☰ Yeremiya 48
48
«3» Moab toghruluq bésharet
1 Moab toghruluq: Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar — Israilning Xudasi mundaq deydu: — Néboning haligha way! Chünki u xarabe qilinidu; Kiriatayim xijaletke qaldurulup, ishghal qilinidu; yuqiri qorghan bolsa xijaletke qaldurulup alaqzade bolup ketti. □  ■ 2 Moab yene héch maxtalmaydu; Heshbonda kishiler uninggha: «Uni el qataridin yoqitayli» dep suyiqest qilidu; senmu, i Madmen, tügeshtürülisen; qilich séni qoghlaydu. □
 3 Horonaimdin ah-zarlar kötürülidu: — «Ah, weyranchiliq, dehshetlik patiparaqchiliq!»
4 Moab bitchit qilindi! Uning kichikliridin peryadliri anglinidu. 5 Berheq, Luhitqa chiqidighan dawan yolidin toxtimay yighilar kötürülidu; Horonaimgha chüshidighan yolda halakettin azabliq nale-peryadlar anglinidu. ■ 6 Qéchinglar, jéninglarni élip yügürünglar! Chöldiki bir chatqal bolunglar! ■ 7 Chünki sen öz qilghanliringgha we bayliqliringgha tayan’ghanliqing tüpeylidin, senmu esirge chüshisen; butung Kémosh, uning kahinliri hem emirliri bilen bille sürgün bolidu. □  ■ 8 Weyran qilghuchi herbir sheherge jeng qilidu; sheherlerdin héchqaysi qéchip qutulalmaydu; Perwerdigar dégendek jilghimu xarabe bolidu, tüzlenglikmu halaketke yüzlinidu.□
 
9 Daldigha bérip qéchish üchün Moabqa qanatlarni béringlar! Chünki uning sheherliri xarabilik, ademzatsiz bolidu □ 10 (Perwerdigarning xizmitini köngül qoyup qilmighan kishi lenetke qalsun! Qilichini qan töküshtin qaldurghan kishi lenetke qalsun!).□
11 Moab yashliqidin tartip keng-kushade yashap arzangliri üstide tin’ghan sharabtek endishisiz bolup kelgen; u héchqachan küptin küpke quyulghan emes, yaki héch sürgün bolghan emes; shunga uning temi birxil bolup, puriqi héch özgermigen. □  ■ 12 Shunga , — deydu Perwerdigar, — Men uning yénigha ularni öz küpidin tökidighan tökküchilerni ewetimen; ular uning küplirini quruqdaydu, uning chögünlirini chéqiwétidu. □ 13 Ötkende Israil jemeti öz tayanchisi bolghan Beyt-El tüpeylidin yerge qarap qalghandek Moabmu Kémosh tüpeylidin yerge qarap qalidu.□  ■
14 Siler qandaqmu: «Biz batur, jenggiwar palwanmiz!» — déyeleysiler? 15 Moabning zémini xarabe qilinidu; düshmen ularning sheherlirining sépillirigha chiqidu; uning ésil yigitliri qetl qilinishqa chüshidu, — deydu padishah, yeni nami samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar.
16 — Moabning halakiti yéqinlashti, uning külpiti béshigha chüshüshke aldiraydu. 17 Uning etrapidiki hemmeylen uning üchün ah-zar kötürünglar; uning nam-shöhritini bilgenler: «Küchlük shahane hasisi, güzel tayiqimu shunche sunduruldighu!» — denglar. 18 Shan-shöhritingdin chüshüp qaghjirap ketken yerde oltur, i Dibonda turuwatqan qiz; chünki Moabni halak qilghuchi sanga jeng qilishqa yétip keldi; u istihkam-qorghanliringni berbat qilidu.
19 Yol boyida közet qil, i Aroerde turuwatqan qiz; beder tikiwatqan erdin we qéchiwatqan qizdin: «Néme boldi?» dep sora; 20 «Moab xijaletke qaldi, chünki u bitchit qilindi!» dep jawab bérilidu. Ah-zar tartip nale-peryad kötürünglar; Arnonda: «Moab halak qilindi» — dep jakarlanglar. ■ 21 Jaza hökümi tüzlenglik jayliri üstige chiqirildi; Holon, Yahaz we Mefaat üstige, 22 Dibon, Nébo hem Beyt-Diblataim üstige, 23 Kiriatayim, Beyt-Gamul hem Beyt-Méon üstige, 24 Kériot, Bozrah hem Moabdiki yiraq-yéqin barliq sheherlerning üstige chiqirilidu. 25 Moabning Münggüzi késiwétilidu, uning biliki sundurulidu, — deydu Perwerdigar. □ 26 — Uni mest qilinglar, chünki u Perwerdigargha aldida hakawurluq qilghan; Moab öz qusuqida éghinap yatsun, shuning bilen reswa qilinsun. □ 27 Chünki sen Moab Israilni mazaq qilghan emesmu? U oghrilar qatarida tutuwélin’ghanmu, sen uni tilgha alsangla béshingni chayqaysen?!
