41
Kinik to Isip ighita vivuuŋ, ve Yosep ivotia vivuuŋ tooni puughu
1-2 Ndaman ru ilam ila, ra kinik to Isip ighita vivuuŋ. Iviv ighe anunu iyozyooz izi yaa Nil ziige, ve ighita makau liim ve ru tau paghunazi kat toman tumbuŋazi. Tileep yaa loolo gha tizaa, ve tighanghan pizpiiz ila yaa ziige. Malau mako ve makau liim ve ru paam, tau koŋkoŋizi ve naghozi saghati, anazi tileep yaa loolo gha tizaa. Ra tiŋarui makau toman tumbuŋazi tawe tila, ve tiyooz tomani zi. Makau koŋkoŋizi tawe tiburig ve tighan suvinia makau tau paghunazi toman tumbuŋazi na. Kinik iviv tauvene le isov, ve iburig gha maata iyaryaar.
Ra izi igheen muul, ve ighita vivuuŋ ite. Ighita yagoŋ anooŋa liim ve ru tivot ila aia eemon. Yagoŋ anooŋa tawe, popoia kat, tintiina, ve vonvonizi. Malau mako ve yagoŋ anooŋa liim ve ru paam tivot. Yagoŋ anooŋa tawe, geegeu ve kapazi kat, ve tivaghamgham pa tumbuuŋ. Pasaa, yaghur tuntunu ta ilaagh ilam, ve irav zi le timalai. Ra yagoŋ kapazi tawe tiburig ve titoon suvinia yagoŋ anooŋa tau vonvonizi na. Kinik iviv tauvene, ra iburig gha maata iyaryaar, ve isaav ighe: “Wai, yau aat naviv.”
Nughizau, ra kinik igham ŋgar naol pa vivuuŋ tooni ru tawe. Tauvene imbaaŋ ila pa zeran mura tomania zeran ŋgara to Isip tisov tilam. Yes tilam tivot tooni, ra isavia vivuuŋ tooni ru pazi gha tilooŋa, ve ighason zi ighe tivotia pughuzi pani. Eemon toozi eta irau ivotia mako.
Tighamgham ŋgar pa vivuuŋ tooni ve tilepleep, ve besooŋa tau iŋgin yaa vaen to kinik na, maata iŋgal Yosep. Tauvene iburig ve isaav pa kinik ighe: “O kinik, ŋgarig gha matag iŋgal sosor tsiau ee. 10 Muuŋ, yeiru besooŋa tsio tau iŋgin uraat to moziiŋ mberet na, nigham ghom atem yavyav rig. Tauvene yo ughur ghei niloŋ nila ruum to yavyavuuŋ tau daaba to yes zaaba iŋgini na. 11 Nilepleep ta sewe, ve mboŋ ee, yeiru niviv. Eemon vivuuŋ tsiei ru raratezi mako. Pughuzi ite ite. 12 Saawe tana, ŋeer paaghu ee to yes Hibrua ileep tomani ghei. I besooŋa to daaba to yes zaaba tau tiŋgin ruum tsio. Yeiru nisavia vivuuŋ tsiei ru pani, ve i ivotia pughuzi payei. 13 Le saveeŋ tooni ighur anooŋa. Yo ughur ghau namuul nalam pa uraat tsiau muul. Ve etag ite, ene yo uravu imaat, ve tisaron paata izala ituuk ila ai.”
14 Kinik ilooŋ saveeŋ tane, ve imbaaŋ uraata tooni tila ighe tigham Yosep ilam. Tauvene rekia mon tila tighamu ivot pa ruum to yavyavuuŋ. Yosep igharaat ghi le isov, ra ila ivot to kinik. 15 Kinik ighita, ve isaav pani ighe: “Yau naghita vivuuŋ ru, ve tamtamon eta irau ivotia pughuzi payau mako. Eemon tipaesi ghom payau tauvene: Isaav ighe ulooŋ vivuuŋ to tamtamon eta, yo irau uvotia puughu.”
16 Yosep iyol aliiŋa ighe: “Yau taug narao mako. Eemon Maaron, i irau ivotia vivuuŋ tsio. Leso uwatagh eez to uleep poi.”
17 Tauvene kinik ipaesia vivuuŋ tooni pa Yosep ighe: “Yau naviv naghe anunug nayozyooz izi yaa Nil ziige, 18 ve naghita makau liim ve ru tau paghunazi kat toman tumbuŋazi, tileep yaa loolo gha tizaa, ve tighanghan pizpiiz ila yaa ziige. 19 Malau mako ve makau liim ve ru tau koŋkoŋizi ve naghozi saghati kat, anazi tileep yaa loolo gha tizaa. Ta muuŋ ve ilam, yau naghita makau saghati eta tauvene ileep izi taan Isip ne mako. 20 Makau koŋkoŋizi tawe, tiburig le tighan suvinia makau tau toman tumbuŋazi na. 21 Eemon tipasaria apozi rigta mako. Koŋkoŋizi raraate mon imin muuŋ. Tauvene tamtamon eta irau iwatagh ighe yes tighan makau tau toman tumbuŋazi ne mako. Yau naghita vivuuŋ tane le isov, ve naburig gha matag iyaryaar.
