☰ Yǝrǝmiya 22
22
Padixaⱨⱪa eytilƣan bir sɵz
1 Pǝrwǝrdigar manga mundaⱪ dedi: «Barƣin, Yǝⱨuda padixaⱨining ordisiƣa qüxüp bu sɵzni xu yǝrdǝ ⱪilƣin: — □ 2 Pǝrwǝrdigarning sɵzini angla, i Dawutning tǝhtigǝ olturƣuqi, Yǝⱨuda padixaⱨi — Sǝn, ǝlǝmdar-hizmǝtkarliring wǝ muxu dǝrwazilardin kirip-qiⱪidiƣan hǝlⱪing, —
3 Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: Adalǝt wǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ yürgüzünglar; bulanƣan kixini ǝzgüqining ⱪolidin ⱪutⱪuzunglar; musapirlarni, yetim-yesirlǝrni wǝ tul hotunlarni ⱨeq harlimanglar yaki bozǝk ⱪilmanglar, gunaⱨsiz ⱪanlarni bu yǝrdǝ tɵkmǝnglar. ■ 4 Silǝr bu ǝmrlǝrgǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ǝmǝl ⱪilsanglar, ǝmdi Dawutning tǝhtigǝ olturƣan padixaⱨlar, yǝni ular, ularning ǝmǝldar-hizmǝtkarliri wǝ hǝlⱪi jǝng ⱨarwiliriƣa olturup wǝ atlarƣa minip bu ɵyning dǝrwaziliridin kirip qiⱪixidu. □  ■ 5 Biraⱪ silǝr bu sɵzlǝrni anglimisanglar, Mǝn Ɵz namim bilǝn ⱪǝsǝm iqkǝnki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — bu orda bir harabǝ bolidu.□
6 Qünki Pǝrwǝrdigar Yǝⱨuda padixaⱨining ɵyi toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: — Sǝn Manga huddi Gilead, Liwanning qoⱪⱪisidǝk bolƣining bilǝn, bǝrⱨǝⱪ Mǝn seni bir qɵl-bayawan, adǝmlǝr waz kǝqkǝn xǝⱨǝrlǝrdǝk ⱪilimǝn. □ 7 Mǝn ⱨǝrbiri yahxi ⱪorallanƣan wǝyran ⱪilƣuqilarni sanga ⱪarxi ǝwǝtimǝn; ular «esil kedirliringni» kesiwetip, otⱪa taxlaydu. □  ■ 8 Nurƣun ǝllǝr bu xǝⱨǝrdin ɵtüp, ⱨǝrbiri yeⱪinidin: «Nemixⱪa Pǝrwǝrdigar bu uluƣ xǝⱨǝrni bundaⱪ ⱪilƣandu?» dǝp soraydu.■
9 Wǝ ular jawabǝn: «Qünki ular Pǝrwǝrdigar Hudasining ǝⱨdisidin waz keqip, baxⱪa ilaⱨlarƣa qoⱪunup ularning ⱪulluⱪiƣa kirgǝn» — dǝydu.
 
1-bexarǝt — Yǝⱨoaⱨaz padixaⱨning jazasi
10 Ɵlginigǝ yiƣlimanglar, uning üqün aⱨ-zarlimanglar; bǝlki sürgün bolƣini üqün ⱪattiⱪ yiƣlanglar, qünki u ɵz yurtiƣa ⱨeqⱪaqan ⱪaytip kǝlmǝydu. □
 11 Qünki Yǝⱨuda padixaⱨi Yosiyaning oƣli, yǝni atisi Yosiyaning orniƣa tǝhtigǝ olturƣan, bu yǝrdin sürgün bolƣan Xallum toƣruluⱪ Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: U ⱨǝrgiz bu yǝrgǝ ⱪaytmaydu; □ 12 qünki u ǝsir ⱪilinip apirilƣan yurtta ɵlidu, u bu zeminni ikkinqi kɵrmǝydu.□
 
2-bexarǝt — Yǝⱨoakim padixaⱨning jazasi
13 Ɵyini adilsizliⱪ bilǝn, balihana-rawaⱪlirini adalǝtsizlik bilǝn ⱪurƣanning ⱨaliƣa way! U ⱪoxnisini bikar ixlitip, ǝmgikigǝ ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝⱪ bǝrmǝydu; □  ■ 14 u: «Ɵzümgǝ kǝngtaxa bir ordini, azadǝ rawaⱪlar bilǝn ⱪoxup salimǝn; tamliriƣa derizilǝrni kǝng qiⱪirimǝn; tamlirini kedir tahtaylar bilǝn bezǝymǝn, ɵylirini pǝrǝng sirlaymǝn» — dǝydu. Uning ⱨaliƣa way!
