16
Timoti a Pol ri Sailasɨn gɨn zui
+ Pol gua Derbenɨn otogha gua Listrano oto. Khagh suren gumaghan mavɨn izɨɨ Timoti, a iti. Aŋni inaghamuuŋ Judarir akoghɨn amighan mav nɨghɨnɨghana aghavagharan Kraisɨn iti. Aŋni inaghaves Grighiiŋna akamaŋga aghuuir gumagh. + Listra ko Aikoniamɨn itir Kraisɨna andarsi kamagh aŋm mbɨŋgɨ kamaghɨusue, “Timoti bar gumaghan aghuuŋ.” + Mauthughura Pol a Timoti nigh maŋŋamɨusua vhusvhusi. Mamagha amuigha Pol a Timoti nigha Judariir marsi itirɨ uŋuimbar maŋŋamɨusua, Timotin momooŋn nerɨn ofhɨghar rɨtu. Judarir akoghɨn gumasi mee non niro ofhɨsiar rɨghori, Grighiiŋna akamaŋga aghuuir gumasira phatɨ. Judarii mee ikaaŋi, Timotini inaghaves a Grighiiŋna akamaŋga aghuuir gumagh. + Fhomɨra Iesusɨm mbɨsevisi gumasir rako Kraisɨna andarsir gumasira aphani Jerusalemɨn mbɨkemisira akam, ma akam a iti. Pol, Sailas ri Timoti mee uŋuimbari ikiir guava kha akaman gɨn maŋŋamɨusua gumasir vɨŋgɨgha arui. + Kamagha amuisima Kraisɨna andarsi, men nɨghɨnɨsi bar aghavaghari. Mauthughura men rɨmbomboni uthusirɨ utuiriv a bar iphɨn guavanandi.
Masedonian distighɨn gumagh, Pol irɨmɨn mɨn aŋn gani
+ Gumughun Gotɨnɨ Utum Pol rɨŋn gɨna arui tharsi, mee Esian distrighɨn akamana aghuuŋ ukunan men thɨva. Kamagha amuisi, Pol ri Sailas, koma Timoti, mee Frigian distrigh ko Galesian distrigh mogh gue. + Mee Misian distrigh koma Bitinian distrighɨnɨ usuisɨghanɨn otoghava Bitinian distrighɨn avhen maŋŋamɨusuava amuima, Iesusɨnɨ utum men thɨva. Mee kamagh Misian distrighɨn mbɨkeeŋga athɨgha, Troasɨnɨ uŋuu mogh gueghire. Pol rɨmaaŋn irɨmɨn mɨn bighan mavɨn garima, Masedonian distrighɨn gumagh utughav ikava aŋga aghora, kamaghɨusue, “Gee Masedonian distrighɨn zɨva ena akura.” 10  + Pol irɨmɨn mɨn bighan khavɨn ganigha, ee uzuamɨra bisighi ighuvighɨva Masedonian maŋŋamɨusuava utuaviusua ganaŋga. Ee ikaaŋŋi, Got nona akamana aghuuŋn mem mbɨkɨmamɨusua en deeghi. *
Lidia nɨghɨnɨghana aghavaghar Krais Iesusɨn iti
11 Ee Troasɨnɨ uŋuuna ukur nigha Samotresnɨ uŋuumɨusua zui. Amɨrɨtusi rɨmaaŋra Neapolisɨnɨ uŋuumɨusua zui. 12 Ee khagh rɨkavighava gua Filipainɨ uŋuuno othuivi. Romiiŋ bar fhomɨra zaava aphiisirɨ uŋuuni ikhɨvan mav Filipai, a uŋuuimbarɨ ufhaaraghɨvɨra zuirɨ uŋuuni ikɨvan mav Masedonian distrighɨna avhen iti. Uthughun khavɨn ee khaghɨ uthusir marsi ikhee. 13 Avhugususanɨ uthughun, ee uŋuuni ikhɨvan itɨman akamaniiŋn akɨran gua rɨmɨn gueghiri. Ee kamaghɨusue, Gotɨn phorugha mbɨkɨmaŋgamir aŋana thavti khagh ikhaama ti. Ee khagh amisir marsir garima mee nori akuvagha itima, ee apiigha mem mbɨŋgeeghi. 