Masagiti Ta-Zɛʋɛi Velesiɛi
Tɔɔzeizu mɔunpa, Masagiti Ta-Zɛʋɛ Mɔungi ta Felesiɛi ti ɓɔni su, ti ɠɛ ga sɛʋɛ zuɠooza gila kpe nɔ. Sɛpetante zɛʋɛi zu ɠa gaaɠwɛɛni su ná mɔunpa. Sɛpetante zɛʋɛi naa ɠa é ga Minazeɠe Pɔlɔmai, nii tatigai Gɛlɛke wooi zu. Nu la kwɛɛ zɔi é Masagiti Ta-Zɛʋɛ Mɔungi ta Felesiɛi zɛʋɛai, ɓaa é ti ɠaalɛai ba. Masagiti Ta-Zɛʋɛi ɠɛɛ nui wɛlɛʋɛ ada mɔinmɔin, é ʋa sɛʋɛi niiti gaalɛba (1Ma 11:41; 14:19, 29). Nu la ɓalaa kɛɛ yeeɠɛɠalai ɓaa gaalɛba yeeɠɛɠala ɓɔɠɔɓɔɠɔgi ɠwɛɛ. Koleʋɛ ga sɛʋɛi niiti kɛɛ vai ɠaaɓelagɛ masagi Yeɠoyakin ɠula ʋoluma kasoi ɠa, kona undɔɔlugɔ puulɔzita maazu ɠilagi ma (561), aisa Yesu Kilista ʋa zɔlɔɔ. Tɔɔzei niima vaiti sɛʋɛʋɛ Masagiti Ta-Zɛʋɛi Velesiɛi zu (2Ma 25:27). Faaɠwɛ nu mɔinmɔin daaʋɛ da ga sɛʋɛi niiti ná bɔɔlɔzu ɠɛɛʋɛ kona mɔinmɔin su ná luɠɔ.
Masagiti Ta-Zɛʋɛ Mɔungi ta Felesiɛi ta Izilayɛle ta Zuda masagiti ti ɠilagilagiti pɛ ta-wɔlɔwɔlɔ vai zuɠulazu, é tɔɔzei masagi Salomɔn ná-yeeɠɛɠalai, názu masa zou felegɔiti kpɔga ɠɛni de dɛ su. Ta naa ɓalaa suɠulazu, ʋele masadai ɠaaɠwɛɛni la su fele, ti ɛsɛ gilagilagi ná-wɔlɔwɔlɔ vai zuɠula, eyɛsu yeeɠɛɠalai naa ma, siɛgi zu ti ti felegɔ pɛ soga la, ti li ga tiye duɔlai zu. Sɛʋɛi ɠɛɛ nui ɠa dɛɛzu ɓalaa, ʋelei masagi ɠilagilagiti ti yɔɠɔzuʋɛ ɠɛni la ta GALA, ni ma nu ɠɛni ziɛzu ga GALA ziimai, ɓaa ni é la ɠɛni ziɛzu ga GALA ziimai.
Masagi tanigaa «ti Ɠɔoɠɔ GALAGI yiima vai ɠɛɛni» (2Ma 18:3). Tanigaa ma «ti Ɠɔoɠɔ GALAGI wanama vai ɠɛɛni» (2Ma 21:2). Masagi niiti kpein ti ziɛni ga Ɠɔoɠɔ GALAGI yiima ʋelei, sɛʋɛi ɠɛɛ nui ɠa naati ta-wɔlɔwɔlɔ vaiti suɠulazu ga pagɔ, é dɛɛ ga zooi ɠilagilagi ná-dituɠɔmai ma ungi ɠɛni ɠulazu ta-masagiti ta-wooɠɛɠiladai zu Ɠɔoɠɔ GALAGI ʋɛ. Masagiti Ta-Zɛʋɛi Velesiɛi 17:7 zu toɠa ɠalasu miná ga Izilayɛle liini duɔlai zu, tɔɔzei Izilayɛle nuiti «ti kotoi ɠɛɛni Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma,» ta «ti ɠɛni gala kiligiti dɛbizu.»
Unsosuʋɛ
1. GALA goo wo nui Eli ná-botii ɠaaɓelazuʋɛ, ta ná-kaladopoi Elizé nii é maaleʋeni, naa ná-botii é kɛɛni (1:1—8:15).
2. Izilayɛle ta Zuda masa mɔinmɔingi taɠiligaa ta-vai, ta Izilayɛle lii vai duɔlai zu (8:16—17:41).
3. Zuda masagi Ezekiase ná-masa fai, tɔun ge ɠɛni ga wooɠɛɠila nu Maliɠii ʋɛ (18:1—20:21).
4. Zuda masa gaaɓelagiti ta-etea ziɛgi, ta ʋelei fɔnigi woni da Zuda ma, ti lii la duɔlai zu Ɓaɓilɔne (21:1—25:30).
Zuda Ta Izilayɛle Masagiti
1
(1:1—17:41)
Aɠazia ná-seeɓɛi ta saa vai
1 Akaɓe zaa ʋoluma, Moaɓe nuiti ti ɓakani Izilayɛle laalɔɠɔma.
2 Masagi Aɠazia ɠulani ná-geezu ʋɛlɛi wu Samali, é loo bu ga fenɛtɛlɛi laa ʋelei, gola maawana. É keelaiti teʋeni ga ti li, ti Ekelɔn ɠalagi Ɓaale-Zeɓuɓe ɠaazaɠa, ni toɠa zoo ɠɛdɛsu maawanai ʋoluma.
