Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 57

Ⱪarangƣuluⱪta berilgǝn nur

1 Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm alǝmdin ɵtidu,

Ⱨeqkim buningƣa kɵngül bɵlmǝydu;

Meⱨriban adǝmlǝr yiƣip elip ketilidu,

Biraⱪ ⱨeqkim oylap qüxinǝlmǝyduki,

Ⱨǝⱪⱪaniy adǝmlǝr yaman künlǝrni kɵrmisun dǝp yiƣip elip ketilidu.■

2 U bolsa aram-hatirjǝmlik iqigǝ kiridu;

Yǝni ɵzlirining durus yolida mangƣan ⱨǝrbir kixi,

Ɵz ornida yetip aram alidu. □

«Paⱨixǝ ayal», uning «baliliri» ⱨǝm towa ⱪilƣan adǝm

3 Biraⱪ sǝnlǝr, i jadugǝr ayalning baliliri,

Zinahor bilǝn paⱨixǝ ayalning nǝsli;

Buyaⱪⱪa yeⱪin kelinglar;

4 Silǝr kimni mazaⱪ ⱪiliwatisilǝr?

Yaki kimgǝ ⱪarxi aƣzinglarni kalqaytip,

Tilinglarni uzun qiⱪirisilǝr?

Silǝr bolsanglar asiyliⱪtin tɵrǝlgǝn balilar,

Aldamqiliⱪning nǝsli ǝmǝsmusilǝr?

5 Ⱨǝrbir qong dǝrǝh astida,

Ⱨǝrbir yexil dǝrǝh astida xǝⱨwaniyliⱪ bilǝn kɵyüp kǝtküqi,

Kiqik balilarni jilƣilarƣa ⱨǝm hada taxlarning yeriⱪliriƣa elip soyƣuqisilǝr!□

6 Eriⱪtiki siliⱪlanƣan taxlar arisida sening nesiwǝng bardur;

Xular, xularla sening tǝⱪsimatingdur;

Xundaⱪ, sǝn ularƣa atap «xarab ⱨǝdiyǝsi»ni ⱪuyup,

Ularƣa «axliⱪ ⱨǝdiyǝ»nimu sunup bǝrdingƣu;

Əmdi muxularƣa razi bolup Ɵzümni besiwalsam bolamti?□

7 Sǝn yuⱪiri, egiz bir taƣ üstidǝ orun-kɵrpǝ selip ⱪoydung,

Sǝn axu yǝrdimu ⱪurbanliⱪlarni ⱪilixⱪa qiⱪting.□

8 Ixiklǝrning kǝynigǝ wǝ kǝyni kexǝklirigǝ «ǝslǝtmiliring»ni bekitip ⱪoydung,

Qünki sǝn Mǝndin ayrilding,

Sǝn yalingaqlinip ornungƣa qiⱪting;

Orun-kɵrpǝngni kengǝytip heridarliring bilǝn ɵzüng üqün ǝⱨdilǝxting;

Ularning orun-kɵrpisigǝ kɵnglüng qüxti,

Sǝn ularda küq-ⱨoⱪuⱪni kɵrüp ⱪalding.□

9 Sǝn zǝytun meyi ⱨǝdiyisini elip,

Ətirliringni üstibexinggǝ boluxiƣa qeqip,

Padixaⱨning aldiƣa barding;

Əlqiliringni yiraⱪⱪa ǝwǝtip,

Ⱨǝtta tǝⱨtisaraƣa yǝtküqǝ ɵzüngni pǝs ⱪilding.□

10 Sǝn besip mangƣan barliⱪ yolliringda qarqiƣining bilǝn,

Yǝnǝ: «Poⱪ yǝptimǝn, boldi bǝs!» dǝp ⱪoymiding tehi,

Ezip yürüxkǝ yǝnila küqüngni yiƣding,

Ⱨeq jaⱪ toymiding.

11 Sǝn zadi kimdin yürǝkzadǝ bolup, ⱪorⱪup yürisǝn,

Yalƣan gǝp ⱪilip, Meni esinggǝ ⱨeq kǝltürmǝy,

Kɵnglüngdin ⱨeq ɵtküzmiding.

Mǝn uzunƣiqǝ süküttǝ turup kǝldim ǝmǝsmu?

Sǝn yǝnila Mǝndin ⱨeq ⱪorⱪup baⱪmiding!□ ■

12 Sening «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪing»ni ⱨǝm «tɵⱨpiliring»ni bayan ⱪilimǝn: —

Ularning sanga ⱨeq paydisi yoⱪtur!

