11
Cõãmacʉ̃rẽ padeoríraye queti
Marĩ padeorémena biiro jĩĩmasĩã: Cõãmacʉ̃ “teero tiigʉ́da” jĩĩriguere diamacʉ̃́rã tiigʉ́daqui. Teero biiri marĩ ĩñaripacara, “diamacʉ̃́rã niicu” jĩĩmasĩã. Too sʉgueropʉ marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã Cõãmacʉ̃rẽ padeoyíra. Teero tiigʉ́, Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ãrẽ “ãñurã́rã niiĩya” jĩĩyigʉ.
Marĩ Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́rã, biiro masĩã: Cʉ̃ʉ̃ atibʉ́reco niirére niipetirere bauanégʉ̃, cʉ̃ʉ̃ dutirémena bauanérigʉ niiwĩ. Teero tiiró, atibʉ́reco maquẽ marĩ mecʉ̃tígã ĩñaré sicatopʉre ĩñaña manirígue niiã.
Abel Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, biiro tiiyígʉ: Cõãmacʉ̃rẽ ticogʉ, oveja ãñugʉ̃́rẽ sĩã sóemonecoyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ sõwʉ̃ Caín ticorigue nemorṍ ãñuré ticoyigʉ. Cõãmacʉ̃ Abelre “ãñugʉ̃́rã niiĩ” jĩĩ ĩñagʉ̃, cʉ̃ʉ̃ ticoriguere ñeeyigʉ.* Teero tiiró, Abel diari siro niipacari, cʉ̃ʉ̃ Cõãmacʉ̃rẽ padeorígue atitócãrẽ marĩrẽ bueré néeatia.
Enoc Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, diaripacari, Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃rẽ cʉ̃ʉ̃ pʉtopʉ néemʉãwayigʉ. Ãpẽrã́ cʉ̃ʉ̃rẽ ãmaãmiyira. Bʉaríyira. Cõãmacʉ̃ye queti jóaripũpʉ biiro jóanoã: “Cõãmacʉ̃ Enorẽ ʉseniremena ĩñayigʉ. Teero tiigʉ́, cʉ̃ʉ̃rẽ néemʉãwayigʉ”, jĩĩ jóanoã. Marĩ Cõãmacʉ̃rẽ padeoríjĩrã, cʉ̃ʉ̃rẽ ʉsenirĩ tiimasĩ́ria. Cõãmacʉ̃mena bapacʉtidʉgagʉno “diamacʉ̃́rã niiqui” jĩĩrõ booa. Teero biiri “cʉ̃ʉ̃rẽ yʉʉ padeorémena sãĩrĩ́, ãñurõ tiigʉ́daqui” jĩĩrõ booa.
Noé Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, dooríwʉ pairíwʉre tiiyígʉ. Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃ too síro tiiádarere Noerẽ́ wedeyigʉ. Noé teero wáaadarere ĩñaripacʉ, Cõãmacʉ̃rẽ quioníremena ĩñajĩgʉ̃, cʉ̃ʉ̃ya wederare netõnégʉ̃da jĩĩgʉ̃, tiiwʉré tiiyígʉ. Teero padeorémena tiiwʉré tiigʉ́, too macãrã duaadarere, teero biiri cʉ̃́ã pecamepʉ wáaadarere tʉomasĩ́rĩ tiimíyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ padeorí, Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃rẽ “ãñugʉ̃́rã niiĩ” jĩĩ ĩñayigʉ.
Abraham Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, cʉ̃ʉ̃ jĩĩrirobirora tiiyígʉ. Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃rẽ apeditapʉ́ cʉ̃ʉ̃rẽ ticoadari ditapʉ wáadutiri, wáayigʉ. Cʉ̃ʉ̃ya macãrẽ witiwagʉ, “tiiditapʉ wáagʉ tiia” jĩĩrṍ manirṍ wáajõãyigʉ.§ Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, cʉ̃ʉ̃rẽ “ticogʉda” jĩĩri ditapʉ jea, niiyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ya dita niipacari, sicadita waso, niiyigʉ. Wáicʉra caserimena tiirí wiipʉ niiyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ macʉ̃ Isaac, teero biiri cʉ̃ʉ̃ pãrãmí Jacob teerora niinʉnʉseyira. Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ãcãrẽ tiiditare “ticogʉda” jĩĩyigʉ.* 10 Abraham macã manigʉ̃́ niijĩgʉ̃, ãñurõ tiirí macã cʉ̃ʉ̃ niirucujããdari macãpere yueyigʉ. Tiimacã, ʉ̃mʉã́sepʉ niirí macã, Cõãmacʉ̃ tiirí macã niiã.