22 “Ra nazi nagheen, ve naviv muul. Naghita yagoŋ anooŋa liim ve ru tivot ila aia eemon. Yagoŋ anooŋa tawe, popoia kat ve vonvonizi. 23 Malau mako ve naghita yagoŋ anooŋa liim ve ru paam tivot. Yagoŋ anooŋa tawe, geegeu ve kapazi kat, ve tivaghamgham pa tumbuuŋ. Pasaa, yaghur tuntunu ilaagh ilam, ve irav zi le timalai. 24 Yagoŋ anooŋa kapazi tawe tiburig ve titoon suvinia yagoŋ anooŋa popoiazi le tisov. Naghita vivuuŋ ru tane, le nagham ŋgar naol. Tauta nambaaŋ ila pa yes mura tilam, ve nasavia vivuuŋ tsiau ru tane pazi. Eemon toozi eta irau ivotia pughuzi payau mako.”
25 Yosep ilooŋ vivuuŋ ru tawe, ve isaav pa kinik ighe: “Vivuuŋ tsio ru, pughuzi eemon. Ene Maaron itotoi ghom pa gabua tau i ighe ighamu ivot. 26 Makau liim ve ru tau paghunazi kat, ve yagoŋ anooŋa liim ve ru tau popoia na, pughuzi eemon. Ene izaa to ndaman liim ve ru. 27 Ve makau sasaghati liim ve ru tau koŋkoŋizi kat ve ughit zi tivot murei na, tomania yagoŋ anooŋa kapazi liim ve ru tau yaghur tuntunu ilaagh pa nugh ŋginaaŋa ilam ve irav zi gha timalai na, ene paam izaa to ndaman liim ve ru. Ndaman liim ve ru tana, pitool tiina pale ivot. 28 Gabua tane, ene imin tau nasaav payo. Maaron itotoi gabua tau i ighe ighamu ivot na payo.
29 “Ulooŋ. Ndaman liim ve ru tane, mariri tiina kat pale tivot irau taan isov to Isip, ve yam arau kat pa aniiŋ. 30-31 Ndaman liim ve ru tane isov, mako pitool tiina kat ivot, ve igheen irau ndaman liim ve ru muul. Pitool tawe pale ivaghamunia taan tsiam, ve tamtamon tisov to Isip pale lolozi iveegh pa saawe to mariri tiina tau muuŋ ivot na. 32 Maaron, ŋgar tooni iyaryaaŋ kat ighe malau mako, pale igham gabua tane ivot. Tauta igham ghom ughita vivuuŋ ru tau pughuzi eemon.
33 “O kinik, yo irau ughita ŋeer eta tau ŋgar tooni poia ve irao pa gabizooŋ gabua. Leso ughuru imin ŋginiiŋ pa taan to Isip. 34 Ve yo aat ughur le palotiiŋa siriv paam. Leso tiuule pa uraat to ŋginiiŋ taan tiina to Isip. Ndaman liim ve ru to mariri tiina, yes aat tigoog aniiŋ siriv to iŋgin gham pa murei. Yes aat titaghon eez tauvene: Tindou aniiŋ imin ŋgun limliimŋa, mako tighurghur ŋgun eŋaeŋa ilala pa ruum siriv to lupuuŋ aniiŋ. 35 Tauvene ndaman liim ve ru to mariri tintiina, yes palotiiŋa tawe aat tigham naghom, ve tigogoog aniiŋ, tiluplupu ila nugh tintiina to Isip, ve tiŋgin poghania. 36 Leso aniiŋ tawe igheen ve isaŋan pa ndaman liim ve ru tau pitool tiina pale ivot izi Isip na. Isaav ighe ataghon ŋgar tauvene, ene yes Isipa irau pitool zi ve timatmaat mako.”
37 Kinik tomania zeran ŋgara tau tiŋgin uraat tooni na, tilooŋ Yosep saveeŋ tooni tana, ve tiyok pani. 38 Ra kinik iburig, ve isaav pazi ighe: “Yau naghita naghe ŋeer tane, Maaron avuvu ileep tomania ve ighamgham pooz pani. Tail ŋeer ite paam, pale irau i tane? Aat mako.”
