Bbaruha Ginyakuhandiikwa
Yakobbo
Kwanjuura
Bbaruha gigi gya Yakobbo gyahandi̱i̱ki̱i̱rwe mukwenda wa Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to akwetwa Yakobbo, munyakubba waab̯u Yesu̱. Yakobbo yogo yooyo munyakubba mu̱handu̱ wa kitebe kya beikiriza ba Yesu̱ mu Yeru̱salemu̱, kandi yaalingi omwei̱ ha bahandu̱ ba kitebe kya beikiriza kya Yeru̱salemu̱ (Bikorwa bya Bakwenda 15:13). Pau̱lo yaabazi̱ri̱ hali Yakobbo naamweta “mpagi̱” gya kitebe kyabeikiriza (Bagarati̱ya 2:9). Yakobbo ateekerezeb̯wa kubba yaahandi̱i̱ki̱ri̱ bbaruha gigi naali Yeru̱salemu̱ harabi̱ri̱ho myaka nka 50 Yesu̱ amaari̱ kubyalwa.
Bbaruha gigi, Yakobbo yaagi̱handi̱i̱ki̱i̱ri̱ Bayudaaya banyakwikiririzanga mu Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to, banyakubba basaaseeni̱ mu nsi gyensei̱ (1:1). Asobora kubba yaagi̱handi̱i̱ki̱i̱ri̱ bab̯wo banyakubba basaaseeni̱ mu b̯ukama b̯wa B̯u̱ru̱u̱mi̱, hei̱nyu̱ma gya ku̱ru̱mbwa kunyakubbahoona, bamaari̱ kwi̱ta Sitefaano.
Mu bbaruha gigi, Yakobbo yaahandi̱i̱ki̱ri̱ biteekerezu byamwe mu mitendekeru mya Bayudaaya. Mu suura gyakubanza, yaabazi̱ri̱ ha mi̱twe mi̱handu̱ mya b̯ukwenda b̯wamwe, naakoresya bigambu bi̱dooli̱. Mu suura zinyakuhonderaho, yaabazi̱ri̱ bintu binene ha b̯uli mu̱twe gweisomo lyamwe. Bbaruha gigi giha muntu ki̱si̱sani̱ kya b̯ukwenda b̯wa Yesu̱ b̯u̱yeegeseerye ha lusahu (Matayo 5-7). Yakobbo yaabazi̱ri̱ mu b̯wi̱hi̱ ha bizib̯u nka bya: myehembu, kusoroora, b̯unaku, mururu, rwanju, byohyo, kwesisaniza kintu kyotali, mikoore mya bantu ba nsi, myepanku, kuzongoba, kubaza muntu na bigyendererwa bibiibi hamwei̱ na bindi. Yakobbo yoolokeerye b̯u̱handu̱ b̯wa kwikiriza, kubba basyanu̱ mitima, kweb̯undaaza, kusaba, kugumisiriza, na kubbanga na magezi̱ nka mwikiriza wa Ku̱ri̱si̱to. Yakobbo yoolokeerye na maani hoi̱ nka kwikiriza kwa muntu kwali nakwo kukusemeera kubbanga na bikorwa.
Bicweka Bi̱handu̱ bya mu Bbaruha gigi nka Ku̱bi̱honderegeeni̱
(i) Bi̱ramu̱kyo (1:1)
(ii) Yakobbo ni̱yeekambi̱sya beikiriza ba Ku̱ri̱si̱to kugumisirizanga mu ku̱ru̱mbwa 1:2-27
(iii) Kwikiriza kubbenge na bikorwa 2:1-26
(iv) Yakobbo ni̱yoolokya maani gabba mu bigambu 3:1-12
(v) Magezi̱ ga Ruhanga na magezi̱ ga bantu ba nsi 3:13—4:10
(vi) Kuhab̯ura bantu baleke kwepanka 4:11—5:6
(vii) Kwegesya kwa kumaliira 5:7-20
1
Yakobbo Naaramu̱kya Beikiriza ba Yesu̱
Bbaruha gigi gi̱ru̱gi̱ri̱ hali gya Yakobbo, muheereza wa Ruhanga, kandi de, muheereza wa Mukama weetu̱ Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to, Mutongoole wa Ruhanga. Ni̱mbaramu̱kya, nywe nywenseenya beikiriza ba Yesu̱,* banyakusaasaana mu nsi gyensei̱.