28 Sheherlerdin chiqip tash-qiyalar arisini turalghu qilinglar, i Moabda turuwatqanlar; ghar aghzida uwilighan paxtektek bolunglar!
29 Biz Moabning hakawurluqi (u intayin hakawur!), yeni uning tekebburluqi, hakawurluqi, könglidiki meghrur-körengliki toghrisida angliduq. □  ■ 30 Men uning nochiliq qilidighanliqini bilimen, — deydu Perwerdigar, — biraq nochiliqi kargha yarimaydu; uning chong gepliri bikar bolidu. 31 Shunga Men Moab üchün zar yighlaymen, Moabning hemmisi üchün zar-zar kötürimen;
Kir-Xaresettikiler üchün ah-pighan anglinidu.
32 I Sibmahtiki üzüm téli, Men Yaazerning zar-yighisi bilen teng sen üchün yighlaymen; séning pélekliring sozulup, eslide «Ölük déngiz»ning nérigha yetkenidi; ular eslide Yaazer shehirigichimu yetkenidi. Lékin séning yazliq méwiliringge, üzüm hosulung üstige buzghuchi bésip kélidu.□ 33 Shuning bilen shadliq we xushalliq Moabning bagh-étizliridin we zéminidin mehrum qilinidu; Men üzüm kölcheklerdin sharabni yoqitimen; üzüm cheyligüchilerning tentene awazliri qaytidin yangrimaydu; awazlar bolsa tentene awazliri emes, jeng awazliri bolidu. ■ 34 Chünki nale-peryadlar Heshbondin kötürülüp, Yahazghiche we Éléalahghiche yétidu; nale awazliri Zoardin kötürülüp, Horonaimghiche we Eglat-Shélishiyaghiche yétidu; hetta Nimrimdiki sularmu qurup kétidu. □  ■ 35 Men Moabta «yuqiri jaylar»da qurbanliq qilghuchilarni we yat ilahlargha xushbuy yaqquchilarni yoqitimen, — deydu Perwerdigar.□
36 — Shunga Méning qelbim Moab üchün neydek mungluq mersiye kötüridu; Méning qelbim Kir-Herestikiler üchünmu neydek mungluq mersiye kötüridu; chünki u igiliwalghan bayliq-xeziniler yoqap kétidu. 37 Hemme bash taqir qildurulghan, hemme saqal chüshürülgen; hemme qol titma-titma késilgen, hemme chatiraqqa böz kiyilgen. □  ■ 38 Moabning barliq öy ögziliri üstide we meydanlarda matem tutushtin bashqa ish bolmaydu; chünki Men Moabni héchkimge yaqmaydighan bir qachidek chéqip tashlaymen, — deydu Perwerdigar, 39 — ular pighandin zarlishidu; Moab shunchilik pare-pare qiliwétiliduki, u xijalettin köpchilikke arqisini qilidu; Moab etrapidiki hemme teripidin reswa qilinidighan, wehime salghuchi obyékt bolidu.□
40 Chünki Perwerdigar mundaq deydu: — Mana, birsi bürküttek qanatlirini kérip perwaz qilip, Moab üstige shungghup chüshidu. ■ 41 Sheherliri ishghal bolidu, istihkamlar igiliwélinidu; shu küni Moabdiki palwanlarning yüriki tolghaqqa chüshken ayalning yürikidek bolidu. □ 42 Moab el qataridin yoqitilidu; chünki u Perwerdigar aldida hakawurluq qilghan; 43 wehshet, ora we qiltaq béshinglargha chüshüshni kütmekte, i Moabda turuwatqanlar, — deydu Perwerdigar. 44 — wehshettin qachqan origha yiqilidu; oridin chiqqan qiltaqqa tutulidu; chünki uning üstige, yeni Moab üstige jazalinish yilini chüshürimen — deydu Perwerdigar.□
45 Qachqanlar Heshbon sépilining daldisida turup amalsiz qalidu; chünki Heshbondin ot, hem mehrum Sihon padishahning zémini otturisidin bir yalqun partlap chiqidu we Moabning chékilirini, soqushqaq xelqning bash choqqilirini yutuwalidu. □  ■ 46 Halinggha way, i Moab! Kémoshqa tewe bolghan el nabut boldi; oghulliring esirge chüshidu, qizliring sürgün bolidu. 47 Lékin, axirqi zamanlarda Moabni sürgünlükidin qayturup eslige keltürimen, — deydu Perwerdigar.