15 Sǝn kedir yaƣiqidin yasalƣan tahtaylarni qaplap, ata-bowiliring bilǝn bǝslǝxsǝng ⱪandaⱪmu padixaⱨ boluxⱪa layiⱪ bolisǝn? Sening atang yǝp-iqixkǝ tǝxǝkkür eytip, adalǝt wǝ durus ixlarni yürgüzgǝn ǝmǝsmu? Xunga u buning yahxiliⱪini kɵrgǝn. □ 16 U mɵminlǝrning wǝ namratlarning dǝwasini toƣra soriƣan; xunga hǝlⱪning ǝⱨwali yahxi idi. Bundaⱪ ix Meni tonuxtin ibarǝt ǝmǝsmu?» — dǝydu Pǝrwǝrdigar. 17 — Biraⱪ kɵzüng wǝ kɵnglüng bolsa pǝⱪǝt ɵz jazanǝ-mǝnpǝǝtinggǝ erixix, gunaⱨsizlarning ⱪenini tɵküx, zorluⱪ-zumbuluⱪ wǝ bulangqiliⱪ ⱪilix pǝytini kɵzlǝp tikilgǝndur.
18 Xunga Pǝrwǝrdigar Yǝⱨuda padixaⱨi Yosiyaning oƣli Yǝⱨoakim toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: — Hǝlⱪ uning ɵlümidǝ: «Aⱨ, akam! Aⱨ, singlim!» dǝp aⱨ-zarlar kɵtürmǝydu; yaki uning üqün: «Aⱨ, begim! Aⱨ, uning ⱨǝywisi!» dǝp aⱨ-zarlar kɵtürmǝydu; ■ 19 u exǝkning dǝpnisidǝk kɵmülidu, jǝsiti Yerusalem dǝrwazilirining sirtiƣa qɵrüp taxlinidu.□  ■
 
Yerusalemdikilǝrgǝ agaⱨ berix
20 Liwanƣa qiⱪip pǝryad ⱪil, Baxanda awazingni kɵtür, Abarimning qoⱪⱪiliridinmu nalǝ kɵtür; qünki sening «axniliring»ning ⱨǝmmisi nabut ⱪilindi. □ 21 Mǝn aman-esǝn turƣiningda sanga agaⱨlandurdum; lekin sǝn: «Anglimaymǝn!» — deding. Yaxliⱪingdin tartipla bundaⱪ ⱪilip Mening awazimƣa ⱪulaⱪ salmasliⱪ dǝl sening yolung bolup kǝlgǝn. □  ■ 22 Xamal barliⱪ «baⱪⱪuqi»liringƣa «baⱪⱪuqi» bolup ularni uqurup ketidu, xuning bilǝn axniliring sürgün boluxⱪa qiⱪidu; bǝrⱨǝⱪ, sǝn xu qaƣda barliⱪ rǝzilliking tüpǝylidin hijil bolup rǝswa bolisǝn. □ 23 I «Liwan»da turƣuqi, kedir dǝrǝhliri üstigǝ uwiliƣuqi, sǝn tolƣaⱪ tutⱪan ayalning azabliridǝk, dǝrd-ǝlǝmlǝr bexingƣa qüxkǝndǝ ⱪanqilik ingrap ketǝrsǝn!□
 
3-bexarǝt, 24-30-ayǝt •••• Koniya, yǝni «Yǝⱨoakin» padixaⱨ sürgün ⱪilinip ⱪaytip kǝlmǝydu
24 Ɵz ⱨayatim bilǝn ⱪǝsǝm iqimǝnki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — sǝn Yǝⱨoakimning oƣli Koniya ⱨǝtta ong ⱪolumdiki mɵⱨürlük üzük bolsangmu, Mǝn seni xu yǝrdin yulup taxlaymǝn; □