14 Amighan mav a ikava orasi, aŋn izɨɨ Lidia, a Taiatairanɨ uŋuun ikhɨvan amighan mav, a zegha non shaariira aghevir mɨna amuisi tharsi amandi. A Gotɨn apheeŋn ikava aŋni izɨɨ ufhira amigh. Ikhɨv aŋn nɨghɨnɨgh igheghavɨkɨnisima a Polɨn mbɨŋgɨmɨŋgɨv orasi. 15  + Aŋn phorugha rɨphenanɨ uvhuavɨre iti tharsi, ee mee uruegha gɨvasima, a no rɨphenan maŋŋamɨusua en gɨamui. A kamaghɨm mbɨŋgɨ kamaghɨusue, “Gem mbɨkɨm, khɨɨ guisimbaaŋra nɨghɨnɨghana aghavaghar Ikhɨv Iesusɨn ikhɨtima, gee zɨɨ na rɨphenan ikhɨɨ.” A kamagh ee mbɨŋgɨ bar eŋga aghorima ee aŋn gɨn gue.
Pol ri Sailas rɨvɨnan kɨrthɨghani iti
16  + Uthughun mavɨn ee Gotɨn phorugham mbɨŋger aŋanan zuima, iŋaarana amighan mav, utuman maghatɨgh aŋga aphasasi, a em mbato. Utuman maghatɨgh aŋga aphasasima a gemba othuivhami bisi ikeeŋga andar gunɨm mbɨŋgeeghi. Kamagha amuisima aŋn garir gumasi ana amuir iŋaaran khavɨn aŋgɨro ovhɨsirɨ avhɨrara nii. 17  + Mauthughura amighan khav, Polɨn phorugha en gɨn zaa dɨɨ kamaghɨ mbɨŋgeeghi, “Gumasir kharsi bar iphɨn itir Gotɨn iŋaarir gumasi. Mee Got gen akuruvaghamirɨ utuavɨn gun gem mbɨŋgeeghi.” 18  + A uthusira avhɨrara kamagha amui. Uthughun khavɨn Pol aŋgi iphɨrphɨrigha ighaeghirɨgha kamaghɨ utuman maghatɨgham mbɨŋgeeghi, “Khɨɨ Krais Iesusɨni izɨɨn nɨɨm mbɨŋgeeghi, nɨɨ akɨran zɨɨ!” Maghɨra utuman maghatɨgh ana thaghi.
19  + Mauthughura aŋn garir gumasi ikaaŋi, men aŋgɨro ovɨsi nirɨ utuav phɨri. Kamagha amuisima mee Pol ri Sailasɨnɨ usuiragha aniiŋ ukurugha gumasiri ikiivɨusuava aŋanan aroghɨn gu. 20  + Mee aniiŋn akua osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasivɨusua gugha kamaghɨm mbɨŋgeeghi, “Khara Judian gumaghaniiŋ. Aniiŋ enɨ uŋuuni ikhɨvan itir gumasi rako amisir navighi inivima osɨmndɨsir avhɨrara othuivi. 21 Aniiŋ ee Romiiŋn gumasi rako amisighi ikuightima, ee amui phatɨsir othevir gɨn maŋŋamɨusua aniiŋ ee mbɨŋgeeghi.” 22  + Mauthughura gumasi rako amisi mee zaa nori akuvagha ivhɨra mee akaar Pol ri Sailasɨ aniiŋga asi. Mauthughura osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasi mbɨŋghɨɨr othevi vɨŋgɨ kamaghɨusue, “Gee aniiŋn shaari usueghɨva umbueŋmba athɨvan aniiŋm mbɨsogh.” 23 Mee Pol ri Sailas bar phuvɨra aniiŋm mbɨsuegha gɨvaghava, aniiŋ nigha rɨvɨnan khɨrthɨgha athɨ. Mee inderaghɨvɨra aniiŋn ganaŋgamir akamana aghavaghar nigha, rɨvɨnan kɨrthɨghan garir gumagha anɨɨŋi. 24 Kha uthughun rɨvɨnan kɨrthɨgha rɨphenan garir gumagh osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasira akamam mbaraegha, aniiŋ nigha rɨphenana avhena aŋanan kɨrtɨgha athɨgha, aniiŋnɨ usuaniiŋ ambuura khan khavɨn phorugha aniiŋ ikhee.