3 Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-geezuɠeelai ɓɔɛni Tiseɓé nui Eli ʋɔ, é ɠɛ ma: «Ʋilɛ pelei zu, è Samali masagi ná-keelaiti daaɠomi, è ti ɠaazaɠa, è ɠɛ ma: ‹GALA ge la Izilayɛle yooi zu ɓaa, wo liizu Ekelɔn ɠalagi Ɓaale-Zeɓuɓe ɠaazaɠasu?›
4 Naa ɠa é ba, Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi ɠaa: ‹Betei nii è laani ga, è la mɔ ɠula naa ɠa pɛ, ɗa zaazu.› » Naa ʋoluma Eli liini.
5 Keelaiti ti ɠaleni ma Aɠazia ʋɔ bɛ, naa ti ɠaazaɠa, é ɠɛ ma: «Toɠa ɠale wo ɠalegai ma ɠani fala?»
6 Ti gooɠaaʋoteni, ti ɠɛ ma: «Zunui ta gi laaɠomigɛ, é ɠɛ gi ma: ‹À ɠale ma, wo li masagi ʋɔ bɛ, nii é wo leʋegai, wo ɠɛ ma: Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi ɠaa: GALA ge la Izilayɛle yooi zu ɓaa, è liizu Ekelɔn ɠalagi Ɓaale-Zeɓuɓe ɠaazaɠasu? Naa ɠa é ba, betei nii è laani ga, è la mɔ ɠula naa ɠa pɛ, ɗa zaazu.› »
7 Aɠazia ti ɠaazaɠani, é ɠɛ ti ma: «Zunui naa ɓɛtɛ ʋelei ɠa ɠale, nii paai, é wo laaɠomi, é keela wooi nii wo wo ma?»
8 Ti ɠɛni ma: «Zunui nii maaɠiliʋɛ ga sua leɠa zeɠei, kɔlɔ zaamaɠiligi saama.» Aɠazia ɠɛ ma: «Eli ʋe, Tiseɓé nui.»
Aɠazia ɠisiɛ vai ga é Eli zo
9 Gaamago Aɠazia kɔɔɠuluɓa ɠila teʋeni ta nu ʋuulɔɔlugɔ (50) Eli ma, ga ti so, ti ʋaa la. Kɔɔɠuluɓai lɛɛni, é Eli ɠa gizei unmaʋɛ. É ɠɛ Eli ma: «GALA goo wo nui, masagi ɠɛ, è yei.»
10 Eli gooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ni nà ga GALA goo wo nu, abui zeɠe geezuʋɛ, é wo ɠala muluu, wa ɗa-nu ʋuulɔɔlugɔiti (50).» Gaamanɔ abui zeɠeni geezuʋɛ, é kɔɔɠuluɓai ta ná-salaʋusu ʋuulɔɔlugɔiti (50) gala muluu.
11 Aɠazia kɔɔɠuluɓa ɠili teʋeni ʋolu ta nu ʋuulɔɔlugɔ (50). Naa ɠɛni Eli ma: «GALA goo wo nui, masagi ná-devei maaʋele ma, zuvilɛ, è yei!»
12 Eli ti wooɠaaʋoteni, é ɠɛ ma: «Ni nà ga GALA goo wo nu, abui zeɠe geezuʋɛ, é wo ɠala, wa ɗa-nu ʋuulɔɔlugɔiti (50).» Gaamanɔ abui zeɠeni geezuʋɛ, é kɔɔɠuluɓai ta ná-salaʋusu ʋuulɔɔlugɔiti (50) gala.
13 Aɠazia kɔɔɠuluɓai zaʋasiɛi leʋeni ta ná-nu ʋuulɔɔlugɔi (50). Kɔɔɠuluɓai zaʋasiɛi naa zeeliai ma Eli ʋɔ bɛ, é ʋilɛni ɲiibiɠa Eli ɠakala, é maanɛɛnɛ, é ɠɛ ma: «GALA goo wo nu, nà è maanɛɛnɛzu, nɔ̀un zɛnvui, ta ɗa-wotiɠɛ nu ʋuulɔɔlugɔi niiti zɛnvuiti ti vizɔ è ɠaazu.
14 Pɛtɛ, abui zeɠea geezuʋɛ, é kɔɔɠuluɓa mɔun felegɔiti ta ta-nu ʋuulɔɔludɔɔlugɔiti (50) gala, kɛlɛ zɛ̀nvui vizɔ niina è ɠaazu.»
15 Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-geezuɠeelai ɠɛni Eli ma: «Ʋilɛ polu, wo yei, mina lua ba.» Eli wuzeɠeni, ti yei ta tɔ masagi ʋɔ bɛ.
16 Ti zeeliai ma, Eli ɠɛni ma: «Ɠɔoɠɔ GALAGI wooi ɠaa: ‹Tɛi è keelaiti teʋega Ɓaale-Zeɓuɓe ɠaazaɠasu, Ekelɔn ɠalagi, eɠɛ GALA ge la ɠɛ Izilayɛle yooi zu nii nu ɠa gaazaɠa, naa ma ka é ba, è la ɠulazu betei naa zu pɛ, è laani ga, ɗa zaazu ga ɠite.› »
Aɠazia zaa vai
17 Aɠazia zaani ga ɠite, ʋelei nɔ naama wooi la nii Ɠɔoɠɔ GALAGI boni, é ɠula Eli la. Tɛi doun zunu la ɠɛni bɛ, kɛɛɠɛloin Yolame zeini potogi zu ga masagi, Zuda masagi Yolame ná-masadai ma ɠonagi velesiɛi ma, Zozafate ná-doun zunui.
18 Aɠazia ná-kɛɛwotii mɔtaiti, ta nii kpein é kɛɛni, naati sɛʋɛʋɛ Izilayɛle masagiti ta-ɠɛɛwoti zɛʋɛi zu.