KUFUMA
BULONDOLOZI
Kitabu kya Kufuma Kilundulwile lyasi lya luvyalo ni lupua lwakua Abrahamu, lyasi libambiile mu kitabu kya Kutendeka. Kufuma i kulanda nangue “kukuuka.” Mu keki kitabu muli lyasi lilandile palua kukuuka kwa Baizraeli kufuma ku Misri ni kuya ku kyalo kyaalailue Abrahamu na Leza. Inzi kukonkana ni mbeela, bantu basambiliile, baketekeele nangue twebo twingi twaalembelue na kabika Musa, ni kitabu kiine kisininkiziizie evio vyenka. Kufuma 24.4 mulandile Musa vi-aalembele biputu bimo bya mu keki kitabu. Muli Yoshua 8.31 mulandile palua milao ili mu kitabu kya Kufuma 20.25 nangue, “Kyaalembelue mu kitabu kya Mizilo yakua Musa.” Kipingo kya Lenu ni kyo lingi kilikyalanda palua bitabu byaalembelue na Musa, nga evelia vikilandile palua belia byaakitikile ku kavuule kaali kaleema, ni kuya mwalembelue nangue kilembelue mu kitabu kyakua Musa (Marko 12.26). Kukuuka kwa Baizraeli kufuma ku Misri paapitile musita waleepele mu pepi myaka 1300 ao 1400 NK. Mu kitabu kya 1 Makolo 6.1 mulandile nangue kukuuka kwaatweme myaka 480 ntanzi ya mwaka wa buna mu kuteeka kwakua Solomoni nga likolo pa Baizraeli.
Kitabu kya Kufuma kikonkobeziizie kulanda palwakua Leza vi-aasungile bulayo bu-aamulaile Abrahamu, ni Izaaki, pamo ni Yakobo, kabili kilandile palua kulubuka kwa luvyalo lwakua Abrahamu, ntundu yakua Izraeli, kufuma mu kyalo kya Misri (Kufuma 1-12). Koko Leza i ku-aalombwele bantu bakue mpaka mwinsina Lupili lwa Sinai, koko kwaapeelue Musa mizilo ingi ya kukonkua na Baizraeli (Kufuma 12-19). Mu ezi mizilo mulembelue palua Baizraeli vibapalile kuya bakita ni vibapalile kuya baelela ngelelo. Keki kitabu kilondolwele vipalile kukuula Tabernakulo (mwakwikala Leza pakati kabo), mwakubiika lisanduku pamo ni binge bintu bya kubombia pa kupupa mu liema lizuuke, ni maubo azuuke a babitambua (Kufuma 20-31). Pa kyamba kya bukisanguka bubi bwa Baizraeli lubaakitile mikisi ya mukuba mu lukebu lwa nghombe, Leza waasaakeene ni Musa paakale (Kufuma 32-33). Ku mpeleezio ya keki kitabu, tulitwabelengako bintu bimo bya mambo vibyaakuulilue (Kufuma 33-40).
Bwipi bwa bili mu kitabu kya Kufuma
1. Mu katue ka 1 mulondolwelue Baizraeli vibaali bazia mu kyalo kya Misri.
2. Mu katue ka 2 kwita katue ka 4 mulondolwelue palua bukose bwakua Musa ni palua kukuutua kwakue kuti apususie bantu bakua Leza.
3. Kalemba walondolola palua bipezia maano byaakitile Leza ni palua bimina byaakitikile mu Misri ntanzi ya kupususia bantu bakue ku balukale bakua Farao (mu katue ka 5 kwita mu katue ka 15.21).
4. Papa i paabambiile lwendo lwa Baizraeli lwa kuya ku Lupili lwa Sinai (mu katue ka 15.22 kwita mu katue ka 19.
5. Mu katue ka 20 kwita mu katue ka 31 Tulitwavelengamo Leza vi-aamupeela Musa mizilo yaali yalimo mafunde palua bantu bakua Leza, Baizraeli, vibaali bapalile kwikala ni kupupa.
6. Mu katue ka 32 Mulembelue palua Baizraeli vibaamusangukiile Leza mu kumwana Haruni mukuluube kwa Musa akite mukisi wa nghombe musoka na oro isungulwilue.