13 Qirⱪiriƣanliringda sǝn yiƣip topliƣan butlar kelip seni ⱪutⱪuzsun!

Biraⱪ xamal püw ⱪilip ularning ⱨǝmmisini uqurup ketidu,

Bir nǝpǝsla ularni elip ketidu;

Biraⱪ Manga tayanƣuqi zeminƣa mirasliⱪ ⱪilidu,

Mening muⱪǝddǝs teƣimƣa igidarqiliⱪ ⱪilidu.■

14 Xu qaƣda: — «Yolni kɵtürünglar, kɵtürünglar, uni tǝyyarlanglar,

Hǝlⱪimning yolini boxitip barliⱪ putlikaxanglarni elip taxlanglar» deyilidu.□

15 Qünki nami «Muⱪǝddǝs» Bolƣuqi,

Yuⱪiri ⱨǝm Aliy Bolƣuqi,

Əbǝdil’ǝbǝdgiqǝ ⱨayat Bolƣuqi mundaⱪ dǝydu: —

«Mǝn yuⱪiri ⱨǝmdǝ muⱪǝddǝs jayda,

Ⱨǝm xundaⱪla roⱨi sunuⱪ ⱨǝm kiqik peil adǝm bilǝn billǝ turimǝnki,

Kiqik peil adǝmning roⱨini yengilaymǝn,

Dili sunuⱪning kɵnglini yengilaymǝn.

16 Qünki Mǝn ⱨǝrgiz mǝnggügǝ ǝrz ⱪilip ǝyiblimǝymǝn,

Ⱨǝm ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ ƣǝzǝplǝnmǝymǝn;

Xundaⱪ ⱪilsam insanning roⱨi Mening aldimda suslixip yoⱪaydu,

Ɵzüm yaratⱪan nǝpǝs igiliri tügixidu.■

17 Uning ɵz nǝpsaniyǝtlik ⱪǝbiⱨlikidǝ Mǝn uningdin ƣǝzǝplinip, uni urƣanmǝn;

Mǝn uningdin yoxurun turup, uningƣa ƣǝzǝplǝngǝnlikim bilǝn,

U yǝnila arⱪisiƣa qekinginiqǝ ɵz yolini mengiwǝrdi;

18-19 Mǝn uning yollirini kɵrüp yǝtkǝn tǝⱪdirdimu,

Mǝn uni saⱪaytimǝn;

Mǝn uni yetǝklǝymǝn,

Mǝn lǝwlǝrning mewisini yaritimǝn,

Uningƣa wǝ uningdiki ⱨǝsrǝt qǝkküqilǝrgǝ yǝnǝ tǝsǝlli berimǝn;

Yiraⱪ turuwatⱪanƣa, yeⱪin turuwatⱪanƣimu mutlǝⱪ aram-hatirjǝmlik bolsun!

Wǝ Mǝn uni saⱪaytimǝn!□

20 Biraⱪ rǝzillǝr bolsa tinqilinixni ⱨeq bilmǝydiƣan,

Dolⱪunliri lay-latⱪilarni urƣutuwatⱪan,

Dawalƣuwatⱪan dengizdǝktur.

