☰ Yuhanna 1
Yuhanna
1
«Yuhanna bayan qilghan xush hewer» •••• Eysa Mesihning eyni salahiyiti — «Xudaning Kalami»dur
1 Muqeddemde «Kalam» bar idi; Kalam Xuda bilen bille idi hem Kalam Xuda idi.□  ■ 2 U muqeddemde Xuda bilen bille idi.■ 3 U arqiliq barliq mewjudatlar yaritildi we barliq yaritilghanlarning héchbiri uningsiz yaritilghan emes.□  ■ 4 Uningda hayatliq bar idi we shu hayatliq insanlargha nur élip keldi.□  ■ 5 We nur qarangghuluqta parlaydu we qarangghuluq bolsa nurni héch bésip chüsheligen emes.□  ■
6 Bir adem Xudadin keldi. Uning ismi Yehya idi.□  ■ 7 U guwahliq bérish üchün, yeni hemme insan özi arqiliq ishendürülsun, dep nurgha guwahchi bolushqa kelgenidi. 8 Yehyaning özi shu nur emes, belki peqet shu nurgha guwahliq bérishke kelgenidi.
9 Heqiqiy nur, yeni pütkül insanni yorutquchi nur dunyagha kéliwatqanidi.□  ■ 10 U dunyada bolghan we dunya u arqiliq barliqqa keltürülgen bolsimu, lékin dunya uni tonumidi. ■ 11 U öziningkilerge kelgen bolsimu, biraq uni öz xelqi qobul qilmidi. □ 12 Shundaqtimu, u özini qobul qilghanlar, yeni öz namigha étiqad qilghanlarning hemmisige Xudaning perzenti bolush hoquqini ata qildi. ■ 13 Uni qobul qilghan mushular ya qandin, ya etlerdin, ya insan iradisidin emes, belki Xudadin törelgen bolidu.□
14 Kalam insan boldi hem arimizda makanlashti we biz uning shan-sheripige qariduq; u shan-sherep bolsa, Atining yénidin kelgen, méhir-shepqet we heqiqetke tolghan birdinbir yégane Oghliningkidur. □  ■ 15 (Yehya uninggha guwahliq bérip: — Mana, men silerge: «Mendin kéyin kelgüchi mendin üstündur, chünki u men dunyagha kélishtin burunla bolghanidi» déginim del mushu kishidur! — dep jar qildi) □  ■ 16 Chünki hemmimiz uningdiki tolup tashqanlardin iltipat üstige iltipat alduq.□  ■
17 Chünki Tewrat qanuni Musa peyghember arqiliq yetküzülgenidi; lékin méhir-shepqet we heqiqet Eysa Mesih arqiliq yetküzüldi. □  ■ 18 Xudani héchkim körüp baqqan emes; biraq Atining quchiqida turghuchi, yeni birdinbir Oghul Uni ayan qildi.□  ■
 
Yehya peyghemberning guwahliqi
Mat. 3:1-12; Mar. 1:2-8; Luqa 3:15-17
19 Yérusalémdiki Yehudiylar Yehyadin «Sen kimsen?» dep sürüshte qilishqa kahinlar bilen Lawiylarni uning yénigha ewetkende, uning ulargha jawaben bergen guwahliqi mundaq idi:  □  ■
20 U étirap qilip, héch ikkilenmey: — «Men Mesih emesmen» — dep éniq étirap qildi.□  ■
21 Ular uningdin:
— Undaqta özüng kim bolisen? Ilyas peyghembermusen? — dep soridi.
— Yaq, men u emesmen, — dédi u.
— Emise, sen héliqi peyghembermusen? — dep soridi ular.
U yene: — Yaq! — dédi.□
22 Shunga ular uningdin:
— Undaqta, sen zadi kim bolisen? Bizni ewetkenlerge jawab bérishimiz üchün, bizge éytqin, özüng toghruluq néme deysen? — dep soridi.