Bigambu bya Kwikiriza na bya Magezi̱
Beikiriza ba Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to bei̱ra bange, byohyo bya b̯uli mu̱li̱ngo b̯u̱byabei̱zi̱ranga, mu̱semererwenge hoi̱. Mukusemeera kukyega nti, b̯umwabirabangamwo, mukasigala nimucakeikiririza mu Yesu̱ kitatiro, ki̱kwi̱za kubahanga kubba bantu ba mitima mitatiro, mu kumwesiga. Mwekambenge hoi̱ nka kukikusoboka kubba batatiro mu kumwesiga, aleke ki̱basoboresyenge, kubba bantu barungi hoi̱, batali na kakuu. Bei̱tu̱ muntu yensei̱ muli nywe, b̯uyaabbanga atali na magezi̱, yogwo muntu asabenge Ruhanga; Ruhanga akwi̱za kugamuhanga. Hab̯wakubba yo Ruhanga, aha bantu benseenya bamusaba bintu bibamusaba, na bibaha na mutima gwa b̯wenda, kandi na mbabazi̱. Bei̱tu̱ yogwo muntu b̯uyaakabbanga naakusaba, asabenge naali na kwikiriza nti, Ruhanga akugamuha. Atasabanga naateekereza nti, Ruhanga asobora b̯utamuha. Kubba muntu asaba Ruhanga, naateekereza nti Ruhanga asobora b̯utamuha, yogwo muntu abba atateekeeni̱ mu biteekerezu byamwe. Abba nka kijanga kya mpehu gi̱si̱ndi̱ka kunu na ku̱di̱ nka ku̱gi̱kendeerye, nikiicala kitakuteekana. 7-8 Muntu asaba yatyo, naatangatanga kunu na ku̱di̱, mu biteekerezu byamwe, atali na kyasaari̱mwo mu mutima gwamwe kumaliira nakyo, atateekerezanga nti Mukama Ruhanga, ali na kintu kyenseenya kyalimuha.
Bigambu bya Banaku na Bagu̱u̱da
Mwikiriza wa Yesu̱ ali munaku, atali na ki̱ti̱i̱ni̱sa mu bantu, akuteekwa kusemererwanga, Ruhanga b̯u̱yaakamwolokyanga nti ali wa ki̱ti̱i̱ni̱sa mu mei̱so gaamwe. 10 Kandi mwikiriza wa Yesu̱, yogwo mu̱gu̱u̱da ali na ki̱ti̱i̱ni̱sa mu bantu, akuteekwa kusemererwanga, Ruhanga b̯u̱yaakamwi̱ryanga hansi. Akuteekwa kusemererwanga, hab̯wakubba, bagu̱u̱da bakwi̱za kurugaho na b̯u̱gu̱u̱da b̯wab̯u, nka byakyo bya misaali kubihotoka, b̯urungi b̯wabyo, nib̯urugiraho ki̱mwei̱. 11 Lyoba b̯ulisuuka na maani, lyokeerya ki̱mwei̱. Kwokya kwa lyoba ku̱kwo, kuha misaali kukunkumula byakyo, na b̯urungi b̯wabyo nib̯umalikaho. Mu mu̱li̱ngo nka gwogwo, bagu̱u̱da b̯ubalibba nibacakagyenda mu mei̱so na kukora milimo myeitungu lyab̯u, bali̱zi̱ka.
Kugumisirizanga mu Kwoheb̯wa
12 Ali na mu̱gi̱sa, yogwo wa byohyo bi̱i̱zi̱ra, kyonkei naagumisiriza, naab̯ula kuruga hakwikiririza mu Ruhanga. Hab̯wakubba, b̯wali̱si̱ngu̱ra byohyo bi̱byo, alitunga kisembu kya b̯womi b̯wa Ruhanga b̯u̱yaaragani̱si̱i̱rye kuha bab̯wo bantu bamwendya. 13 Byohyo nka bi̱byo b̯u̱byakei̱zanga, hatabbangaho muntu akukoba nti, “Ruhanga yooyo andeeteeri̱ byohyo bi̱byo,” hab̯wakubba, tihaloho akusobora kwohya Ruhanga kukora bintu bibiibi, kandi de nayo Ruhanga, tali na muntu yenseenya, gi̱yoohya kukora bintu bibiibi. 14 Bei̱tu̱, kwegomba kubiibi kwa muntu kwabba nakwo, kwokwo kumusikiriza, ni̱ku̱mu̱leetereerya kwoheb̯wa. 15 Hei̱nyu̱ma, b̯wahondera kwegomba kwamwe kubiibi kwali nakwo, kirugamwo, naakora kibii. Kandi, kibiibi ki̱kyo b̯ukikanyira ki̱mwei̱, ki̱doosya yogwo muntu ha ku̱kwa.