 25 Mǝn seni jeningni izdigüqilǝrning ⱪoliƣa wǝ sǝn ⱪorⱪⱪan adǝmlǝrning ⱪoliƣa, yǝni Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsarning ⱪoliƣa wǝ kaldiylǝrning ⱪoliƣa tapxurimǝn. 26 Mǝn seni ⱨǝm seni tuƣⱪan anang ikkinglarni ɵzünglar tuƣulmiƣan yat bir yurtⱪa qɵriwetimǝn; silǝr xu yǝrdǝ ɵlisilǝr. 27 Jeninglar ⱪaytip kelixkǝ xunqǝ tǝxna bolƣan bu zeminƣa bolsa, silǝr ⱨǝrgiz ⱪaytip kelǝlmǝysilǝr. 28 Koniya degǝn bu kixi qeⱪilƣan, nǝzǝrgǝ elinmaydiƣan sapal kozimu? Ⱨeqkim ⱪarimaydiƣan bir ⱪaqimu? Əmdi nemixⱪa ular, yǝni u wǝ uning nǝsli bolƣanlar qɵriwetilgǝn, ular tonumaydiƣan bir yurtⱪa taxliwetilidu? 29 I zemin, zemin, zemin, Pǝrwǝrdigarning sɵzini angla! 30 Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Bu adǝm «pǝrzǝntsiz, ɵz künidǝ ⱨeq ƣǝlibǝ ⱪilalmiƣan bir adǝm» dǝp yazƣin; qünki uning nǝslidin ⱨeqⱪandaⱪ adǝm ƣǝlibǝ ⱪilip, Dawutning tǝhtigǝ olturup Yǝⱨuda arisida ⱨɵküm sürmǝydu.□
 
 
□ 22:1 «Barƣin, Yǝⱨuda padixaⱨining ordisiƣa qüxüp bu sɵzni xu yǝrdǝ ⱪilƣin» — bizningqǝ, bu sɵz bǝlkim Zǝdǝkiyadin ilgiriki bir padixaⱨⱪa eytilƣan bolsa kerǝk, qünki bu sɵz birhil «ⱪutⱪuzux» ümidini elip kelǝtti; lekin 21-bab, 12-14-ayǝtlǝrdǝ Zǝdǝkiya pǝⱪǝt «jazalax»ni kütidu (uningƣa ikki hil jaza elip kelinidu). ■ 22:3 Yǝr. 7:6; 21:12 □ 22:4 «Dawutning tǝhtigǝ olturƣan padixaⱨlar, yǝni ular, ularning ǝmǝldar-hizmǝtkarliri...» — muxu yǝrdiki «ular» ibraniy tilida «u». Mǝlum bir zamanda Dawutning tǝhtigǝ olturƣan padixaⱨ pǝⱪǝt bir bolidu, ǝlwǝttǝ. ■ 22:4 Yǝr. 17:25 □ 22:5 «Mǝn Ɵz namim bilǝn ⱪǝsǝm iqkǝnki..» — ibraniy tilida «Mǝn Ɵzüm bilǝn ⱪǝsǝm iqkǝnki...». □ 22:6 «Sǝn Manga huddi Gilead, Liwanning qoⱪⱪisidǝk...» — Gilead wǝ Liwan güzǝl ormanliⱪliri bilǝn dangⱪi qiⱪⱪan jaylardur. Yuⱪirida eytⱪinimizdǝk, padixaⱨning ordisi ⱨǝrhil yaƣaqlar bilǝn bezǝlgǝnidi. □ 22:7 «Mǝn ⱨǝrbiri yahxi ⱪorallanƣan wǝyran ⱪilƣuqilarni sanga ⱪarxi ǝwǝtimǝn; ular «esil kedirliringni» kesiwetip, otⱪa taxlaydu» — ordidiki qirayliⱪ yaƣaq tüwrük-yasaⱪlar toƣruluⱪ yuⱪiriⱪi 6-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng. ■ 22:7 Yǝr. 15:6 ■ 22:8 Ⱪan. 29:23; 1Pad. 9:8 □ 22:10 «Ɵlginigǝ yiƣlimanglar, uning üqün aⱨ-zarlimanglar; bǝlki sürgün bolƣini üqün ⱪattiⱪ yiƣlanglar...» — (izaⱨat: — tɵwǝndiki 10-30-ayǝtlǝr bolsa, Yǝⱨudaning üq padixaⱨining jazasi toƣruluⱪ bexarǝtlǝrdin ibarǝt. Xunga, bexarǝtlǝr miladiyǝdin ilgiri 609-597-yillar mǝzgilidǝ berilgǝn; xübⱨisizki, Yǝrǝmiyaningmu bu yǝrdǝ ularni bir yǝrdǝ bayan ⱪilixning mǝⱪsiti, bu ǝrzimǝs padixaⱨlarni 23-babtiki bexarǝttǝ kɵrsitilgǝn «ⱨǝⱪiⱪiy baⱪⱪuqi» — yǝni