25 Gumughunɨ rɨmaaŋna arɨghan Pol ri Sailas Gotɨn phorugham mbɨŋgɨva mbɨtisigha amui. Aniiŋ kamagha amuima, rɨvɨnan kɨrthɨghani iti gumasir marsi aniiŋm mbarasima 26  + mbɨkɨmkɨghan ikhɨvan mav otosima, rɨvɨnan kɨthɨgha rɨphen anɨɨŋkui. Maghɨra rɨvɨnan khɨrthɨghan ithɨɨra akaa uzuamɨra akaraghire. Mee rɨvɨnan kɨrthɨghan itir gumasi ikesi ukuaghavii bar fhɨraghire. 27  + Mauthughura rɨvɨnan khɨrtɨgha rɨphenan garir gumagh osegha rɨkavhigha rɨvɨnan khɨrthɨghan rɨphenan ithɨɨr akaar garima anda bar ukuaghire. Aŋn nɨghɨnɨgh kamaghɨusue rɨvɨnan kɨrthɨghani iti gumasi bar areghamati. Kamagha amuisima a nom mbɨzoghana akosa asigha nombɨra nombɨ uruagh aremighaousuava amui. 28 Maghɨra Pol mbɨghɨravɨra deeghi, “Nɨɨ nombɨra nombɨ rafharavagha thaghɨri! Ee bar khar iti.” 29 Mauthughura rɨvɨnan kɨrthɨghan garir gumagh aŋarivɨusua deeghi, a maghɨra avhighaviigha inɨghava akɨghavɨtɨgha gua Pol ri Sailas itira aŋanambaaŋn gugha aniiŋna aghan irɨ. 30  + Ana aniiŋ nigha akɨran otogha aniiŋna azaaghi, “Arumani, khɨɨ theeghɨna ramuighɨ mbɨghɨvɨghɨighti?”
31  + Ana aniiŋm mbɨkemisima aniiŋ ana ikara, “Nɨɨ nɨghɨnɨghana aghavagharan Ikhɨv Iesusɨn ikhɨtima, a nɨɨna akuruvaghtima, nɨɨn phorugha iti tharsi ivhɨra mbɨghɨvɨghɨighemi.” 32 Mauthughura aniiŋn Ikhɨvan akaman aŋm mbɨŋgɨva aŋn phorugha itir tharsi bar mem mbɨŋgeeghi. 33  + Ma Rɨmaaŋnɨ, rɨvɨnan khɨthɨgha rɨphenan garir gumaghan khav aniiŋ nigha aniiŋ uzuu urue. Aniiŋ uzuamɨra rɨvɨnan khɨthɨghan garir gumagh koma ana andarsi Iesusɨni izɨɨn bar mee urue. 34 Mauthughura rɨvɨnan khɨrthɨghan gari gumagh Pol ri Sailas nigha no rɨphenan avhen gugha aghaer aniiŋga anɨndi. A nona andarsir phorugha nɨghɨnɨghana aghavaghar Gotɨn ikava, mamagha amuigha, mee bar phuvɨre inighinisi.
