☰ Misirdin qiⱪix 30
30
Huxbuygaⱨ
1 Sǝn yǝnǝ huxbuy yandurux üqün bir huxbuygaⱨni yasatⱪin; uni akatsiyǝ yaƣiqidin tǝyyarliƣin. □  ■ 2 U tɵt qasa, uzunluⱪi bir gǝz, kǝngliki bir gǝz, egizliki ikki gǝz bolsun. Uning tɵt burjikidiki münggüzlǝr uning bilǝn bir pütün ⱪilip yasalsun. 3 Sǝn uni, yǝni uning üstini, tɵt ǝtrapini ⱨǝm münggüzlirini sap altun bilǝn ⱪaplatⱪin; uning üsti ⱪismining qɵrisigǝ altundin girwǝk qiⱪarƣin. 4 Uningƣa altundin ikki ⱨalⱪa yasap, uning girwikining astiƣa bekitkin; ularni ikki yeniƣa udulmu’udul bekitkin. Huxbuygaⱨni kɵtüridiƣan ikki baldaⱪni selix üqün bularni huxbuygaⱨning ikki tǝripigǝ orunlaxturƣin. □ 5 Baldaⱪlirini akatsiyǝ yaƣiqidin yasap, altun bilǝn ⱪapliƣin.
6 Huxbuygaⱨni ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪining udulidiki pǝrdining sirtiƣa, yǝni Mǝn sǝn bilǝn kɵrixidiƣan jay bolƣan ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪining üstidiki kafarǝt tǝhtining uduliƣa ⱪoyƣin.
7 Ⱨarun xuning üstidǝ esil huxbuy ǝtirni yandursun; ⱨǝr küni ǝtigǝnliki qiraƣlarni pǝrligili kǝlgǝndǝ, huxbuylarni yandursun. ■ 8 Xuningdǝk Ⱨarun gugumda qiraƣlarni tizip yaⱪⱪanda, huxbuy yandursun. Xundaⱪ ⱪilip Pǝrwǝrdigarning aldida nǝsildin-nǝsilgǝ huxbuy ⱨǝmixǝ ɵqürülmǝy yeniⱪ bolidu.□
9 Silǝr uning üstidǝ nǝ ⱨeqⱪandaⱪ ƣǝyriy huxbuy yandurmanglar, nǝ kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ nǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝ sunmanglar, xundaⱪla uning üstigǝ ⱨeqⱪandaⱪ xarab ⱨǝdiyǝni tɵkmǝnglar.
10 Ⱨǝr yilda Ⱨarun bir ⱪetim huxbuygaⱨning münggüzlirigǝ kafarǝt kǝltürsun; ⱨǝr ⱪetim kafarǝt kǝltüridiƣan gunaⱨ ⱪurbanliⱪining ⱪeni bilǝn uning üqün kafarǝt kǝltürsun. Nǝsildin-nǝsilgǝ xundaⱪ ⱪilinglar; bu huxbuygaⱨ Pǝrwǝrdigarƣa «ǝng muⱪǝddǝs» ⱨesablinidiƣan nǝrsilǝrning ⱪataridindur.