21 Rǝzillǝrgǝ, — dǝydu Hudayim — ⱨeq aram-hatirjǝmlik bolmas. ■

■ 57:1 Zǝb. 12:1; Mik. 7:2 □ 57:2 «...durus yolida mangƣan ⱨǝrbir kixi, ɵz ornida yetip aram alidu» — «ɵz ornida yetip aram alidu» degǝnning mǝnisi, «ornida sǝkratta yatⱪan» yaki «gɵrdǝ yatⱪan» degǝnlik bolsa kerǝk; mǝyli ⱪaysi mǝnidǝ bolsun, asasiy mǝnisi, ular ɵlüxi bilǝnla ularning roⱨi Hudaning aramiƣa kiridu. □ 57:5 «Ⱨǝrbir yexil dǝrǝh astida xǝⱨwaniyliⱪ bilǝn kɵyüp kǝtküqi, kiqik balilarni jilƣilarƣa ⱨǝm hada taxlarning yeriⱪliriƣa elip soyƣuqisilǝr!» — Ⱪanaanda (Pǝlǝstindǝ) butpǝrǝslik intayin pǝskǝxlixip uqiƣa qiⱪⱪanidi: (1) Pǝlǝstinliklǝr «Baal» degǝn mǝbudⱪa «Yǝrni munbǝt, ayallarni tuƣumqan ⱪilidu» dǝp qoⱪunƣan. Muxu butni «ⱨǝrikǝtkǝ kǝltürüx üqün» ular dǝl-dǝrǝhlǝr (bolupmu daim yexil turidiƣan dǝrǝhlǝr astida) xu mǝbudⱪa «nǝzir ⱪilinƣan» paⱨixǝ ayallar bilǝn jinsiy munasiwǝt ɵtküzǝtti; (2) ular «ɵlümni baxⱪuridiƣan» «Moloⱪ» degǝn baxⱪa bir mǝbudni «mǝmnun ⱪilix» üqün, ɵz balilirini otⱪa taxlaytti yaki ⱪiliqlaytti. Yǝxayaning muxu yǝrdǝ bu ikki ixni tilƣa elixi, bularning pajiǝlik maⱨiyitini kɵrsǝtmǝkqi; ular bir buttin «balilarni sorap», andin ularni yǝnǝ bir butⱪa atap soyidu. Biraⱪ muxu yǝrdǝ butpǝrǝslik ⱪilidiƣanlar Pǝlǝstindikilǝr ǝmǝs, bǝlki «Pǝlǝstinliklǝrdin butpǝrǝslikni ɵgǝngǝn» Israillarning ɵzi. Ular ǝslidǝ ɵzlirini Misirdin ⱪutⱪuzƣan Hudasiƣa «sadiⱪ, wapadar ayal»dǝk boluxi kerǝk idi; biraⱪ buning ornida, ular «paⱨixǝ ayal» ⱨǝm uning baliliri bolup kǝtkǝnidi. □ 57:6 «Eriⱪtiki siliⱪlanƣan taxlar arisida sening nesiwǝng bardur» — muxuning mǝnisi bǝlkim eriⱪta yatⱪan taxlar suning eritixi bilǝn bǝzidǝ tǝbiiy ⱨalda adǝmzatning xǝkligǝ kǝlgǝn bolup, hǝlⱪ tǝripidin ɵz butliri boluxⱪa tallinidu. Yǝxaya muxu yǝrdǝ «siliⱪlanƣan taxlar» degǝn sɵzni ixlitip qaⱪqaⱪ ⱪilidu. Bu ibraniy tilida «hǝlǝk» degǝn birla sɵz bilǝn ipadilinidu wǝ: «teyilƣaⱪ, aldamqi, hǝtǝrlik», degǝn yǝnǝ bir mǝninimu bildüridu. «Nesiwǝng» ibraniy tilida «halaⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Musa pǝyƣǝmbǝr ǝslidǝ Israilƣa: «Pǝrwǝrdigar silǝrning nesiwǝnglardur» degǝn bolsimu, ular ɵzigǝ tegixlik bolƣan nesiwining («halaⱪ»ining) ornida bir «hǝlǝk»ni, yǝni bir «aldamqi nǝrsǝ»ni talliƣan. «muxularƣa razi bolup Ɵzümni besiwalsam bolamti?» — demǝk, muxu ixlardin ɵtüp jazalimay ⱪoyuxum ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝs. □ 57:7 «Sǝn axu yǝrdimu ⱪurbanliⱪlarni ⱪilixⱪa qiⱪting» — ular ⱨeq nomus ⱪilmay, oquⱪ-axkara (egiz taƣ üstidǝ) butpǝrǝslik ⱪilip turatti. □ 57:8 «Ixiklǝrning kǝynigǝ wǝ kǝyni kexǝklirigǝ «ǝslǝtmiliring»ni bekitip ⱪoydung» — Musa pǝyƣǝmbǝr Israillarƣa Hudaning pakliⱪini ǝslitix yolida ɵy ixikining sirtⱪi ikki yeniƣa Tǝwrattiki birⱪanqǝ sɵzni oyux yaki tahta üstigǝ pütüp qaplaxni buyruƣanidi. «Paⱨixǝ ayal» muxu «ǝslǝtmilǝr»ni sirtiƣa ǝmǝs, iqigǝ bekitkǝn. Ayal uqiƣa qiⱪⱪan bir butpǝrǝs bolƣini bilǝn, yǝnila «Pǝrwǝrdigar bar bolsa meni jazalaydu» dǝp ǝnsirǝp (baxⱪilardin yoxurun ⱨalda) muxu tahtilarni bekitkǝn. Biraⱪ uning mundaⱪ ⱪilƣini Hudani butlarning ⱪatariƣa ⱪoyƣiniƣa barawǝr. «Paⱨixǝ ayal»ƣa nisbǝtǝn, muxu ǝslǝtmǝ tahtilarni ixik kǝynidǝ bekitix pütünlǝy hurapiy bir ix, ular uning üqün «tiltumar»ƣa ohxaxla, halas (Tǝwratta tiltumarlar mǝn’i ⱪilinƣan, ǝlwǝttǝ). «Sǝn ularda küq-ⱨoⱪuⱪni kɵrüp ⱪalding» — ǝslidǝ «sǝn ularda bir ⱪolni kɵrüp ⱪalding» degǝnlik. «Bir ⱪol» bǝlkim «azƣinǝ küq-ⱨoⱪuⱪ»ni bildürüxi mumkin. «paⱨixǝ ayal» muxuni kɵrüpla dǝrⱨal «buningdin paydilanmisam bolmaydu» dǝp 9-ayǝttiki ixlarni ⱪildi. □ 57:9 «Sǝn zǝytun meyi ⱨǝdiyisini elip,...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «ɵzünggǝ (huxpuraⱪ) mayni sürtüp...». «Sǝn... padixaⱨning aldiƣa barding; ǝlqiliringni yiraⱪⱪa ǝwǝtip, ⱨǝtta tǝⱨtisaraƣa yǝtküqǝ ɵzüngni pǝs ⱪilding» — Yǝxaya 1-37-bablarda hudasiz dɵlǝtlǝr bilǝn ⱨeq ittipaⱪlaxmasliⱪni ⱪayta-ⱪayta dǝwǝt ⱪilƣan. Paⱨixǝ ayal «padixaⱨ»ni ɵzigǝ mǝtpun ⱪilmaⱪqi bolup, dǝl «ittipaⱪlaxmasliⱪ»ning ǝksini ⱪilmaⱪqi bolƣan. Əmdi «paⱨixǝ ayal» zadi ⱪaysi «padixaⱨ»ning aldiƣa bardi? Əslidǝ Israilning ɵz padixaⱨi bar idi. Biraⱪ Huda Yǝxaya arⱪiliⱪ ularƣa yǝnǝ kinayilik gǝp ⱪilip: Silǝr hudasiz ǝlning padixaⱨining aldiƣa berip uningdin yardǝm sorisanglar, u padixaⱨ kǝlgüsidǝ silǝrning padixaⱨinglar bolidu, demǝkqi. □ 57:11 «Mǝn uzunƣiqǝ süküttǝ turup kǝldim ǝmǝsmu?» — demǝk, Huda uzun waⱪitⱪiqǝ sǝwr-taⱪǝt ⱪilip Israilni jazalimay kǝldi. ■ 57:11 Yǝx. 42:14 ■ 57:13 Zǝb. 34:7-10 □ 57:14 «Yolni kɵtürünglar, kɵtürünglar, uni tǝyyarlanglar, hǝlⱪimning yolini boxitip barliⱪ putlikaxanglarni elip taxlanglar» — muxu ayǝttiki bexarǝt bǝlkim ahirⱪi zamandiki «Zionƣa ⱪaytix» toƣruluⱪ eytilidu. ■ 57:16 Zǝb. 103:8-10; Ibr. 12:9 □ 57:18-19 «Uningƣa wǝ uningdiki ⱨǝsrǝt qǝkküqilǝrgǝ...» — muxu yǝrdǝ «wǝ» yaki «yǝni». «... Mǝn uni saⱪaytimǝn; mǝn uni yetǝklǝymǝn, mǝn lǝwlǝrning mewisini yaritimǝn, ... yiraⱪ turuwatⱪanƣa, yeⱪin turuwatⱪanƣimu mutlǝⱪ aram-hatirjǝmlik bolsun!» — bu 15-18-ayǝtlǝrdiki muxu bexarǝt bizningqǝ Israilni kɵrsitidu. Biraⱪ xundaⱪ bolsimu, ǝmǝliyǝttǝ Yǝxaya ⱪǝstǝn bizgǝ kimni kɵrsǝtkǝnlikini eytip bǝrmǝydu. Xuning bilǝn ⱨǝrbir gunaⱨkar, ɵz gunaⱨidin towa ⱪilƣusi bar ⱨǝrbir adǝm, muxu sɵzlǝrni dora süpitidǝ ɵz gunaⱨining yariliriƣa yaⱪidu. «Lǝwlǝrgǝ mewǝ yaritimǝn» degǝnning mǝnisi nemǝ? Hudaƣa nisbǝtǝn lǝwlǝrdiki «ⱨǝⱪiⱪiy mewǝ»ning baxlinixi towa ⱪilidiƣan sɵzlǝr boluxi kerǝk. Adǝmning Hudaƣa towa ⱪilidiƣan, gunaⱨ tüpǝylidin ⱪattiⱪ puxayminini bildüridiƣan sɵzlǝrnimu Huda yaratⱪan, adǝmlǝr towa ⱪilƣanda ɵzlirini Hudaning ⱪuqiⱪiƣa taxlixi kerǝk, uning rǝⱨim-xǝpⱪitigǝ pütünlǝy ixinixi kerǝk, demǝkqi. U bǝribir ajizlarning Nijatkar-Ⱪutⱪuzƣuqisidur. «Küqlük adǝmlǝr» bolsa bǝlkim ⱨǝrgiz gunaⱨtin ⱪutⱪuzulmaydu. Qünki ular Hudaƣa ǝmǝs, bǝlki ⱨǝrdaim ɵz-ɵzigǝ tayinidu. ■ 57:21 Yǝx. 48:22