23 Yehya mundaq jawab berdi:
— Yeshaya peyghember burun éytqandek, chölde «Rebning yolini tüz qilinglar» dep towlaydighan awazdurmen!□  ■
24-25 Emdi Yérusalémdin ewetilgenler Perisiylerdin idi. Ular yene Yehyadin:
— Sen ya Mesih, ya Ilyas yaki héliqi peyghember bolmisang, néme dep kishilerni sugha chömüldürisen? — dep soridi.□
  ■
26 Yehya ulargha mundaq dep jawab berdi:
— Men kishilerni sughila chömüldürimen, lékin aranglarda turghuchi siler tonumighan birsi bar; ■ 27 u mendin kéyin kelgüchi bolup, men hetta uning keshining boghquchini yéshishkimu layiq emesmen!
28 Bu ishlar Iordan deryasining sherqiy qétidiki Beyt-Aniya yézisida, yeni Yehya peyghember kishilerni sugha chömüldürüwatqan yerde yüz bergenidi.
 
Xudaning qozisi
29 Etisi, Yehya Eysaning özige qarap kéliwatqanliqini körüp mundaq dédi:
— Mana, pütkül dunyaning gunahlirini élip tashlaydighan Xudaning qozisi! □  ■ 30 Mana, men silerge: «Mendin kéyin kelgüchi birsi bar, u mendin üstündur, chünki u men dunyada bolushtin burunla bolghanidi» déginim del mushu kishidur! □ 31 Men burun uni bilmisemmu, lékin uni Israilgha ayan bolsun dep, kishilerni sugha chömüldürgili keldim.
32 Yehya yene guwahliq bérip mundaq dédi:
— Men Rohning paxtek halitide asmandin chüshüp, uning üstige qon’ghanliqini kördüm. □  ■ 33 Men eslide uni bilmigenidim; lékin méni kishilerni sugha chömüldürüshke Ewetküchi manga: «Sen Rohning chüshüp, kimning üstige qon’ghanliqini körseng, u kishilerni Muqeddes Rohqa chömüldürgüchi bolidu!» dégenidi. □ 34 Men derweqe shu ishni kördüm, shunga uning heqiqeten Xudaning Oghli ikenlikige guwahliq berdim!□
 
Eysaning deslepki muxlisliri
35 Etisi, Yehya ikki muxlisi bilen yene shu yerde turatti. 36 U u yerdin méngip kétiwatqan Eysani körüp:
— Qaranglar! Xudaning qozisi! — dédi.■ 37 Uning bu sözini anglighan ikki muxlis Eysaning keynidin méngishti. 38 Eysa keynige burulup, ularning egiship kéliwatqinini körüp ulardin:
— Néme izdeysiler? — dep soridi.
Ular:
— Rabbi (bu ibraniyche söz bolup, «ustaz» dégen menide), qeyerde turisen? — dédi.
39 — Bérip körünglar, — dédi u. Shuning bilen, ular bérip uning qeyerde turidighanliqini kördi we u küni uning bilen bille turdi (bu waqit shu künning oninchi saiti idi).□
40 Yehya peyghemberning yuqiriqi sözini anglap, Eysaning keynidin mangghan ikkiylenning biri Simon Pétrusning inisi Andriyas idi. 41 Andriyas awwal öz akisi Simonni tépip, uninggha:
— Biz «Mesih»ni taptuq! — dédi («Mesih» ibraniyche söz bolup, grék tilida «Xristos» dep terjime qilinidu) □ 42 we akisini Eysaning aldigha élip bardi. Eysa uninggha qarap:
Sen Yunusning oghli Simon; buningdin kéyin «Kifas» dep atilisen, — dédi (menisi «tash»tur).□  ■
 
Filip we Nataniyelning chaqirtilishi
43 Etisi, Eysa Galiliye ölkisige yol almaqchi idi. U Filipni tépip, uninggha:
— Manga egiship mang! — dédi 44 (Filip Beyt-Saidaliq bolup, Andriyas bilen Pétrusning yurtdishi idi). ■ 45 Filip Nataniyelni tépip, uninggha:
— Musa peyghember Tewratta we bashqa peyghemberlermu yazmilirida bésharet qilip yazghan zatni taptuq. U bolsa Yüsüpning oghli Nasaretlik Eysa iken! — dédi.□  ■
46 Biraq Nataniyel:
— Nasaret dégen jaydin yaxshi birnéme chiqamdu?! — dédi.
