37
Yakob fali leo dae Kanaꞌan neu
1-2a Ia nana Yakob tutui na. Tepoꞌ ria, Yakob fali neu leo seluꞌ nai dae Kanaꞌan. Ria nana papa ni Isak mamana leleon neme uluꞌ mai.
Yusuf no aꞌa nara
2b Tepoꞌ ria, Yakob ana ni esa neme saon Rahel mai, nade Yusuf. Tepoꞌ fo teu ni sanahulu hitu, ana biasa sama-sama no aꞌa nara reu foo sira bibi nara. Ria aꞌa nara, nana Yakob saon Bilha, ma saon Silpa ana nara. Ma Yusuf soa-soa neu tui papa na, laꞌeneuꞌ aꞌa nara hada-pariin.
Boki Yusuf, nana Yakob namalasi so. Huu ria na, ana sue Yusuf lena heni ana feke nara. Laiꞌ esa de Yakob rau badu naru malole inaꞌ esa,* fee Yusuf. Yusuf aꞌa nara rita sira papa na sue na Yusuf seliꞌ, boe ma eteꞌ ao nara roo ni, losaꞌ ara ta nau dedea malole ron soꞌ.
5-7 Hatuꞌ esa, boe ma Yusuf nalamei. Basa de, ana tui meis ria neuꞌ aꞌa nara nae, “Ae! Emi nenene dei! Au alamei, uni leo ita basa puputu hade gandum nai okaꞌ daleꞌ. Boe ma au hade ka napadei dodoko. Tehuu emi hade mara rapadei eo raan, fo ara doꞌo-tabe au nuu ka.” Ramanene leoꞌ na, boe ma aꞌa nara boe-boe eteꞌ ao nara roo ni.
Basa de aꞌa nara rasaꞌai Yusuf rae, “Ae! O bate mae o dadi malaka fo pareta ami, do?” Ara eteꞌ ao nara raan seli roo ni, nana huu ana tui meis ria.
Basa de, Yusuf nalamei seluꞌ bali. Boe ma ana tui aꞌa nara nae, “Ae! Au alamei seluꞌ bali. Au ita ledo a, bulaꞌ a, ma ruuꞌ sanahulu esa. Basa si doꞌo-tabe ratalolole neuꞌ au.” 10 Yusuf tui basa meis ria neuꞌ papa na ma aꞌa nara, boe ma papa na nasaꞌ ai ni no hara beraꞌ nae, “Meis ubeaꞌ ria! O afi mae au oo mama ma, aꞌa-fadi mara, mai fo sundaꞌ undulaka mara nai o matam? Ta mae tao boeꞌ ma!” 11 De, Yusuf aꞌa nara ramanasaꞌ ana. Tehuu papa na dodoo neuꞌ meis ria ta basan fa.
Ara seꞌo Yusuf leo Masir neu fo dadi ata nai naa
12 Faiꞌ esa, boe ma Yusuf aꞌa nara foo reni papa na bibi nara losaꞌ raneneaꞌ koro Sikem. 13 Boe ma papa na nae, “Usu, a! O aꞌa mara foo bibi ra raneneaꞌ nai Sikem. De, mahehere aom fo muu dama si dei.”
Basa de Yusuf nataa nae, “Ia, papa.”
14 Boe ma papa na nae, “O muu fo mete maneni aꞌa mara, ma au bibi kara dei. Sira leo beaꞌ, sona o fali mai mafada au.”
Basa boe ma Yusuf laꞌo ela dae Hebron moo na, de naroo losa Sikem. 15 Losa naa, boe ma ana saka naleleiꞌ asa nai mooꞌ sira. Basa de naneta no touꞌ esa. Touꞌ ria natane ni nae, “O saka ubea?”
16 Yusuf nataa nae, “Papa. Au saka aꞌa kara. Ara foo bibi raneneaꞌ nai bai iaꞌ ee. Papa ka mita si boe, do?”
17 Basa de touꞌ ria nafada nae, “Ara ta rai ia soꞌ. Tehuu ara rae reu foo raneneaꞌ nai koro Dotan.”
Basa boe ma, Yusuf neu saka aꞌa nara, losaꞌ nita si rai koro Dotan. 18 Tehuu Yusuf bei nai dooꞌ a, te aꞌa nara ritan so. Boe ma ara rala haraꞌ fo nau raisa ni. 19 Esa nafada esa nae, “Emi mete dei. Malaka meis a mai so! 20 Mai sona taisa ni leo. Basa nana ita tapa henin leo oe dodolu mates a ri naꞌ daleꞌ neu. Neuꞌ ko tafada ita papa na tae banda fuiꞌ ara raa henin so. Besaꞌ ko ita tita ria mei-afen sira leo beaꞌ!”
21 Aꞌan Ruben namanene naa ria, boe ma ana saka enoꞌ fo nau poꞌi naa Yusuf. Ana nasaꞌai fadi nara nae, “Ae! Ita bosoꞌ taisa ni, e! 22 Malole lenaꞌ ita tuꞌun leo oe dodolu mates ia daleꞌ neu. Nai ia mamana lino-nees, de ta hapu lahenda bubuluꞌ fa. Sadi bosoꞌ tao taan nala daa ra.” Ana dedea nae leoꞌ na, nana huu ana nau poꞌi naa Yusuf, fo nadenu faliꞌ ana.