Moab üstige chiqiridighan höküm mushu yergiche.
 
 
□ 48:1 «yuqiri qorghan» — (ibraniy tilida «Misgab») belkim bir sheherning ismi bolushi mumkin. ■ 48:1 Yer. 25:21; 27:3 □ 48:2 «....Néboning haligha way! ... Kiriatayim xijaletke qaldurulup, ishghal qilinidu (1-ayet); Heshbon ...Madmen,...» — démisekmu, Nébo, Kiriatayim, Heshbon, Madmen we töwendiki ayetlerdiki Horonaim, Luxit, Aroer, Beyt-Gamul, Dibon qatarliqlar Moabtiki sheherlerdur. Xeritini körüng. «Heshbon» bolsa Moabning chégrisigha jaylashqan bolup, bésharet boyiche bashqa sheherlerdin ilgiri belkim düshmen teripidin ishghal qilinip andin düshmenning qoshuni üchün baza bolidu. «Heshbon» we «suyiqest» («xéshab») ibraniy tilida yéqin sözlerdur. Yehudiy tarixshunas Yoséfusning xatirisi boyiche, Moab Néboqadnesar padishah teripidin miladiyedin ilgiriki 582-yili igilinip, nurghun sheherliri weyran qilin’ghan. ■ 48:5 Yesh. 15:5 ■ 48:6 Yer. 17:6 □ 48:7 «butung Kémosh, uning kahinliri hem emirliri bilen bille sürgün bolidu» — Kémosh Moab choqun’ghan but idi. Ularning uninggha öz balilirini qurbanliq qilish aditi bar idi («2Pad.» 3:27ni körüng). ■ 48:7 Yer. 49:3 □ 48:8 «Perwerdigar dégendek jilghimu xarabe bolidu, tüzlenglikmu halaketke yüzlinidu» — «jilgha» we «tüzlenglik» Moabning jenubiy we shimaliy qismini körsitidu. □ 48:9 «Daldigha bérip qéchish üchün Moabqa qanatlarni béringlar!» — bu jümlidiki ibraniy tilini chüshinish tes. Oqurmenler bashqa xil terjimilerni uchritishi mumkin. □ 48:10 «Perwerdigarning xizmitini köngül qoyup qilmighan kishi lenetke qalsun! Qilichini qan töküshtin qaldurghan kishi lenetke qalsun!» — bu kinayilik, hejwiy sözler kelgüside Moabqa hujum qilidighan Babilliq leshkerlerge éytilidu. □ 48:11 «Moab yashliqidin tartip keng-kushade yashap arzangliri üstide tin’ghan sharabtek endishisiz bolup kelgen» — sharab tinishi üchün uzun waqit midirlitilmay turushi kérek. Tin’ghan «arzanglar», (dugh, chökünde) nahayiti achchiq bir nerse, elwette. Shunga bashqa küpke quyulmay qalsa, temi qirtiq, achchiq bolidu, elwette. «U héchqachan küptin küpke quyulghan emes, yaki héch sürgün bolghan emes; shunga uning temi birxil bolup, puriqi héch özgermigen» — bu oxshitish belkim Moabning héch qiyinchiliqqa uchrimay, körenglik qilghanliqi, tolimu kérilip ketkenlikini körsitidu. ■ 48:11 Zef. 1:12 □ 48:12 «Men uning yénigha ularni öz küpidin tökidighan tökküchilerni ewetimen» — bu oxshitishtiki «sharab» Moabtiki ahalini, «küpliri», «chögünliri» uning yurt-sheherlirini körsitidu. □ 48:13 «Beyt-El» — mushu sheher Israil (shimaliy padishahliq)ning chong butperes merkizi bolup, ular shu yerde «altun mozay but»ni qurghan («1Pad.» 12-babni, «Hosh.» 10:5 hem 8:5-6, «Am.» 7:10-17ni körüng). ■ 48:13 1Pad. 12:29 ■ 48:20 Yesh. 16:7 □ 48:25 «Moabning münggüzi késiwétilidu» — Tewratta, «münggüz»ler köp hallarda ademlerning abruy-shöhriti yaki hoquqini bildüridu. Bu ademning béshidin ösken emes, elwette! □ 48:26 «Moabni mest qilinglar» — yuqirida (25-babta) Yeremiya «Perwerdigarning ghezipige tolghan qedeh» toghruluq sözligechke, bezi alimlar bu «mestlik» shu qedehtin ichishtin bolushi kérek, dep qaraydu. Bizningche bu bir tereptin toghra, Xudaning ghezipi béshigha