Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi
Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti
Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi ɠa ga sɛʋɛi nii é tɔgiti bosu ʋolu, niiti ti Minazeɠe Pɔlɔmai ma zɛʋɛ mɔun naanigɔi zɔiti su. Sɛʋɛi laaseigi ɠa ga «wooiti», Eɓulu wooi zu. Nui bɔɔlɔzu ɠa ɠisiɛzu ga Moize ɠa é sɛʋɛi nii ɠɛai, é ɠula puuzu ɠaaɓelagiti polu, niiti ti ná-saa vai zuɠulazu. Sɛʋɛi lɔɔzeiʋɛ ga: «Sɛʋɛi nii ɠa wooiti bosu, niiti Moize ti laazeelini Izilayɛle nuiti kpein ma.» Kisiɛi bogai ga Moize ɠa é ga Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi ɠɛɛ nui, naa wola maaɓakpagɛ Minazeɠe Niinɛi zu. Eɠɛʋelei é la Keelaiti Kɛɛwotiiti 3:22-23, miná Piyɛlɛ ɠɛni Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi zu wooiti bosu (18:15-18), ta é ɠɛni ma Moize ɓɔɛ wooiti be. Kɛɛʋɛ eɠɛ Moize Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi zɛʋɛni, ta Zenɛze, naa ʋɛɛ Ɛgezɔde ʋa, ta Levi Nuiti Ta-Zɛʋɛi ʋa, ta Gaalu Sɛʋɛi, é ti zɛʋɛni é zo kona waagila unsaʋagɔi ma, é li waagila unnaanigɔi ʋɔ pelei (1.300-1.400), aisa Yesu Kilista ʋa zɔlɔɔ.
Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi zɛʋɛni eɠɛ a ɠɛ ga minazeɠegi masagi ta, ta masadai taɠili zɔɠɔzu, nii é tɔun ná-zobogi wu, ʋelei é ɠɛni ɠɛɛzu la wɔlɔwɔlɔ ziɛgiti su. Minazeɠegi ʋe, é GALA ta Izilayɛle nuiti zɔɠɔzu. GALA ge zolooni ma ga toɠa tuya loo Izilayɛle nuɓusɛiti bɛ, ni naati ta ziɛna ga ná-tɔgiti. Ni Izilayɛle a kololalai ɠɛɛna ga GALA ná-tɔgiti, toɠa naa zuɓolo ɠɔmɔ. Woo ungi naa ɠa sɛʋɛi zu ná pɛ, ma un ge daa ma mɛɛ ga gaaɠwɛsu puufelegɔ maazu lɔfelasiɛi (27) ta puufelegɔ maazu lɔsaʋasiɛi (28), miná tuyai ta foovooiti sɛʋɛʋɛ ná, niiti ti ɠɛɛzu ga Izilayɛle ná-koloi ta ná-kololalai ma ɠulanumai ɓaa su nimizai, naa ɠa é woo ungi naa wola maaɓakpagai. Bolodamai ɠilagilagiti pɛ ti ɠɛni loni gize felegɔ maazu, siɛgi zu ti minazeɠegi naati ta foovooiti naati daazeelizu la ɓɔɠɔ ma ga pilimai, ti zeizu felegɔ ti ɗa pili ɓɔɠɔ ma ga woo wolai, nii é dɛɛzu ti vaa minazeɠegi wu.
Unsosuʋɛ
1. Moize naa zuɠulani, nii teʋegai siɛgi zu ti ɠɛni ziɛzu la teʋebai zu (1:1—3:29).
2. Deveiti ti ʋilɛgai minazeɠegi ʋa, GALA ta ná-nuɓusɛiti zɔɠɔzu (4:1—26:19).
3. Izilayɛle nuiti ti ɠɛni tuyaiti ta foovooiti pilisu ɓɔɠɔ ma ga woo wola, ti dɛɛ ga ɛsɛ pɛ ge zolooga minazeɠegi ma (27:1—30:20).