35 Amɨn itirasima, osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasi mbɨŋghɨɨr othevi amandasima mee zaa kamagh rɨvɨnan kɨrthɨghan gari gumagham mbɨŋgeeghi, “Osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasi kamaghɨm mbɨŋgeeghi, ‘Nɨɨ Pol ri Sailasa thaeghtima aniiŋ maaŋɨ.’ ” 36 Rɨvɨnan khɨrthɨghan gari gumagh kamagh Polɨm mbɨŋgeeghi, “Osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasi kamaghɨusue, ‘Aŋgo Sailasɨri maaŋɨ.’ Mamagh aŋgo thighira maaŋɨ. Aŋgo navana amɨɨŋndɨghan maaŋɨ.” 37 Aŋm mbɨŋgeema Pol mbɨŋghɨɨr othevi vɨŋgeeghi, “Aŋga Romiiŋn gumaghaniiŋ maghɨ. Osɨmndɨsiva oragha anda rɨkɨrir gumasi mbɨŋghɨɨr othevi vɨkemisima, mee phura gumasira arɨmasirɨfhaaŋn aŋgam mbɨsoegha aŋga nigha rɨvɨnan kɨthɨgha athɨ. Mee aŋgam mbɨzeva oraesi phatɨ. Mee thighira mondugha aŋga amaŋamɨusua? Bar phatɨghami! Mee nori zɨva aŋgana aku akɨran maŋŋanga.”
38 Mbɨŋghɨɨr othevi akaar kharsir gun osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasi vɨkemi. Pol ri Sailas Romiiŋ gumaghaniiŋ mamagh amuisima mee oraegha avhighavighi. 39  + Kamagha amuisima, osɨmndɨsiva oraghava anda rɨkɨrir gumasi, rɨvɨnan khɨrthɨgha rɨphenan gugha aniiŋ amɨɨva aniiŋna akua akɨran gua, aniiŋm mbɨŋgɨ kamaghɨusue, “Aŋgo uŋuuni ikhɨvan khava thaegh maaŋɨ.” 40 Mauthughura aniiŋ rɨvɨnan khɨrthɨgha rɨphena thaegha Lidia rɨphenan gugha, Kraisɨna andarsir ganigha, akaar marsir mem mbɨŋgɨva, gamgaaŋn meŋga aniiŋga, gumughuna aniiŋ gu.
+ 16:1 Ap 14.6; 2 Ti 1.5 + 16:2 Fl 2.19-22 + 16:3 1 Ko 9.20; Ga 2.3-5 + 16:4 Ap 15.23-29 + 16:5 Ap 2.47 + 16:6 Ap 18.23 + 16:7 2 Ti 1.15 + 16:10 2 Ko 2.13 * 16:10 Iesusɨm Mbɨsevisir Gumasir Iŋaarirɨm Mbɨgharana avhenɨm mbɨzeer marsi kamaghɨusue, “ee” iti. Gumasira avhɨrara kamaghi nɨghhɨsi Luk Polɨn phorughava utisir marsira arui, a mamagha amuigha kamaghɨusue, “ee”. Ma uthughun Luk ti Polɨn gɨn gua Filipainɨ uŋuun thughatɨghava a Filipainɨ uŋuun iti, mamagha amuigha Pol Filipainɨ uŋuua thaegha gusima akaman khuaŋ “ee” nomthegha iti phatɨ (Iesusɨm Mbɨsevisir Gumasir Iŋaarirɨm Mbɨghar 16.40in gan). + 16:15 Ap 16.33; 18.8 + 16:16 Ap 19.24 + 16:17 Mk 1.24; 1.34 + 16:18 Mk 16.17 + 16:19 Ap 19.25-26; 2 Ko 6.5 + 16:20 1 Kin 18.17; Mt 5.11; Mk 13.9; Ap 17.6 + 16:22 2 Ko 6.5; 11.23-25; Fl 1.30; 1 Te 2.2 + 16:26 Ap 4.31; 5.19; 12.7; 12.10 + 16:27 Ap 12.18-19 + 16:30 Lu 3.10; Ap 2.37; 9.6 + 16:31 Jo 3.16; 3.36; 6.47; 1 Jo 5.10 + 16:33 Ap 16.15 + 16:39 Mt 8.34