☰ Ibraniylarƣa 11
11
Etiⱪad-ixǝnq — ɵtkǝnki guwaⱨqilar
1 Etiⱪad bolsa ümid ⱪilƣan ixlarning realliⱪtiki ipadisi wǝ kɵrünmǝydiƣan xǝy’ilǝrning dǝlilidur.□ 2 Qünki burunⱪi mɵtiwǝrlirimiz ⱪǝdimdǝ mana xu etiⱪad bilǝn Hudadin kǝlgǝn yahxi guwaⱨliⱪni alƣan.□
3 Biz etiⱪad arⱪiliⱪ kainatning Hudaning sɵz-kalami bilǝn ornitilƣanliⱪini, xundaⱪla biz kɵrüwatⱪan mǝwjudatlarning kɵrgili bolidiƣan xǝy’ilǝrdin qiⱪⱪan ǝmǝslikini qüxinǝlǝymiz.□  ■
4 Etiⱪadi bolƣaqⱪa Ⱨabil Ⱪabilningkidinmu ǝwzǝl bir ⱪurbanliⱪni Hudaƣa atiƣan; etiⱪadi bolƣaqⱪa Huda uning atiƣanlirini tǝriplǝp, uningƣa ⱨǝⱪⱪaniy dǝp guwaⱨliⱪ bǝrdi. Gǝrqǝ ɵlgǝn bolsimu, etiⱪadi bilǝn u yǝnila bizgǝ gǝp ⱪilmaⱪta.■
5 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Ⱨanoh ɵlümni kɵrmǝyla ǝrxkǝ kɵtürüldi; Huda uni kɵtürüp elip kǝtkǝqkǝ, u yǝr yüzidǝ ⱨeq tepilmidi. Sǝwǝbi u elip ketilixtin ilgiri, Hudani hursǝn ⱪilƣan adǝm dǝp tǝriplǝngǝnidi.■ 6 Əmdiliktǝ etiⱪad bolmay turup, Hudani hursǝn ⱪilix mumkin ǝmǝs; qünki Hudaning aldiƣa baridiƣan kixi Uning barliⱪiƣa, xundaⱪla Uning Ɵzini izdigǝnlǝrgǝ ǝjrini ⱪayturƣuqi ikǝnlikigǝ ixinixi kerǝk.
7 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Nuⱨ tehi kɵrülüp baⱪmiƣan wǝⱪǝlǝr ⱨǝⱪⱪidǝ Huda tǝripidin agaⱨlandurulƣanda, ihlasmǝnlik ⱪorⱪunqi bilǝn ailisidikilǝrni ⱪutⱪuzux üqün yoƣan bir kemǝ yasidi; ⱨǝmdǝ etiⱪadi arⱪiliⱪ xundaⱪ ⱪilip pütkül dunyadikilǝrning gunaⱨliri üstidin ⱨɵküm qiⱪardi, xundaⱪla etiⱪadtin bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa mirashor boldi.□  ■
8 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Huda Ibraⱨimni uningƣa miras süpitidǝ bǝrmǝkqi bolƣan zeminƣa berixⱪa qaⱪirƣanda, u itaǝt ⱪildi; u ⱪǝyǝrgǝ baridiƣanliⱪini bilmǝy turup yolƣa qiⱪti.■ 9 Etiⱪadi bolƣaqⱪa u wǝdǝ ⱪilinƣan zeminda, huddi yaⱪa yurtta turƣandǝk musapir bolup qedirlarni makan ⱪilip yaxidi. Hudaning uningƣa ⱪilƣan wǝdisining ortaⱪ mirashorliri bolƣan Isⱨaⱪ wǝ Yaⱪuplarmu uning bilǝn birgǝ xuningƣa ohxax yaxidi. 10 Ibraⱨimning xundaⱪ ⱪilixidiki sǝwǝb, u ulliri mustǝⱨkǝm bolƣan xǝⱨǝrni kütkǝnidi; xǝⱨǝrning layiⱨiligüqi ⱨǝm ⱪurƣuqisi Huda Ɵzidur.