 
Sanaⱪtin ɵtküzülgǝndǝ tapxurulidiƣan kafarǝt puli
11 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: —
12 Sǝn Israillarning sanini eniⱪlax üqün ularni saniƣiningda, ularning sanilixi wǝjidin arisiƣa balayi’apǝt kǝlmǝsliki üqün, ularni saniƣiningda ⱨǝrbir adǝm ɵz jeni üqün Pǝrwǝrdigarƣa kafarǝt puli tapxursun. □
  ■ 13 Royhǝtkǝ elinip, sanaⱪtin ɵtkǝnlǝrning ⱨǝmmisi berixi kerǝk bolƣini xuki, ⱨǝrbiri muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki boyiqǝ yerim xǝkǝl bǝrsun (bir xǝkǝl yigirmǝ gǝraⱨⱪa barawǝr kelidu). Bu yerim xǝkǝl Pǝrwǝrdigarƣa «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» bolidu. □  ■ 14 Royhǝtkǝ elinip, sanaⱪtin ɵtkǝnlǝr, yǝni yigirmǝ yax yaki uningdin qonglarning ⱨǝrbiri Pǝrwǝrdigarƣa xu «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ»ni bǝrsun. 15 Ɵz jeninglarƣa kafarǝt kǝltürüx üqün Pǝrwǝrdigarƣa kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ bǝrgininglarda bay kixi yerim xǝkǝldin artuⱪ bǝrmisun, kǝmbǝƣǝl kiximu yerim xǝkǝldin kǝm bǝrmisun. 16 Sǝn Israillardin xu kafarǝt pulini tapxurup elip, jamaǝt qedirining hizmitigǝ beƣixlap ixlǝtkin; u pul Israillarƣa Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida ǝslǝtmǝ süpitidǝ jeninglarƣa kafarǝt kǝltüridiƣan bolidu.■
 
Yuyunux desi, yǝni «paklinix desi»
17 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: —
18 Sǝn yuyunuxⱪa ixlitixkǝ mistin yoƣan bir das wǝ uningƣa mistin bir tǝglik yasatⱪin; uni jamaǝt qediri bilǝn ⱪurbangaⱨning otturisiƣa orunlaxturup, iqigǝ su toxturup ⱪoyƣin. 19 Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri uningdiki su bilǝn put-ⱪollirini yusun. 20 Ular jamaǝt qediriƣa kirgǝndǝ ɵlmǝsliki üqün su bilǝn ɵzini yuyuxi kerǝk; ular hizmǝt ⱪilix üqün, ⱪurbangaⱨⱪa yeⱪin berip Pǝrwǝrdigarƣa ot arⱪiliⱪ atilidiƣan ⱪurbanliⱪ sunmaⱪqi bolƣinidimu, xundaⱪ ⱪilsun. 21 Ular ɵlmǝsliki üqün put-ⱪollirini yusun; bu ix ularƣa, yǝni ɵzi wǝ uning nǝsilliri üqün ǝwladtin ǝwladⱪiqǝ ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu.
 
Muⱪǝddǝs may tǝyyarlax yoli
22 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: —
23 Sǝn ⱨǝmmidin esil huxbuy dora-dǝrmǝklǝrdin tǝyyarla, yǝni murmǝkki suyuⱪluⱪidin bǝx yüz xǝkǝl, darqindin ikki yüz ǝllik xǝkǝl, egirdin ikki yüz ǝllik xǝkǝl, □ 24 ⱪowzaⱪdarqindin bǝx yüz xǝkǝl elip (bu ɵlqǝmlǝr muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki boyiqǝ bolsun) wǝ zǝytun meyidinmu bir ⱨin tǝyyarla; □ 25 bu dora-dǝrmǝklǝr bilǝn mǝsiⱨ ⱪilix üqün bir muⱪǝddǝs may — ǝtirqi qiⱪarƣandǝk bir huxbuy may qiⱪarƣuzƣin. Bu «muⱪǝddǝs mǝsiⱨlǝx meyi» bolidu.
26 Sǝn uning bilǝn jamaǝt qedirini, ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪini, 27 xirǝ wǝ uning barliⱪ ⱪaqa-ⱪuqilirini, qiraƣdan wǝ uning ǝswablirini, huxbuygaⱨni, 28 kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨi wǝ uning ǝswablirini, yuyunux desi wǝ uning tǝglikini mǝsiⱨligin; 29 sǝn xu tǝrzdǝ ularni «ǝng muⱪǝddǝs nǝrsilǝr» ⱪatarida muⱪǝddǝs ⱪilƣin. Ularƣa tǝgkǝn ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsimu «muⱪǝddǝs» ⱨesablinidu.□
30 Ⱨarun bilǝn uning oƣullirini bolsa Manga kaⱨinliⱪ hizmǝttǝ boluxi üqün mǝsiⱨlǝp muⱪǝddǝs ⱪilƣin. 31 Israillarƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ eytⱪin: — Bu may ǝwladtin ǝwladⱪiqǝ Manga atalƣan muⱪǝddǝs mǝsiⱨlǝx meyi bolidu.