4. Moize woo ɠaaɓelagiti boni Zozuwe ma, ta Izilayɛle wolodai ɠilagilagiti pɛ ma, aisa é ʋa za (31:1—34:12).
Moize Ná-Kpɔɛzuɠula Mɔungi
1
(1:1—4:44)
1 Sɛʋɛi nii ɠa wooiti bosu, niiti Moize ti laazeelini Izilayɛle nuiti kpein ma, Zuludɛn folo ɠulazu ʋelei, teʋebai zu, pɛtu nɛmɛi zu Sufe letemaʋɛ. Nɛmɛi naa ɠa Palanni zɔɠɔzuʋɛ ta taa naanigɔi zɔiti: Tofɛle ta Laɓan, naa ʋɛɛ Ɠaselɔte ta Di-Zaɠaɓe ʋa.
2 (Folo puugɔ maazu ɠila (11) siɛ ɠa é ná, é zo Wolɛɓe gizei ma, é ʋa ga Seyiil ɠizei ma ʋelei, é zeeli Kadɛse-Ɓaaleneya.)
3 Kona ʋuunaanisiɛi (40) ma alu puugɔ maazu ɠilagi (11) ma volo mɔungi ma, ti ɠula ʋoluma Ezipete yooi ʋa, Moize ɓɔɛni Izilayɛle nuiti pɔ, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI devei veeni la zea ta-vaa zu.
4 Naa ɠɛɛni, siɛgi zu é ɓeni da ga vɔni Amool nuiti ta-masagi Siɠon ma, nii ná-taa wolai ɠɛni ga Ɠɛsɛɓon, ta Ɓasan masagi Wɔge, nii é ɠɛni zeini Asatalɔte ta Edeleyi.
5 Zuludɛn ʋoluʋelei, Moaɓe yooi zu, miná ɠa Moize tɔɔzeini ná ga tɔgi nii yɔɠɔzulɛa ga tiye, é ɠɛ ti ma:
6 Ɠɔoɠɔ GALAGI da-ƓALAGI ɓɔɛni de ʋɔ Wolɛɓe gizei ma, é ɠɛ ma: «Wo wola lɛbigɛ zeini gizei nii ʋɔ bɛ.
7 À latina, wo li Amool nuiti ta-ɠize yooi zu, ta ná maaɠooliiti su, ʋɛ Kanaan nuiti ti zeini ná, Zuludɛn ma ʋɛtu nɛmɛi zu, ta gizeiti ma, naa ʋɛɛ ziɛlaʋɛ ma nɛmɛi zu ʋa, ta lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ, ta Kpoloɗɛ Wolai ɠobaʋɛti, eyɛsu é zeeli Liɓan ɠizeiti ma, ta ziɛ wolai Efelate ma.
8 À pɛtɛ, gè zooi tɛi fea wo ʋɛ. À li, wo zooi naa zeɠe ga wɔnɔ, nii nɔ̀un nà Ɠɔoɠɔ GALAGI gè ma ɠona woni wo-mɛmɛwolani bɛ, Abalaame, ta Izaake, naa ʋɛɛ Zakɔɓe ʋa, ga gè fe ti ʋɛ, ta ti-mavofodaiti, ta zeɠena ná.»
Moize tukpɔɠaaleʋe nuiti sei vai
(Ɛgezɔde 18:13-27)
9 Moize ɠɛni ma mɔnɔ: Naama ziɛgi zu, gè ɓɔɛni wo ʋɔ ɠani ga: «Gè la zooga, nà ɠila, gè ʋa lo wo luɠɔ.
10 Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI, wo maamɔinɗa, za wo mɔinɗa eɠɛ geeɠɔlɔgi ma zomideɠaiti.
11 Ɠɔoɠɔ GALAGI, wo-mɛmɛwolani ta-ƓALAGI, ta ɓɔ wo ʋa ná zeizu ɠɛ ga waagila (1.000), é tuya loo wo ʋɛ, eɠɛʋelei é minazeɠeni la!
12 Nà ɠila, nà wa-ɠasɔi zeɠe ɠale, gè wa-vaiti gaaɠula ba, ta wa-ɓɔɛ vaiti?
13 À yeelo zunui tanigaani ba, wa-wolodaiti su, ti ga ɠima nuiti, ti ɠeleɠelegai, ta lɔɠɔ ʋagɔi ti ʋa, gè ti zei wo unda.»