11 Etiⱪadi bolƣaqⱪa Saraⱨ gǝrqǝ yaxinip ⱪalƣan, tuƣut yexidin ɵtkǝn bolsimu, ⱨamilidar bolux iⱪtidariƣa igǝ boldi; qünki u wǝdǝ ⱪilƣan Hudani ixǝnqlik dǝp ⱪaraytti. □  ■ 12 Buning bilǝn birla adǝmdin, yǝni ɵlgǝn adǝmdǝk bolup ⱪalƣan bir adǝmdin asmandiki yultuzlardǝk kɵp, dengiz saⱨilidiki ⱪumdǝk sansiz ǝwladlar barliⱪⱪa kǝldi.■
13 Bu kixilǝrning ⱨǝmmisi Hudaning wǝdǝ ⱪilƣanliriƣa muyǝssǝr bolmay turupla etiⱪadi bolƣan ⱨalda alǝmdin ɵtti. Biraⱪ ular ⱨayat waⱪtida bularning kǝlgüsidǝ ǝmǝlgǝ axurulidiƣanliⱪini yiraⱪtin kɵrüp, ⱪuqaⱪ eqip hursǝnlik bilǝn kütkǝn wǝ ɵzlirini yǝr yüzidǝ musapir wǝ yoluqi dǝp axkarǝ eytⱪanidi. ■ 14 Bu bundaⱪ sɵzlǝrni ⱪilƣan kixilǝrning bir wǝtǝnni tǝxna bolup izdǝwatⱪanliⱪini eniⱪ ipadilǝydu. 15 Dǝrwǝⱪǝ, ular ɵz yurtini seƣinƣan bolsa, ⱪaytip ketix pursiti qiⱪⱪan bolatti. 16 Lekin ular uningdinmu ǝwzǝl, yǝni ǝrxtiki bir makanni tǝlpünüp izdimǝktǝ. Xuning üqün, Hudaning ɵzlirining Hudasi dǝp atilixidin nomus ⱪilmaydu; qünki mana, U ular üqün bir xǝⱨǝr ⱨazirliƣan.■
17-18 Ibraⱨim Huda tǝripidin sinalƣinida, etiⱪadi bolƣaqⱪa oƣli Isⱨaⱪni ⱪurbanliⱪ süpitidǝ Hudaƣa atidi; gǝrqǝ u Hudaning wǝdilirini, jümlidin «Sening namingni dawamlaxturidiƣan nǝsling bolsa Isⱨaⱪtin kelip qiⱪidu» deginini tapxuruwalƣan bolsimu, u yǝnila birdinbir oƣlini ⱪurban ⱪilixⱪa tǝyyar turdi. ■ 19 Qünki u ⱨǝtta Isⱨaⱪ ɵlgǝn tǝⱪdirdimu, Hudaning uni tirildürüxkǝ ⱪadir ikǝnlikigǝ ixǝndi. Mundaⱪqǝ eytⱪanda, Isⱨaⱪni ɵlümdin tirildürülgǝndǝk ⱪaytidin tapxuruwaldi.