32 Uni adǝmning bǝdinigǝ ⱪuysa bolmaydu; xuningdǝk uningƣa ohxaydiƣan yaki tǝrkibi ohxixidiƣan ⱨeqⱪandaⱪ maylarni yasimanglar. U muⱪǝddǝs bolƣini üqün silǝrgimu muⱪǝddǝs boluxi kerǝk. □ 33 Kimki tǝrkibi xuningƣa ohxaydiƣan may tǝngxisǝ, yaki uni elip yat birsigǝ sürsǝ, u ɵz hǝlⱪi arisidin üzüp taxlinidu.□
 
Huxbuy yasax usuli
34 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: —
Sǝn huxbuy dora-dǝrmǝklǝr, yǝni huxbuy yelim, dengiz ⱪululisi meyi, aⱪ dewirⱪay wǝ sap mǝstiki tǝyyarliƣin. Bularning ⱨǝmmisi ohxax miⱪdarda bolsun; □ 35 Huddi ǝtirqi may qiⱪarƣanƣa ohxax, ularni tǝngxǝp huxbuy yasiƣin; u tuzlanƣan, sap wǝ muⱪǝddǝs puraⱪliⱪ ǝtir bolidu. 36 Sǝn uningdin azraⱪ elip, talⱪandǝk obdan ezip, jamaǝt qediridiki ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪining uduliƣa, yǝni  Mǝn silǝr bilǝn kɵrüxidiƣan jayning aldiƣa ⱪoyƣin. Bu silǝrgǝ Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan «ǝng muⱪǝddǝs nǝrsilǝr» ⱪatarida ⱨesablansun.
37 Silǝr yasiƣan bu huxbuyning retsepi bilǝn ɵzünglarƣimu ohxax bir huxbuyni yasiwalsanglar bolmaydu. U sanga nisbǝtǝn eytⱪanda Pǝrwǝrdigarƣa has ⱪilinƣan muⱪǝddǝs bolidu. 38 Kimki uning puriⱪini purap ⱨuzurlinix üqün uningƣa ohxap ketidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ bir huxbuyni yasisa, u ɵz hǝlⱪi arisidin üzüp taxlansun.
 
 
□ 30:1 «Huxbuygaⱨ » — munasiwǝtlik shemini kɵrüng. ■ 30:1 Mis. 37:25 □ 30:4 «ikki yeniƣa» — yaki «ikki burjikigǝ». Munasiwǝtlik shemini kɵrüng. ■ 30:7 1Sam. 3:3 □ 30:8 «gugumda» — 12:7diki izaⱨatni kɵrüng. «qiraƣlarni tizip yaⱪⱪanda» — qiraƣlar daim yeniⱪ turidu, asasǝn ɵqürülmǝydu (27:20, «Law.» 24:2ni kɵrüng). Muxu sɵz bǝlkim qiraƣdanning üstidiki yǝttǝ ⱪǝdǝⱨni bir-birlǝp qüxürüp, zǝytun meyini ⱪuyup andin ⱪaytidin yanduruxni bildürüxi mumkin. □ 30:12 «ularni saniƣiningda ⱨǝrbir adǝm ɵz jeni üqün Pǝrwǝrdigarƣa kafarǝt puli tapxursun» — Nemixⱪa sanaⱪtin ɵtküzülüx wǝjidin kafarǝt kǝltürüxi kerǝk? Hǝlⱪning sanini eniⱪlaxtin ikki hil gunaⱨ pǝyda boluxi mumkin: (1) Israil hǝlⱪi ɵzlirining