Imbuli Inoghile iyandikighwe ne
Maliki
Ichilongole
Imbuli inoghile iyandikighwe na Maliki ya chitabu chimwe mna pfitabu pfine ipfili mna Laghano lya Sambi ipfilonga mbuli tsa Yesu Kiristu. Chila chitabu chokemighwa Injili (mana yake Imbuli Inoghile). Tsapfandikighwa na tsina Matei, Maliki, Luka na Yohane. Chitabu chino cha Maliki chidodo kubita pfitabu pfiyaghe pfidatu. Pfipfila iwanu wolonga chitabu chino chilongola kwandikighwa kubita pfiyaghe, chandikighwa mne miyaka ya sitini na tano mbaka sabini kulawa Yesu hayakalile muisi. Na iwasomi wengi wotoghola ghendo ka tsachandikighwa mna isi ya Roma kuwaghuma ghumoyo wakiristu iwakalile Roma.
Maliki pfipfila iyamanyike ka Yohane Maliki, tsayang'ali yakwangagha na tsina Pauli na Balinaba, lekeni tsakalema kughendelela nawo mna ghumwanza ghwa kuwapetela iwanu Imbuli inoghile (Gham 13:13). Hambele tsakatoghola kwanga keli na Balinaba (Gham 15:37-39). Maliki tsakamanyika ka sale wake mkulu na Petiri (1:5-13). Hata ka Maliki ng'amwonile bae Yesu kwa nenge tsake mwenyegho, iwanu wasomile wotoghola ghendo ka Maliki kandika pfinu pfayalongelighwe na Petiri na apfo pfiwa mwanduso wa aghala ghandike. Mna chitabu chino Maliki kokomangitsa ukuwatenda iwanu wawe iwanang'ina wa Yesu na malangulitso gha Yesu ahala aghomala ghamatsuwa.
Ighali mno
Mne isula ya 1:1-13, Maliki kolonga chitabu chake chilitsa.
Mne isula ya 1:14-8:21, Maliki kolonga sang'ano tsa Yesu hayang'ali ka Galilaya.
Mne isula ya 8:22-10:52, Kuya kolonga ghumwanza ghwa Yesu wa kughenda Yelusalemu.
Mne isula ya 11:1-16:8, Maliki komalitsa kwa kulonga. ghamatsuwa gha Yesu ako Yelusalemu, pfayafile na pfayatsilihuke.
1
Yohane Mbatitsa kowapetela iwanu
(Matei 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohane 1:19-28)
Haino Imbuli Inoghile ya Yesu Kiristu, Imwana we Imulungu.
Yakwandusa ka pfayandikighwe mne chitabu cha nabii Isaya.
“Imulungu kalonga, ‘Nitsomtuma imtumighwa wangu yakulongole,
ayo katsoyandaa inzila yako.’
Litsi lye imunu lyokema kunyika,
‘Muyandae inzila ye Imtwatsa,
muigholose inzila yake.’ ”
Yohane tsakalawila kunyika, kowapetela iwanu na kowabatitsa. Kawalongela iwanu, “Mtsileke nzambi tsenu namwe mbatitsighwe, na Imulungu katsowaleghusila nzambi tsenu.” Iwanu wengi walawa mne isi ya Yudeya na mne ghumji ghwa Yerusalemu waghenda kumuhulikitsa Yohane. Watsitoghola nzambi tsawo, naye kawabatitsa mne ghumto Yoridani.
Yohane tsakapfala lighwanda ilitendighwe kwa ngotsi ya ingamiya, na ghumsipi ghwe ngotsi mchuno, na chijo chake chayang'ali yakuja tsachikala iwanzighe na uki. Kawalongela iwanu, “Kuchughu kwangu kakutsa yane ingupfu kubita nene. Nene sibamighwa bae hata kwinama na kudohola mitsabi ye imikwabatsa yake. Nene nowabatitsa mwemwe kwa ghamatsi, lekeni ayo katsowabatitseni kwa Ghumuhe ghwe Imulungu.”
Kubatitsighwa na kughetsighwa kwa Yesu
(Matei 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13)
Ghamatsuwa agho, Yesu tsakatsa kulawa ghumji ghwa Natsareti, mne isi ya Galilaya, kabatitsighwa na Yohane mne ghumto Yoridani. 10 Yesu hayang'ali yolawa mne ghamatsi, tsakona ililanga lopfughuka na Ghumuhe Mwenzeluka komhulumkila ka injiwa. 11 Kuya Iitsi lilawa kulanga, “Ghweghwe kwa imwanangu yanikunoghele, ninoghelighwa naghwe.”
12 Bahala Ghumuhe Mwenzeluka kamlongotsa yaghende kunyika, 13 kuya kakala ako ghamatsuwa arubaini koghetsighwa na Setani. Iwanyama wa kwibagho nawo tsawabahala, na iwamalaika wamtumikila.
Yesu kowakema iwanang'ina wa mwanduso
(Matei 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11)
14 Yohane hekighwe mchifungo, Yesu kaghenda Galilaya kuwapetela iwanu Imbuli Inoghile ye Imulungu. 15 Kalonga, “Ichipindi chitsa, Undewa we Imulungu wa habehi. Mtsileke nzambi tsenu muitoghole Imbuli Inoghile.”