20 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Isⱨaⱪ oƣulliri Yaⱪup bilǝn Əsawning kǝlgüsi ixliriƣa hǝyrlik tilǝp dua ⱪildi.■
21 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Yaⱪup alǝmdin ɵtüx aldida Yüsüpning ikki oƣlining ⱨǝrbiri üqün hǝyrlik dua ⱪilip, ⱨasisiƣa tayinip turup Hudaƣa sǝjdǝ ⱪildi. □  ■ 22 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Yüsüp sǝkratⱪa qüxüp ⱪalƣanda, bǝni Israilning Misirdin qiⱪip ketidiƣanliⱪini tilƣa aldi ⱨǝmdǝ ɵzining ustihanliri toƣruluⱪmu ǝmr ⱪildi.□  ■
23 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Musa tuƣulƣanda, uning ata-anisi uni üq ay yoxurdi; qünki ular Musaning yeⱪimliⱪ bir bala ikǝnlikini kɵrdi, padixaⱨning pǝrmanidinmu ⱪorⱪmidi. □  ■ 24 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Musa qong bolup uluƣ zat bolƣandin keyin, «Pirǝwning ⱪizining oƣli» degǝn ataⱪta turiwerixni rǝt ⱪilip, 25 gunaⱨ iqidiki lǝzzǝtlǝrdin waⱪitliⱪ bǝⱨrimǝn boluxning orniƣa, Hudaning hǝlⱪi bilǝn billǝ azab qekixni ǝwzǝl kɵrdi. ■ 26 U Mǝsiⱨkǝ ⱪaritilƣan ⱨaⱪarǝtkǝ uqraxni Misirning hǝzinisidiki bayliⱪlarƣa igǝ boluxtinmu ǝwzǝl bildi. Qünki kɵzlirini ǝrxtiki in’amƣa tikiwatatti. □ 27 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, u padixaⱨning ƣǝzipidinmu ⱪorⱪmay Misirdin qiⱪip kǝtti. Japa-muxǝⱪⱪǝtkǝ qididi, qünki Kɵzgǝ Kɵrünmigüqi uning kɵzigǝ kɵrünüp turƣandǝk idi. 28 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, u «tunji oƣlining jenini alƣuqi» pǝrixtining Israillarƣa tǝgmǝsliki üqün tunji «ɵtüp ketix» ⱨeytini ɵtküzüp, xuningƣa munasiwǝtlik ⱪanni buyrulƣini boyiqǝ sepip-sürkidi.□  ■
29 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Israillar Ⱪizil dengizdin huddi ⱪuruⱪluⱪta mangƣandǝk mengip ɵtti. Biraⱪ ularni ⱪoƣlap kǝlgǝn Misirliⱪlar ɵtmǝkqi bolƣanda suƣa ƣǝrⱪ boldi.■
30 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, hǝlⱪ yǝttǝ kün Yeriho xǝⱨirining sepilini aylanƣandin keyin sepil ɵrüldi.□  ■
31 Etiⱪadi bolƣaqⱪa, paⱨixǝ ayal Raⱨab Israil qarliƣuqilirini dostlarqǝ kütüwalƣaqⱪa, itaǝtsizlǝr bolƣan ɵz xǝⱨiridikilǝr bilǝn birliktǝ ⱨalak bolmidi.■
32 Mǝn yǝnǝ nemixⱪa sɵzlǝp olturay? Gideon, Baraⱪ, Ximxon, Yǝftaⱨ, Dawut, Samuil wǝ ⱪalƣan baxⱪa pǝyƣǝmbǝrlǝr toƣrisida eytip kǝlsǝm waⱪit yǝtmǝydu. ■ 33 Ular etiⱪadi bilǝn ǝllǝrning üstidin ƣalib kǝldi, adalǝt yürgüzdi, Huda wǝdǝ ⱪilƣanlarƣa erixti, xirlarning aƣzilirini etip ⱪoydi, □  ■ 34 dǝⱨxǝtlik otning yalⱪunini ɵqürdi, ⱪiliqning tiƣidin ⱪeqip ⱪutuldi, ajizliⱪtin küqǝydi, jǝnglǝrdǝ baturluⱪ kɵrsǝtti, yat ǝllǝrning ⱪoxunlirini teri-pirǝng ⱪildi. □  ■ 35  Etiⱪadi bolƣaqⱪa, ayallar ɵlgǝn uruⱪ-tuƣⱪanlirini ɵlümdin tirildürgüzüp ⱪayturuwaldi; biraⱪ baxⱪilar kǝlgüsidǝ tehimu yahxi ⱨalda ɵlümdin tirilǝyli dǝp, ⱪutulux yolini rǝt ⱪilip ⱪiyinilixⱪa bǝrdaxliⱪ bǝrdi. ■ 36 Yǝnǝ bǝzilǝr sinilip har-mǝshirilǝrgǝ uqrap ⱪamqilandi, bǝzilǝr ⱨǝtta kixǝnlinip zindanƣa taxlandi; □  ■ 37 ular qalma-kesǝk ⱪilip ɵltürüldi, ⱨǝrǝ bilǝn ⱨǝrilinip parqilandi, sinaⱪlarni bexidin ɵtküzdi, ⱪiliqlinip ɵltürüldi; ular ⱪoy-ɵqkǝ terilirini yepinqa ⱪilƣan ⱨalda sǝrsan bolup yürdi, namratliⱪta yaxidi, ⱪiyin-ⱪistaⱪⱪa uqridi, horlandi □  ■ 38 (ular bu dunyaƣa zayǝ kǝtkǝnidi), qɵllǝrdǝ, taƣlarda, ɵngkürlǝrdǝ wǝ gǝmilǝrdǝ sǝrgǝrdan bolup yürdi.