14 Wo gòoɠaaʋoteni, wo ɠɛ mà: «Nii è ɠisiaa su ga è kɛ, naa ɠa ga faa ʋagɔ.»
15 Gè wa-wolodama ɠundiɠiiti seɠeni, ɠima nuiti, lɔɠɔ ʋagɔi ti ʋa. Gè tanigaa zei wo unda ga nu waagilagila kundiɠiiti, nu ungilagila kundiɠiiti, nu ʋuulɔɔludɔɔlu kundiɠiiti, ta nu ʋuupuu kundiɠiiti. Gè zɔiti kɛ ga faaɠaaɠulaba nuiti wa-wolodaiti su.
16 Gè devei veeni naama ziɛgi zu, wa-lukpɔɠaaleʋe nuiti zea, gè ɠɛ ti ma: «À woilo wo-ɠɛɛleaiti goo ma, wo ti lukpɔɠaaleʋe ti yɔɠɔzu vaiti su, ta ti-ɠɛɛleaiti, ta wɛɛinti, ga telebodai.
17 À mina zeelɔzɔɠɔzu ɠɛ nuiti su, wa woilo mɔnɛ nuiti goo ma, ta zobobɛ nuiti. À mina lua nu nɔpɛ ba, mazɔlɔɔ GALA ka po ge ga tukpɔɠaaleʋe vai. Ni fai ta a ɓaana wo ya gola, wa ʋaa la pɔ̀ bɛ, gè gaaɠula ba.»
18 Pele ɠana naama ziɛgi zu gè devei veeni la, ga nii kpein wa kɛ.
Kpakagi é ɠɛɛni Kadɛse
(Gaalu Sɛʋɛi 13:1-33;
14:20-45)
19 Ade zeɠeni Wolɛɓe gizei ʋɔ bɛ, de ziɛ teʋeba wolai zu, nii maayikiai, de li ga Amool nuiti ta-ɠize yooi zu ʋelei, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI ade leveni la. Ade zeelini Kadɛse-Ɓaaleneya.
20 Gè ɠɛni wo ma: «Wo zeelia Amool nuiti ta-ɠize yooi zu, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI da-ƓALAGI fea de ʋɛ.
21 Pɛtɛ, Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI zooi laa wo ɠakala. À lɛ, wo seɠe ga wɔnɔ, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI, wo-mɛmɛwolani ta-ƓALAGI boni la wo ma. À mina lua. À mina ɓali.»
22 Wo pɛ wo maaɓuɠani bà, wo ɠɛ mà: «Ade zunui tanigaa leʋe, ti zooi zuʋɛtɛ, ti ʋa, ti ʋoluvaawo ade ma, pelei da ziɛ la, taaiti ʋɛ da li ná, ti naati dɛɛ.»
23 Wo ɠisu vai naa nɛɛni bɛ̀. Naa ɠa é kɛɛni, gè yeelo zunu puugɔ maazu felegɔ (12) ʋa wo zaama, boloda ɠila, zunu ɠila.
24 Ti liini, ti lɛ ga gize yooi ʋɔ pelei, eyɛsu ti li Esekɔle nɛmɛi zu, ti náti sumɔni.
25 Ti ʋaani ga ma yooi ma wulu waaiti ya, ti dɛɛ ga adeye, ti ʋoluvaawo, ti ɠɛ ma: «Zou ʋagɔ ʋe, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI da-ƓALAGI feezu de ʋɛ.»
26 Kɛlɛ wo la kɛɛni, wo ʋa lɛ. Wo ɓakani wa-ƓALAGI Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei laalɔɠɔma.
27 Wo ɓɔɛni unsu wa-zeɠe ɠotaiti bu, wo ɠɛ ma: «Tɛi ade wɔinzeɠea Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, naa ɠa é de ɠulaai la Ezipete yooi ʋa, é ʋa de lɔ Amool nuiti zeezu, ti de undaaʋili.
28 Mini ɠa ade liizu ná? Ade-ɠɛɛleaiti ti de iɲɔteʋea, ti ɠɛ ma: ‹Nuɓusɛa ʋe ti wola mɔinɗai, ti wola ɠoozakoozagai ade ʋa, taaiti be ti wola wɔɔlɔai, siɠigi ti ma, é zei geei ʋa, gi Anake mavofodaiti kaaʋɛ ná ɠite.› »
29 Gè ɠɛni wo ma: «À mina ɓali. À mina lua ti ʋa.
30 Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI, nii é loni wo luɠɔ, tɔ ɓɔɠɔi ɠa a kɔɔi ɠɔ wo ʋɛ, eɠɛʋelei é kɛɛni la wo ʋɛ, wo ɠaazu, Ezipete yooi zu,
31 naa ʋolu teʋebai zu, wo kaani miná, Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI wo zeɠeni, eɠɛʋelei zunui a ɗa ná-doun zunui zeɠe la, pelei kpein su, eyɛsu wo zeeli niima adaʋɛ.»
