawsaspa wañuyman riq runakunaman. Hinaspan allin kawsay ñanninta pusawasunchis, saynapi Dioswan hinallataq runamasinchiskunawan allinpi kawsanapaq”, nispa.
80 Diospa yanapayninwanmi Zacariaspa wawan Juanqa wiñasqanman hina, allin yachayniyoq runa karan. Hinaspan payqa ch'inñeq lugarkunapi tiyaran, Israel nación llaqtapi tiyaq runakunata yachachiq rinan p'unchawkama.