39 Bularning ⱨǝmmisi etiⱪadi bilǝn Hudaning Ɵz guwaⱨi bilǝn tǝriplǝngǝn bolsimu, Hudaning wǝdǝ ⱪilƣiniƣa ǝyni boyiqǝ erixkini yoⱪ. □ 40 Əmdiliktǝ Huda bizlǝr üqün tehimu ǝwzǝl bir nixan-mǝⱪsǝtni bekitkǝn bolup, ular bizsiz kamalǝtkǝ yǝtküzülmǝydu.□
 
 
□ 11:1 «Etiⱪad bolsa ümid ⱪilƣan ixlarning realliⱪtiki ipadisi» — yaki «etiⱪad bolsa ümid ⱪilƣan ixlarning mutlǝⱪ hatirjǝmliki». Demisǝkmu, Injilda «ümid» daim degüdǝk müjmǝl bir arzu ǝmǝs, bǝlki Hudaning wǝdilirigǝ qing baƣlanƣan ixtur. □ 11:2 «Qünki burunⱪi mɵtiwǝrlirimiz ⱪǝdimdǝ mana xu etiⱪad bilǝn Hudadin kǝlgǝn yahxi guwaⱨliⱪni alƣan» — «burunⱪi mɵtiwǝrlirimiz» degǝnlik grek tilida «aⱪsaⱪallirimiz». Demǝk, ibraniylarning ata-bowiliri arisida etiⱪad tǝripidǝ ülgilǝr wǝ yol baxliƣuqi bolƣanlar. □ 11:3 «Biz etiⱪad arⱪiliⱪ kainatning Hudaning sɵz-kalami bilǝn ornitilƣanliⱪini ... qüxinǝlǝymiz» — yaki «biz etiⱪad arⱪiliⱪ dǝwr-zamanlarning Hudaning sɵz-kalami bilǝn ornitilƣanliⱪini ... qüxinǝlǝymiz». ■ 11:3 Yar. 1:1; Zǝb. 33:6; Yⱨ. 1:10; Rim. 4:17; Əf. 3:9; Kol. 1:16. ■ 11:4 Yar. 4:4; Mat. 23:35. ■ 11:5 Yar. 5:22,24. □ 11:7 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Nuⱨ .. . ailisidikilǝrni ⱪutⱪuzux üqün yoƣan bir kemǝ yasidi» — «yoƣan kemǝ» grek tilida «sanduⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Qünki kemǝ sanduⱪ xǝklidǝ idi («Yar.» 6-7-babni kɵrüng). ■ 11:7 Yar. 6:13. ■ 11:8 Yar. 12:4. □ 11:11 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa Saraⱨ gǝrqǝ yaxinip ⱪalƣan, tuƣut yexidin ɵtkǝn bolsimu, ⱨamilidar bolux iⱪtidariƣa igǝ boldi; qünki u wǝdǝ ⱪilƣan Hudani ixǝnqlik dǝp ⱪaraytti» — bǝzi tǝrjimiliridǝ bu jümlidǝ kɵzdǝ tutulƣan etiⱪad igisi Saraⱨ ǝmǝs, bǝlki Ibraⱨim dǝp ⱪarilidu. Birnǝqqǝ sǝwǝblǝrdin (jümlidin bala tuƣuxta küq, yǝni ⱨamilidar bolux iⱪtidari kerǝk bolƣini ǝr kixi ǝmǝs, bǝlki ayal kixi bolƣanliⱪidin!), kɵrsitilgǝn etiⱪadqini Saraⱨ dǝp ⱪaraymiz. U Hudaning sɵzidin gumanlanƣandin keyin, ǝyiblǝngǝn bolup andin qing etiⱪadta turƣan boluxi mumkin («Yar.» 18:1-15ni kɵrüng). ■ 11:11 Yar. 17:19; 21:2; Luⱪa 1:36. ■ 11:12 Yar. 15:5; 22:17; Rim. 