39 Ra isaav pa Yosep ighe: “Yo, ta Maaron ipaghazoŋai ghom pa gabua tane. Irau nandeeŋ ŋeer ite paam tau ŋgar tooni poia ve irao pa gabizooŋ gabua imin yo ne mako. 40 Tauvene yau aat naghur ghom umin ŋginiiŋ pa taan tsiau isov. Tamtamon tsiau tisov aat tilooŋ aliŋam, ve titaghoni. Ve yau kinik mon, ta yo uleep ila sambag. Ŋeer ite paam iŋgin ghom mako.” *
41 Ra isaav pa Yosep muul ighe: “Aazne, yau naghur ghom umin ŋginiiŋ pa taan isov to Isip.” 42 Ve ipas ring tooni ta tauu moosi igheen ila na, ve ighuru ila Yosep niima ŋguruuŋa. Ve igham Yosep le nonoghiiŋa pisosooŋa tau poia kat na, gha inonogh ghi pani, ve ighur gabua imin namatabub tau tigharaata pa gol na ila Yosep luua. 43 Ra ipul karis tooni ite imin Yosep le, ve Yosep ilanlaan pani, ve yes uraata to kinik timuŋmuuŋ pani, ve tiboboob tighe: “Alooŋ! Tiina tsiam, tauta ilam ne! Yam asov aput aghemim pani!”
Kinik igham tauvene leso eval tisov to Isip tiwatagh tighe i ighur Yosep imin ŋginiiŋ pa taan isov to Isip wa. 44 Ve kinik isaav pa Yosep ighe: “Ulooŋ. Yau kinik to Isip. Aazne ve ila, tamtamon to Isip irau tigham gabua eta sorok muul mako. Yo aat uyok pazi, o tighamu.”
45-46 Kinik iwaat Yosep eeza paaghu Zapenat-Panea. Ve igham ŋeer ee, eeza Potipera, natliva Asenat ila imin Yosep azaawa. Potipera tawe, i ŋeer to watooŋrau to nugh On.
Saawe tau Yosep ndaman tooni irau tamoot ee saŋavul (30), i ipaburigin uraat tau kinik to Isip ighuru ila niima na. Tauvene ipul kinik, ve ilaghlaagh irau nugh nugh to Isip, ve ighitghit zi pa uraat toozi. *
47-48 Ndaman liim ve ru to mariri tiina, aniiŋ tau ivot izi Isip na, sorok mako. Katini kat. Saawe tana, Yosep igogoog aniiŋ, ve iluplupu ilala ruum naol to lupuuŋ aniiŋ tau tiyooz izi nugh tintiina to Isip na. I ighamgham tauvene: Aniiŋ tau ighe itum igharau nugh tiina eta, ene uraata tooni tighuru iloŋ ila ruum to lupuuŋ aniiŋ to nugh tana.
49 Tauvene Yosep igogoog aniiŋ ve iluplupu le katini kat imin sausau to te, le irau tinini mako. Pasaa, aniiŋ katini kat.
50 Yosep azaawa Asenat, tau Potipera natliva na, ipoop Yosep le natŋa ru, ra pitool tiina ivot. 51 Yosep iwaat naatu aidaaba eeza Manase. Pasaa, igham ŋgar ighe: “Maaron igham ghau lolog iveghai pataŋani tsiau tomania ziiri waaro tsiau wa.” 52 Ve naatu muria, Yosep iwaat eeza Epraim. Pasaa, igham ŋgar ighe: “Yau nalepleep ta sene, ve pataŋani naol ivot payau. Eemon Maaron igham gabua popoia tivot ilam tsiau.”
53-55 Mariri tiina ivot izi Isip irau ndaman liim ve ru le isov, ra ndaman liim ve ru to pitool ivot itaghon Yosep saveeŋ tooni. Pitool tawe, tiina kat. Ivot irau nughmariŋ. Ve yes Isipa mon, ta lezi aniiŋ. Eemon murei ra, pitool tawe ivaghamun zi paam. Tauvene titaŋ rarai kinik pa lezi aniiŋ. Eemon i isaav pazi ighe: “Alam tsiau sov. Malmalimim ala to Yosep. Ve saa saveeŋ tau ighe i isavia payam, na alooŋa ve ataghoni mon.”
56 Pitool ivot imin tiina kat le irau nugh naol isov to Isip, ra Yosep ikaak ataman pa ruum to lupuuŋ aniiŋ, ve yes Isipa tila tighol lezi aniiŋ. Pasaa, pitool ivaghamunia tamtamon kat irau nugh naol isov to Isip. 57 Pitool ivot izi taan to Isip mon mako. Ivot irau taan naol isov le ivaghamun zi kat. Tauvene nughmariŋ tilala Isip ve tigholghol lezi aniiŋ ila to Yosep. *
* 41:40 Mbaŋ 7:10 * 41:45-46 Lu 3:23 * 41:57 Yo 6:35, 51