32 Anɛɛ naa ʋe, wo la ɠɛni laani Ɠɔoɠɔ GALAGI la, wa-ƓALAGI,
33 nii é ɠɛni losu wo luɠɔ pelei zu, ga é wo-ʋuuzu ɠaiziɛ, é ɠɛni losu wo luɠɔ kpidii abuzogi zu, é pelei lɛ ga woye, nii wo ziɛzu la, foloi é lo wo luɠɔ tonaɓiingi zu.
34 Ɠɔoɠɔ GALAGI wo ɠisu vai ɠwɛɛni, é yiiɠaawana, é minazeɠe ɠani:
35 «Niima yamanii zu nuɓusɛ ɲɔiti taɠila kpalaa ge la zooi naa ɠaa, nii gè ma ɠona woga ga gè fe wo-mɛmɛwolani zea,
36 kɛni Kalɛɓe, Yefuné ná-doun zunui, tɔ ɠa a ka. Nà zooi naa ve zea, nii siaai su, ta ná-doun zunuiti, tɔɔzei siɛʋɛ ga zìimai.»
37 Ɠɔoɠɔ GALAGI yiiɠaawanani mà ɓalaa wa-vaa zu, é ɠɛ mà: «Ɗa ɓalaagi, è la mɔ lɛa ná.
38 Kɛlɛ Nun ná-doun zunui Zozuwe, ɗa-ɓɔba nui, naa ɠa lɛ ná. Naa iɲɔdɔ, mazɔlɔɔ tɔ ɠa é ʋaazu losu Izilayɛle nuiti tuɠɔ zooi zo fai zu.
39 Wo-lointi, wo ɠɛni ɠɛɛzu ma ta ɠɛ ga wo zili nuiti daamiani, ta wo-loun zunuiti, niiti ti la faa ʋagɔi ta faa ɲɔi yɔɠɔzuɠwɛɛ za, naati ka ti lɛɛzu ná, naati ka gè feezu ti ʋɛ, ti seɠe ga tɔnɔ.
40 Kɛlɛ wɔun, à ɠale ma, wo li ʋolu teʋebai zu, Seeli Kpoloɗɛi ʋɔ pelei.»
41 Wo gòoɠaaʋoteni, wo ɠɛ mà: «Gi koto ɠɛa Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma. Gá lɛɛzu, gi kɔɔi ɠɔ, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI gá-ƓALAGI devei vea la gi ya.» Wo ɠilagilagi wo wa-ɠɔɔɠɔ zɔɔlaiti seɠeni, wo ka ga faa go, wo lɛɛ vai gize yooi zu.
42 Kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni mà: «Ɠɛ ti ma: ‹À mina lɛ, ta à mina kɔɔ ɠɔ, mazɔlɔɔ gè la wo zaama ɲɛgɛlɛin, wo zili nuiti ta wo ɠoloɠolo nɔ fuun.› »
43 Anɛɛ naa ʋe, gè ɓɔlɔni ga ɓɔɛa wo ʋɔ, wo la woiloni, wo ɓakani Ɠɔoɠɔ GALAGI ya, wo lɛɛni ga goizuɓɔlɔi gize yooi zu.
44 Názu ɠa Amool nuiti ti zeini gize yooi zu, ti ɠulani, ti wo laaɠomi, ti ʋilɛ wo ʋolu eɠɛ kɔingiti, ti laalɛ wo wu, é zo Seyiil lugi zu, eyɛsu é zeeli Ɠɔɔlema.
45 Wo ɠalegai ma ma, wo wɔlɔni Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠakala, kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI la ɠɛni woiloni wo-wooi ma, é woizuɓɔlɔni.
46 Naa ɠa é kɛɛni wo yɛni Kadɛse, wo wola lɛbi ná.