31
Yakop ighau pa Laban
Murei ra, tipaes pa Yakop tighe Laban natŋa tisavsaav tighe: “Yakop tawe, i iyauur gabua naol isov to tamaan timin le wa. Gabua tooni ta naol we, tisov tivot ila to tamaan mon.” Ve Yakop ighita Laban paam, ighur dadabu pani. Loolo poia pani imin muuŋ mako.
Ra Maaron isaav pa Yakop ighe: “Uburig, ve umuul ula pa taan to tamamŋa ve timbumŋa, ve uleep tomani zi. Yau aat naleep tomani ghom ve matag payo.” Tauvene Yakop imbaaŋ ila pa Rael gha Lea ighe tila tivot tooni izi nugh ziige tau i iŋginŋgin ŋgai pani na. Yesuru tila tivot tooni, ve i isaav pazi ighe: “Alooŋ. Aazne, yau naghita tamamim loolo poia payau imin muuŋ mako. Eemon Maaron to tamaŋ ilepleep tomani ghau ve maata payau. 6-7 Yamru awatagh: Ndaman ndaman, yau narav taug pa uraat to tamamim. Ve saawe naol, i igham karom payau, ve itortoor aliiŋa pa atuya tsiau. Eemon Maaron ipoona, tauta i irau ivaghamun ghau kat mako. Saawe tau tamamim isaav payau ighe: ‘Mekmek galgaliiŋ pale timin lem atuya’, mekmek tisov tipoop galgaliiŋ mon. Ve saawe tau i ighe: ‘Mekmek butbutuuŋ pale timin lem atuya’, ene mekmek tisov tipoop butbutuuŋ mon. Eez tane, ta Maaron ipas ŋgai to tamamim, ve igham zi timin leg. 10 Saawe tau ŋgai tighe tipiraak, yau nagheen ve naghita vivuuŋ tauvene: Mekmek zitamoot tau tiip pa mekmek upin, ene butbutuuŋ ve galgaliiŋ mon. 11 Ra aŋela to Maaron ipoi ghau ighe: ‘Yakop!’ Ve yau nayok pa aliiŋa naghe: ‘Taug ene.’
12 “I isaav payau muul ighe: ‘Ŋgar isov tau Laban ighamgham payo na, yau naghita wa. Matam ila ve ughita. Mekmek zitamoot tau tiip pa mekmek upin, ewe butbutuuŋ ve galgaliiŋ mon.
13 ‘Maaron tau ivot payo izi nugh Betel, ene yau taug tane. Saawe tau uleep ta sewe, yo upayooz maet ve uliŋ ŋgoreeŋ izala paavo, ve umbu saveeŋ ariaaŋa payau. Yau nasaav payo: Uburig ta aazne, upul nugh tane, ve umuul ula pa nugh tau tinam ipoop ghom ve matam igheen pani na.’ ” *
14 Yakop ipaes pazi le isov, ra Rael yesuru Lea tisaav pani tighe: “Tamamai, murei pale ipul gabua tooni eta imin lemai? Mako. 15 I maata iŋgal ghei muul mako. I ighit ghei nimin suumbu eta natŋa. Yo uvai ghei sorok mako. Ughol ghei wa. Ve atuya tiina tau yo ugham pani na, i tauu ighan suvinia wa. Yei nighita ŋgiira rigta mako. 16 Kuaz naol isov tau Maaron ipas zi pa tamamai, ene iit toman natuunŋa gabua toit mon. Poia, utaghon Maaron aliiŋa tau i isavia payo na.”
17-18 Tauvene Yakop iburig, ve iyauur ŋgai tooni tomania gabua tooni naol isov tau i igham zi izi Mesopotamia na. Ra ighur azauŋa tomania natŋa tizala kamel tooni pavozi, ve yesŋa tiburig gha tila pa Yakop taama Isak tau ilepleep izi Kanaan.
19 Saawe tana, Laban ileep nughei mako. I ila pa ravuuŋ sipsip tooni orozi. Tauvene Rael ila ium maaron karom anunuzi to taama Laban tau ighur zi to tiŋgin ruum tooni. 20 Yakop ipaesia burigiiŋ toozi pa Laban mako. Yes tiburig imin yoŋgaaŋ, ve tila. 21 Tauvene Yakop iyauur gabua tooni naol isov, ve yesŋa tamtamon tooni tisov tighau. Yes tila timbut yaa tiina Euprates ve tivool pa paaŋa ite, ve tilaagh tiŋarui taan sirivu Gileat loloza gha tila.