23 Yusuf losa si, boe ma aꞌa nara homu raan, de ara rui heni badu malolen ria. 24 Basa ria, boe ma ara roi rosoꞌ ana, de ruan leo oe dodolu mates ria daleꞌ neu.
25 Basa boe ma ara fali reu raa-rinu. Ara bei raa-rinu, kekeneu te, rita lahenda bubuaꞌ esa mai. Lahenda bubuaꞌ sira onta nara fua reni hata naseꞌo, leo-leoꞌ ai-nana maboo meniꞌ, bumbu, ma modo-aidoo rupaꞌ ara. Sekonaa te bubuaꞌ ria nana lahenda Ismael remeꞌ koro Gilead sakaꞌ leo dae dooꞌ reu nai nusa Masir.
26 Basa ria, boe ma Yahuda nafada aꞌa-fadi nara nae, “Ae! Malole lenaꞌ leo iaꞌ. Ita bosoꞌ taisa ni. Hapu ubeaꞌ? Leo mae leoꞌ bea boe oo, ita ta bisa tafuni tala ria daa na. 27 Malole lenaꞌ ita seꞌo ni leo lahenda Ismael sira neu. Leo mae ita tao ni leoꞌ bea boe, ria nana ita bei fadi bokin. Huu ria na, ita bosoꞌ tao tahehediꞌ ana, ee!” Boe ma, basa si sipoꞌ dedeaꞌ ria.
28 Basa ria, naraa no lahenda papalele sira resiꞌ naa, Yusuf aꞌa nara hela raan nemeꞌ oe dodoluꞌ ria daleꞌ mai. Boe ma ara seꞌo ni leo lahenda Ismael sira neu, neniꞌ doi fulaꞌ dua hulu. Basa boe ma ara roo Yusuf leo Masir neu.
29 Faiꞌ fo ara seꞌo heni Yusuf nana, Ruben ta bubuluꞌ fa. Ana natafali leo oe dodoluꞌ ria neu, boe ma ana kekes ara naan seli, nana huu Yusuf neꞌes ana so. De ana sii nalutu papakeꞌ fo nai ao-ina na, nana huu dale na susa naan seli. 30 Basa de ana natafali leo fadi nara neu nae, “Adoo! Anaꞌ ria neꞌes ana naa so! Besaꞌ ia au muste tao ubea bali?”
31 Ara hala bibi esa, boe ma hai raa Yusuf badu malolen ria, de raboron neuꞌ daa ria daleꞌ. 32 Basa de ara hai raa badu ria, renin leo papa na neu de rafada rae, “Papa! Ami here ma badu ia. Papa ka mete masudin. Bosoꞌ losa ia nana fadi Usu badun.”
33 Yakob nita badu ria, boe ma ana nalelaꞌ tutiꞌ ana. Boe ma nataa nae, “Adoo! Ia nana tebe au ana ka badu na. Ta bubuluꞌ banda fuiꞌ ara sii raan nai bea. Adoo! Au ana ka maten so!”
34 Basa de Yakob sii nalutu badu na, ma ana pake karong balau, nana huu ana susa naan seli.§ Ana dola naroo doo na seli soaneuꞌ ana na. 35 Ana toun ma ana inan basa si mai oꞌoe-nanasin, tehuu doaꞌ roon. Ana nae, “Taꞌa! Au susa losaꞌ mate, huu fo au ta afarene heni anaꞌ ia fa.” Boe ma Yakob dale na susa naroo, nana huu nafarene anan Yusuf fo riꞌ maten so a.
36 Yakob bei nai susa daleꞌ, te lahenda papalele sira* losa rai Masir so. Basa boe ma ara reu seꞌo Yusuf leo lahenda bauinaꞌ esa neu, nade Potifar. Ria nana mane Masir malaka manean.
* 37:3 Dedeaꞌ ria nai Susura Makamoiꞌ dedea Ibrani, sosoa na nae, ‘badu manaru no rupa-lolen rupaꞌ ara’, do ‘badu naru malole’, riꞌ badu manaru no lima naruꞌ’. 37:28 a: Dudui Ibrani dodouꞌ rae, ‘lahenda remeꞌ dae Midian’. Lahenda malela Susura Makamoiꞌ ruma rae, lahenda Midian ro lahenda Ismael, nadeꞌ dua, tehuu lahenda nusaꞌ esa. Sira dadi reme Ismael tititi-nonosin mai, ma ara leo rai dae Midian. (Meten nai Mana Ee Dedeaꞌ 8:22-24). Hapu lahenda malelaꞌ ruma bali rae, lahenda Midian ro lahenda Ismael nana, dadi remeꞌ lahenda nusaꞌ dua mai, tehuu sira lahenda papalele mesan. 37:28 b: Lahenda malelaꞌ Susura Makamoiꞌ ara rafada rae, tepoꞌ ria, ara biasa seꞌo-asa ata fo bei murianaꞌ neniꞌ doi fulaꞌ dua hulu. § 37:34 Yakob sii nasasopuꞌ papake na, ma pake karong balau, sama leoꞌ lahenda Yahudi ra biasa pake, fai fo lahenda nara mate. * 37:36 Susura Makamoiꞌ dedea Ibrani nae, lahenda papalele sira ‘lahenda Midian’.