11 Abraham Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, bʉcʉ peti niipacʉ, Saracã põnamanígõ niipacari, tutuare bʉayígʉ. Cʉ̃ʉ̃rẽ Cõãmacʉ̃ tutuare ticoriguemena põnacʉtíyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ biiro wãcũyigʉ: “Cõãmacʉ̃ yʉʉre ‘paʉ pãrãmérãcʉtigʉdacu’ jĩĩriguere queoró tiigʉ́daqui”, jĩĩ wãcũyigʉ. 12 Teero tiigʉ́, Abraham bʉcʉ peti niipacʉ, macʉ̃cʉtiyigʉ. Macʉ̃cʉti, too síro paʉ peti pãrãmérãcʉtiyigʉ. Ñocõãrẽ́, ditatuparire queopetímasĩña manirṍbiro cʉ̃ʉ̃ pãrãmérãrẽ queopetímasĩña maniã.
13 Cʉ̃́ã niipetira Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ãrẽ “ticogʉda” jĩĩriguere ñeeripacara, diajõãyira. Cʉ̃́ã padeojĩ́rã, cʉ̃ʉ̃ ticoadarere yoaropʉ ĩñarãbiro niijãyira. “Teeré cʉoádacu” jĩĩ wãcũrã, ʉseniyira. Cʉ̃́ã teeré wãcũrã, “atiditapére wáanetõri basoca niiã” jĩĩyira. 14 Teeré jĩĩrã́no cʉ̃́ã niiãdari dita petire ãmaãrã tiiíya. 15 Cʉ̃́ã witiwari ditapʉre wãcũrãjã, coebójĩya. 16 Cʉ̃́ã niimiri dita nemorṍ ãñurõ niiãdari dita petire booyíra. Ʉ̃mʉã́sepʉre niidʉgayira. Teero tiigʉ́, Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ã “ʉ̃sã Õpʉ̃ niiĩ” jĩĩrĩ, bobosã́riyigʉ. Teero bobosã́rijĩgʉ̃, cʉ̃́ã niiãdari macãrẽ ʉ̃mʉã́sepʉre quẽnoyúetoayigʉ.
17-18 Abraham Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, cʉ̃ʉ̃ macʉ̃ Isaare wáicʉre sĩã sóemonecorobiro tiigʉ́dʉ tiimíyigʉ. Cõãmacʉ̃ “¿diamacʉ̃́rã yʉʉre padeomíĩ cʉ̃ʉ̃?” jĩĩgʉ̃, teero tiidutíyigʉ. Cõãmacʉ̃ Abrahamrẽ “Isaac pãrãmerã niinʉnʉsera mʉʉ pã́rãmerã peti niiãdacua” jĩĩri siro niipacari, Abraham cʉ̃ʉ̃ macʉ̃ sĩcʉ̃ niigʉ̃́rẽ sĩãgʉ̃́dʉ tiimíyigʉ.§ 19 Abraham biiro wãcũyigʉ: “Cõãmacʉ̃ diarirapʉrena masõmasĩĩ”, jĩĩ wãcũyigʉ.* Teero tiirá, marĩ biiro jĩĩmasĩã: “Abraham cʉ̃ʉ̃ macʉ̃rẽ diarigʉpʉre masõrigʉ tiirírobiro cʉoyígʉ”, jĩĩmasĩã.
20 Isaac Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, cʉ̃ʉ̃ põna Jacoré, Esaúre cʉ̃́ãrẽ too síro wáaadarere wedecũyigʉ.
21 Jacob Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, cʉ̃ʉ̃ diaadari sʉguerogã, José põnarẽ́ too síro wáaadarere wedecũyigʉ. Teero wedesegʉ, cʉ̃ʉ̃ tuurítuarigʉmena túañe, Cõãmacʉ̃rẽ “ãñuniã mʉʉ” jĩĩyigʉ.