7. Mu katue ka 33 kwita mu katue ka 40 Mulembelue palwakua Musa vi-aamwene bulumba bwakua Leza, ni vi-aafundile Baizraeli palua mizilo yakua Leza pamo ni vyakukuula Tabernakulo, palua lisanduku ni binge bibombelo bya kubombia musita wa mpupo mu Tabernakulo, pamo ni palua bivwalo bizuuke bya babitambua.
1
Baizraeli baemiiwa mu kyalo kya Misri
1 Baana bena Izraeli baingiile mu Misri pamo ni basiibo, kubalua muntu ni lupua lwakue, meena abo ni aza:
2 Rubeni, ni Simeoni, ni Lawi, ni Yuda,
3 ni Isakari, ni Zabuloni, ni Benyamina,
4 ni Dani, ni Nafutali, ni Gadi, pamo ni Aseri.
5 Bantu bonse ba mu luvyalo lwakua Yakobo baali 70. Yusufu umo wa pa baana bena Yakobo waali wasyatangiile mu Misri.
6 Yusufu ni bakuluube pamo ni balia baizile mu Misri baafwile.
7 Inzi Baizraeli lubaali basyavyalana, baali baya bakila kuvula ni kusanduluka, ni bo baali bali babipami. Ni pakako kyalo kya Misri mwaali mwaizuzi sie benkanke.
8 Pa kyamba, mu Misri mwaizile likolo wa lenu asyaali wamanine kantu palwakua Yusufu, ni palua bintu bi-aaliwakita.
9 Ozo likolo wa-anine bantu bakue nangue, “Emwe, mone vyavula Baizraeli, kabili mone vibapamine kukila fwefue.
10 Kansi tupalile kubombia maano etu onse evi tekuti bakavule, pantu kine twasakukilua na balwani, ni baba Baizraeli bailunda kuli bene, kuti batuuma ni kutufumia mu keno kyalo.”
11 Ni pakako, baabiikile bakulu ba kubeemia mu buzia na miilo ikata. Baizraeli baamukuuliile Farao mizi ya kuzibamo bilio, Pitomu ni Ramisesi.
12 Inzi kukonkana ni vibaali bakila kwemiwa, i vibaali bakila kuvula ni kukumana mu kyalo. Bamisri baunvwile mwezo pa mulandu wa Baizraeli.
13-14 Baizraeli baabombiiziwe bubi bubi na Bamisri. Bwikazi bwa Baizraeli bwaakilile kubiipa. Baabombiiziwe mu kukandila mukando ni mu kukita mabiliki, ni mu misango yonse ya miilo ya makaba. Mu ezio miilo yaviizie Baizraeli baababombiizie bubi bubi.
15 Likolo wa mu Misri waalandile na bakinghombe ba Baebrania, Sifura ni Pua, nangue,
16 “Musita umulimwavyazia banakazi ba Baebrania, kine mwamona nangue mwanakazi wavyala mwana mwalalume, ipaye ozo mwana. Inzi kine ozo mwanakazi wavyala mwana mwanakazi, tekwipaye ozo mwana.”
17 Inzi babo bakinghombe tebaakitile nga mwaalandiile likolo wa ku Misri pantu baali bamunakila Leza. Ni pakako, baana balalume baali basiiwa bakosele.
18 Kupwako likolo wa ku Misri wakuuta bakinghombe ni kubeepuzia nangue, “Ale mwakitilaki evi? Ni kiki kimulimukusiila baana balalume bakosele?”
19 Bakinghombe baamwasukile Farao nangue, “Baba banakazi Baebrania tebali nga banakazi Bamisri, bene bakilile kuluma. Fwefue tulitwasanga basyavyele.”
20-21 Ni pakako, bakinghombe baakitiilue biweme na Leza. Baizraeli baakilile kuvula ni kukila kuya balumine. Pantu bakinghombe baali bamunakila Leza, ni ye waabapaalile na kuvyala baana.
22 Pa mpeleezio Farao wa-anine bantu bakue bonse nangue, “Kubalua mwana mwalalume Muebrania wakaba kuvyalua, mukabe kumupooza mu Mwenzi wa Nile, inzi mwana mwanakazi wakaba kuvyalua mukabe kumusia wakosele.”