Laban itaghon Yakop
22 Mboŋ ru ila, ve ite imin tol, ra tamtamon siriv tipaes pa Laban tighe waagha Yakop ighau ila wa. 23 Tauvene Laban iburig, iyau ziiri waaro tooni siriv, ve yesŋa tilaan taghon zi. Titaghon zi tila tila le irau mboŋ liim ve ru. Ra tila tigharau zi izi taan sirivu to Gileat loloza. 24 Eemon mboŋ tana, Maaron ivot to Laban tau Aramea tamazi na ila vivuuŋ, ve isaav pani ighe: “Matam imomoos pa aliŋam. Usik saveeŋ ariaaŋa eta to uparoi Yakop sov.”
25 Yakop ighur niia to lepoogh izi nugh Gileat, ve yesŋa tamtamon tooni tileep ta sewe. Tauvene Laban tomania ziŋeera tilam tivot toozi, ve tighur niazi to lepoogh izi ta sewe paam. 26 Laban iburig ve iyaon Yakop ighe: “Ai, yo ugham ŋgar tane payau pasaa? Yo ugham karom payau, ve uŋguaaz natug livaŋa tighau payau imin yes zaaba tighamgham pa yes zilivaa to koiazŋa. 27-28 Mindai ta yo ughau imin yoŋgaaŋ payau? Imin ta usaav payau, kanaŋ nigham ghanghaniiŋ toman narogho, ve nighur gham ala toman lolomai poia. Eemon yo upaes payau mako. Tauta natak natug livaŋa tomania tibugŋa nimazi mako, ve apul ghau. Ŋgar tau ugham payau ne, ene iduduuŋ mako. Ugham ŋgar imin yes borauŋa! 29 Yau tapirig irau navaghamun gham. Eemon mboŋ, Maaron to tamam isaav payau ighe: ‘Matam imomoos pa aliŋam. Usik saveeŋ ariaaŋa eta to uparoi Yakop sov.’ Tauta tambaaŋo, aat ula. 30 Yau nawatagh: Ŋgar tsio iyaryaaŋ kat ughe umuul ula pa tamam ve nugh tsio. Tauta upul ghau. Eemon puughu mindai ta uum maaron tsiau anunuzi tau tiŋginŋgin ruum tsiau ne?”
31 Yakop iyol Laban aliiŋa ighe: “Yau naroi naghe yo aat uŋguruut natum livaŋa payau. Tauta naghau imin yoŋgaaŋ. 32 Eemon yau nakankaan pa maaron tsio anunuzi. Isaav ighe yo undeeŋ tamtamon eta tau ium zi, i aat imaat. Tauvene taum ulaagh, ve utiir gabua tsiei ta naol ne ila tamtamon toit tane matazi, ve uil zi. Isaav ighe undeeŋ gabua tsio eta, na ughamu.”
Saawe tau Rael ium taama Laban maaron tooni anunuzi, Yakop ighita mako. Tauta ikankaan pani. *
33 Tauvene Laban iburig, ve iloŋ ila Yakop balbaal tooni, Lea balbaal tooni, ve balbaal to yes besooŋa zilivaa ru, ve itiir gabua naol isov. Eemon indeeŋ maaron tooni anunuzi mako. Ra iloŋ ila balbaal to Rael paam ve iil gabua tooni.
34 Eemon Rael iŋgooz maaron karom anunuzi tawe iloŋ ila pepeel, ve ighuru ituuk ila kamel tooni ziige, ve mboole izala paavo. Tauvene Laban itirtiir gabua naol isov tau tigheen ila balbaal to Rael loolo na, le mako.
35 Ra Rael isaav pa taama ighe: “O tiina tsiau, atem yavyav payau sov. Yau irau naburig mako. Pasaa, moroghooŋ to zilivaa igham ghau.” Tauta Laban iil iil le mako.
36 Ra Yakop aate yavyav kat, ve iyaon Laban ighe: “Yau namalaaŋ pa saa tutuuŋ, ve nagham saa sosor, ta atem yavyav ve utaghon ghau? 37 Aazne, yo utiir ve utaaŋ gabua tsiei naol isov. Isaav ighe undeeŋ gabua tsio eta, na ughuru ivot ghazooŋa ila tamtamon toit tisov tane matazi ve tighita, leso tigabiiz saveeŋ toit.
38 “Yau naleep tomani ghom irau ndaman tamoot ee (20) wa. Saawe isov tana, sipsip ve mekmek tsio popaaŋ toozi poia mon. Ve yau naghan sipsip tsio eta sorok mako. 39 Saawe tau gabua sagsag irav sipsip tsio eta ve ighani, yau nagham sipsip tawe ilat ve natotoia payo mako. Mako kat. Yau nayoli pa taug sipsip tsiau. Pasaa, yo avom iyaryaaŋ payau tauvene: Ighe gabua tsio eta ilale pa mataaz, ma mboŋ, ene aat yau taug nayoli. 40 Mataaz, aaz ighaaz katin ghau. Ve mboŋ, yauŋa igham ghau naŋgo tiina, ve naghenov matag rigta mako.