16 Beikiriza ba Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to bei̱ra bange, muteikiriza muntu yenseenya ku̱bagobya naabaweera nti Ruhanga yooyo abaleeteeri byohyo. 17 B̯uli kisembu kyenseenya kirungi kitali na kakuu, kiruga mwiguru hali Ruhanga, munyakuhanga bi̱byo bintu byaka nibimuluka kwakyendi̱ mwiguru. Bi̱byo bintu bimuluka, byo bihinduka mbe; na mi̱tu̱ntu̱lu̱ mya kusisana kwabyo, namyo mihindukahinduka mbe. Bei̱tu̱ yo Ruhanga, tahindukahinduka. 18 Ruhanga yaacwi̱ri̱mwo, yaatu̱soboresya kwikiririza mu bigambu byamwe bya mananu, twatunga b̯womi b̯uhyaka mu myozo myetu̱. Yaakoori̱ ki̱kyo, aleke tutunge kiikaru kya ki̱ti̱i̱ni̱sa, kikukiirayo ki̱mwei̱, mu bintu byenseenya bi̱yaahangi̱ri̱.
Kwetegeerya na Kuhondera Kigambu kya Ruhanga
19 Beikiriza ba Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to bei̱ra bange, kiki mukusemeera mukyege! B̯uli muntu akuteekwa kubbanga na bihika bya kwetegeeryanga bigambu bya Ruhanga, bei̱tu̱ kandi, atarangu̱hi̱ri̱i̱ryanga kubaza, rundi kukwatwa ki̱ni̱ga. 20 Hab̯wakubba, muntu b̯wakwatwa ki̱ni̱ga, akora kwahi bintu birungi bya Ruhanga byabba ni̱yendya yogwo muntu akore. 21 Nahab̯waki̱kyo, mu̱leke b̯ubiibi b̯wenseenya na ngesu zibiibi zenseenya. Mworobere Ruhanga nimwikiriza kigambu kyamwe, yo kyata mu mitima myenyu̱, ki̱kyo kikusobora kubajuna.
22 Mu̱leke kwegobya na bintu bya kwegwanga-b̯wegwa kigambu kya Ruhanga, bei̱tu̱, mukitenge mu nkora. 23 Muntu yenseenya yeegwa kigambu kya Ruhanga, bei̱tu̱ atakukita mu nkora, yogwo muntu abba nka muntu yeewona mu ndabi̱so, niyeewona nka kwakali. 24 Yogwo muntu yeewona kurungi naagyenda. Bei̱tu̱ kandi, hab̯wa mwanya gu̱dooli̱, abba yeebereeri̱ kadei, nka kuyaakali kwisana. 25 Bei̱tu̱ yogwo muntu ali̱ngani̱a kurungi bigambu bya Ruhanga, eicala kwahi kyokyo ki̱mwei̱. Bi̱byo bigambu, bibba na maani ga kumutoola mu b̯wiru b̯wa kukora bintu bibiibi. Muntu b̯weicala naabiteekerezangaho, kandi de naabitanga mu nkora, ataku̱byegwanga-b̯wegwa kandi atakubyebeera, yogwo muntu Ruhanga alimuha mu̱gi̱sa mu bintu byakora.
26 Halimwo muntu yensei̱ muli nywe yeeteekereza kubba naheereza Ruhanga mu mu̱li̱ngo gu̱doori̱? Kakubba yogwo muntu, abba atakwerinda kalimi kaamwe, yogwo muntu abba naakwegobya, kandi de, na b̯uheereza b̯wamwe b̯ubba b̯utali na mugasu. 27 Bintu bya Ruhanga Bbaa weetu̱ bi̱yendya kwo bantu baamwe bakore, kandi bimusemeze hoi̱, byobyo bibi: kulingiira nfuuzi na bamu̱kaabakwere b̯ubabba nibali mu kuwonawona, hamwei̱ na bantu kwehalanga bintu bibiibi bya mu nsi gigi, aleke bitabahenera.
* 1:1 1:1 Bbai̱bbu̱li̱ zindi zi̱koresya beikiriza ba Yesu̱, mu kiikaru kya ba nganda i̱ku̱mi̱ neibiri.