22 José Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, diagʉdʉ, cʉ̃ʉ̃ya wederare cʉ̃́ã too síropʉ Egiptopʉ witiwari, cʉ̃ʉ̃ye cõãrĩrẽ́ néewadutiyigʉ.§
23 Moisés pacʉsʉ̃mʉã Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́rã, Moisés bauári, cʉ̃ʉ̃rẽ ĩtĩã́rã muĩpũrã yayió, cʉoyíra. “Ãñugʉ̃́ peti niiĩ”, jĩĩ ĩñayira. Egipto macãrã õpʉ̃ wĩmarã ʉ̃mʉãrẽ Israelya põna macãrãrẽ sĩãdutípacari, cuiriyira.*
24 Moisés Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, bʉcʉágʉ, “Egipto macãrã õpʉ̃ macõ macʉ̃ niiĩ” jĩĩrére booríyigʉ. 25 Coomena pʉtʉágʉ, Cõãmacʉ̃ boorére tiirípacʉ, apeyenó ãñurére cʉobójĩyi; atibʉ́recopʉre ʉsenibojĩyi. Toopʉ́re pʉtʉárono tiigʉ́, Cõãmacʉ̃rẽ padeorámenape ñañarõ netõápudʉgayigʉ. 26 Cʉ̃ʉ̃ Cristo atibʉ́recopʉ niigʉ̃ ñañarõ netõã́dare tiiróbiro ñañarõ netõyígʉ. “Yʉʉ teero ñañarõ netõré Egipto macãrã cʉ̃́ã cʉoré nemorṍ wapacʉtía”, jĩĩ wãcũyigʉ. Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃rẽ too síropʉ ticoadarere wãcũgʉ̃, teero jĩĩyigʉ.
27 Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, Egiptopʉ niiãrigʉ witiwayigʉ. Too macãrã õpʉ̃ cúagʉ niipacari, cuiro manirṍ witiwayigʉ. Cõãmacʉ̃ bauhégʉre ĩñagʉ̃ tiiróbiro padeorucújãyigʉ. 28 Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gʉ̃, Pascua sicato nʉcãrí bʉrecore Cõãmacʉ̃ tiidutírere tiiyígʉ. Israelya põna macãrãrẽ corderoare sĩãdutí, cʉ̃́ãye díimena wiserí sopepãmarĩ wesarire tuusĩã́dutiyigʉ. Teero tiigʉ́, ángelepe tee díire ĩñajĩgʉ̃, bauásʉguerigʉre sĩãríyigʉ.§
29 Israelya põna macãrã Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́rã, día Sõãrímaarẽ tĩãwayira. Maa ãñurõ boporímaarẽ tiiróbiro tĩãwayira. Egipto macãrãpe cʉ̃́ã siro tĩãwama jĩĩrã, duapetijõãyira.*
30 Israelya põna macãrã Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́rã, Jericó wãmecʉtiri macã wesare siete bʉrecori sodeayira. Cʉ̃́ã Cõãmacʉ̃rẽ padeorémena tiimacã wesa niirí sãnirõ ʉ̃tãmena weeri sãnirõca peecũmújõãyiro. 31 Rahab ʉ̃mʉã́mena ñeeape wapatári basoco Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́gõ, Israelya põna macãrã ĩñadutira jearáre ãñurõ bocayigo. Teero tiigó, tiimacã macãrã Cõãmacʉ̃rẽ netõnʉcã́rãmena diariyigo.§