Mǝsiⱨ bilǝn selixturuxtin ibarǝttur. Padixaⱨlar («hǝlⱪni baⱪⱪuqi») ǝyiblik (22), Yerusalemdikilǝr ɵzlirimu ǝyiblik (20-23), qünki ular bu padixaⱨlar («baⱪⱪuqilar»)ning ǝyx-ixrǝtlik turmuxiƣa ⱪiziⱪⱪan, ⱨǝxǝmǝtlik ordisidin pǝhirlǝngǝn; ular yǝnǝ bu padixaⱨlarning qoⱪunƣan butliriƣa qoⱪunƣan, xuningdǝk ularning yat ǝlning padixaⱨliri («sening axniliring») bilǝn bolƣan ittipaⱪlixixlirini toluⱪ ⱪolliƣan. Undaⱪ ittipaⱪlixix Pǝrwǝrdigarƣa tayanmasliⱪtin ibarǝt idi). (1-bexarǝt (10-12) toƣruluⱪ izaⱨat: — miladiyǝdin ilgiri 609-yili Yosiya padixaⱨ Misir padixaⱨi Pirǝwn tǝripidin jǝngdǝ ɵltürülgǝn. U adalǝtlik-diyanǝtlik padixaⱨ bolup, nurƣun hǝlⱪ uning ɵlümigǝ ⱪattiⱪ ɵkünüxti. Yǝⱨoaⱨaz tǝhtidǝ üq ayla olturƣan, andin miladiyǝdin ilgiri 609-597-yilliri Pirǝwn tǝripidin sürgün ⱪilinƣan. Bu bexarǝt xu qaƣda berilixi kerǝk idi. Xunga bexarǝttiki «ɵlgini» bolsa Yosiyani, «sürgün bolƣini» bolsa Yǝⱨoaⱨazni kɵrsitidu). □ 22:11 «Xallum» — Yǝⱨoaⱨazning birinqi ismi, mǝnisi «ⱨesab elix» bolƣaqⱪa, Yǝrǝmiya bǝlkim uni muxu yǝrdǝ ⱪǝstǝn ixlitidu; uningdin ⱨesab elinidiƣan bolidu. □ 22:12 «u ǝsir ⱪilinip apirilƣan yurtta ɵlidu, u bu zeminni ikkinqi kɵrmǝydu.» — bu bexarǝtning ǝmǝlgǝ axuruluxi toƣrisida «2Pad.» 34:23ni kɵrüng. □ 22:13 «Ɵyini adilsizliⱪ bilǝn, balihana-rawaⱪlirini adalǝtsizlik bilǝn ⱪurƣanning ⱨaliƣa way!...» — bu Yǝⱨoakimni kɵrsitidu. Bu bexarǝt (13-19, 20-23) Yǝⱨoakim toƣruluⱪ bexarǝt. «2Pad.» 23:34-24:6dimu hatirilǝngǝn, Pirǝwn Yǝⱨoaⱨazni sürgün ⱪilƣandin keyin ukisi Yǝⱨoakimni «ⱪonqaⱪ padixaⱨ» boluxⱪa tikligǝn. U on bir yil tǝhtkǝ olturƣan, rǝzil padixaⱨ idi. Yǝⱨudiy tarihxunas yosefus Yǝⱨoakimning ɵlümi bexarǝttǝk bolƣanliⱪini hatiriligǝn (Yosefusning «Ⱪǝdimki ixlar»i, 10-bab, 6:3). ■ 22:13 Law. 19:13; Ⱪan. 24:14,15; Ⱨab. 2:9 □ 22:15 «Sening atang yǝp-iqixkǝ tǝxǝkkür eytip, adalǝt wǝ durus ixlarni yürgüzgǝn ǝmǝsmu?» — «atang» bolsa durus padixaⱨ Yosiya idi. «...yǝp-iqixkǝ tǝxǝkkür eytip...» ibraniy tilida pǝⱪǝt sɵzmusɵz bolsa: «u yegǝn wǝ iqkǝn...» deyilidu. ■ 22:18 Yǝr. 16:4, 5, 6 □ 22:19 «u exǝkning dǝpnisidǝk kɵmülidu, jǝsiti Yerusalem dǝrwazilirining sirtiƣa qɵrüp taxlinidu» — Yǝⱨudiy tarihxunas Yosefusning degini boyiqǝ bolƣanda, Neboⱪadnǝsar uning jǝsitini Yerusalemning sepilidin sirtⱪa