chüshürülgende desleptila eqlini yoqitip aljighanliqi bolidu. Bu ayetning tekitleydighini ularning hamaqetliship ketkenlikidin ibaret. □ 48:29 «Biz Moabning hakawurluqi ..., yeni uning tekebburluqi, .... könglidiki meghrur-körengliki toghrisida angliduq» — bu ayettiki «Biz... angliduq» dégüchi Xudaning Özidur. Xuda Özi toghruluq «Biz» dep ishletkenliki Tewrattiki bashqa yerlerdimu bar; mesilen «Yar.» 1:26, 3:22, 11:7ni hem «Yesh.» 6:8ni körüng. Bezi alimlar ayettiki «biz»ni Yeremiya hem Yehuda xelqini körsitidu, dep qaraydu. ■ 48:29 Yesh. 16:6 □ 48:32 «I Sibmahtiki üzüm téli, Men Yaazerning zar-yighisi bilen teng sen üchün yighlaymen...» — 30-ayettiki sözligüchi Xuda bolghandin kéyin («Men ..bilimen...») shübhisizki, 31-, 32- hem 36-ayetlerdiki sözligüchimu Xudaning Özidur. Bu ademni heyran qalduridu. Xuda Yaazerdikilerni jazalaydu; shuning bilen ular Sibmahdiki yoqighan üzümzarlar üchün yighlaydu. Lékin Xuda ularni jazalishi bilen ular bilen teng qayghuridu. «Ölük déngiz» — ibraniy tilida «Yaazer déngizi». «Ular (séning pélekliring) eslide Yaazer shehirigichimu yetkenidi...» — «Yaazer» bolsa Moabning shimaliy chégrasigha yiraqraq bolup, sherq teripi «chöl-dalilar», gherb teripi «déngiz». Démek, Moab xilwet jay bolghini bilen xéli yiraqlargha tesiri bolghan bir memliketke aylan’ghan. «Yazliq méwiliri» enjür, xorma we üzümlerni körsitidu. ■ 48:33 Yesh. 16:10 □ 48:34 «...nale-peryadlar Heshbondin kötürülüp, Yahazghiche we Éléalahghiche yétidu...» — Éléalah Heshbonning shimaliy teripidin 2 kilométr yiraq; Yahaz uning jenubiy teripidin 2 kilométr yiraq. Bu üchisi Moabning shimaligha jaylashqan. Zoar, Horonaim we Eglat-Shélishiya Moabning jenubigha jaylashqan. Ayetning omumiy menisi, «tajawuzluq bashlandi» dégen bolup, bu xewer Moabning pütkül zéminigha pur kétidu. ■ 48:34 Yesh. 15:5, 6 □ 48:35 «yuqiri jaylar» — butpereslikke atap béghishlan’ghan jaylar idi. □ 48:37 «Hemme bash taqir qildurulghan, hemme saqal chüshürülgen; hemme qol titma-titma késilgen, hemme chatiraqqa böz kiyilgen» — démisekmu, bu heriketlerning hemmisi qattiq matemni bildüridu. ■ 48:37 Yesh. 15:2, 3; Yer. 47:5 □ 48:39 «wehime salghuchi obyékt» — bashqilar Moabning béshigha chüshken apetke qarap «bundaq dehshetlik ish öz béshimizghimu chüshermu?» dep wehimige chüshidu. ■ 48:40 Yer. 4:13 □ 48:41 «sheherliri ishghal bolidu» — «sheherliri»ning bashqa terjimisi «Kériyot» (sheherning ismi). □ 48:44 «jazalinish yili» — ibraniy tilida «yoqlinishi yili». □ 48:45 qachqanlar Heshbon sépilining daldisida turup Amalsiz qalidu; chünki Heshbondin ot, hem (mehrum) Sihon padishahning zémini otturisidin bir yalqun partlap chiqidu» — Amoriylarning padishahi Sihon nechche yüz yil ilgiri Heshbon shehirini ishghal qilghan, andin kéyin Moabning pütkül zéminini igiliwalghanidi («Chöl.» 21:28-29ni körüng). «ot.... Moabning chékilirini, soqushqaq xelqning bash choqqilirini yutuwalidu» — «chékilirini... bash choqqilirini...» belkim Moabning hemmisini, jümlidin «bash bolghanlarni» öz ichige élishi mumkin. Yeremiyaning béshariti aldin’ala körsetken bu halaket téximu qedimki yene bir bésharetning emelge ashurulushi bolidu («Chöl.» 24:17ni we 21:28-29ni körüng). ■ 48:45 Chöl. 21:28
☰