32 ¿Ñeerẽ́ wedenemogʉ̃dari yʉʉ? Niipetiraye quetire wedemasĩña maniã. Gedeón,* Barac, Sansón, Jefté,§ David,* Samuel, teero biiri ãpẽrã́ profetas tiiríguere wedepetiriga. 33 Cʉ̃́ã Cõãmacʉ̃rẽ padeojĩ́rã, biiro tiiyíra: Apeditári macãrãmena cãmerĩ́sĩã, netõnʉcã́yira; cʉ̃́ãya wederare diamacʉ̃́rã dutiyira; Cõãmacʉ̃ “tiiápugʉda” jĩĩriguere ñeeyira; yáiwa niirṍpʉ biadʉpópacari, cʉ̃́ã padeorémena yáiwaye ʉserire biarí tiiyíra; 34 pairíme pecame jʉ̃ʉ̃rṍpʉ sõnecoricãrẽ, jʉ̃ʉ̃riyira;§ ãpẽrã́ cʉ̃́ãrẽ espadamena sĩãdʉgári, dutijã́yira; tutuarimirira tutuara wáayira; cãmerĩ́sĩãrã wáara, nemorṍ tutuara wáayira; cʉ̃́ã wãpãrãmena cãmerĩ́sĩãrã, cʉ̃́ãrẽ netõnʉcã́yira. 35 Sĩquẽrã numiã́ cʉ̃́ã põna diaarirare masõãrirapʉre wiyanóyira sũcã.*
Ãpẽrãpé ñañarõ tiinóyira. Cʉ̃́ã padeodúatã, peresuwiipʉ niirã́rẽ wionéconobojĩya. Cʉ̃́ãpe ʉ̃mʉã́sepʉ catiré petihére cʉodʉgára, padeodúriyira. 36 Ãpẽrã́ ñañarõ bui, tãnanóyira. Ãpẽrã́ cõmedárimena siatú, peresuwiipʉ dʉponoyira. 37 Ãpẽrã́ ʉ̃tãperimena déesĩãnoyira.§ Ãpẽrã́ cʉ̃́ãye õpʉ̃ʉ̃rĩ deco widetánoyira. Ãpẽrã́ espadamena páatasĩãnoyira.* Ãpẽrã́ suti manirã́ oveja caseri, cabra caserimena dícʉ sãñarira cuicãmesãyira. Cʉ̃́ã bóaneõrã, ñañarõ tiinórira, cãmitunorira niiyira. 38 Cʉ̃́ã atibʉ́reco macãrã nemorṍ ãñurã́ niipacari, atibʉ́reco macãrã cʉ̃́ã ãñurére ĩñadʉgariyira; cʉ̃́ãrẽ cõãdʉgayira. Cõãmacʉ̃rẽ padeoré wapa cʉ̃́ãrẽ ñañarõ tiirí, cuira, basocá manirṍ, yucʉ manirṍpʉ, ʉ̃tãyucʉpʉ, ʉ̃tãtutiripʉ, ditacoperipʉ niisodeaatiyira.
39 Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ã niipetira padeorí ĩñagʉ̃, “ãñurã́rã niiĩya” jĩĩyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ teero jĩĩri siro niipacari, cʉ̃ʉ̃ cʉ̃́ãrẽ “ticogʉda” jĩĩriguere ñeeriyira ména. 40 Cʉ̃́ã ñeeãdari sʉguero, Cõãmacʉ̃ marĩrẽ nemorṍ ãñuré tiisʉguédʉgarigʉ niiwĩ. Cʉ̃ʉ̃ teero tiirí siro, cʉ̃́ã marĩmena sĩcãrõména ãñurã́ quẽnojeáadacua.
* 11:4 Génesis 4.3-7. 11:5 Génesis 5.21-24. 11:7 Génesis 6.13-22. § 11:8 Génesis 12.1-5. * 11:9 Génesis 23.4; 26.3; 35.12,27. 11:11 Génesis 15.6; 17.19; 18.11-14; 21.2. 11:12 Génesis 22.17. § 11:17-18 Génesis 21.12; 22.1-14. * 11:19 Génesis 22.5. 11:20 Génesis 27.27-29, 39-40. 11:21 Génesis 48.1-20. § 11:22 Génesis 50.24-25; Éxodo 13.19; Josué 24.32. * 11:23 Éxodo 1.22–2.2. 11:24 Éxodo 2.10-12. 11:27 Éxodo 13.17–14.30. § 11:28 Éxodo 12.21-30. * 11:29 Éxodo 14.21-31. 11:30 Josué 6.12-21. 11:31 Josué 2.1-21. § 11:31 Josué 6.22-25. * 11:32 Jueces 6–8. 11:32 Jueces 4–5. 11:32 Jueces 13–16. § 11:32 Jueces 11–12. * 11:32 1 Samuel 16.1–1 Reyes 2.11. 11:32 1 Samuel 1.1–25.1. 11:33 Daniel 6. § 11:34 Daniel 3. * 11:35 1 Reyes 17.17-24; 2 Reyes 4.25-37. 11:36 Jeremías 20.2; 37.15. 11:36 1 Reyes 22.26-27. § 11:37 2 Crónicas 24.21. * 11:37 Jeremías 26.20-23. 11:38 “Atibʉ́reco macãrã” jĩĩnoã Cõãmacʉ̃rẽ padeohérare.