taxliwǝtkǝnidi. ■ 22:19 Yǝr. 15:3; 36:30 □ 22:20 «Liwanƣa qiⱪip pǝryad ⱪil, Baxanda awazingni kɵtür, Abarimning qoⱪⱪiliridinmu nalǝ kɵtür» — bu üq jay (Liwan, Baxan, Abarim) ⱨǝmmisi «yuⱪiri jay»lar idi. Israilning eƣir bir gunaⱨi bolsa «yuⱪiri jay»larƣa qiⱪip xu yǝrdǝ butlarƣa «tawapgaⱨ» yasap ularƣa qoⱪunuxtin ibarǝt. Lekin ularƣa «axnilar» bolƣan butlarning ⱨǝmmisi düxmǝn tǝripidin buzulidu yaki bulinip ketidu (22-ayǝtnimu kɵrüng). «Axnilar» ikkinqi mǝnisi bǝlkim ular ittipaⱪdax ⱪilmaⱪqi bolƣan «yat ǝllǝr»nimu kɵrsitidu (22-ayǝtnimu kɵrüng). □ 22:21 «Mǝn aman-esǝn turƣiningda sanga agaⱨlandurdum» — bu bǝlkim Yǝrǝmiyadin ilgiriki pǝyƣǝmbǝrlǝrning sɵzlirini kɵrsitidu. ■ 22:21 Yǝr. 5:23; 7:23-28; 11:7, 8; 13:10, 11; 16:12; 17:23; 18:12; 19:15 □ 22:22 «baⱪⱪuqilar» — «baⱪⱪuqilar», xübⱨisizki, padixaⱨlar, atalmix «pǝyƣǝmbǝrlǝr» wǝ kaⱨinlarni kɵrsitidu. «Axnilar» bolsa bǝlkim ular qoⱪunƣan butlarni ⱨǝmdǝ yǝnǝ ɵzi butlarƣa qoⱪunƣan ittipaⱪdax ⱪilmaⱪqi bolƣan «yat ǝllǝr»nimu kɵrsitidu (22-ayǝtnimu kɵrüng). □ 22:23 «ⱪanqilik ingrap ketisǝn» — yaki, «nemidegǝn eqinarliⱪ bolarsǝn-ⱨǝ!» □ 22:24 «Sǝn Yǝⱨoakimning oƣli Koniya ⱨǝtta ong ⱪolumdiki mɵⱨürlük üzük bolsangmu, Mǝn seni xu yǝrdin yulup taxlaymǝn...» — bu bexarǝt (24-30) Yǝⱨoakin (ⱪisⱪa ismi, Koniya) padixaⱨ toƣruluⱪtur. Yǝⱨoakin miladiyǝdin ilgiri 597-yili atisi Yǝⱨoakimning ornini besip, üq ayla tǝhttǝ olturƣan. U rǝzil padixaⱨ bolup, Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar tǝripidin sürgün ⱪilinƣan. Bu ixlar «2Pad.» 23:34-24:6dǝ hatirilǝngǝn). Əmǝliyǝttǝ Yǝⱨoakin (Koniya, yaki Yǝkoniyaⱨ) wǝ Yǝⱨudaning barliⱪ padixaⱨliri Pǝrwǝrdigarning ⱨoⱪuⱪining wǝkili bolƣaqⱪa, ularni uning «mɵⱨürlük üzük»i degili bolatti. Oⱪurmǝnlǝr bir padixaⱨning «mɵⱨürlük üzük»ining ɵzigǝ xunqǝ muⱨim wǝ ⱪǝdirlik bolidiƣanliⱪini tǝsǝwwur ⱪilalaydu; ǝgǝr Huda «mɵⱨürlük üzük»ni taxliwǝtkǝn bolsa, undaⱪta üzüktǝ intayin yirginqlik bir ix qoⱪum pǝyda bolƣan boluxi kerǝk idi. □ 22:30 «Bu adǝm «pǝrzǝntsiz, ɵz künidǝ ⱨeq ƣǝlibǝ ⱪilalmiƣan bir adǝm» dǝp yazƣin; qünki uning nǝslidin ⱨeqⱪandaⱪ adǝm ƣǝlibǝ ⱪilip, Dawutning tǝhtigǝ olturup Yǝⱨuda arisida ⱨɵküm sürmǝydu» — bu 30-ayǝttiki muⱨim bir bexarǝt toƣruluⱪ «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizgǝ ⱪarang.
☰