16 Yesu hayang'ali yoghenda mmbalimbali mwe tsimbu Galilaya, kawona iwalowa wasomba weli, Simoni na Andereya, ndughu yake. Tsawang'ali wolowa iwasomba. 17 Yesu kawalongela, “Mniwinze, nani nitsowatenda mwemwe muwe iwalowa iwanu.” 18 Bahala watsileka nyapfu tsawo, wamuwinza.
19 Kaghenda hatali chidogho, kawona Jakobu na Yohane, iwana wa Sebedayo, wamne mnumbwi ghwawo, wotenda ghoya nyapfu tsawo. 20 Bahala Yesu hayawonile, kawakema. Nawo wamleka Sebedayo, aba wawo mne mnumbwi hamwe ne iwatenda isang'ano, wamuwinza.
Yesu komlapfa imunu chinyamkela
(Luka 4:31-37)
21 Yesu ne iwanang'ina wake wapfika mne ghumji ghwa Kaperinaumu. Litsuwa lya Sabato, c Yesu kengila mne ing'anda ye ukulombela, kandusa kulangulitsa. 22 Iwanu iwamhulikitse wakangawala kwa ghamalangulitso ghake, kwaapfila yeye ng'alangulitse bae ka iwolangulitsa Ghamalaghitso gha Musa, ila kalangulitsa ka imunu yane ukulu.
23 Bahala imunu yane ichinyamkela kengila mne ing'anda ye ukulombela kakemelela kwa litsi likulu, 24 “Ubama kutenda choni, Yesu wa Natsareti? Kutsa kutukoma? Nokumanya ghweghwe kwa Mwenzeluka we Imulungu!”
25 Yesu kamkembela ichinyamkela, “Nyamale! Umlawe imunu yuno!”
26 Ichinyamkela ayo tsakamhighitsa kwe ingupfu imunu ayo, kuya kakemelela, kamlawa. 27 Apfo iwanu wose wakangawala ghendo, weghutsa, “Apfino pfinu pfachi? Agha malangulitso gha sambi? Imunu yuno kana uwetso wa kulapfa ipfinyamkela, nawo womtegheletsa.”
28 Apfo mbuli tsa Yesu tsenela himahima mne isi yose ya Galilaya.
Yesu kowahonetsa iwanu wengi
(Matei 8:14-17; Luka 4:38-41)
29 Yesu ne iwanang'ina wake, hamwe na Jakobu na Yohane walawa mne ing'anda ye ukulombela waghenda ukaye kwa Simoni na Andereya. 30 Mai mkwe wa Simoni tsakakala kawasa mlusatsi koghula lihoma. Yesu hayapfikile, wamlongela mbuli tse ipinga ayo. 31 Kamghendela, kamkinda ghumoko kamwinula. Utamu umlawa, kandusa kuwatumikila.
32 Mihe haipfikile na litsua kuswa, iwanu wamghalila Yesu iwatamu wose ne iwanu wane ipfinyamkela. 33 Iwanu wose wa ghumji wetingana hachibwalu he ing'anda. 34 Yesu kawahonetsa iwanu wane matamu ghoghose na kalapfa ipfinyamkela wengi. Ng'aweng'ile bae ipfinyamkela nyafwasi ye ukulonga chochose kwaapfila tsawammanya yeye nani.
Yesu kowapetela iwanu mne isi ya Galilaya
(Luka 4:42-44)
35 Lupfilipfili, litsua ng'ana lilawe, Yesu kenuka, kalawa aho hakaye, kaghenda kunze kwe ghumji, hanu halihela imunu, kamlomba Imulungu. 36 Simoni na weyaghe waghenda kumbama. 37 Hawamwonile, wamlongela, “Iwanu wose wokubama ghweghwe.”
38 Yesu kawedika, “Twobamighwa tughende kune ipfijiji pfingi ipfili habehi. Amo nobamighwa niwapetele iwanu Imbuli Inoghile, kwaapfila acho chicho chanitsilile.”
39 Apfo Yesu kanga isi yose ya Galilaya, aku kowapetela iwanu mne tsing'anda tsawo tse ukulombela na kulapfa ipfinyamkela.
Yesu komuhonetsa imunu iyoghula ukoma
(Matei 8:1-4; Luka 5:12-16)
40 Imunu yumwe iyoghula ukoma tsakamghendela Yesu. Kamtowela ghamaghoti kamlomba, kalonga, “Ung'abama, kwodaha kunideghetesa.” d
41 Yesu kamwonela libatsi imunu ayo, kagholosa ghumoko ghwake, kamkinda. Kuya kalonga, “Nobama, degheta!” 42 Bahala utamu umlawa, kahona.
43 Bahala Yesu kamleka yoke aku komkomangitsa ghendo, kamlongela, 44 “Uleke kumlongela imunu wowose imbuli ino, ila ughende wikelanguse kwe mtambika, ulapfe nambiko ka pfayalaghitse Musa. Kuya yakulanguse kwe iwanu ka kuhona.”
45 Lekeni imunu ayo koka, kandusa kwenetsa mbuli atso chila hanu, mbaka Yesu ng'adahile bae kughenda mwatsimwatsi mne ghumji. Ila kakala kunze hanu halihela imunu. Lekeni iwanu tsawang'ali womghendela kulawa chila hanu.
c 1:21 Litsuwa lya Sabato Mana yake litsuwa lyalaghitse Imulungu iwanu wabwihile. d 1:40 Kunideghesa Ukoma tsaukala utamu iumghoma imunu kumlomba Imulungu, kwaapfila imunu yane utamu awo tsakakala keha.