Kélip körüp baq! — dédi Filip.
47 Eysa Nataniyelning özining aldigha kéliwatqanliqini körüp, u toghruluq:
— Mana, ichide qilche hiyle-mikrisi yoq heqiqiy bir Israilliq! — dédi.
48 Nataniyel: — Méni qeyérimdin bilding? — dep soridi.
Eysa uninggha jawab bérip: — Filip séni chaqirishtin awwal, séning enjür derixining tüwide olturghanliqingni körgenidim, — dédi.
49 Nataniyel jawaben: — Ustaz, sen Xudaning Oghli, Israilning Padishahisen! — dédi.□
50 Eysa uninggha jawaben:
— Séni enjür derixining tüwide körgenlikimni éytqanliqim üchün ishiniwatamsen? Buningdinmu chong ishlarni körisen! — dédi 51 we yene:
— Berheq, berheq silerge éytip qoyayki, siler asmanlar échilip, Xudaning perishtilirining Insan’oghlining üstidin chiqip-chüshüp yüridighanliqini körisiler! — dédi.□  ■
 
 
□ 1:1 «Muqeddemde» — bashqa bir ipadilinishi «hemmidin burun» («alem yaritilishtin burunla») Kalam (alliqachan) bar idi».  «Kalam» — «söz», shundaqla «Xudaning sözi» dégen menide bolup, Eysaning bir namidur; körsitidighan menisi intayin chongqurdur. «qoshumche söz»imizni körüng.  «Kalam Xuda bilen bille idi...» — Mushu yerdiki «bilen bille» dégen grék tilida yene «intayin yéqin munasiwette», «(Xudagha) qarap uni söyidighan» dégen meninimu puritidu. «hem Kalam Xuda idi» — bu muhim bayan kalamning Xudaliq tebiitini körsitidu. ■ 1:1 Pend. 8:22; Kol. 1:17; 1Yuh. 1:1, 2. ■ 1:2 Yuh. 17:5. □ 1:3 «U arqiliq barliq mewjudatlar yaritildi we barliq yaritilghanlarning héchbiri uningsiz yaritilghan emes» — bu yerde közde tutulghini Kalam özi héch yaritilghan emes, belki ezeldin Xuda bilen bille mewjut ikenlikidur. «Yaritilghan» grék tilida, mushu yerde «barliqqa keltürülgen» «wujudqa keltürülgen» dégen söz bilen ipadilinidu. Shuningdek bashqa xil ipadilinishi: — «Hemme nerse uning wasitisi bilen boldi we bolghan nersilerdin héch biri uningsiz bolmidi». ■ 1:3 Yar. 1:3; Zeb. 33:6; Ef. 3:9; Kol. 1:16; Ibr. 1:2. □ 1:4 «shu hayatliq insanlargha nur élip keldi» — yaki «shu hayatliq insanlarning nuri idi». ■ 1:4 Yuh. 5:26; 8:12; 9:5; 12:46; 1Yuh. 1:5; 2:8-11; 5:11. □ 1:5 «qarangghuluq bolsa nurni héch bésip chüsheligen emes» — mushu söz ikki bisliq söz bolup, yeni «qarangghuluq bolsa nurni héch chüshen’gen emes» yaki «qarangghuluq bolsa nurni qobul qilghan emes» dégennimu bildüridu. ■ 1:5 Yuh. 3:19. □ 1:6 «Bir adem Xudadin keldi» — grék tilida «Bir adem Xudadin ewetildi».  «Uning ismi Yehya idi» — Yehya peyghemberni körsitidu. «Yehya» dégen isim grék tilida hem ibraniy tilida «Yuhanna» — «Perwerdigarning méhir-shepqiti» dégen menini bildüridu. ■ 1:6 Mal. 3:1; Mat. 3:1; Mar. 1:2, 4; Luqa 3:3; 7:27; Yuh. 1:33. □ 1:9 «Heqiqiy nur, yeni pütkül insanni yorutquchi nur dunyagha kéliwatqanidi» — «kéliwatqanidi» dégenni qandaq yol bilen chüshen’gili bolidu? Bizningche, bu bir jeryanni körsitidu — yeni belkim awwal Meryemning baliyatqusigha peyda bolup, tughulup andin Yehya peyghemberning özige bolghan guwahliqi bilen özining xizmitike kirish jeryani arqiliq «kéliwatatti». Bashqa birxil terjimisi «Bu bolsa dunyagha kélidighan herbir insanni yorutidighan heqiqiy nurdur». ■ 1:9 Yuh. 8:12; 9:5; 12:46. ■ 1:10 Ibr. 1:2; 11:3. □ 1:11 «U öziningkilerge kelgen bolsimu, biraq uni öz xelqi qobul qilmidi» — «öziningkiler» dégenlik alem we uningda bar bolghan nersilerning hemmisini körsitidu. Hemmisi Mesihningkidur, chünki Xuda alemning hemmisini u arqiliq yaratqanidi, shundaqla uning bashqurushigha tapshurghanidi. «öz xelqi»  — Israil xelqi, yeni Yehudiy xelqi, grék tilida «özidikiler» bilen ipadilinidu. ■ 1:12 Yesh. 56:5; Rim. 8:15; Gal. 3:26; 2Pét. 1:4; 1Yuh. 3:1. □ 1:13 «Uni qobul qilghan mushular ya qandin, ya etlerdin, ya insan iradisidin emes, belki Xudadin törelgen bolidu» — (1) «qandin ... törelgen emes» (grék tilida «qanlardin emes») — démek, melum bir millettin bolghanliqidin emes. Mesilen, bezi ademler: «Men Xuda alahide tallighan xelq bolghan Yehudiylardin (yaki «kahin ailisi» qatarliqlardin) bolghachqa Xudaning perzentimen» dep xata oylaydu («Ros.» 17:26ni körüng). (2) «etlerdin ... törelgen emes» — bizningche bu ibare insanning öz tirishish-tirmishishlirini körsitidu. Mesilen köp ademler: «Men Xudaning Musa peyghemberge chüshürgen qanunigha emel qilishqa tiriship, Xudaning perzenti bolimen» dep xata oylaydu. «rimliqlargha»diki «kirish söz»imizdiki «etler» toghruluq izahatimizni körüng. (3) «insanning (grék tilida «erkek insan»ning) xahishidin ... törelgen emes» — démek, herqandaq bir insan (meyli peyghember, meyli kahin meyli jamaettiki birer erbab bolushidin qet’iynezer), bashqa bir insanni Xudaning perzenti qilalmaydu. Uningdin bashqa, héchkim «öz iradisi bilen» özini Xudaning perzenti qilalmaydu. (4) «Xudadin törilish», yeni «qayta tughulush» toghruluq 3:1-22-ayetni körüng. □ 1:14 «Kalam insan boldi» — «insan» mushu yerde «et igisi» yaki «ten» bilen ipadilinidu. «Kalam insan boldi hem arimizda makanlashti» — grék tilida «Kalam ten (et) boldi we arimizda chédir tikti». «Chédir» dégen söz mushu yerde shübhisizki, Eysaning insanlarning arisida hazir bolushi Musa peyghemberning dewride Xuda Özining «muqeddes chédir»ida turup, Öz xelqi arisida hazir bolghinigha oxshash ikenlikini körsitidu. «biz uning shan-sheripige qariduq; u shan-sherep bolsa, Atining yénidin kelgen, méhir-shepqet we heqiqetke tolghan