4:18. ■ 11:13 Yar. 23:4; 47:9; Yⱨ. 8:53. ■ 11:16 Mis. 3:6; Mat. 22:32; Ros. 7:32. ■ 11:17-18 Yar. 22:10; Yar. 21:12; Rim. 9:7; Gal. 3:29. ■ 11:20 Yar. 27:28,39. □ 11:21 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Yaⱪup alǝmdin ɵtüx aldida Yüsüpning ikki oƣlining ⱨǝrbiri üqün hǝyrlik dua ⱪilip, ⱨasisiƣa tayinip turup Hudaƣa sǝjdǝ ⱪildi» — «Yar.» 47:31 (grek tilidiki «Sǝptuagint» (LXX) degǝn tǝrjimisi)ni kɵrüng. ■ 11:21 Yar. 47:31; 48:15. □ 11:22 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Yüsüp sǝkratⱪa qüxüp ⱪalƣanda, bǝni Israilning Misirdin qiⱪip ketidiƣanliⱪini tilƣa aldi ⱨǝmdǝ ɵzining ustihanliri toƣruluⱪmu ǝmr ⱪildi» — Yüsüpning ǝmri bolsa «Silǝr Misirdin qiⱪⱪininglarda mening ustihanlirimni elip ketinglar» degǝnlik idi. «Yar.» 50:24 wǝ «Mis.» 18:19ni kɵrüng. ■ 11:22 Yar. 50:24. □ 11:23 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa, Musa tuƣulƣanda, uning ata-anisi uni üq ay yoxurdi; qünki ular Musaning yeⱪimliⱪ bir bala ikǝnlikini kɵrdi, padixaⱨning pǝrmanidinmu ⱪorⱪmidi» — «yeⱪimliⱪ bir bala» bu sɵz qoⱪum Musaning bir alaⱨidilikini, uning Hudaƣa yaⱪidiƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk («Ros.» 7:20nimu kɵrüng). ■ 11:23 Mis. 2:2; Ros. 7:20. ■ 11:25 Zǝb. 84:10 □ 11:26 «U (Musa) Mǝsiⱨkǝ ⱪaritilƣan ⱨaⱪarǝtkǝ uqraxni Misirning hǝzinisidiki bayliⱪlarƣa igǝ boluxtinmu ǝwzǝl bildi...» — «Mǝsiⱨkǝ ⱪaritilƣan ⱨaⱪarǝt» degǝn sɵz bǝlkim Mǝsiⱨning ⱨǝrdaim (ⱨǝtta dunyaƣa kelixidin ilgiri) Ɵz hǝlⱪi bilǝn bir ikǝnlikini kɵrsitidu. Bu ajayib ibarǝ toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz. □ 11:28 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa, u «tunji oƣlining jenini alƣuqi» pǝrixtining Israillarƣa tǝgmǝsliki üqün tunji «ɵtüp ketix» ⱨeytini ɵtküzüp, xuningƣa munasiwǝtlik ⱪanni buyrulƣini boyiqǝ sepip-sürkidi» — bu wǝⱪǝlǝrni qüxinix üqün «Mis.» 12-babⱪa ⱪaralsun. ■ 11:28 Mis. 12:21. ■ 11:29 Mis. 14:22. □ 11:30 «Etiⱪadi bolƣaqⱪa, hǝlⱪ yǝttǝ kün Yeriho xǝⱨirining sepilini aylanƣandin keyin sepil ɵrüldi» — Yeriho xǝⱨiri Israillar Misirdiki ⱪulluⱪtin ⱪutulup, Huda berixkǝ wǝdǝ ⱪilƣan