kɵplükini bilip, tǝkǝbburlixip ketixi mumkin; (2) ⱪiyinqiliⱪⱪa duq kǝlgǝndǝ, ular Hudaƣa tayanmay, bǝlki ɵz küq-ⱪudritigǝ tayinixi mumkin idi. Israillardin bu pulni elix ularƣa ɵzlirining gunaⱨliⱪ tǝbiiti toƣruluⱪ agaⱨlanduruxtin ibrǝt idi; dǝrwǝⱪǝ bu pul muⱪǝddǝs qedirda ularƣa kafarǝt kǝltürüxkǝ kaⱨinlar tǝrǝpidin ɵtküzülidiƣan hizmǝttǝ ixlitilǝtti (16-ayǝt). Hudaning buyruⱪi bolmisa hǝlⱪni sanaⱪtin ɵtküzüxkǝ ⱪǝt’iy bolmaytti (mǝsilǝn, «1Tar.» 21:1-5ni kɵrüng). ■ 30:12 Qɵl. 1:2 □ 30:13 «muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki boyiqǝ» — «xǝkǝl» kümüxning ɵlqimi bolup, adǝttǝ 11.4 gramƣa barawǝr boluxi mumkin. «Muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki» xübⱨisizki, pütkül ǝl üqün ɵzgǝrmǝs ɵlqǝm bolsun dǝp, muⱪǝddǝs jayda saⱪlanƣan muⱪim bekitilgǝn birnǝqqǝ hil ɵlqǝm birliki bolsa kerǝk. ■ 30:13 Law. 27:25; Qɵl. 3:47; Əz. 45:12 ■ 30:16 Mis. 38:25 □ 30:23 «500 xǝkǝl» — tǝhminǝn 6 kilogram. □ 30:24 «bir ⱨin» — tǝhminǝn 3.6 litr. □ 30:29 «ǝng muⱪǝddǝs nǝrsilǝr» wǝ «muⱪǝddǝs» — muⱪǝddǝs qedirdiki barliⱪ jabduⱪlar «ǝng muⱪǝddǝs» wǝ «muⱪǝddǝs» dǝp bɵlinidu. «ǝng muⱪǝddǝs» bolƣanlarƣa tǝgkǝnlǝr xu munasiwǝt bilǝn alaⱨidǝ «Hudaningki» dǝp ⱨesablinatti (30:29, «Law.» 6:18, 27, «Əz.» 46:20nimu kɵrüng). □ 30:32 «adǝmning bǝdinigǝ» — ibraniy tilida «adǝmning ǝtlirigǝ». «muⱪǝddǝs mǝsiⱨlǝx meyi adǝmning bǝdinigǝ ⱪuysa bolmaydu» — bǝzi alimlar buni «kaⱨinlardin baxⱪilarƣa ⱪuysa bolmaydu» dǝp qüxinidu. Lekin «Zǝbur» 132:2gǝ ⱪariƣanda, mǝsiⱨlǝx meyi kaⱨinlarni mǝsiⱨlǝp ⱪuyulƣanda ularning bǝdinigǝ tǝgmǝy, bǝlki bax kiyimidin eⱪip saⱪaldin ɵtüp kiyim-keqǝklirigǝ qüxǝtti. □ 30:33 «Kimki... yat birsigǝ sürsǝ,...» — demǝk, kaⱨinlardin baxⱪilarning üstigǝ. «u ɵz hǝlⱪi arisidin üzüp taxlinidu» — 19:12diki izaⱨatni kɵrüng. □ 30:34 «dengiz ⱪululisi meyi» — yaki «oniⱪa» yaki namǝlum birhil ɵsümlükning yelimi. «aⱪ dewirⱪay» — yaki «galbanum». Buning puriⱪi aqqiⱪ bolsimu, dorilarƣa ilǝxtürülgǝndǝ ularning kɵyüx waⱪtini uzartidu wǝ ularni tehimu hux puraⱪliⱪ ⱪilidu.
☰