birdinbir yégane oghliningkidur» — «Ata» mushu yerde Xuda’Atini körsitidu, elwette. ■ 1:14 Yesh. 7:14; Mat. 1:16; 17:2; Luqa 1:31; 2:7; Kol. 1:19; 2:9; 2Pét. 1:17. □ 1:15 «Mendin kéyin kelgüchi mendin üstündur, chünki u men dunyagha kélishtin burunla bolghanid» — démisekmu, Yehya peyghember Eysa Mesihdin alte ay burun tughulghan («Luqa» 1:26-45ni körüng); lékin Mesih «uning bolghinidin ilgiri bolghan». ■ 1:15 Mat. 3:11; Mar. 1:7; Luqa 3:16; Yuh. 1:26,30. □ 1:16 «hemmimiz uningdiki tolup tashqanliridin iltipat üstige iltipat alduq» — menisi belkim «uningdiki tolup tashqan méhir-shepqet we heqiqettin iltipat üstige iltipat alduq» dégenliktur. 17-ayetni körüng. «Iltipat üstige iltipat» dégen ibare Musaning «Mis.» 33:3de éytqan sözidin élin’ghan. ■ 1:16 Kol. 2:10. □ 1:17 «méhir-shepqet we heqiqet Eysa Mesih arqiliq yetküzüldi» — «Mesih» bolsa peyghemberlerning aldin éytishiche, Xuda teripidin ewetilgen, haman bir küni kélip menggü hökümranliq qilidighan Padishahni we Qutquzghuchi-Nijatkarni körsitidu. «Tebirler»ni körünglar. ■ 1:17 Mis. 20:1. □ 1:18 «Atining quchiqida turghuchi, yeni birdinbir Oghul Uni ayan qildi» — bezi kona köchürmilerde «Atining quchiqida turghuchi, yeni Özi birdinbir Xuda bolghuchi Uni ayan qildi» déyilidu. Bu ikki wariyantning emeliyette chong perqi yoq (1:1-4ni körüng. «Xudaning Oghli»da némila bolmisun xudaliq tebiiti bardur. ■ 1:18 Mis. 33:20; Qan. 4:12; Mat. 11:27; Yuh. 6:46; 1Tim. 6:16; 1Yuh. 4:12. □ 1:19 «Yérusalémdiki Yehudiylar» — belkim Yehudiylarning aqsaqalliri we mötiwerliri körsitidu. «Sen kimsen?» — bu soalning «Sen özüng toghruluq néme deysen? Peyghembermusen yaki Xuda ewetidighan Mesih-qutquzghuchimusen» dégendek ichki menisi bar idi. Lékin ular uning bergen jawabigha ishinishke teyyar emes idi. Mesilen, «Mat.» 21:25-27ni körüng. «kahinlar bilen Lawiylar» — «kahinlar» ibadetxanida qurbanliq xizmitini qilghuchilar idi; «Lawiylar» («Lawiy» qebilisidin bolghanlar) kahinlargha Yardemchi rolda idi. «Tebirler»ni körüng. ■ 1:19 Yuh. 5:33. □ 1:20 «U étirap qilip, héch ikkilenmey... dep éniq étirap qildi» — «héch ikkilenmey» grék tilida «inkar qilmay» dégen söz bilen ipadilinidu. ■ 1:20 Yuh. 3:28; Ros. 13:25. □ 1:21 «sen héliqi peyghembermusen?» — bu soal Musa peyghember aldin’ala éytqan, özining ornini basidighan, shundaqla özidin yuqiri turghan peyghemberni körsitidu («Qan.» 18:15-22). Emeliyette bolsa, Musaning «shu peyghember» toghruluq béshariti Mesihning özide emelge ashuruldi. □ 1:23 «Yeshaya peyghember burun éytqandek, chölde «Rebning yolini tüz qilinglar» dep towlaydighan awazdurmen!» — Yeshaya öz kitabidiki 40:3-ayette bayan qilghan «Perwerdigarning yoli» yaki «Rebning yoli» bolsa, Qutquzghuchi-Mesihning yolini körsitidu. Démek, Yehyaning xizmiti Reb Eysa üchün towa qilidighan xelqni teyyarlashtin ibaret idi. U hetta kemterlik bilen özi toghruluq «Men peyghember» démeydu, «Men nahayiti bir awazmen, xalas» deydu. ■ 1:23 Yesh. 40:3; Mat. 3:3; Mar. 1:3; Luqa 3:4. □ 1:24-25 «Yérusalémdin ewetilgenler Perisiylerdin idi» — «Perisiyler» Yehudiy dinigha tewe bolghan, Tewrat tüzümlirige qattiq riaye qilishqa tirishidighan mezheptiki kishiler. «néme dep kishilerni sugha chömüldürisen?» — Yehudiy xelqining arisidiki «Rabbilar» (ustazlar) xéli burun mundaq bir adet békitkenki, eger bashqa milletler («yat eller»)din bolghanlar «Tewrat-Zébur étiqadi»ni qobul qilay dése, awwal xetne qilinishi, andin birxil «sugha chömüldürüsh» qobul qilishi kérek idi. Lékin hazir «sugha chömüldürüsh» qobul qilishi kérek bolghanlar butperes «yat eller» emes, belki özliri qobul qilishi kérek! Yehya peyghember yürgüzgen «sugha chömüldürüsh» kishilerning öz gunahlirigha bolghan iqrar-towisini, shundaqla Qutquzghuchi-Mesihning kélishige bolghan étiqadini ipadilesh yoli idi (mesilen, «Mat.» 3:2-12ni körüng). ■ 1:24-25 Qan. 18:18. ■ 1:26 Mat. 3:11; Mar. 1:7; Luqa 3:16; Ros. 1:5; 11:16; 19:4. □ 1:29 «pütkül dunyaning gunahlirini élip tashlaydighan...» — grék tilida «pütkül dunyaning gunahini élip tashlaydighan ...». «pütkül dunyaning gunahlirini élip tashlaydighan Xudaning qozisi!» — Tewrattiki qurbanliqlar Mesih bilen axirlishidu, chünki u eng axirqi «qurbanliq qoza»dur. Bu toghruluq «Yar.» 22:7-8, «Mis.» 12:1-3, «Yesh.» 53:7 we Tewrattiki bashqa yerlerde bésharet bérilgen. ■ 1:29 Yesh. 53:5, 7; Yuh. 1:36. □ 1:30 «Mendin kéyin kelgüchi birsi bar, u mendin üstündur, chünki u men dunyada bolushtin burunla bolghanidi» — démisekmu, Yehya peyghember Eysa Mesihdin alte ay burun tughulghan («Luqa» 1:26-45ni körüng); lékin Mesih «uning bolghinidin ilgiri bolghan». □ 1:32 «Men Rohning paxtek halitide asmandin chüshüp, uning üstige qon’ghanliqini kördüm» — «Roh» — Xudaning Muqeddes Rohi. ■ 1:32 Mat. 3:16; Mar. 1:10; Luqa 3:22. □ 1:33 méni kishilerni sugha chömüldürüshke Ewetküchi — «Yehyani sugha chömüldürüshke Ewetküchi» — Xudadur. «Sen Rohning chüshüp, kimning üstige qon’ghanliqini körseng,...» — «Roh» — Xudaning Muqeddes Rohi. «Sen Rohning chüshüp, kimning üstige qon’ghanliqini körseng, u kishilerni Muqeddes Rohqa chömüldürgüchi bolidu!» — Yehyaning mushu guwahliqi Mesihni körstidu; chünki Mesih Muqeddes Rohini töküshi bilen nijat élip kélidighan «yéngi ehde»ni tüzgüchidur («Yer.» 31:31-34, «Ez.» 36:25-27, «Yesh.» 32:15-20 we bashqilar). □ 1:34 «Xudaning Oghli» — bu nam hergizmu Xuda bilen Eysa otturisidiki jismaniy jehettiki ata-baliliq munasiwetni emes, belki rohiy jehettiki munasiwetni bildüridu. «Tebirler»nimu körüng. «Xudaning Oghli» bezi kona köchürülmilerde «Xudaning tallighini» déyilidu. ■ 1:36 Yesh. 53:7; Yuh. 1:29; Ros. 8:32 □ 1:39 «oninchi saet» — Yuhanna bayanida «Rim waqti»ni ishlitidu (buninggha ispat bar). Shunga bu waqit etigen saet on bolsa kérek. □ 1:41 ««Mesih» ibraniyche söz bolup, grék tilida «xristos» dep terjime qilinidu» — «Xristos» derweqe grék tilida «mesih qilin’ghan», «may sürülgen» dégen menide. Kéyin, dunyawi étiqadchi jamaetning bezliri Eysani «Eysa Mesih», bashqa beziliri (grék tilidiki teleppuzgha egiship) «Yeysus Xristos» deydu. Yehudiy étiqadichlar: «Yeshua Méshiyah» deydu. □ 1:42 «Sen Yunusning oghli Simon» — «Yunus» grék tilida «Yonah». Bezi kona köchürmilerde «Yuhanna» sheklide körülidu. «kéyin «Kifas» dep atilisen» — «Kifas» ibraniyche söz bolup, grék tilida «Pétrus» dep terjime qilinidu; lékin «Kifas» ibraniy tilida her türlük tashni bildüridu, «Pétros» grék tilida herxil kichik tashni bildüridu. ■ 1:42 Mat. 16:18. ■ 1:44 Yuh. 12:21. □ 1:45 «Filip Nataniyelni tépip,...» — «Nataniyel» Injildiki bashqa bayanlarda «Bartolomay» (Tolmayning oghli) dep élinidu. ■ 1:45 Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Qan. 18:18; 2Sam. 7:12; Yesh. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10, 11; 53:1-12; Yer. 23:5; 33:14; Ez. 34:23; Dan. 9:24; Zek. 6:12; 9:9. □ 1:49 «Ustaz» — grék tilida «rabbi». □ 1:51 «Insan’oghli» — Muqeddes yazmilarda (Tewratta) «Insan’oghli» dégen ibare aldin éytilghan, dunyani qutquzuzqa kélidighan «Mesih»ni körsetkenidi (mesilen, «Dan.» 7:13-14). Tewrat-Zebur boyiche, bu Ewetilgüchining Xudaning küch-qudriti we shan-sheripi bilen ershtin chüshüp, pütkül insanlarni menggü bashquridighanliqi aldin éytilghan. Uningdin muhimi, bizningche, Eysa Mesihning bu namni özi heqqide köp ishlitishi özining toluq insan ikenlikini, insaniyet bilen bir ikenlikini tekitlesh üchün idi. Chünki ersh teripidin éytqanda ajayib ish shuki, gerche u ezeldin «Xudaning Oghli» bolghan bolsimu, u hazir yene «insanning oghli»mu idi. «Tebirler»ni körüng. «siler asmanlar échilip, Xudaning perishtilirining Insan’oghlining üstidin chiqip-chüshüp yüridighanliqini körisiler!» — mushu yerde bizningche Mesih «Yar.» 28:12ni közde tutidu. Hezriti Yaqup alametlik bir chüshni körgen. Chüshte u yer üstide turup asman’gha yétidighan bir pelempeyni körgen, perishtiler uning üstidin «chiqip-chüshüp turatti». Démek, Eysa Mesih özi del shu «asman’gha yétidighan pelempey»dur. ■ 1:51 Yar. 28:12.
☰