Ⱪanaan zeminida jǝng ⱪilmayla igiligǝn tunji xǝⱨǝr. «Yǝxua» 6-babni kɵrüng. ■ 11:30 Yǝ. 6:20. ■ 11:31 Yǝ. 2:1; 6:23; Yaⱪ. 2:25. ■ 11:32 Ⱨak. 4:6; 6:11; 11:1; 12:7; 13:24; 1Sam. 17:45; 1Sam. 12:2. □ 11:33 «Ular etiⱪadi bilǝn ǝllǝrning üstidin ƣalib kǝldi, adalǝt yürgüzdi...» — «adalǝt yürgüzdi» bǝlkim Dawuttǝk adilliⱪ bilǝn yurt soraxlirini, yaki Ayuptǝk baxⱪilarning dǝrdigǝ yetixni (mǝsilǝn, «Ayup» 29:12-17, 31-babni kɵrüng) kɵrsitidu. «ular etiⱪadi bilǝn ... Huda wǝdǝ ⱪilƣanlarƣa erixti, xirlarning aƣzilirini etip ⱪoydi...» — bir ⱪetim Daniyal pǝyƣǝmbǝr xir uwisiƣa taxlanƣan, biraⱪ u Hudaƣa bolƣan etiⱪadi wǝjidin xirlardin ⱪutulup ⱪalƣan. «Dan.» 6-babni kɵrüng. ■ 11:33 Ⱨak. 14:6; 1Sam. 17:34; Dan. 6:23. □ 11:34 «dǝⱨxǝtlik otning yalⱪunini ɵqürdi,...» — mǝsilǝn, «Dan.» 3-babni kɵrüng. ■ 11:34 1Sam. 20:1; 1Pad. 19:3; 2Pad. 6:16; Ayup 42:10; Zǝb. 66:12; Yǝx. 38:21; Yo. 3:10 ■ 11:35 1Pad. 17:23; 2Pad. 4:36; Ros. 22:25. □ 11:36 «Yǝnǝ bǝzilǝr sinilip har-mǝshirilǝrgǝ uqrap ⱪamqilandi, bǝzilǝr ⱨǝtta kixǝnlinip zindanƣa taxlandi» — Tǝwratta muxundaⱪ misallar nurƣun. 35-ayǝttǝ kɵrsitilgǝn azablar wǝ uxbu babta bǝzi baxⱪa ixlar «Makabbiylar» degǝn tarihiy kitab (1-, 2- wǝ 4-tom)da hatirilinidu. Bu kitab Tǝwratning bir ⱪismi bolmisimu, tarihxunaslar tǝripidin asasǝn ixǝnqlik dǝp ⱪarilidu. ■ 11:36 Yǝr. 20:2. □ 11:37 «...ⱨǝrǝ bilǝn ⱨǝrilinip parqilandi...» — Yǝⱨudiy hǝlⱪining bǝzi tarihliri boyiqǝ Manassǝⱨ padixaⱨ Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrni xundaⱪ ⱪilƣan. Tǝwrat ɵzidǝ muxu tarih hatirilǝnmigǝn. ■ 11:37 1Pad. 21:13; 2Pad. 1:8; Mat. 3:4. □ 11:39 «Bularning ⱨǝmmisi etiⱪadi bilǝn Hudaning ɵz guwaⱨi bilǝn tǝriplǝngǝn bolsimu, Hudaning wǝdǝ ⱪilƣiniƣa ǝyni boyiqǝ erixkini yoⱪ» — «erixkini yoⱪ» degǝnlik yǝr yüzidǝ tirik waⱪtida erixmigǝn, demǝkqi. Tirilgǝndǝ pütünlǝy baxⱪiqǝ bolidu, ǝlwǝttǝ! □ 11:40 «Əmdiliktǝ Huda bizlǝr üqün tehimu ǝwzǝl bir nixan-mǝⱪsǝtni bekitkǝn bolup, ular bizsiz kamalǝtkǝ yǝtküzülmǝydu» — demǝk, ular bizni kütüxi kerǝk, yengi ǝⱨdidin bǝⱨrimǝn bolƣan etiⱪadqi bizlǝr bilǝn tǝng kamalǝtkǝ yǝtküzülidu.
☰