41 “Yau naleep tomani ghom ve nabesbees payo irau ndaman tamoot ee wa. Yau nagham uraat irau ndaman saŋavul ve paaŋ to nagham natum livaŋa ru. Ve nagham uraat payo irau ndaman liim ve ee muul, leso ugham leg sipsip ve mekmek. Ve saawe naol, yo utoor aliŋam pa atuya tsiau.
42 “Maaron to tibug Abaram, i Maaron tau tamaŋ Isak iroi pani ve ibesbees pani paam. Imin ta i ivool tsiau mako, kanaŋ yo ughur ghau nalam toman nimag ŋginaaŋa. Eemon Maaron ighita pataŋani tsiau ve uraat tiina tau nagham payo na. Tauta mboŋ ivot tsio ve iyaon ghom.”
Yakop yesuru Laban timbu saveeŋ
43 Yakop isavsaav le isov, ra Laban iyol aliiŋa ighe: “Zilivaa tane, ene yau natug livaŋa. Ve yes geegeu tane, ene yau tibugŋa. Natug livaŋa ta tipoop zi. Ve sipsip tomania mekmek tisov tane, ene yau tsiau paam. Tauvene gabua naol isov tau aazne yo ughit zi ne, ene yau tsiau mon. Eemon aazne, pale nagham mindai pazi? Tambaaŋo, timin lem wa. 44 Tauvene aazne, yau naghe tambu saveeŋ ariaaŋ, leso talup loloon imin eemon. Ve tagham ŋgar eta, leso tapariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ toit ve mataan iŋgali.”
45 Tauta Yakop igham maet malaua ee, ve ipayooze imin ilaal pa saveeŋ mbuaaŋ toozi. 46 Ra isaav pa zeran tooni ighe tila tindou maet siriv. Yes tila tindou zi le isov, ra tilup zi, ve tigham ghanghaniiŋ igharau maet ndouŋ tawe ziige. 47 Maet ndouŋ tana, Laban iwaat eeza ila yes Aramea aliŋazi ighe Yegar Saduta. Ve Yakop iwaat maet tana eeza Galet.
48 Laban isaav ighe: “Aazne, maet ndouŋ tane igheen ila ituru sosoon to ipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ toit.” Tauta tiwaat maet ndouŋ tana eeza Galet. 49-50 Ve tiwaat eeza ite Mizpa. *
Pasaa, Laban isaav tauvene: “Ituru aat tavaghito ghiit muul mako. Pale taleep soghan soghan pa tauun. Eemon Maaron tauu pale ighit ghiit irau saawe. Tauvene isaav ighe yo ureu saveeŋ mbuaaŋ toit, ve ugham sosor pa natug livaŋa, ma uvai livaa ite paam, na uyamaan ghom. Pa Maaron ilooŋ saveeŋ mbuaaŋ toit wa. Ve saa ŋgar tau iit taghamu imin ŋgozaaŋ, ve tamtamon tiwataghi mako, ene i ighita.”
51 Ve Laban isaav pa Yakop muul ighe: “Ughita maet ndouŋ ve maet payozeeŋ tau naghur zi tigheen ila sosoon ne. 52 Gabua ru tane pale tipei ŋgar toit. Leso mataan iŋgal saveeŋ mbuaaŋ toit. Saveeŋ tauvene: Ituru irau tamalaaŋ pa maet ndouŋ tane, ve yau nalat navaghamun ghom, ma yo ulam uvaghamun ghau ne mako. 53 Maaron to Abaram ve Maaron to Naor pale tighit ghiit ve tigabiiz ghiit. Isaav ighe toit eta igham sosor, ene aat tighur atuya pani.”
Laban isavsaav le isov, ve Yakop aana iwaat Maaron tau taama Isak iroi ve ibesbees pani na eeza to ipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ toozi tawe. 54 Ra Yakop irav ŋgai ee, ve imozi izala loloz daaba imin watooŋrau pa Maaron. Ve ipoi ziiri waaro toozi tisov tilam, ve yesŋa tilup zi pa ghanghaniiŋ. Tighanghan le isov, ra tigheen izi ta sewe pa mboŋ.
55 Mboŋoozo ndoroome, ve Laban iburig, itak natlivaŋa ve timŋa nimazi, ve ipalot zi pa saveeŋ siriv, ra ipul zi, ve imuul ila pa nugh tooni.
* 31:13 Gnp 28:18-22 * 31:32 Gnp 35:18-19 * 31:49-50 Saveeŋ Galet, ene Hibru aliŋazi. Puughu tauvene: ‘gabua tau ipariaaŋ saveeŋ.’ Ve saveeŋ Mizpa puughu tauvene: ‘ruum daaba malaua tau taleep pani ve mataan ilala’.